کتابخانه الکترونيکي انهار

12- كرم تحملگناهان (ديگران) است، (كه از آنها انتقام نكشد).
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1251
13- الكرم حسنالاصطبار 1102.
14- الكرمتحمّل أعباء المغارم 1297.
15- الكرمإيثار العرض على المال 1323.
16- الكرم أعطفمن الرّحم 1416.
17- الكرم ملكاللّسان و بذل الإحسان 1450.
18- الكرمنتيجة علوّ الهمّة 1477.
19- إنّماالكرم التّنزّه عن المعاصي (المساوي) 3870.
20- إنّماالكرم بذل الرّغائب و إسعاف الطّالب 3889.
21- ثمرة الكرمصلة الرّحم 4621. 13- كرم خوبى صبر و شكيبائى است.
14- كرم وآقائى برداشتن سنگينى و بارهاى آنچه اداى آن بر انسان واجب است (يعنى از عهدهواجبات مانند خمس، زكات، نفقات واجبه، و امثال آن بر آيد).
15- شرافت وگرامى بودن برگزيدن عرض است بر مال (يعنى اگر امر دائر شد ميان آبرو و مال بايدمال را فداى آبرو كرد).
16- كرم ازخويشى مهربان‏تر است (يعنى انسان بايد بكوشد كريم گردد).
17- كرم وبزرگوارى در بند كشيدن زبان (و آن را از سبّ و فحش و هرزه نگهداشتن) و بذل احساناست.
18- كرم نتيجهبلندى همت است.
19- جز ايننيست كه كرم پاكيزگى (از بديها يا) از گناهان است.
20- همانا كرمفقط بذل عطاهاى بسيار، و بر آوردن حاجت طلب كننده است.
21- ثمره وميوه كرم (و بزرگوارى و يا جود و سخا) پيوند با خويشان است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1252
22- خير الكرمجود بلا طلب مكافاة 4984.
23- ليس منالكرم تنكيد المنن (النّعم) بالمنّ 7501.
24- من الكرمإتمام النّعم 9265.
25- من الكرمحسن الشّيم 9266.
26- من تمامالكرم إتمام النّعم 9383.
27- من الكرمالوفاء بالذّمم 9267.
28- من أحسنالكرم الإحسان إلى المسيئ 9291.
29- من علاماتالكرم تعجيل المثوبة 9292.
30- من الكرماصطناع المعروف و بذل الرّفد 9318.
31- من كمالالكرم تعجيل المثوبة 9331.
32- من الكرمأن تتجاوز عن الإسائة إليك 9408. 22- بهترين كرم بخششى است بدون انتظار تلافى وپاداش، (زيرا بايد بخشنده فقط از خدا طلب پاداش كند).
23- از كرمنيست تيره كردن نعمت‏ها بوسيله منّت گذاشتن.
24- از كرم استتمام كردن نعمت (و آن را ناقص نگذاشتن).
25- از كرم استنيكوئى خصلت‏ها.
26- از تمامىكرم است تمام كردن نعمت (و ناقص نگذاشتن آن).
27- از كرم استوفا نمودن به ذمه‏ها (و عهد و پيمانها).
28- از بهترينكرم احسان نمودن بسوى گنهكار است (كه از او بگذرد).
29- ازنشانه‏هاى كرم شتاب كردن در دادن پاداش نيك است.
30- از كرم استاحسان كردن و بذل عطا (بخشش).
31- از كمالكرم است شتاب كردن در پاداش نيك.
32- از كرم استكه از اسائه (و بدى ديگران) بسوى تو در گذرى.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1253
33- نظام الكرمموالاة الإحسان، و مواساة الإخوان 9998.
34- يستدلّ علىكرم الرّجل بحسن بشره، و بذل برّه 10963.

الكريم

1- الكريم منتجنّب المحارم و تنزّه عن العيوب 1565.

2- الكريم منجاء بالموجود 1568.

3- الكريم منجازى الإسائة بالإحسان 1698.

4- الكريميزدجر عمّا يفتخر به اللّئيم 1771.

5- الكريم يجفوإذا عنّف، و يلين إذا استعطف 1823.

6- الكريم إذاقدر صفح، و إذا ملك سمح، و إذا سئل أنجح 1863. 33- نظام و رشته پيوستگى كرم پى درپى كردن احسان و مواسات نمودن با برادران است.

34- بر كرم مردبه نيكوئى شكفتگى او و بذل احسانش استدلال مى‏شود.

كرم و بخشش 1- بلند مرتبه كسى است كه از حرامها دورى گزيند واز عيب‏ها پاك باشد.

2- صاحب جودكسى است كه به آنچه او را ميّسر است ببخشد.

3- بلند مرتبهكسى است كه بدى را به نيكوئى پاداش دهد.

4- بلند مرتبهاز آنچه آدم پست به آن مباهات مى‏نمايد خود را منع مى‏كند.

5- بلند مرتبهو شخص گرامى هر گاه از او به زور چيزى بگيرند قطع احسان نمايد، و چون طلب مهربانىاز او شود نرمى كند.

6- بلند مرتبهچون بر انتقام قادر شود در گذرد، و زمانى كه مالك گردد بخشش نمايد، و هرگاه از اوسؤالى شود حاجت را بر آورد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1254

7- الكريم يأبىالعار، و يكرم الجار 1996.

8- الكريم يرىمكارم أفعاله دينا عليه يقضيه 2031.

9- الكريم يرفعنفسه في كلّ ما أسداه عن حسن المجازات 2033.

10- الكريم إذااحتاج إليك أعفاك، و إذا احتجت إليه كفاك 2068.

11- الكريميعفو مع القدرة، و يعدل في الإمرة، و يكفّ إسائته و يبذل إحسانه 2071.

12- الكريم عنداللّه محبور مثاب، و عند النّاس محبوب مهاب 2146.

13- الكريم منصان عرضه بماله، و اللئيم من صان ماله بعرضه 2159. 7- كريم عار و ننگ را ناخوشدارد، و همسايه را اكرام مى‏كند.

8- بخشنده يابلند مرتبه افعال نيكوى خود را دين بر خود دانسته كه بايد قضا كند آن را.

9- شخص بلندمرتبه نفس خود را بالاتر مى‏داند از نيكوئى پاداش نسبت به آنچه احسان كرده باشد(يعنى كريم در انتظار عوض نيست).

10- صاحب جود وشخص گرامى هر گاه بسوى تو نيازى پيدا كند تو را معاف دارد، (و از تو طلب ننمايد)،و چون تو به او محتاج گردى تو را كفايت كند (و مطلب تو را بر آورد).

11- بزرگوار باوجود قدرت و توانائى درگذرد، و در امارت و حكومت دادگرى كند، و بدى خود را بازداشته، و بذل احسان نمايد.

12- شخصبزرگوار در نزد خدا شادمان، و پاداش داده شده است، و در نزد مردم محبوب، و با هيبتو شكوه است.

13- گرامى بلندمرتبه كسى است عرض خود را با مالش نگه دارد، و پست‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1255

14- احذرالكريم إذا أهنته، و الحليم إذا جرحته، و الشّجاع إذا أوجعته 2605.

15- احذرواصولة الكريم إذا جاع، و أشر اللّئيم إذا شبع 2615.

16- احذرواسطوة الكريم إذا وضع، و سورة اللّئيم إذا رفع 2616.

17- الكريميتغافل و ينخدع 446.

18- الكرامأصبر أنفسا 594.

19- الكريميجمل الملكة 713. مرتبه كسى است كه مال خود را بوسيله آبروى خود نگهدارى نمايد.

14- بر حذر باشاز كريم و بلند مرتبه هر گاه كه او را اهانت كنى، و از بردبار زمانى كه او راجريحه‏دار سازى، و از دلير وقتى كه او را دردناك نمائى (زيرا گر چه كريم و حليم وشجاع هستند ولى وقتى كاسه صبر آنها لبريز شود از كوره بدر آمده انتقام خواهندكشيد).

15- از سطوت وسر بلندى كريم هر گاه گرسنه شود، و از نشاط و فرحناكى لئيم هر زمان كه سير گردددورى نمائيد (به جهت اين كه هر دو حالت در آنها تغيير حال داده، از حالت اوليهبيرون خواهند رفت).

16- از سربلندى كريم هرگاه پست گردانيده شود، و از تندى لئيم هر زمان كه به بلندى رسد دورىنمائيد.

17- شخص كريم وصاحب كرم خود را به غفلت زده و فريب مى‏خورد (يعنى خود را چنين وانمود كند، گر چهممكن است واقعا هم فريب خورد، زيرا كريم است ممكن است كسى او را فريب دهد كه منندارم و مستحقم، چون با سخاوت است بدون تحقيق بر او ترحم كرده باران رحمتش بر اوببارد، گر چه در واقع طرف دروغگو باشد).

18- اشخاصنيكوكار و بزرگ بحسب روح و نفس شكيباترند.

19- كريم (ونيكوكار اخلاق يا) بندگى را نيكو مى‏كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1256

20- الكريم منبدأ بإحسانه 979.

21- الكريميشكر القليل، و اللّئيم يكفر الجزيل 1225.

22- الكريم منسبق نواله سؤاله 1389.

23- الكريم إذاوعد و فى، و إذا توعّد عفى 1528.

24- الكريم إذاأيسر أسعف، و إذا أعسر خفّف 1530.

25- إذا كرمأصل الرّجل كرم مغيبه و محضره 4163.

26- دولةالكريم تظهر مناقبه 5106. 20- بزرگوار و بخشنده كسى است كه به احسان خود ابتداكند، نه آنكه بعد از طلب احسان نمايد.

21- گرامى ونيكوكار اندك را شكر نموده، و بد كردار و پست مرتبه نعمتهاى 22- كريم كسى است كهعطايش بر درخواست از وى پيشى گيرد.

23- كريم هرگاه وعده كرد وفا خواهد نمود، و چون بيم دهد (يعنى وعده به عذابى دهد) ببخشد، (ولذا ما قائليم كه خداوند در وعده‏هايش خلف نمى‏كند، اما در وعيدهايش ممكن است تخلفنمايد).

24- كريم هرگاه در رفاه باشد حاجت مردم را بر آورد و چون پريشان گردد تخفيف دهد (يعنى سربارمردم نخواهد شد و يا در آن حال هم حتى الامكان در خدمت مردم باشد).

25- هر گاهاصالت مرد گرامى باشد غائب و حاضر آن گرامى و بى‏آزار خواهد بود (يعنى در همه حالآقاست).

26- دولت كريم(شخص گرامى بلند مرتبه) مناقب و فضائل او را ظاهر مى‏سازد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1257

27- ذو الكرمجميل الشّيم، مسد للنّعم، وصول للرّحم 5196.

28- ظفر الكريمينجي 6042.

29- ظفر الكرامعفو و إحسان 6044.

30- ظلّ الكرامرغد هنيى‏ء 6066.

31- عندالإيثار على النّفس تتبيّن جواهر الكرماء 6226.

32- عادةالكرام الجود 6240.

33- عادةالكرام حسن الصّنيعة 6242.

34- كن منالكريم على حذر إن أهنته، و من اللّئيم إن أكرمته، و من الحليم إن أحرجته 7184.27- صاحب كرم (يعنى كريم) نيكو خوى، احسان كننده نعمتها، پيونده كننده با خويشاناست.

28- ظفرمندى وپيروزمندى شخص كريم رستگارى بخشد (و دشمن را نيز به كرم خود ببخشد بخلاف لئيم وپست مرتبه).

29- پيروزىيافتن افراد بزرگوار و گرانمايه بخشش و احسان است.

30- سايه (ولطف و احسان) كريمان وسيع نيكوى گوارائى است.

31- در هنگامايثار بر نفس (و ديگران را بر خود ترجيح دادن) گوهرهاى افراد كريم روشن مى‏گردد.

32- عادتكريمان بخشش است.

33- عادتكريمان نيكوئى احسان است.

34- از كريم(شخص بلند مرتبه گرامى) بر حذر باش اگر او را خوار سازى (و به او اهانت نمائى زيرااو تاب تحمل خوارى را ندارد در صدد تلافى بر مى‏آيد) و از لئيم (آدم پست مرتبه)دورى نما اگر او را گرامى داشته باشى (زيرا لئيمان بجاى خوبى بدى كنند) و ازبردبار اگر او را به تنگ آورى (زيرا غضب حليم بسيار سخت است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1258

35- للكرامفضيلة المبادرة إلى فعل المعروف، و إسداء الصّنايع 7353.

36- لقد أتعبكمن أكرمك إن كنت كريما، و لقد أراحك من أهانك إن كنت حليما 7354.

37- لأنا أشدّاغتباطا بمعرفة الكريم من إمساكي على الجوهر النّفيس الغالي الثّمن 7392.

38- ليس منعادة الكرام تأخير الإنعام 7489.

39- ليس من شيمالكرام تعجيل الانتقام 7490.

40- لزومالكريم على الهوان خير من صحبة اللّئيم على الإحسان 7632. 35- براى كريمان استفضيلت سبقت به انجام كار نيك، و شتاب كردن در احسانها.

36- هر آينه تورا به تعب انداخته كسى كه تو را اكرام نموده، اگر كريمى (چون بايد ممنون شوى وچنين كارى بر تو گران است) و همانا تو را راحت ساخته كسى كه تو را اهانت نموده اگربردبار باشى (چون منتى از او نكشيده تنها رنج اهانت است كه با بردبارى راحتى تحققيابد).

37- هر آينهشادمانى من به شناخت شخص كريم شديدتر است تا چنگ زدن من بر گوهر نفيس گرانبها.

38- از عادتكريمان تأخير انداختن احسان نيست (يعنى وقتى مى‏خواهند احسانى كنند عقب نيندازند).

39- از خصلتهاىكريمان تعجيل انتقام نيست.

40- ملازمتكريم (شخص بلند مرتبه) با خوارى بهتر از مصاحبت با پست مرتبه است با احسان (زيراخوارى روى ميزان و احسان بدون نظر نيست).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1259

41- لذّةالكرام في الإطعام و لذّة اللّئام في الطّعام 7638.

42- من أشرفأفعال الكريم تغافله عمّا يعلم 9321.

43- من شيمالكرام بذل النّدى 9329.

44- ما أوحشكريم 9583.

45- منزعالكريم أبدا إلى شيم آبائه 9782.

46- مسرّةالكرام في بذل العطاء، و مسرّة اللّئام في سوء الجزاء 9808.

47- لا يكونالكريم حقودا 10564.

48- لا يستحقّاسم الكرم إلّا من بدأ بنواله قبل سؤاله 10751. 41- لذّت كريمان در خورانيدن، ولذّت لئيمان در خوردن است.

42- ازشريف‏ترين كارهاى كريم تغافل اوست از آنچه مى‏داند (و انتقام نگرفتن از افرادبى‏ادب).

43- ازخصلت‏هاى كريمان است بذل كرم.

44- هيچ كريمى(بسبب بد سلوكى و بد رفتارى مردم را) رم نداده است (يعنى بايد كوشيد كريم شد).

45- شوق كريمهميشه بسوى خصلت‏هاى (نيك و ارزنده) پدران خود مى‏باشد.

46- خوشحالىافراد كريم در بذل عطا (و احسان) بوده و شادمانى افراد لئيم و پست در بدى پاداشاست.

47- شخص كريمكينه‏ور نخواهد بود.

48- مستحق اسمكرم نخواهد گرديد (و كريم حقيقى هيچكسى نخواهد شد) مگر كسى كه پيش از سؤال از اوعطا كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1260

49- لا يكرمالمرء نفسه حتّى يهين ماله 10796.

50- الكريم منبذل إحسانه 1260.

51- ليس من شيمالكريم إدراع العار 7457.

52- الكريمأبلج، اللّئيم ملهوج 19.

الكرامة

1- من لمتقوّمه الكرامة قوّمته الإهانة 8201.

2- من لم تصلحهالكرامة أصلحته الإهانة 9063.

3- من زادهاللّه كرامة فحقيق به أن يزيد النّاس إكراما 9112. 49- مرد (آدمى) نفس خويش راگرامى نمى‏گرداند تا آنكه مال خود را خوار گرداند (و از آن بگذرد).

50- كريم كسىاست كه احسانش را بذل نمايد.

51- ازخصلت‏هاى شخص بزرگوار پوشيدن پيراهن عار نيست (يعنى كارى نمى‏كند كه ننگ او باشد).

52- كريم گشادهرو، و لئيم خام و نپخته است.

بزرگى 1- هر كه او را سيادت و آقائى راست نگرداند اهانت او راراست خواهد نمود.

2- هر كه او رابزرگى اصلاح ننمايد اهانت او را اصلاح نمايد (بنا بر اين بايد انسان در زمان دولتو حشمت خود قدر خود را بشناسد تعدى و تجاوز ننمايد و گرنه به درشتى ديگران مبتلاخواهد شد).

3- هر كهخداوند او را كرامتى (و نعمتى) زياد نمايد پس سزاوار چنين است كه او مردم را بهكرامت نعمتى زياد نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1261

4- من ربّاهالهوان أبطرته الكرامة 9062.

المكارم

1- إذا رغبت فيالمكارم فاجتنب المحارم 4069.

2- تبادرواالمكارم، و سارعوا إلى تحمّل المغارم، و اسعوا في حاجة من هو نائم، يحسن لكم فيالدّارين الجزاء، و تنالوا من اللّه عظيم الحباء 4557.

3- ثابروا علىاقتناء المكارم، و تحمّلوا أعباء المغارم، تحرزوا قصبات المغانم 4712. 4- هر كهاو را پستى و خوارى تربيت نمايد (يعنى كسى كه پست مرتبه بوده و به خوارى عادتنموده) گرامى بودن و به بزرگى رسيدن او را سركش نمايد.

ارزش‏ها 1- هر گاه در مكرمت‏ها و خصلتهاى نيكو رغبت نمائى پساز حرام‏ها دورى نما.

2- به كارها وصفات نيكو پيشى گيريد، و بسوى تحمل قرضها (و بر خود گرفتن ديون مردم) شتاب نمائيد،و در بر آوردن حاجت كسى كه خواب و از حاجت خود بى‏خبر است كوشش كنيد، تا پاداش شمادر دنيا و آخرت نيكو گشته، و از جانب خدا به عطاى بزرگ نائل شويد.

3- بر كسب كردنكارهاى نيكو مداومت كرده، و بارها يا گرانيهاى وام (و يا توانها) را متحمل شويد (وآنها را پرداخته مديونين را از دين خلاص نمائيد)، تا نى‏هاى غنيمتها را(نشانه‏هائى بوده كه در مسابقه از نى براى اسب دوانى نصب كرده هر كه زودتر به آنرسد مدال را خواهد گرفت) جمع و احراز نمائيد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1262

4- خير المكارمالإيثار 4953.

5- روحوا فيالمكارم، و ادّلجوا في حاجة من هو نائم 5398.

6- عليك بمكارمالخلال و اصطناع الرّجال فإنّهما يقيان مصارع السّوء و يوجبان الجلالة 6121.

7- غايةالمكارم الإيثار 6361.

8- من أفضلالمكارم تحمّل المغارم، و إقراء الضّيوف 9354.

9- من أحسنالمكارم بثّ المعروف 9373.

10- من أحسنالمكارم تجنّب المحارم 9382.

11- لا تكملالمكارم إلّا بالعفاف و الإيثار 10745. 4- بهترين نيكى كردنها برگزيدن ديگران استبر خود.

5- در آخر روز(كه غالبا مردم به استراحت پرداخته ديگر در كسب و كار سعى ندارند) در تحصيلمكرمت‏ها و فضيلتها سير كرده برويد و در اول شب (كه وقت خواب است و غالبا استراحتكرده‏اند شما استراحت را كنار گذارده) در بر آوردن حاجت كسى كه خواب است اهتمامورزيد، (و يا صبح زود كه حاجتمند در خواب است در سعى و تلاش قضاء حاجت مردمبرخيزيد).

6- بر تو بادبه خصلت‏هاى گرامى و احسان كردن به مردان، (زيرا كه آنها نگه مى‏دارند از افتادندر بدى را و موجب جلالت و بزرگى خواهند بود).

7- اعلا مرتبهمكرمت‏ها ايثار است كه آدمى ديگران را بر خود مقدم دارد.

8- ازافزونترين مكرمت و بزرگى‏ها بر خود گرفتن ديون مردم (و كارسازى آنان) و پذيرايىمهمانان خواهد بود.

9- از نيكوترينمكرمت‏هاست پهن و پراكنده كردن احسان.

10- از نيكوترين مكرمت‏هاست دورى گزيدن از حرامها.

11- نيكوكاريها و مكرمت‏ها كامل نمى‏شود مگر به پاكدامنى، و ايثار (كه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1263

12- المكارمبالمكاره 43.

المكروه

1- مكروه تحمدعاقبته، خير من محبوب تذمّ مغبّته 9748.

المكاسب و كسب الأموال

1- أزكىالمكاسب كسب الحلال 3144.

2- بئس الكسبالحرام 4407.

3- ركوبالأهوال يكسب الأموال 5418. آدمى ديگرى را بر خود مقدم دارد).

12- مكارم (وصفات و اخلاق پسنديده) به اموريست كه مكروه طبع انسان است (كه تحمل آنها نياز بهصبر دارد).

مكروه 1- مكروهى كه سرانجام آن ستايش شود، بهتر از دوست داشتهشده‏اى است كه عاقبت آن نكوهش شود (بنا بر اين بايد كوشيد عاقبت را درست كرد كهعاقبت قابل ستايش شود).

كسب‏ها 1- پاكيزه‏ترين (يا نمو كننده‏ترين) كسب‏ها كسب حلالاست.

2- بد كسبى استكسب حرام (زيرا براى ديگران جمع كرده در صورتى كه وزر و وبالش دامنگير او خواهدشد).

3- سوار هولهاو ارتكاب ترسها اموال را كسب مى‏كند (يعنى انسان بايد دل و جرأت ضرر و زيان راداشته باشد تا بتواند كسب اموال كند).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1264

4- من اكتسبحراما احتقب آثاما 8559.

الكسل و الكسلان

1- من دام كسلهخاب أمله 7907.

2- لا تتّكل فيأمورك على كسلان 10205.

كشف الضرّ

1- رضي بالذّلّمن كشف ضرّه لغيره 5414.

2- ما من عملأحبّ إلى اللّه تعالى من ضرّ يكشفه رجل عن رجل 9691.

الكظم و الكاظم

1- الكاظم منأمات أضغانه 1593. 4- هر كه حرامى را كسب نمايد گناهان (و يا عقوبتى) را ذخيرهكند.

كسالت 1- هر كه كاهلى او هميشگى باشد اميدش نااميد گردد.

2- در كارهاىخود بر كاهل و سست اعتماد مكن.

اظهار بدى حال 1- به خوارى خوشنود شده كسى كه بدى حال خود رابراى غير خود اظهار نمايد.

2- هيچ عملى درنزد خداى تعالى محبوبتر نيست از بدى حال و گرفتارى كه مردى از مردى زائل و برطرفسازد.

فرو بردن خشم 1- فرو برنده خشم كسى است كه كينه‏هاى خود رابميراند (و از طرف چيزى در

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1265

2- اكظم الغيظتزدد حلما 2278.

3- الكظم ثمرةالحلم 770.

4- رأس الحلمالكظم 5235.

5- طوبى لمنكظم غيظه و لم يطلقه، و عصى أمر نفسه فلم يهلكه 5953.

6- كم من غيظتجرّع مخافة ما هو أشدّ منه 6968.

7- من كظم غيظهكمل حلمه 7869.

8- اكظم الغيظعند الغضب و تجاوز مع الدّولة تكن لك العاقبة 2363. دل نگيرد).

2- خشم خود رافرو ببر، تا زياد كنى بردبارى را.

3- فرو بردنخشم ثمره و ميوه بردباريست.

4- رأس بردبارىفرو بردن خشم است (تا آن محقق نشود بردبارى تحقّق نيابد).

5- خوشا بحالكسى كه خشم خود را فروبرد، و آن را رها نكند، و فرمان نفسش را نافرمانى نموده پسآن را هلاك نگرداند.

6- چه بسيارخشمى كه به كام در كشيده شود از ترس آنچه آن سخت‏تر از آن باشد (مانند تبعات بعدى).

7- هر كه خشمخود را فرو برد بردباريش كامل گردد.

8- خشم خود رادر نزد خشم فرو بر، و با قدرت و دولت در گذر، تا عاقبت (نيكو) از آن تو باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1266

كفران النعمة و الكفور

1- اصطناعالكفور من أعظم الجرم 1513.

2- كفر النّعمةمزيلها و شكرها مستديمها 7229.

3- كفرانالنّعم يزلّ القدم و يسلب النّعم 7239.

4- كفر النّعمةلؤم، و صحبة الأحمق شؤم 7240.

5- كفر النّعمةمزيلها 7242.

6- كافرالنّعمة كافر فضل اللّه 7255.

7- كفر النّعممجلبة لحلول النّقم 7257.

8- كافرالنّعمة مذموم عند الخالق و الخلائق 7262. كفران نعمت 1- به كسى كه كفران نعمتمى‏كند احسان نمودن بزرگترين جرم است (زيرا هم قدر احسان كننده را نمى‏داند و همنعمت را در غير راهش مصرف مى‏نمايد).

2- كفران نعمتزائل كننده آنست، و شكر آن پاينده دارنده آن خواهد بود.

3- كفراننعمت‏ها قدم‏ها را لغزانده، و نعمتها را مى‏ربايد. (يعنى با كفران نعمت آدمى درمسير خدائى قرار نگرفته، پايش لغزيده در زيان و خسران قرار خواهد گرفت).

4- كفران نعمتسرزنش و يا پستى مرتبه است، و مصاحبت احمق شوم خواهد بود. (چون پيوسته با خسرانتوأم است).

5- كفران نعمتزائل كننده آنست.

6- كفران كنندهنعمت پوشاننده فضل خداست.

7- كفراننعمت‏ها وسيله جلب فرود آمدن انتقامها (يا كشنده) آنست.

8- كفران كنندهنعمت در نزد خالق و مخلوق مذمت شده است (يعنى همه او را

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1267

9- ليس منالتّوفيق كفران النّعم 7486.

10- لا نعمة معكفر 10477.

11- إنّ كفرالنّعمة لؤم و مصاحبة الجاهل شؤم 3427.

12- النّعميسلبها الكفران 864.

13- آفة النّعمالكفران 3917.

14- سبب تحوّلالنّعم الكفر 5545.

15- في كفرالنّعم زوالها 6486.

16- من كفرالنّعم حلّت به النّقم 9234.

الكافر

1- الكافر خبّلئيم، خؤن، مغرور بجهله، مغبون 1900. نكوهش كنند).

9- از (اقسام)توفيق كفران نعمت نيست (بلكه آن نشانه بى‏توفيقى است).

10- هيچ نعمتىبا كفران نيست (يعنى از انسان گرفته خواهد شد، و يا در حقيقت آن نقمت است نهنعمت).

11- براستى كهكفران نعمت سرزنش است، و رفاقت نادان بديمن خواهد بود.

12- نعمت‏ها راكفران مى‏گيرد.

13- آفتنعمت‏ها كفران است.

14- سبب تغييريافتن نعمت‏ها كفران است.

15- در كفراننعمت‏هاست زوال آن.

16- هر كهنعمتها را كفران نمايد عقوبت‏ها بر او فرود آيد.

كافر 1- كافر مكر كننده، پست مرتبه، فريب خورده شده به نادانىخود، و مغبون‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1268

2- الكافرالدّنيا جنّته، و العاجلة همّته، و الموت شقاوته، و النّار غايته 1946.

3- الكافر فاجرجاهل 715.

4- الكافر شرسالخليقة، سيئ الطّريقة 1382.

5- الكافر خبّ،ضبّ، جاف، خائن 1455.

6- غاية الكافرالنّار 6360.

7- ما كفرالكافر حتّى جهل 9554.

8- همّ الكافرلدنياه، و سعيه لعاجلته، و غايته شهوته 10060.

الكفر

1- الكفر خذلان70. است.

2- كافر دنيابهشت او، و نعمت حاضر همّتش، و مرگ بدبختى او، و آتش جهنم سرانجام او خواهد بود.

3- كافر فاسق ونادان است.

4- كافر درشتخوى بد رفتار است.

5- كافرفريبكار، منحرف، سنگين دل، خيانتكار است.

6- عاقبت كاركافر آتش است.

7- كافرى كافرنگرديد تا اين كه جاهل گرديد (و يا عقل مطبوع خود را بكار نينداخته است).

8- همّت (يااندوه) كافر براى دنياى خود، و سعى و تلاشش براى سراى عاجل (دنيا) خويشتن، و پايانو غرض او خواهشش خواهد بود.

كفر 1- كفر خواريست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1269

2- ضادّواالكفر بالإيمان 5923.

3- الكفر مغرم226.

الكفّ

1- الكفّ عمّافي أيدي النّاس أحد السّخائين 1611.

2- إنّ الكفّعند حيرة الضّلال خير من ركوب الأهوال 3495.

3- لا ورعكالكفّ 10452.

الكفاف

1- الرّضابالكفاف خير من السّعي في الإسراف 1976.

2- الرّضابالكفاف يؤدّي إلى العفاف 1512. 2- كفر را با ايمان درهم كوبيد.

3- كفر سببنقصان است.

باز ايستادن 1- باز ايستادن از آنچه در دست‏هاى مردم است يكىاز دو سخاوت است (يكى بذل و بخشش و ديگر چشم پوشى از آنچه در دست مردم است).

2- براستى كهباز ايستادن و خود دارى در وقت حيرانى و سرگردانى، بهتر از مرتكب شدن و رفتن بهراهى است كه در معرض هولها و فتنه‏ها باشد.

3- هيچ پارسائىمانند باز داشتن (خود از حرامها) نيست.

كفاف 1- خوشنود بودن به اندازه كفاف (حد متوسّط كه انساننيازمند به ديگران نباشد) بهتر از كوشيدن در اسراف است.

2- خوشنود بودنبه اندازه كافى (كه آدمى بتواند با آن اكتفا كند او را) به‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1270

3- طوبى لمنتحلّى بالعفاف و رضي بالكفاف 5957.

4- من اقتنعبالكفاف أدّاه إلى العفاف 8735.

5- من اقتصرعلى الكفاف تعجّل الرّاحة و تبوّء خفض الدّعة 8867.

6- لا غنى بأحدمن الارتياد، و قدر بلاغه من الزّاد 10847.

المكافاة

1- أطل يدك فيمكافاة من أحسن إليك، فإن لم تقدر فلا أقلّ من أن تشكره 2383.

2- المكافاةعتق 56. پاكدامنى مى‏كشاند.

3- خوشا به حالكسى كه به پاكدامنى زينت يافته، و به كفاف (روزى به اندازه‏اى كه محتاج كسى نباشد)راضى باشد.

4- هر كه بهكفاف قناعت نمايد او را به پاكدامنى خواهد كشانيد.

5- هر كه بركفاف اقتصار نمايد در آسايش تعجيل كرده، و در آسايش و رفاهيت دارترين زندگانى‏هافرود آمده است.

6- براى هيچكسى از طلب روزى و از قدر كفاف خود از توشه بى‏نيازى نيست (بلكه بايد طبق وظيفه بهدنبال روزى رفته البته بدون حرص و ولع، و بايد هر كسى بداند ضامن روزى خدا خواهدبود).

مكافات 1- دست خود را در پاداش دادن كسى كه بسوى تو احسانمى‏نمايد دراز كن، پس اگر توانائى ندارى پس كم از اين نباشد كه او را شكر كنى.

2- عوض دادنآزاديست (يعنى بندگى كه بوسيله احسان تحقق يافته زائل خواهد گرديد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1271

3- من همّ أنيكافى‏ء على معروف فقد كافى 8727.

4- من لم يجازالإساءة بالإحسان فليس من الكرام 8958.

5- من كمالالإيمان مكافاة المسي‏ء بالإحسان 9413.

6- أشدّ النّاسعقوبة رجل كافئ الإحسان بالإساءة 3217.

7- إذا قصرتيدك عن المكافاة فأطل لسانك بالشّكر 4064.

8- ردّ الحجرمن حيث جاءك، فإنّه لا يردّ الشّرّ إلّا بالشّرّ 5394.

الكفاية

1- من حسنتكفايته أحبّه سلطانه 8474. 3- هر كه همت گمارد كه احسانى را تلافى كند علىالتحقيق تلافى نموده است (گر چه عملى هم نشود).

4- هر كه بدىرا به نيكى جزا ندهد از مردم گرامى نيست.

5- از كمالايمان است جزا دادن گنهكار به احسان.

6- سخت‏ترينمردم بحسب عقاب و كيفر مردى است كه احسان را به بدى تلافى كند.

7- هرگاه دستتاز مكافات و تلافى كوتاه گردد زبانت را بشكر دراز كن، (امكان دارد مراد اين باشدكه شكر خدا كن كه خداوند دست قدرت تلافى به تو نداده، زيرا كمتر كسى است كهتوانائى مكافات داشته باشد در عين حال گذشت كند، و ممكن است مراد تلافى در كار خوبباشد يعنى اگر دستت نمى‏رسد كه احسان را به احسان تلافى نمائى با زبان تشكر كن).

8- از هر كجاكه سنگ بجانب تو آيد برگردان (يعنى تلافى نما) زيرا كه بدى تلافى نمى‏شود مگر بهبدى (البته اين مخصوص جائى است كه عفو و گذشت ضرر زند).

كافى بودن 1- هر كه كفايت و كارگزارى او نيكو باشد حاكم زماناو او را دوست دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1272

2- من رفع بلاكفاية وضع بلا جناية 8613.

3- من أحسن الكفايةاستحقّ الولاية 8692.

التكليف

1- من كلّفك مالا تطيق فقد أفتاك في عصيانه 9137.

2- التّكلّف منأخلاق المنافقين 1176.

3- إنّ اللّهسبحانه أمر عباده تخييرا، و نهاهم تحذيرا، و كلّف يسيرا، و لم يكلّف عسيرا، و أعطىعلى القليل كثيرا، و لم يعص مغلوبا، و لم يطع مكرها، و لم يرسل الأنبياء لعبا، ولم ينزل الكتاب عبثا، و ما خلق السّماوات 2- هر كه بدون كفايت (و اهليت كار) مقامرفيعى به دست آرد بدون جنايت از پست بركنار شود (بايد كوشيد اهليت كار به دست آيدآن گاه استخدام حاصل گردد).

3- هر كه نيكوكند كفايت و كارگزارى را مستحق ولايت و حكومت شود.

تكليف و تكلّف 1- هر كه تو را در چيزى كه طاقت آن نداشته باشىتكليف نمايد در حقيقت در نافرمانى خود فتوا داده است.

2- خود رابزحمت انداختن (از جهت رياضت براى فريب دادن مردم، و يا از جهت خودنمائى با تصورعدم توانائى) از صفات منافقان و افراديست كه ظاهر و باطن آنها با هم موافق نيست.

موافق نيست.

3- براستى كهخداى سبحان بندگانش را با اختيار امر فرموده، و با بيم و ترس نهى نموده، و آسانىرا تكليف كرده، و به مشكل تكليف نفرموده، و بر اندك بسيارى را بخشيده، و نافرمانيشاز جهت شكست و اطاعتش از راه اكراه نبوده (بلكه همه از راه اختيار است) و پيمبرانرا از راه بازى نفرستاده، و كتاب را بيهوده نازل‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1273

و الأرض و ما بينهما باطلا، ذلك ظنّ الّذين كفروا فويل للّذينكفروا من النّار 3649.

المتكلّم

1- للمتكلّمأوقات 7320.

2- لقد طرتشكيرا، و هدرت صقبا (سقبا) 7348. نفرموده، و آسمانها و زمين و آنچه ميان آنهاست بهباطل نيافريده، آن گمان كسانى است كه كافر گشته، پس واى براى افرادى كه كافرشده‏اند از آتش، (پس از بازگشت از جنگ صفين مرد شامى از آن حضرت سؤال كرد: آيارفتن ما به جنگ اهل شام به قضاء و قدر الهى بود حضرت فرمود: سوگند به خدائى كهدانه را از زير خاك شكافت، و انسان را آفريد، بجائى گام ننهاده، و به درّه‏اىسرازير نشديم مگر به قضاء و قدر الهى، شامى گفت: پس رنج ما در اين سفر پاداشىندارد چون به اختيار نبوده حضرت فرمود: خداوند پاداش شما را كه در رفتنتانمى‏رفتيد، و در بازگشتتان كه بر مى گشتيد بزرگ داشته، و در هيچ حال مجبور نبوديد،مرد شامى گفت: چگونه امكان دارد با اين كه قضاء و قدر ما را مى‏ميراند امام- عليهالسلام- بعد از سخن دراز فرمود: واى بر تو شايد تو قضاء و قدر لازم را گمان كردى،اگر چنين بود پاداش و كيفر نادرست بود، و نويد به بهشت و بيم از آتش ساقط مى‏گشت،آن گاه مطالب بالا را بيان فرمود).

سخنگو 1- براى سخنگو اوقاتى است (مخصوص از نظر مكان و زمان)2- (حضرت اين عبارت را چنانكه در حكمت 394 نهج البلاغه است در برابر كسى گفته كهدر نزد آن بزرگوار اظهار لحيه كرده از خود بالاتر سخن گفته) همانا در حقيقت پروازكردى پيش از پر در آوردن و بانگ شتر زدى هنگام بچه بودن (در اينجا حضرت او را بهدو موجود كوچك (جوجه و بچه شتر) تشبيه نموده است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1274

الكامل

1- الكامل منغلب جدّه هزله 2197.

الكمال

1- الكمال فيثلاث، الصّبر على النّوائب، و التّورّع في المطالب، و إسعاف الطّالب 1777.

2- الكمال فيالدّنيا مفقود 331.

3- لن تدركالكمال حتّى ترقى عن النّقص 7423.

4- من كمالالإنسان و وفور فضله استشعاره بنفسه النّقصان 9442. كامل 1- شخصى كامل كسى است كهعمل جدّى او بر شوخى و بازيش غلبه كند.

كمال 1- كمال و تماميّت در سه چيز است: شكيبائى بر مصيبت‏ها،و پارسائى در مطلب‏ها، و بر آوردن حاجت طلب كننده.

2- كمال وتمامى در دنيا ناياب است.

3- هرگز بهكمال دست نيابى تا از نقص (و آنچه سبب آن مى‏گردد) بالا روى.

4- از كمالانسان و بسيارى فضل اوست دريافت نقصان در نفس خود (و يا نقصان را جامه ملاصق نفسخويش بحساب آورد يعنى هميشه بفهمد كه بجائى نرسيده و ناقص است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1275

المكائد

1- من لميتحرّز من المكائد، قبل وقوعها لم ينفعه الأسف بعد هجومها 8983.

الكيّس

1- الكيّس أصلهعقله، و مروءته خلقه، و دينه حسبه 1739.

2- الكيّس منكان يومه خيرا من أمسه، و عقل الذمّ عن نفسه 1797.

3- الكيّس منأحيا فضائله، و أمات رذائله بقمعه شهوته و هواه 1895.

4- الكيّس منكان غافلا عن غيره و لنفسه كثير التّقاضي 1986. كيد و مكرها 1- هر كه از مكرهاپيش از وقوع آنها احتراز ننمايد بعد از رسيدن ناگهانى آنها تأسّف خوردن او را سودىندهد (پس چاره كار را قبل از وقوع بايد كرد).

زيرك 1- زيرك، اصل و بنياد او خردش، و جوانمردى او خويش، ودينداريش حسب اوست.

2- زيرك كسىاست كه هر روز او بهتر از روز گذشته او باشد، و نكوهش را از نفس در بند كشد.

3- زيرك كسىاست كه فضائل خود را زنده كرده، و صفات پست خود را با نابود كردن خواهش و هواى خودبميراند.

4- زيرك كسىاست كه از غير خود غافل بوده، و براى نفس خويش بسيار تقاضا كننده باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1276

5- الكيّس منملك عنان شهوته 2180.

6- الكيّس منتجلبب الحياء، و ادّرع الحلم 2196.

7- أكيسالأكياس من مقت دنياه، و قطع منها أمله و مناه، و صرف عنها طمعه و رجاه 3276.

8- إنّ الأكياسهم الّذين للدّنيا مقتوا، و أعينهم عن زهرتها أغمضوا، و قلوبهم عنها صرفوا، وبالدّار الباقية تولّهوا 3559.

9- إنّ الكيّسمن كان لشهوته مانعا، و لنزوته عند الحفيظة واقما قامعا 3582.

10- الكيّسصديقه الحقّ و عدوّه الباطل 1524.

11- إنّماالكيّس من إذا أساء استغفر، و إذا أذنب ندم 3894. 5- زيرك كسى است كه مالك لجامخواهش خود باشد.

6- زيرك كسىاست كه شرم را پيراهن خود، و بردبارى را زره خود نمايد.

7- زيرك‏ترينزيركها كسى است كه دنياى خود را دشمن داشته، و از آن اميد و آرزوهاى خود را قطعكرده، (و روى طمع و اميد خود را از آن بگرداند).

8- براستى كهزيركان كسانيند كه با دنيا (و حرص نسبت به آن) دشمنى نموده، و از خرّمى و حسن آنچشم پوشيده، و دلهايشان از آن برگرديده، و به سراى باقى شيفته شده‏اند.

9- براستى كهزيرك كسى است كه شهوت و خواهشش را جلوگيرنده، و در وقت انتقام و از جا كندن دل جهتحميّت و خشم غلبه كننده كوبنده باشد.

10- زيرك، دوستاو حق، و دشمنش باطل خواهد بود.

11- جز ايننيست، زيرك كسى است كه هر گاه بد كند طلب آمرزش نمايد، و چون گناه كرده پشيمانىگردد.