کتابخانه الکترونيکي انهار

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 866
13- قليل يخفّعليك عمله خير من كثير تستثقل حمله 6745.
14- قليل يدومخير من كثير منقطع 6820.
15- كيف يجدلذّة العبادة من لا يصوم عن الهوى 6985.
16- كيف يتمتّعبالعبادة من لم يعنه التّوفيق 7005.
17- ما تقرّبمتقرّب بمثل عبادة اللّه 9490.
18- المتعبّدبغير علم كحمار الطّاحونة، يدور و لا يبرح من مكانه 2070.
19- إنّ قوماعبدوا اللّه سبحانه رغبة فتلك عبادة التّجّار، و قوما عبدوه رهبة فتلك عبادةالعبيد، و قوما عبدوه شكرا فتلك عبادة الأحرار 3604. 13- اندكى كه بر تو عملش سبكباشد (يعنى با شوق آن را انجام دهى) بهتر از بسيارى است كه برداشتن آن را سنگينشمارى و با كراهت انجام دهى.
14- اندكى (ازعبادت) كه هميشگى باشد بهتر از بسيارى است كه بريده شود.
15- چگونه لذتعبادت را مى‏يابد كسى كه از خواهش امساك نمى‏كند 16- چگونه به عبادت بهره‏مندگردد كسى كه توفيق او را يارى نكرده باشد 17- هيچ نزديكى جوينده‏اى به چيزى مثلعبادت خدا (به خدا) نزديك نشده است.
18- عبادتكننده بدون علم مانند الاغ آسياست كه مى‏گردد و از جاى خود بيرون نمى‏رود.
19- براستىگروهى عبادت خداى سبحان كرده به جهت رغبت (در بهشت و نعمتهاى آن) پس اين عبادتتجّار و سوداگرانست، و دسته‏اى او را عبادت نموده از روى ترس (از جهنم و عذابهاىآن) پس اين عبادت بندگان است، و عدّه‏اى خدا را از براى شكر او عبادت مى‏نمايند پساين عبادت آزادگان است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 867

العباد

1- إذا أحبّاللّه عبدا ألهمه حسن العبادة 4066.

2- إذا أحبّاللّه عبدا حبّب إليه الأمانة 4073.

3- إذا أكرماللّه عبدا شغله بمحبّته 4080.

4- إذا استخلصاللّه عبدا ألهمه الدّيانة 4072.

5- إذا اصطفىاللّه عبدا جلببه خشيته 4081.

6- إذا أحبّاللّه عبدا زيّنه بالسّكينة، و الحلم 4099.

7- إذا أحبّاللّه عبدا ألهمه الصّدق 4101.

8- إذا أكرماللّه عبدا أعانه على إقامة الحقّ 4102. بندگان 1- هر گاه خداوند بنده‏اى را دوستداشته باشد عبادت نيكو را در دل او اندازد.

2- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد امانت را محبوب او قرار دهد.

3- هر گاهخداوند بنده‏اى را اكرام نمايد او را به دوستى خود مشغول سازد (يعنى او را بهامورى كه سبب دوستى خدا شود موفق نمايد).

4- هر گاهخداوند بنده‏اى را مخصوص خود گرداند، ديندارى را در دل او اندازد.

5- هر گاهخداوند بنده‏اى را برگزيند پيراهن ترس از خويش را بر تن او بپوشاند (يعنى پيوستهاز خدا مى‏ترسد).

6- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد او را به آرامش و بردبارى زينت دهد.

7- هر گاهخداوند بنده‏اى را محبوب خود سازد راستى را در دل او اندازد.

8- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد او را بر اقامه و بر پا داشتن حق يارى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 868

9- إذا أحبّاللّه سبحانه عبدا بغّض إليه المال، و قصّر منه الآمال 4110.

10- إذا أحبّاللّه عبدا رزقه قلبا سليما، و خلقا قويما 4112.

11- إذا أراداللّه بعبد خيرا منحه عقلا قويما، و عملا مستقيما 4113.

12- إذا أراداللّه بعبد خيرا أعفّ بطنه و فرجه 4114.

13- إذا أراداللّه بعبد خيرا ألهمه القناعة، و أصلح له زوجه 4115.

14- إذا أراداللّه بعبد خيرا أعفّ بطنه عن الطّعام و فرجه عن الحرام 4116.

15- إذا أراداللّه سبحانه صلاح عبد ألهمه قلّة الكلام، و قلّة الطّعام، كند.

9- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد مال را در نزد او دشمن ساخته، و اميدها را پيش اوكوتاه مى‏گرداند.

10- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد او را قلب سليم، و خوى درست و قويم روزيش گرداند.

11- هر گاهخداوند خيرى را نسبت به بنده‏اش خواهد به او عقلى درست، و عملى مستقيم عطا فرمايد.

12- هر گاهخداوند نسبت به بنده‏اش خيرى را اراده كند شكم و فرج (عورت) او را عفيف گرداند(يعنى از عمل ناپسند باز ايستد).

13- هر گاهخداوند به بنده‏اى خيرى را خواهد قناعت را بر او الهام كند، و جفتش را براى او بهصلاح آورد (چه زن باشد و چه مرد).

14- هر گاهخداوند به بنده‏اى خيرى را بخواهد شكمش را از طعام (حرام و شبهه ناك) و فرج او رااز حرام (زنا) باز دارد.

15- هر گاهخداوند سبحان صلاح بنده‏اى را اراده كند: كم گفتن، و كم‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 869

و قلة المنام 4117.

16- إذا أراداللّه بعبد خيرا، فقّهه في الدّين، و ألهمه اليقين 4133.

17- إذا أراداللّه بعبد خيرا، ألهمه القناعة، فاكتفى بالكفاف، و اكتسى بالعفاف 4137.

18- إذا أراداللّه بعبد خيرا، ألهمه الاقتصاد، و حسن التّدبير، و جنّبه سوء التّدبير و الإسراف4138.

19- إذا أحبّاللّه عبدا ألهمه رشده، و وفّقه لطاعته 4177.

20- و أثنى- عليه السّلام- على رجل فقال: ذاك ينفع سلمه، و لا يخاف ظلمه، إذا قال فعل، و إذاولّي عدل 5203. خوردن، و كم خوابيدن را در دل او اندازد.

16- هر گاهخداوند به بنده‏اى خيرى را خواهد او را در دين فقيه و دانا كرده، و در دلش يقين راخواهد انداخت.

17- هر گاهخداوند به بنده‏اى خوبى را اراده كند قناعت را در دل او اندازد پس به كفاف (آناندازه كه او را بس بوده و از مردم بى‏نياز گردد) اكتفا نموده، و بپوشد (لباس)عفاف و پاكدامنى يا باز ايستادن از كسب اموال حرام را.

18- هر گاهخداوند خيرى را به بنده‏اش خواهد، ميانه روى و حسن تدبير را در دل او اندازد، وسوء تدبير و اسراف و زياده روى را از او دور سازد.

19- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد ترقى و رشد او را در دلش اندازد و او را براى طاعتخود موفّق دارد.

20- حضرت مردىرا ثنا گفت سپس فرمود: آن، سود مى‏دهد آشتيش، و از ظلمش ترسيده نمى‏شود، هرگاهبگويد انجام مى‏دهد، و چون والى شود عدالت كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 870

21- و قال- عليه السلام- في حقّ من أثنى عليه: فتّاح مبهمات دليل فلوات، دفّاع معضلات 6575.

22- خير العبادمن إذا أحسن استبشر، و إذا أساء استغفر 5019.

23- عبادمخلوقون اقتدارا، و مربوبون اقتسارا، و مقبوضون احتضارا 6310.

24- لو أنّالعباد حين جهلوا وقفوا، لم يكفروا، و لم يضلّوا 7582.

25- إذا أرذل(أذلّ) اللّه عبدا حظر عليه العلم 4100. 21- حضرت در حق كسى كه بر او ثناء گفته(و چنانكه در نهج البلاغه خطبه 86 در صفات بندگان محبوب خدا) فرموده: گشايندهمبهمات و احكام مشكله و معارف معضله است، راهنماى بيابانها، دفع كننده و آسانكننده مشكلات خواهد بود.

22- بهترينبندگان كسى است كه هر گاه نيكى كند شادمان شود، و چون بدى نمايد طلب آمرزش كند.

23- (حضرت درضمن خطبه 82 نهج البلاغه مشهور به غرّاء مى‏فرمايد:) بندگانى هستند آفريده شده(خدا) از روى قدرت و توانائى، و تربيت شدگان (الهى) با قهر و غلبه (بدون دخالتديگرى) و قبض روح شدگان به جهت حاضر شدن (در آن نشأه و اين كه بعضى احتمالداده‏اند كه ممكن است مراد ملائكه يا ائمه باشد احتمال نابجائى خواهد بود).

24- اگر اين كهبندگان زمانى كه نمى‏دانند (در صورت جهل و نادانى) توقف مى‏كردند (در اعتقاداتانكار نمى‏كردند و در مشتبهات مى‏ايستادند) كافر نگشته و گمراه نمى‏شدند و ياگمراه نمى‏كردند.

25- هرگاهخداوند بنده‏اى را (از جهت بدى رفتار و كردار) پست نمايد و يا ذليل كند بر او علمرا منع سازد (چون شايستگى آن را ندارد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 871

26- إذا أراداللّه بعبد شرّا حبّب إليه المال، و بسط منه الآمال 4111.

27- إذا أراداللّه سبحانه إزالة نعمة عن عبد، كان أوّل ما يغيّر عنه عقله، و أشدّ شي‏ء عليهفقده 4125.

28- إنّ منأبغض الخلائق إلى اللّه تعالى رجلا و كله إلى نفسه جائرا عن قصد السّبيل سائرابغير دليل 3606.

29- العبد عبد،و إن ساعده القدر 1322.

30- جمال العبدالطّاعة 4748.

العبرة و الاعتبار

1- اعتبر تزدجر2237. 26- هر گاه خداوند بدى را نسبت به بنده‏اش بخواهد مال را در نزد او محبوبداشته، و اميدها را پيش او گسترش دهد (يعنى صاحب آرزوى زياد خواهد شد).

27- هر گاهخداى سبحان اراده كند نعمتى را از بنده‏اى زائل كند اول چيزى كه از آن تغيير دادهمى‏شود عقل اوست (و معلوم است وقتى خرد از كسى گرفته شد چه مصيبتى ببار خواهدآورد) و مشكل‏ترين چيز بر او فقدان عقل است (كه سبب بدبختى دنيا و آخرتش خواهدگرديد).

28- براستى ازجمله مبغوض ترين خلائق در نزد خداى تعالى مردى است كه خداوند او را به خودواگذاشته، از راه راست و ميانه در گذشته و بدون راهنما رونده است.

29- بنده بندهاست گر چه تقدير الهى او را يارى و مساعدت نمايد.

30- زيبائىبنده فرمانبردارى اوست.

پند گرفتن 1- پند گير تا باز ايستى.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 872

2- اعتبر تقتنع2252.

3- اتّعظواممّن كان قبلكم قبل أن يتّعظ بكم من بعدكم 2495.

4- اتّعظوابالعبر و اعتبروا بالغير، و انتفعوا بالنّذر 2516.

5- أينالعمالقة و أبناء العمالقة 2793.

6- أينالجبابرة، و أبناء الجبابرة 2794.

7- أين أهلمدائن الرّسّ، الّذين قتلوا النّبيّين و أطفئوا نور المرسلين 2795. 2- پند گير تاقانع گردى.

3- از كسانى كهپيش از شما بودند پند گيريد، قبل از آنكه جمعى كه بعد از شما آيند از شما پندگيرند.

4- به عبرت‏هاپند گرفته، و به گردشها و تغيّرات يا مصيبت‏ها عبرت گيريد، و سودمند گرديد به بيمو ترس‏ها.

5- كجا هستندعمالقه و پسران عمالقه (آنها افرادى بودند قوى هيكل زورمند از فرزندان عمليق كه ازنواده‏هاى حضرت نوح مى‏باشند يعنى بايد از هلاكت و نابودى آنها عبرت گرفت).

6- كجا هستندمتكبران و پسران متكبران كه از آنها نام و نشانى نيست 7- كجايند اهل شهرهاى رسّآنانكه پيمبران را كشته و نور فرستادگان خدا را خاموش نمودند (اصحاب رس جمعيتىبودند كه درخت صنوبر را مى‏پرستيدند، و براى خود دوازده شهر داشتند بنام فروردين،و ارديبهشت و... كه در هر كدام از شهرها صنوبرها، و در شهر بزرگ خود اسنفندار جمعشده آنجا مركز عبادت و پايتخت سلطان بوده، در كنار درخت صنوبر بزرگ جمع شدهقربانى‏ها و نذورات داشتند شيطان در ميان درخت رفته با آنها صحبت مى‏كرد، و به طورخلاصه بى‏بند و بارى را از حد گذرانده بودند خداوند پيامبرى را فرستاد آنها رانصيحت كرد انذار نمود گوش‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 873

8- أين الّذينعسكروا العساكر و مدنوا المدائن 2796.

9- أين الّذينقالوا من أشدّ منّا قوّة و أعظم جمعا 2797.

10- أين الّذينكانوا أحسن آثارا، و أعدل أفعالا، و أكبر ملكا 2798.

11- أين الّذينهزموا الجيوش، و ساروا بالألوف 2799.

12- أين الّذينشيّدوا الممالك، و مهّدوا المسالك، و أغاثوا المهلوف، و قرءوا الضّيوف 2800.

13- أين من سعىو اجتهد، و أعدّ، و احتشد 2801. نكردند تا همت گماردند و آن پيامبر عزيز را در چاهزنده بگور كردند، خداوند بر آنها غضب نمود، و به بدترين عذاب آنها را نابود ساخت،اين بود خلاصه‏اى از آن، طالبين مى‏توانند به كتاب «بحار الأنوار و «حيوة القلوب»جلد اول در حالات «اصحاب رس» مفصل آن را مطالعه كنند).

8- كجا رفتندآنانكه لشكرها كشيدند و شهرها ساختند 9- كجا هستند آن كسانى كه گفتند: كيست از ماسخت‏تر از نظر قوّت و زور، و عظيمتر از نظر كثرت و جمعيّت 10- كجايند آنانكهنيكوتر بودند به حسب آثار، و عادلتر از نظر كردار، و بزرگتر از نظر پادشاهى 11- كجا هستند آنانكه سپاهيان را شكست داده، و با هزاران نيروى انسانى سير مى‏گردند12- كجا رفتند آنانكه مملكت‏ها را محكم بنا نهادند، و راهها را گسترانيدند، وبفرياد مظلوم بيچاره رسيده، و مهمانان را پذيرائى نمودند 13- كجاست آنكه كوشيد وبذل طاقت نمود، و آماده گردانيد و چيزى از جد و جهد را وا نگذاشت‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 874

14- أين من بنىو شيّد، و فرش و مهّد، و جمع و عدّد 2802.

15- أين كسرى وقيصر و تبّع و حمير 2803.

16- أين منادّخر و اعتقد، و جمع المال على المال فأكثر 2804.

17- - أين منحصّن و أكّد، و زخرف و نجّد 2805.

18- أين من جمعفأكثر، و احتقب و اعتقد، و نظر بزعمه للولد 2806.

19- أين من كانمنكم أطول أعمارا و أعظم آثارا 2807.

20- أين من كانأعدّ عديدا، و أكنف (أكثف) جنودا، و أعظم آثارا 2808. 14- كجاست آنكه بنا نمود ومحكم كرد، و فرش كرده و گسترانيد و جمع كرد و آماده ساخت 15- كجاست كسرى (بفتح وكسر لقب جمعى از پادشاهان فرس بوده معرّب «خسرو» است كه آنها را «اكاسره» گويندآخرشان يزدجرد است) و قيصر (لقب پادشاهان روم است) و تبّع (لقب پادشاهان يمن است)و حمير (پدر قبيله‏اى از يمن است) 16- كجاست آنكه ذخيره كرد و جمع نمود، و مال رابر روى مال فراهم آورد پس مالش بسيار شده 17- كجاست آنكه حصار ساخت و محكمگردانيد، و طلا كارى نمود يا آرايش كرد و زينت نمود 18- كجاست كسى كه جمع كرد پسمالش بسيار شد، و ذخيره كرد و فرا گرفت، و از براى فرزند خود عاقبت انديشى كرد19- كجاست آنكه از شما درازتر بود از نظر عمر و بزرگتر بود به حسب آثار 20- كجاست كسى كه آماده كرد عددى را و براى خود قشونهايى تهيه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 875

21- أين الملوكو الأكاسرة 2809.

22- أين بنوالأصفر و الفراعنة 2810.

23- أين الّذينملكوا من الدّنيا أقاصيها 2811.

24- أين الّذيناستذلّوا الأعداء، و ملكوا نواصيها 2812.

25- أين الّذيندانت لهم الأمم 2813.

26- أين الّذينبلغوا من الدّنيا أقاصي الهمم 2814.

27- إنّللباقين بالماضين معتبرا 3425.

28- إنّ للآخربالأوّل مزدجرا 3426.

29- إنّ ذهابالذّاهبين لعبرة للقوم المتخلّفين 3435. نمود، و يارى يا بيشتر كرد لشكرها را وبزرگ گردانيد اثرها را 21- كجايند پادشاهان و كسرى‏ها 22- كجا هستند اولاد اصفر(پادشاهان روم بودند و جدّشان اصفر بن روم بود، و بعضى گفته‏اند كه چون لشكرى ازحبشه بر آنها غلبه كرد زنان بوسيله آنها آبستن شدند، فرزندانى از آنها پديد آمدزرد رنگ به همين جهت آنها را (بنو اصفر) گفتند و فرعونيان (پادشاهان مصر 23- كجايند كسانى كه از دنيا اطراف آن را مالك شدند 24- كجايند كسانى كه دشمنان خودرا خوار گردانيده، و پيشانيها و نواصى و زلف آنها را مالك شدند (يعنى بر آنها مسلطگرديدند) 25- كجا هستند كسانى كه امت‏ها بر ايشان فروتنى نمودند 26- كجا رفتندكسانى كه از دنيا به نهايت‏هاى همت‏ها رسيدند 27- براستى كه براى باقى ماندگان ازگذشتگان پند گرفتنى است.

28- براستى كهبراى آخر بسبب اوّل باز ايستادن (يا محل باز ايستادن است).

29- براستى كهرفتن روندگان هر آينه پندى است براى جمعيّت باز مانده.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 876

30- الاعتباريثمر العصمة 879.

31- الزّمانيريك العبر 1026.

32- الاعتباريفيد الرّشاد 1037.

33- إذا أحبّاللّه عبدا وعظه بالعبر 4032.

34- خلّف لكمعبر من آثار الماضين قبلكم لتعتبروا بها 5063.

35- دوامالاعتبار يؤدّي إلى الاستبصار، و يثمر الازدجار 5150.

36- ذمّتي بماأقول رهينة، و أنا به زعيم، إنّ من صرّحت له العبر عما بين يديه من المثلات، حجرهالتّقوى عن تقحّم الشّبهات 5191. 30- عبرت گرفتن (از گذشت زمان و عاقبت حالستمكاران و معصيت كاران و امثال آنها) مثمر عصمت است.

31- روزگار بتوعبرت و پندها را ارائه مى‏دهد.

32- عبرت گرفتنمفيد راه يافتن (و يا رسيدن به مقصود است).

33- هر گاهخداوند بنده‏اى را دوست دارد او را با عبرت‏ها پند دهد (يعنى او را از خواب بيدارساخته كه از تغييرات و تحولات عبرت گيرد).

34- براى شمااز آثار گذشتگان قبل از شما عبرت‏هائى به يادگار گذاشته شده (مانند بناهاى عظيم،كاخها، باغ و بستانها، و كتابها، و هزاران اثر خوب و بد ديگر) تا بوسيله آنها پندگرفته و عبرت گيريد.

35- عبرت گرفتندائمى آدمى را بسوى بينائى كشانده، و مثمر باز ايستادن از بدى هاست.

36- ذمه من بهآن چه مى‏گويم در گرو است، و من به آن ضامنم (يعنى در گفتارم شكى نيست) براستى كسىكه عبرت‏ها او را از آنچه در پيش روى اوست از عقوبت‏ها و نكالها بيدار و هويداسازد، تقوا او را از افتادن در شبهه‏ها منع نمايد (چه رسد به ارتكاب حرامها).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 877

37- صدّق بماسلف من الحقّ، و اعتبر بما مضى من الدّنيا فإن بعضها يشبه بعضا، و آخرها لا حقبأوّلها 5850.

38- طولالاعتبار يحدو على الاستظهار 6003.

39- في كلّنظرة عبرة 6459.

40- في كلّاعتبار استبصار 6461.

41- في تعاقبالأيّام معتبر للأنام 6519.

42- فاز منكانت شيمته الاعتبار، و سجيّته الاستظهار 6581.

43- قد اعتبرمن ارتدع 6664.

44- قد اعتبربالباقي من اعتبر بالماضي 6673. 37- آنچه را كه از حق گذشته (مانند حالات انبياءو اولياء و اصفياء و ملوك و جبابره و فراعنه و معصيت كاران كه در حقيقت آنها شكىنيست) تصديق كن، و از آنچه از دنيا گذشته عبرت گير، زيرا كه بعض آنها مانند بعضديگر است، و آخر آن به اول آن لا حق مى‏شود (يعنى احوال دنيا متشابه خواهد بود).

38- عبرت طولانىگرفتن (آدمى را) بر احتياط و پشت محكم نمودن وادار مى‏سازد.

39- در هرنگاهى عبرتى است (تا چه كسى از آن عبرت گيرد).

40- در هر عبرتگرفتنى بينائى است.

41- در از پىدر آمدن روزها و گردش آن عبرت يا محل عبرتى است براى خلائق.

42- پيروزىيافته كسى كه شيوه او عبرت گرفتن، و خوى او پشت قوى كردن (و احتياط و دور انديشى)است.

43- در حقيقتعبرت گرفته كسى كه (از منهيات و از دنيا) باز ايستاده است.

44- در حقيقتبباقى و به آن چه آيد عبرت گيرد كسى كه به گذشته عبرت گرفته‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 878

45- كلّ يوميفيدك عبرا إن اصحبته فكرا 6900.

46- كفى معتبرالأولى النّهى ما عرفوا 7060.

47- لقدجاهرتكم العبر، و زجركم (و زجرتم بما) ما فيه مزدجر، و ما بلّغ (يبلّغ) عن اللّهبعد رسول اللّه (رسول السّماء إلّا البشر) مثل النّذر 7351.

48- لو اعتبرتبما أضعت من ماضي عمرك لحفظت ما بقي 7589.

49- من اعتبرحذر 7691.

50- من كثراعتباره قلّ عثاره 8056.

51- من اعتبربتصاريف الزّمان حذر غيره 8120. است.

45- هر روزىترا عبرت بخشد اگر آن را با فكر همراه سازى.

46- براى عبرتگرفتن صاحبان خود كفايت مى‏كند آنچه را كه شناخته و دانسته‏اند.

47- (اين فرازتتمه كلامى است از خطبه 20 نهج البلاغه كه در باره مرگ مى‏فرمايد بحق براى شمامى‏گويم:) هر آينه عبرت‏ها براى شما آشكار گرديده، و شما از آنچه نهى شده است منعگشته‏ايد، و از جانب خدا بعد از رسول خدا (جبرئيل) مانند ترسانندگان (پيمبران وخلفاء او) (قوانين را) نرسانده است (و يا از جانب خدا بعد از فرستادگان آسمانى مگربشر (پيامبران و امامان تبليغ نكرده است.

بنا بر اين جاى عذرى براى شما باقى نيست و انتظار بيشترىنداشته باشيد كه از جانب خدا فرشتگان براى هدايتان نازل شوند).

48- اگر بهآنچه از گذشته عمرت عبرت مى‏گرفتى (كه سودى از آن نبردى بلكه در زيان بسر بردى) هرآينه آنچه را (كه از آن) باقى مانده حفظ مى‏كردى.

49- هر كه عبرتگيرد (از ستم و آنچه وسيله عبرت ديگران شود) دورى كند.

50- هر كه عبرتگرفتن او بسيار باشد لغزش او كم باشد.

51- هر كه بهتغييرات روزگار عبرت گيرد از (ظلم و ستم) غير خود دورى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 879

52- من لميعتبر بغيره لم يستظهر لنفسه 8276.

53- من اتّعظبالعبر ارتدع 8306.

54- من لميعتبر بتصارف الأيّام لم ينزجر بالملام 8661.

55- من اعتبربالغير لم يثق بمسالمة الزّمن 8686.

56- من عرفالعبرة فكأنّما عاش في الأوّلين 8850.

57- من لميعتبر بغير الدّنيا و صروفها لم تنجع فيه المواعظ 9011.

58- من اعتبرالأمور وقف على مصادقها 9242. نمايد.

52- هر كه بهغير خود عبرت نگيرد (چنانكه اهل عبرت از اهل زمان خود و از پيشينيان عبرت گيرند)براى نفس خود قوى پشت نشود (يعنى چنين فردى از احتياط بدور است).

53- هر كه بهعبرت‏ها پند گيرد (از ظلم و گناه) باز ايستد.

54- هر كه بهتغييرات روزگار عبرت نگيرد، به سرزنش (از رفتار و كردارش) باز نايستد.

55- هر كه ازحوادث روزگار عبرت گيرد به آشتى زمان اعتماد نكند (چون مى‏داند روزى با او در ستيزخواهد شد).

56- هر كه عبرترا شناخت گويا در ميان پيشينيان زندگى كرده (و از خوب و بد آنان بهرمند گرديده)است.

57- هر كه بهتغييرات و حوادث دنيا عبرت نگيرد موعظه‏ها در او سودمند نگردد.

58- هر كه دركارها تفكر و تدبر نمايد بر مصداق‏هاى آنها واقف خواهد گرديد (كه آيا حقيقت دارديا نه خوبست يا بد مفيد است يا مضرّ رضايت خدا در آن هست يا نيست سعادت بخش است ويا بدبخت كننده مى‏باشد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 880

59- من اعتبربغير الدّنيا قلّت منه الأطماع 9244.

60- ما أكثرالعبر و أقلّ الاعتبار 9542.

61- لا اعتبارلمن لا ازدجار له 10776.

62- الاعتباريقود إلى الرّشد 1121.

العتاب

1- العتاب حياةالمودّة 315.

2- كثرة العتابتؤذن بالارتياب 7111.

3- ما أعتب مناغتفر (افتقر) 9456.

4- لا تعاتبالجاهل فيمقتك، و عاتب العاقل يحببك 10215. 59- هر كه به حوادث دنيا (و تغييراتآن) عبرت گيرد طمعها از او كم گردد.

60- چه چيزعبرت را بسيار و عبرت گرفتن را كم نموده است.

61- عبرتى نيستبراى كسى كه باز ايستادنى براى او نيست.

62- عبرت گرفتن(آدمى را) بسوى راه صواب خواهد كشانيد.

سرزنش كردن 1- گله گذارى حيات دوستى است (زيرا زمانى كه انساناز دوست خود خطائى ديد و به او گفت ديگر مرتكب آن نخواهد شد تا سبب قطع دوستىگردد، ولى اگر نگويد كم كم تكرار مى‏شود سبب قطع رابطه دوستى خواهد گرديد).

2- بسيارى عتابو سرزنش شك و تهمت را اعلام مى‏نمايد.

3- سرزنشنخواهد شد كسى كه طلب در گذشتن از گناه نمايد (و يا راضى نشده هر كه گناه رابپوشاند.

4- نادان و ياكم عقل را سرزنش مكن پس دشمن تو گردد، و عاقل را عتاب نما تا تو را دوست دارد(البته چنين عملى در صورتى است كه شرعا و عقلا سرزنش سزاوار

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 881

5- لا تكثرنّالعتاب، فإنّه يورث الضّغينة و يدعو إلى البغضاء، و استعتب لمن رجوت إعتابه 10412.

6- إذا عاتبتفاستبق 3977.

العتق و الإعتاق

1- إذا ملكتفأعتق 3990.

العثرة

1- عثرةالاسترسال لا تستقال 6326. باشد، و ممكن است به معناى گله گذارى هم باشد).

5- هرگز ملامترا بسيار مكن زيرا كه آن مورث كينه گشته به دشمنى دعوت نمايد، و طلب كن خوشنودىكسى را كه اميدوار خوشنود گردانيدن او هستى (يعنى وسيله خوشنودى او را فراهم ساز).

6- هر گاه عتابو سرزنش كنى پس باقى بگذار (يعنى در سرزنش مبالغه نكن و راه آشتى را باقى بگذار).

آزاد كردن 1- هر گاه مالك (بنده‏اى) شدن آزاد كن (چون آزادكردن بنده پاداش بسيار دارد).

لغزش 1- لغزش انس و آرام گرفتن (يعنى لغزش از كسى كه بر اواعتماد نموده و اسرار را برايش گفته‏اند) قابل گذشت و فسخ نخواهد بود (زيرا از اوچنين انتظارى نمى‏رود).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 882

العجب

1- أوحش الوحشةالعجب 2854.

2- العجب هلاك45.

3- العجب حمق62.

4- العجب رأسالحماقة 348.

5- العجب رأسالجهل 414.

6- العجب عنوانالحماقة 555.

7- الإعجابيمنع الازدياد 599.

8- العجب أضرّقرين 600.

9- الإعجاب ضدّالصّواب 672. خود بينى 1- وحشتناكترين وحشت خود بينى است (كه يا مردم از او رميدهو يا خود در قبر و قيامت وحشت كند).

2- خود بينى تباهىو سبب هلاكت است.

3- خود بينىابلهى است. (يعنى از كم عقلى سر چشمه مى‏گيرد).

4- خود بينى سرحماقت و كم عقلى است.

5- خود بينى وخود محورى سر نادانى است.

6- خود محورىدليل كه عقلى است.

7- خود پسندىزيادتى را منع مى‏كند.

8- خود بينىمضرترين رفيق انسان است.

9- خود پسندىضدّ درست انديشى و راه صواب است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 883

10- العجب يفسدالعقل 726.

11- العجب يمنعالازدياد 849.

12- العجببالحسنة يحبطها 895.

13- العجب آفةالشّرف 940.

14- العجب يظهرالنّقيصة 954.

15- إعجابالمرء بنفسه حمق 1183.

16- الإعجابضدّ الصّواب و آفة الألباب 1357.

17- إذا أردتأن تعظم محاسنك عند النّاس، فلا تعظم في عينك 4097.

18- إذا زادعجبك بما أنت فيه من سلطانك، فحدثت لك أبّهة أو مخيلة، فانظر إلى عظم ملك اللّه وقدرته، ممّا لا تقدر عليه من نفسك، فإنّ 10- خود پسندى عقل را فاسد مى‏نمايد.

11- خود پسندىزيادتى (كمال) را جلوگيرى مى‏نمايد.

12- باليدن بهعمل نيك آن را باطل مى‏سازد.

13- خودپسندىآفت شرف و بزرگى است.

14- خودپسندىنقص و پستى را آشكار مى‏سازد.

15- باليدنآدمى بنفس خود احمقى است.

16- خودپسندىضدّ درست انديشى و آفت عقلهاست.

17- هر گاهمايل بودى كه نيكوئى‏هايت در نزد مردم بزرگ جلوه كند پس در چشم خود بزرگ مشو (يانبايد آنها در چشمت بزرگ جلوه كند بلكه بايد، هيچ بحساب آيند).

18- هر گاهبسبب آنچه تو در آن از قدرت و توانائى (از هر قسم باشد از قدرتهاى ظاهرى و باطنى)هستى خودبينى و عجبت زياد گردد، و در نتيجه تكبر

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 884

ذلك يليّن من جماحك، و يكفّ عن غربك، و يفي‏ء إليك بما عزب عنكمن عقلك 4168.

19- بالرّضا عنالنّفس تظهر السّوءات و العيوب 4356.

20- ثمرة العجبالبغضاء 4606.

21- سيّئةتسوؤك خير من حسنة تعجبك 5615.

22- من أعجببنفسه سخر به 7862.

23- من أعجببرأيه ذلّ (ضلّ) 7977.

24- من أعجب بفعلهأصيب بعقله 8380. و نخوتى در تو ظاهر گرديد، در بزرگى پادشاهى و ملك خدا و قدرت اوكه از نفس خود بر آن قادر نيستى نظر نما، زيرا چنين كارى سركشى تو را نرم كرده، وتو را از تندى و نشاطت باز مى‏دارد، و بسوى تو آنچه را كه از تو از قبيل عقل تودور شده (يعنى عقل خود را از دست داده‏اى) بر مى‏گرداند.

19- بوسيلهخوشنودى از نفس (و خود محورى و خودبينى) بديها و عيبها ظاهر مى‏شود (چون چنين كسىهيچگاه در پى اصلاح خود بر نيايد).

20- ميوهخودپسندى و خودبينى شدّت دشمنى است.

21- گناهى كهتو را بد آيد از كار نيكى كه تو را خوش آيد (يعنى سبب عجب تو گردد) بهتر خواهد بود(زيرا آن تو را به خدا نزديك كرده و اين تو را دور سازد).

22- هر كه نفسشاو را به عجب آورد مسخره گردد.

23- هر كه برأىخود عجب آورده شود (و از تعريف ديگران يا از كارهاى خود خودبين شود كه به رأىديگران اعتناء نكند) خوار يا گمراه گردد.

24- هر كه بهفعل خود خودبين شود بعقل او رسيده شده است (يعنى آفتى به آن رسيده).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 885

25- من أعجبهقوله فقد غرب عقله 8382.

26- من كثر إعجابهقلّ صوابه 8383.

27- من أعجببعمله أحبط أجره 8511.

28- من أعجببحسن حالته قصّر عن حسن حيلته 8725.

29- من تركالعجب و التّواني لم ينزل به مكروه 8805.

30- ما أعجببرأيه إلّا جاهل 9471.

31- ما أضرّالمحاسن كالعجب 9472.

32- ما لابنآدم و العجب، و أوّله نطفة مذرة و آخره جيفة قذرة، و هو 25- هر كه گفتارش او راخودبين كند عقلش غروب كرده است (يعنى ديگر فكر او را روشن نمى‏كند).

26- هر كه بخودبينى افتادنش بسيار باشد (و از خود فراوان خوشش آيد) كارهاى صحيح و درست او كمخواهد بود.

27- هر كهبعملش بعجب آيد (يعنى عملش را خوب و پسنديده ببيند) مزد خود را باطل سازد.

28- هر كه بهنيكوئى حالت خود به عجب آيد (و حالت خود را بپسندد) از نيكوئى حيله (و چاره كارخود) كوتاهى نمايد.

29- هر كه خودبينى و سستى و كاهلى را ترك كند مكروهى باو وارد نشود (چه از مكروهات و ناملائماتدنيوى و چه اخروى).

30- به رأى وانديشه خود خودبينى نكند مگر نادان (چون نمى‏تواند بفهمد فكر و رأى او ناقص است).

31- به خوبيهاچيزى مانند عجب و خودبينى زيان نرساند.

32- چيست براىپسر آدم با عجب و خودبينى (براى او زشت است اين صفت) در صورتى كه اول او نطفه‏اىاست فاسد و آخر آن مرداريست گنديده، و او

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 886

بين ذلك يحمل العذرة 9666.

33- لا وحشةأوحش من العجب 10633.

34- إعجابالمرء بنفسه برهان نقصه، و عنوان ضعف عقله 2007.

35- إيّاك والإعجاب و حبّ الإطراء، فإنّ ذلك من أوثق فرص الشّيطان 2672.

36- إيّاك أنتعجب بنفسك، فيظهر عليك النّقص و الشّنآن 2679.

37- إيّاك أنتستكبر من معصية غيرك ما تستصغره من نفسك، أو تستكثر من طاعتك ما تستقلّه من غيرك2683. در ميان اين دو حال حامل نجاست است.

33- نيست وحشتىوحشت دارتر از خودبينى (ممكن است مراد اين باشد كه مردم از او مى‏رمند چون باخودبينى كه دارد با مردم الفت نمى‏گيرد).

34- خودبينى وباليدن مرد بنفس خود دليل كوته فكرى، و نشانه سستى عقل اوست.

35- بر تو بادبدورى از خود بينى و حبّ مبالغه در مدح (كه ديگران در حق تو انجام دهند) زيرا كهاين از محكمترين فرصت‏هاى شيطان است.

36- بر تو بادبدورى از اين كه بنفس خود خوش‏بين باشى، زيرا كه بر تو كمى و دشمنى آشكار گردد،(يعنى براى تو دشمنى خلق و خالق ثابت خواهد گرديد.

37- بر تو بادبدورى از اين كه بزرگ شمارى از گناه غير خود آنچه را كه از نفس خود آن را كوچك بهحساب آورى، يا اين كه از طاعت خود بسيار شمارى آنچه را كه از غير خود آن را كم درنظر آورى.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 887

المعجب

1- المعجب لاعقل له 1008.

2- ليس لمعجبرأي 7480.

العجز

1- العجز معلزوم الخير خير من القدرة مع ركوب الشّرّ 1973.

2- العجز إضاعة118.

3- العجز مضيعة170.

4- العجز سببالتّضييع 416.

5- العجز شرّمطيّة 655.

6- العجز يثمرالهلكة 712. خود پسند 1- خودپسند براى او عقلى نيست.

2- براى خودبينرأى (صوابى) نيست (زيرا كه در كار مشورت نكند).

ناتوانى 1- ناتوانى با همراهى نيكوئى بهتر از توانائى باارتكاب بدى است.

2- ناتوانى ياتن به عجز دادن ضايع كردن خود است.

3- تن به عجز وناتوانى دادن خود را ضايع كردن است.

4- خود را بهناتوانى زدن سبب تباه ساختن (خويش و ديگران) است.

5- ناتوانىبدترين شتر سواريست (پس نبايد آدمى تن به عجز دهد، كه از آن خير نخواهد ديد چنانكهاز سوارى بد آدمى خير نمى‏بيند).

6- ناتوانىمثمر هلاكت است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 888

7- العجز يطمعالأعداء 1079.

8- ثمرة العجزفوت الطّلب 4597.

9- العجزاشتغالك بالمضمون لك عن المفروض عليك و ترك القناعة بما أوتيت 1490.

العاجز

1- أعجز النّاسآمنهم لوقوع الحوادث، و هجوم الأجل 3339.

2- ربّما أدركالعاجز حاجته 5375.

العجيزة

1- العجيزة أحدالوجهين 1619. 7- ناتوانى دشمنان را به طمع مى‏اندازد (بنا بر اين بايد در مقابلدشمن خود را بهر طريق شده قوى نشان داد تا دشمن مأيوس گردد.

8- ميوهناتوانى (و كاهلى نه عجز واقعى) از دست رفتن مطلب است.

9- بيچارگى وناتوانى اشتغال تست به آنچه برايت ضمانت شده (روزى) از آنچه بر تو واجب گشته(واجبات) و ترك قناعت به آنچه داده شده‏اى.

ناتوان 1- ناتوانترين مردم تصديق كننده‏ترين و يا ايمن‏ترينآنهاست از براى واقع شدن حوادث و ناگهان رسيدن مرگ.

2- بسا ناتوانبحاجت خود رسد (چنانكه گاهى توانا به حاجت نرسد پس نبايد مأيوس يا مغرور شد).

كپل 1- سرين يكى از دو روى است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 889

العجلة و العجول

1- العجلةمذمومة في كلّ أمر إلّا فيما يدفع الشّرّ 1950.

2- احذرواالعجلة فإنّها تثمر النّدامة 2581.

3- إيّاك والعجل، فإنّه عنوان الفوت و النّدم 2636.

4- إيّاك والعجل فإنّه مقرون بالعثار 6660.

5- العجل(العجب) يوجب العثار 432.

6- العجلة تمنعالإصابة 927.

7- العجل قبلالإمكان يوجب الغصّة 1333.

8- ثمرة العجلةالعثار 4615.

9- من الحمقالعجلة قبل الإمكان 9394. شتاب كردن 1- شتاب در هر كارى نكوهيده است مگر در آنچهبدى را بر طرف كند.

2- از شتابنمودن حذر كنيد، زيرا كه آن پشيمانى را ميوه مى‏دهد.

3- بر تو بادبدورى از شتاب كردن، زيرا كه آن علامت و نشانه و سبب فوت، و پشيمانى است.

4- بر تو بادبدورى از شتاب نمودن، زيرا كه آن با لغزش همراه است.

5- (خود پسندىيا) شتاب موجب لغزيدن خواهد شد.

6- عجله و شتابكردن از رسيدن به راه صحيح جلوگيرى مى‏نمايد.

7- شتاب كردندر كارى قبل از امكان آن موجب غصه است.

8- ميوه تعجيلدر كارها لغزش و افتادن در مهالك است.

9- از حماقتاست شتاب كردن در كار پيش از مقدور بودن آن.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 890

10- مع العجليكثر الزّلل 9740.

11- العجولمخطئ و إن ملك 1228.

12- راكب العجل(العجلة) مشف (مشرف) على الكبوة 5388.

13- في العجلعثار 6478.

14- في العجلةالنّدامة 6525.

15- قلّما يصيبرأي العجول 6726.

16- قلّما تنجححيلة العجول، أو تدوم مودّة الملول 6741.

17- قلّ من عجلإلّا هلك 6759.

18- كلّ معاجليسأل الإنظار 6902.

19- كثرة العجليزلّ الإنسان 7117. 10- با شتاب (در امور) لغزش زياد خواهد شد.

11- شتاب كنندهخطا كار است هر چند مالك آن كار (و يا پادشاه) شود.

12- سوار شتاب(يعنى كسى كه شتابگر است) مشرف برو در افتادن خواهد بود.

13- در شتاب وتعجيل (در كارها و فكر نكردن در آن) لغزش است.

14- در شتابنمودن و در عجله پشيمانى است.

15- كم است كهدرست در آيد رأى شتاب كننده.

16- كم است كهچاره انسان عجول به پيروزى رسيده يا دوستى آزرده شده و ملول باقى ماند.

17- كم است كسىكه عجله كند، جز آنكه هلاك شود (يا لا اقل زيان بيند).

18- هر كسى كهبا شتاب از او تقاضا شود درخواست مهلت خواهد نمود.

19- بسيارىشتاب انسان را مى‏لغزاند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 891

20- لن يلقىالعجول محمودا 7409.