ملا حبيب الله شريف كاشانى متوفاى 1301 ش . 
فقيه فرزانه
عبدالله موحدى
ولادت  
حبيب الله شريف كاشانى در سال 1262 ق . ديده به جهان گشود.⁽¹⁴⁶¹⁾
پدرش آيه الله ملا على مدد ساوجى در ساوه متولد شد و بخش عظمى از تحصيلات خود رادر قزوين و سپس كاشان گذراند. در ايام جوانى به درجه اجتهاد رسيد و سپس درسال 1266 ق . از كاشان به ساوه مراجعت كرد و تا پايان عمر روشنى بخش مردمان آنديار گرديد.
مادر ملا حبيب الله ، دختر ميرزا حبيب الله (معروف به ميرزا باباى حسينى نطنزى ) بود.
تحصيل 
حبيب الله پس از رحلت پدرش (1270 ق .) در زادگاهش كاشان تحت سرپرستى آيه اللهسيد حسين كاشانى (متوفاى 1296 ق .) بهتحصيل علوم حوزوى همت گماشت .
آن نوجوان يتيم ، در پرتو تلاش و استعداد خدادادى اش و دقت و مراقبت استادش ، در مدت دهسال مدارج عالى تحصيل را پشت سر نهاد و در شانزده سالگى گواهىنقل روايت و سپس در هيجده سالگى از استادش ، گواهى اجتهاد دريافت كرد.
آيه الله سيد حسين كاشانى كه از شاگردان پدر بزرگوار ملا حبيب الله بود، نقشىبسزا در تربيت علمى و نيز امور زندگى ملا حبيب الله داشت وى در گواهى اجتهادى كهبراى ملا حبيب الله نوشته چنين آورده است :
(... فرزند روحانى من ، عالم ربانى و عامل صمدانى ، استاد زبر دست ، دانشمند و فقيهكامل ، رستگار و رهرو راه سعادت مويد به تاييد خداوند بى نياز، حبيب الله فرزندمرحوم مغفور علامه زمان على مدد كه پروردگارش رحمت كناد، در بسيارى از اوقات بحث وتحقيق در علوم با من بوده و بسيارى از مباحثاصول و فقه را نزد من خوانده و بسيارى از مطالب علم كلام و علوم وابسته را از من فراگرفته و حمد خدا را كه عالم فاضل و فقيه كامل و جامع كليه شرايط فتوا گرديده وبه درجه اجتهاد نايل شده و مراتب علم و عمل ، عدالت و سداد را حايز گرديده است ...)⁽¹⁴⁶²⁾
ملا حبيب الله درباره استادش آورده است :
(... تمامى اين زحماتى كه او (سيد حسين كاشانى ) برايممتحمل شد به اين سبب بود كه مى خواست حق شاگردى پدرم را ادا كردهباشد...)⁽¹⁴⁶³⁾
ملا حبيب الله در دوران حيات پر بار خويش ، براى خوشه چينى از محضر بزرگان و كسبعلم و ادب از هيچ كوششى دريغ نكرد. او با مسافرت به اصفهان از محضر آيه الله ميرزامحمد مهدى كلباسى ⁽¹⁴⁶⁴⁾ استفاده فراوان برد.
وى در سالهاى اوليه تحصيل به تهران مسافرت و در خدمت استادان زير كسب دانش كرد:
1. آيه الله حاج سيد حسين كاشانى (متوفاى 1296 ق .):
مهمترين و بزرگترين استاد ملا حبيب الله بود كه از زمان طفوليت در كاشان سرپرستىوى را به عهده داشت و پس از مهاجرت به تهران نيز، همچنان به تربيت علمى و دينى اوپرداخت .⁽¹⁴⁶⁵⁾
2. آيه الله مير محمد على كاشانى (متوفاى 1294 ق .): او علاوه بر استادى ، پدر همسرملا حبيب الله بود.⁽¹⁴⁶⁶⁾
3. شيخ محمد اصفهانى ⁽¹⁴⁶⁷⁾
4. حاج ملا هادى مدرس تهرانى (متوفاى 1295 ق .)
5. ملا عبدالهادى تهرانى ⁽¹⁴⁶⁸⁾
6. ميرزا محمد اندر مانى ⁽¹⁴⁶⁹⁾
7. حاج ميرزا ابوالقاسم تهرانى (كلانتر) (1236 - 1290 ق .)⁽¹⁴⁷⁰⁾
در جستجوى خورشيد 
اين مجتهد شريف و ستاره پر فروغ كاشان ، دوسال پس از دريافت اجازه اجتهاد، در سال 1281 ق . براى آستان بوسى امامات معصومعليهم السلام و نيز استفاده از محضر دانشمند پرآوازه شيعه - شيخ مرتضى انصارى -به سوى عراق حركت كرد. او پس از رسيدن به كربلا، خبر جانگداز رحلت شيخ انصارىرا شنيد و در ماتم فرو رفت .
ستاره شريف كاشان با اقامت در كربلا، به محضر فقيه معروف آن ديار آيه الله مولىمحمد حسين معروف به فاضل اردكانى شتافته ، از خرمنفضايل او بهره مى جويد.⁽¹⁴⁷¹⁾
پس از چندى به نجف اشرف رفته ، سر بر آستان كوى دوست اميرمومنان ساييد و از آنجابه ايران بازگشت . ملا حبيب الله پس از رسيدن به كاشان ، مجذوب آوازه علمى يكى ازدانشوران گلپايگان گرديد و به سوى او شتافت وى در اين باره مى گويد:
(پس از مدتى درنگ تصميم گرفتم به خدمت سرور بزرگوار،فاضل صمدانى ، مرحوم ملا زين العابدين گلپايگانى برسم . چون به حضور وىرسيدم او را (در اثر بيمارى ) بسيار گوشه گير يافتم به حدى كه از خانه بيروننمى آمد و درس و بحث و قيل و قال مدرسه را رها كرده و دچار ناراحتى و ضعف چشمگرديده بود. به همين علت نتوانستم از محضر وى استفاده درسى ببرم . ليكن فوايدگرانقدرى از تشرف به حضورش نصيب من شد. او مرا سفارش كرد كه با دنياطلبانترك مراوده كنم . دل را به ياد خدا مشغول دارم و خود را ازعوامل مشغول كننده اين جهان دور سازم و من تمامى وصاياى او را پذيرفتم و آويزه گوشخود ساختم و تا امروز بر آن هستم ...) ⁽¹⁴⁷²⁾
آيه الله شريف كاشانى پس از استقرار در كاشان ، به رغم مشكلات موجود در آن عصر ونبود امكانات اوليه مورد نياز، به تاليف ، تدوين وتكميل تحقيقات خود پرداخت .
او همزمان با فعاليتهاى نگارشى ، از تدريس دانش پژوهان حوزه و ارشاد و هدايت دينباوران كاشانى غافل نبوده ، در مسند عظيم مرجعيت ، به انجام وظايف شرعى خويشاشتغال داشت .
مسجد قديمى (ميرزا مقيم ) كه امروزه به نام (مسجد ملا حبيب الله شريف ) معروف استياد آور تلاشهاى خالصانه او و ناله هاى شبانه آن عارف وارسته است .
وارسته شايسته 
حبيب شريف حق ، در دوران زندگى نكويش از خود فارغ شد و نعمتها و زرق و برقهاىفريبنده دنيا را به كنار نهاد و در فضايى از زهد و وارستگى ، به شيوه شيواىبزرگان اقتدا كرد و با وجود فراهم شدن امكانات مالى ، در قله رفيع پارسايى قدمنهاد.
وصيت نامه آن فقيه گرانمايه بهترين سند گوياى اين مطلب است . اينك قسمتهايى از آنوصيت نامه را مرور مى كنيم :
(... اما آنچه ندارم پس لا يعد و لا يحصى (بى حد و اندازه ) است ... چه در دنيا مالىفراهم نكرده ام با آنكه مال بسيار به دستم آمد.

اما آنچه دارم از اين قرار است : قرض - موافق آنچه در محلى ديگر ثبت است - و لكناميدوارم از خداوند كه قبل از وفات من قروض من ادا شود زيرا مكرر مقروض شده ام و من حيثلا يحتسب خداوند ادا فرموده است . كتب وقفى كه توليت آنها با اعلم علماى اين بلد است ،بدهند به هر كس ‍ اعلم باشد. كتب وقفى كه متولى آن معلوم نيست ، بدهند به مجتهد ثابتالاجتهاد... اما كتب مملو كه اين احقر كما فرض الله بين ورثه قسمت شود و ثلث قيمت آنهاصرف مقبره من شود... چون در كاشان وفات نمايم در (دشت افروز) در زمين وقفى حاجىعبدالعزيزى كه در تصرف من است و وقف است بر قبرستان ...)
و كتب مولفه خودم كه به خط خودم هست و نسخهاصل است وقف نمايند و به هر كس كه بخواهد استنساخ كند بدهند و تواليت آن با آقا حسين(فرزند ارشد ملا حبيب الله ) است ، نسلا بعدنسل تا از ميان نرود.
حاصل آنكه بعد از وفات من تركه اى نخواهد بود كه ورثه قسمت كنند مگر كتابهاى مملوكه مرقوم شده است و محل حاجت من بوده است و در دنيا تعلقى به هيچ نداشته ام مگر بهآنها. در اين تاريخ نه آبى دارم و نه ملكى و نه مزرعه و نه دكانى و نه طلايى و نهنقره و اسباب خانه ، زيرا كه :

جهان و هر چه در آن است هيچ در هيچ است

هزار مرتبه اين نكته كرده ام تحقيق (1473)

تا عرصه سياست  
آيه الله شريف كاشانى به مسائل علمى توجه و عنايت افزون داشت و ازجنجال آفرينى پرهيز داشت اما با اتكاء بهاصول اساسى اسلام ، از حضور در صحنه هاى سرنوشت ساز سياسىغافل نبود و به مقتضاى زمان و به اندازه توان در امور سياسى دخالت مى كرد.
نهضت مشروطه و قيام عمومى مسلمانان ايران زمين به رهبرى روحانيون ظلم ستيز و دلسوز،مهمترين مساله سياسى دوران حيات ملا حبيب الله شريف بود.
ملا عبدالرسول مدنى كاشانى - شاگرد و داماد آيه الله شريف - به دستور آيه اللهشريف كاشانى ، كتابى را درباره مشروطيت به نام (رساله انصافيه ) به نگارش درآورد. پس از اتمام ، (محرم 1328 ق .) ملا حبيب الله شريف بر آن كتاب مقدمه اى كوتاهنگاشت كه قسمتى از آن چنين است :
(... چون (رساله انصافيه ) ملاحظه شد مطابق مقصود اين احقر و موافق قانون شرع انوربود.)⁽¹⁴⁷⁴⁾
از ديگر اسنادى كه بيانگر بعد سياسى آيه الله شريف است نگارش كتاب (انتخابالمسائل ) است . اين كتاب در برگيرنده پرسشهاى مردم دربارهمسائل مختلف مشروطيت و جوابهاى حكيمانه ملا حبيب الله است .
البته پس از انحراف مشروطه از مسير اصلى و شرعى خويش ، آيه الله شريف نيز درزمره مخالفان آن قرار گرفت و در مخالفت با مشروطه سخنها گفت . او در اين بارهاشعارى نيز سروده است .⁽¹⁴⁷⁵⁾
حضور ملا حبيب الله شريف در جمع علماى كاشان و در پيشاپيش ‍ آزاديخواهان آن ديار، نسبتبه انتخاب انجمن ايالتى و ولايتى كاشان سندى ديگر از اين شخصيت است .⁽¹⁴⁷⁶⁾
اسرار عارفانه 
حبيب شريف كاشان عمرى را در تحصيل و تدريس و تحقيق موضوعات اساسى اسلام و علومحوزوى گذراند. با اينهمه با شعر و شاعرى الفتى مخصوص داشت و ذوق لطف و طبعظريفش وى را بر آن داشت تا اشعارى در موضوعهاى متفاوت بسرايد. در اينمجال تنها ابياتى جند تراوشهاى ذوقى او را مرور مى كنيم :

بشنو از من بشنو از من اى نگار

تا نمايم سر خود را آشكار

اى مغنى اى مغنى از كرم

نغمه اى آغاز كن از زير و بم (1477)

شيخ كامل قدوه اهل وثوق

عالم احكام دين يعنى صدوق

از امالى اين حديث معتمد

نقل فرموده است از روى سند

چونكه بر پا مى شود امر حساب

از جز او از ثواب و از عقاب

پهن گردد رحمت پروردگار

پس بيامرزد هزار و صد هزار(1478)

تو دانى چيست دنيا؟ اين شب و روز

چه بختت واژگون باشد چه فيروز

همه چون باد صرصر در عبورند

اگر شاه و رعيت ، مرد گورند(1479)

مرا هر شب هزاران آه باشد

هزاران سوز دل همراه باشد

هر آن كس را كه سوزى نيست در سر

به نزد عارفان گمراه باشد

نشايد دلبرى را جز دلى پاك

اگر چه صورتى چون ماه باشد(1480)

مرا اين زندگانى قيد و بند است

و گر نه همت من بس بلند است

همه اسباب دنيا گر بدانى

به نزد اهل دانش ريشخند است (1481)

گفته ها و نكته ها 
در اين قسمت از زندگى حبيب شريف حق گفته ها گوييم و نكته ها برداريم .
1. ... شبى قبل از اذان صبح وارد مسجد شدم ديدم آقامشغول مناجات است و با خدا راز نياز مى كند خوب دقت كردم ، شنيدم كه مى گفت : خداياعاقبت با حبيب چه خواهى كرد.⁽¹⁴⁸²⁾
2. شريف كاشانى نصيبى شايسته از فرزند داشته است . وى نام يازده فرزند زندهخويش را در وصيت نامه اش نوشته بود. بديهى است كه سامان دادن به اوضاع زندگىچنين خانواده عائله مندى ، آنهم براى فقيهى پژوهشگر، مستلزم تلاش و فعاليت ويژه اىاست . با اين حال ، وى از مصرف وجوهات شرعى در امور خويش پرهيز داشته و داراى مناعتطبق بوده است .⁽¹⁴⁸³⁾
آيه الله شريف در مقدمه كتاب (جمل النواهى ) آورده است :
(ترجمه اين كتاب را با كمى سرمايه علمى و تنگدستى خود موقعى مى نويسم كهحوادث روزگار مرا به درد جدايى مبتلا كرده و به مصيبت مرگ دو فرزندم كه در دو شبپى در پى از دنيا رفتند دچار نمودهاست و همچنين مشكلات ديگر به من هجوم آورده ولىخداى دوست و دوست دارنده را در هر حال حمد و سپاس و...
3. دوران زندگى آيه الله شريف ، همزمان با جنايات و آتش افروزى هاى ظالمانهنايبيان در كاشان بود. حبيب الله شريف در آن دوران خفقان ، چندين بار ماشاء الله خانسردار جنگ را به منزل احضار كرده او را نصيحت و پند و اندرز داد تا بدين وسيله اندكىاز ظلم و ستم آنان بكاهد.⁽¹⁴⁸⁴⁾
4. فقيه شريف كاشان معلم علم و حلم و الگوى بردبارى بود. او در برخوردهاى خويش وپاسخگويى به افراد و عقايد انحرافى ، هيچ گاه از قله ادب پايين نمى آمد. ملا حبيبالله شريف در موضوع عقايد فرقه شيخيه و رد ادعاهاى آنان كتابى به نام (النجمالثاقب ) نوشت . گرچه او در به كارگيرى عبارات كوبنده و كلمات تند هيچ كوتاهنيامده امام پا را از حريم ادب بيرون ننهاده است . ⁽¹⁴⁸⁵⁾
5. ملا حبيب الله راد مرد عرصه آزادانديشى بود. وى همان اندازه كه در برابر نيكانديشان تسليم بود در مقابل هر گونه كج روى به مقابله و دفاع حكيمانه ايستاده ،آزادانه اظهار نظر مى كرد. او درباره كتاب (مفاتيح ) فيض كاشانى ، مطالبىنقل كرده است و سپس مى فرمايد: ... خوش گمانى نسبت به بزرگان باعث مى شود كهانسان در سخنان آنان كمتر تامل كند ولى بايد دانست كه فسادتامل نكردن به قدرى زياد است كه از قلمرو بيان خارج است .⁽¹⁴⁸⁶⁾
پروانه هاى شمع شريف  
درخشندگى و گرما بخشى علمى آيه الله شريف موجب گرديد تا شمارى از دانش پژوهانو انديشوران در محضر آن منبع شريف شريعت حاضر شده ، از شمع وجودش بهره گيرند.
ذكر نام و نشانى چند از شاگردان زبده وى ، ما را بر مطلب فوق رهنمون مى سازد:
1. سيد محمد علوى بروجردى كاشانى (متوفاى 1362 ق .)⁽¹⁴⁸⁷⁾
2. مير سيد على يثربى كاشانى (1311 - 1379 ق .)⁽¹⁴⁸⁸⁾
3. سيد محمد حسين رضوى (1291 - 1358 ق .)⁽¹⁴⁸⁹⁾
4. ميرزا احمد عاملى آرانى (1280 - 1369 ق .)⁽¹⁴⁹⁰⁾
5. ملا عبدالرسول مدنى كاشانى (1280 - 1366 ق .) (شاگرد برجسته ميرزا و دامادبزرگ وى )⁽¹⁴⁹¹⁾
6. مير سيد خليل الله فقيه (متوفاى 1390 ق .)
7. ميرزا حسين محلاتى (1274 - 1323 ق .)
8. محمد غروى كاشانى (1313 - 1398 ق .)⁽¹⁴⁹²⁾
9. سيد فخر الدين امامت (1292 - 1392 ق .)
10. شيخ محمد سليمانى (1287 - 1378 ق .)
11. آقا رضا مدنى كاشانى (1321 - 1412 ق .)
آثار سبز 
از ويژگيهاى برجسته آيه الله شريف ، تنوع تاليفات و فزونى آنهاست وى سيصد جلدكتاب و رساله نوشته اما تنها حدود دويست جلد آنها شناخته شده است .
بر اساس نگاشته كتاب لباب الالقاب آيه الله شريف 21سال قبل از رحلتش ‍ تعداد 135 كتاب خويش را نام برده است .⁽¹⁴⁹³⁾ شگفت اينكهتعداد زيادى از اين آثار قبل از رسيدن به سن بلوغ نوشته شده است .⁽¹⁴⁹⁴⁾
اينك نگاهى كوتاه به گنجينه گران سنگ حبيب شريف پروردگار مى كنيم .
1. منتقد المنافع فى شرح المختصر النافع اين كتاب مهمترين اثر علمى اوست و شمارىاز فقيهان نامى معاصر، آن را دائره المعارف فقه شيعه و اثرى پر بار و اعجاب آور بهحساب آورده اند.⁽¹⁴⁹⁵⁾
آيه الله شريف مطالبى را در مقدمع كتاب (متقد المنافع ) آورده است كه به گزيده اىاز آن اشاره مى شود. در اين كتاب سعى شده است روايات فقهى بيشتر ذكر گردد چه آنكهآنها مبناى عمده استنباط احكام هستند؛ بر خلاف برخى از كتابهاى ديگر فقهى كه به موجبتكيه بر مباحث و قواعد اصولى ، مولفان آنها نيازى به ذكر روايات نديده اند:
روايات ذكر شده به طور عمده با سند و اشاره رمزى به قوت و ضعف آنها ارائه شدهاست .
در هر مساله عبارات فقهاى پيشين تا آنجا كه در دسترس بوده آورده شده است و سعى براين بوده كه تنها اكتفا به نقل گفتار ديگران نشود.⁽¹⁴⁹⁶⁾
اخلاق 
نصيحت نامه (شعر)
شكايت نامه (شعر)
القواعد البانيه
صراط الرشاد
البارقات الملكوتيه
حكم المواعظ
گوهر مقصود
مصابيح الصائمين
مقدمه التعليم و التعلم
اصول 
النخبه الرفيعه
تعليقات على مقدمه الفصول
رساله فى الاستصحاب
رساله فى حجه الظن
شرح مفتاح الاصول
شرح منظومه اصول الفقه
مراحل الاصحاب
تراجم 
لباب الالقاب
ادبيات  
منتخب المقالات من كتاب المقامات
بدر البلاغه (فى الخطب )
شرح قصيده حميرى
شرح لاميه العجم
منتخب دره الفواص
تفسير 
دره الدرر (تفسير سوره كوثر)
الانوار السانحه (تفسير سوره فاتحه )
بوارق القهر (تفسير سوره فاتحه )
تفسير سوره توحيد
تفسير سوره جمعه (عربى )
تفسير سوره جمعه (فارسى )
تفسير سوره فتح
تفسير سوره اعلى
تفسير سوره ملك
تاريخ 
تذكره الشهداء
كلام 
تعليقات بر اعتقادات صدوق
شمس المشارق (شرح باب حادى عشر)
رجوم الشياطين
رساله در رجعت
الجوهر الثمين (شعر)
فقه 
شرح بر قصاص و ديات مفاتحى فيض
منظومه فى الفقه
رساله در افعال حج
منتقد المنافع ج 1
منتقد المنافع ج 2
منتقد المنافع ج 3
منتقد المنافع ج 4
منتقد المنافع ج 5
منتقد المنافع ج 6
منتقد المنافع ج 7
منتقد المنافع ج 8
منتقد المنافع ج 13
مغانم المجتهدين
القوال الفصل
قصاص و ديات
مجمع الحواشى
مسائل الاحكام
مسائل الافعال
مستقصى مدارك القواعد
مكاسب
منتخب القواعد
ذريعه الاستغنا در مسئله غنا
رساله در افعال صلوه
رساله فى تحقيق حكم العصير
رساله در رضاع
رساله در شكيات
رساله فى الشكيات
رساله فى عدم جواز الصلح عن حق الرجوع مطلقا
رساله در مسائل اجتهاد و تقليد
رساله فى المعاطاه
رساله فى المعاملات الفضوليه
رساله فى الارث
انتخاب المسائل
ايضاح الرياض
تسهيل المسالك
تعليقه على تمهيد القواعد
حاشيه بر رساله زينه العباد
حاشيه بر رساله مجمع المسائل
حاشيه بر رساله عمليه شيخ جعفر شوشترى
حاشيه بر رساله آقا باقر بهبهانى
عرفان 
اسرار العارفين
ساقى نامه (شعر)
الكلمات الجذبيه
تشويقات السالكين
الدره اللاهوت
رياض العرفان (شعر)
ترجيح پند
تنبيهات الغافلين (شعر)
ادبيات و عرفان 
الدرالمكنون (شرح ديوان مجنون )
نحو 
الوجيزه فى الكلمات النحويه
منظومه فى النحو
مصابيح الظلام
مصابيح الدجى (شرح سيوطى )
حديقه الجمل
حقائق النحو
دره الجمان (منظومه )
التذكره فى النحو
حاشيه بر شرح قطر در نحو
شرح دعا 
تبصره السائر
مفتاح السعادت
معارج (مصاعد) الصلاح
جذبه الحقيقه
شرح دعاى سحر
شرح دعاء عدليه
جنه الحوادث (شرح زيارت وارث )
شعل الفواد
عقائد الايمان
الملهمه القدوسيه
السر المستسر (طلسمات )
شرح دعاء جوشن صغير
شرح دعاء صنمى قريش
شرح زيارت عاشورا
شرح صحيفه سجاديه
اكمال الحجه فى المناجات
ملل و نحل 
توضيح السبل
علوم غربيه 
القواعد الجفريه
رساله فى علم الجفر
اصطلاحات اصحاب الجفر
تجويد 
العشره الكامله
شعر 
ساقى نامه (مدح اميرالمومنين )
القصائد
گلزار اسرار
فضائل اهل بيت عليهم السلام 
ذريعه المعاد
وسيله المعاد
مجالس ابرار
شرح الاربعين
متفرقه 
كشف السحاب (شرح خطبه شقشقيه )
النخبه المجموعه
قواميس الدرر ج 1
قواميس الدرر ج 2
لباب الفكر (منطق )
هدايه الضبط (در علم خط)
نخبه البيان (علم بيان )
منظومه فى الصرف (صرف )
جمل النواهى (شرح حديث )
توضيح البيان فى تسهيل الاوزان (مسائل رياضى )
رساله در آداب روز جمعه (فقه و اخلاق )
فضائل و آداب اعياد شرعيه (فقه و اخلاق )
شرح القصيده المخمسيه
شرح قصيده الخمسه
شرح قصيده الفرزدق
شرح مناجات خمسه عشر
فضيحه اللئام
الفهرست
فهرست الامثال
قبس المقتبس (شرح حديث )
لب النظر (منطق )
المقالات المخزونه
منتخب الامثال (امثال )
منتخب قواميس الدرر
اسرار الانبياء (حديث )
اسرار حسينيه
اصطلاحات الصوفيه
خواص الاسماء (شرح اسماء)
ديوان اشعار
رباعيات
رساله فى معنى الصلوات على محمد
رساله فى علم المناظره (مناظره )
رياض الحكايات (داستان )
دنياى جاويدان 
آيه الله شريف كاشانى پس از حدود هشتاد سال عمر با بركت و بيش از هفتادسال تحقيق ، تاليف ، تدريس و ارشاد، در جمادى الثانى 1340 در شهر كاشان بهسوى دنياى جاويدان پر كشيد.
پيكر مطهرش در مزار (دشت افروز) كاشان به خاك سپرده شد و مقبره اش ‍ زيارتگاهدلباختگان شرافت و حقيقت گرديد.
آن عاشق حق داراى پنج پسر و هفت دختر بود. اسامى فرزندان برومندش ‍ عبارت اند از:
1. حجه الاسلام آقا حسين شريف (متوفاى 1378 ق .)
2. حجه الاسلام آقا مهدى شريف (متوفاى 1375 ق .)
3. حجه الاسلام آقا احمد شريف (متوفاى 1400 ق .)
4. آقا على شريف معروف به آيه الله زاده (متوفاى 1363 ش .)
5. حجه الاسلام آقا محمد شريف كاشانى (وى هم اكنون در سن كهولت به سر مى برد)
محمد مهدى خالصى متوفاى 1304 ق . 
محمد اصغرى نژاد
گزاره اى از زندگى
يكى از شخصيتهاى به تمام معنا كامل و جامع آيه الله العظمى محمد مهدى خالصى⁽¹⁴⁹⁷⁾ است . وى داراى افكارى مصلحانه بود و فرد مبارز و سياستمدارى ⁽¹⁴⁹⁸⁾به شمار مى آمد.
اين شخصيت سترگ در نهم ذيحجه سال 1276 ق در كرخ - از توابع كاظمين - چشم بهجهان گشود. ⁽¹⁴⁹⁹⁾
پدرش شيخ حسين و پدر بزرگش شيخ عزيز هر دو از علما بودند.⁽¹⁵⁰⁰⁾ آيه اللهخالصى در شهرهايى نظير نجف اشرف و كاظمين به تلمذ و فراگيرى دروس حوزوىپرداخت و از عالمان بزرگ و فضلاى سر آمد روزگار شد. ⁽¹⁵⁰¹⁾
از جمله مهم ترين اساتيد آيه الله خالصى ميرزا حبيب الله رشتى و آخوند خراسانى وميرزاى شيرازى را بايد بر شمرد. ⁽¹⁵⁰²⁾
جدايى ناپذيرى سياست از ديانت  
آيه الله خالصى مرد ميدان سياست بود و مداخله در آن را جزئى از دين به حساب مى آورد.و از اين رو لحظه اى از امور جارى كشورش يعنى عراقغافل نبود. وى سالهاى زيادى از عمر شريفش را در امر مبارزه با استعمارگران خصوصابزرگترين قدرت استعمارى آن عصر يعنى انگلستان سپرى كرد. اما اين باعث نشد كه وىدست از پژوهشهاى علمى خويش ‍ بردارد و جهان اسلام را از دانشهاى خود محروم بگذارد.
آثار علمى 
تاليفات آيه الله خالصى عبارتنداند از:
- بيان تصحيف المنحه الالهيه عن النفثه الشيطانيه ⁽¹⁵⁰³⁾
- حاشيه الالفيه ⁽¹⁵⁰⁴⁾
- حاشيه بر (الرساله فى تداخلالاغسال ) (اثر محقق اول )⁽¹⁵⁰⁵⁾
- الشريعه السمحا فى احكام سيد الانبياء. اين كتاب رساله عمليه آيه الله خالصىبود. ⁽¹⁵⁰⁶⁾
- تلخيص الرسائل ⁽¹⁵⁰⁷⁾
- حاشيه كفايه الاصول ⁽¹⁵⁰⁸⁾
- الدرارى اللامعات فى شرح التطرات و الشذرات ⁽¹⁵⁰⁹⁾
- الحسام البتار فى جهاد الكفار
اين اثر عنوان سلسله مقالاتى است كه آيه الله خالصى در زمينه وجوب پيكار بااشغالگران انگليسى در خلال جنگ جهانى اول به رشته تحرير در آورد و در روزنامه(صداى اسلام ) به چاپ رسيد. ⁽¹⁵¹⁰⁾
- الوجيزه فى المواريث ⁽¹⁵¹¹⁾
- عناوين الاصول
- مختصر الرسائل العلميه و الاصول الدينيه ⁽¹⁵¹²⁾
- القواعد الفقهيه
- پاسخنامه اى به شيخ محمد حسن در زمينه مسائل تقليد ⁽¹⁵¹³⁾
- اشعارى بالغ بر هزار بيت در علوم عربى ⁽¹⁵¹⁴⁾
حيات سياسى آيه الله خالصى 
شيخ محمد مهدى خالصى در حوادث حاد و مهم سياسى چون نهضت مشروطه و بر پايىنظام پارلمانى و قانون اساسى در ايران واستانبول فعاليت چشمگير داشت . ⁽¹⁵¹⁵⁾
مهم ترين فعاليت آيه الله خالصى در ماجراى جنگ جهانىاول ،⁽¹⁵¹⁶⁾ در عراق و روى كار آمدن فيصل پس ازاشغال آن سرزمين به دست انگليسيها بود.
در پى تهاجم انگليس به عراق - كه در آن هنگام تحت سلطه امپراتورى عثمانى بود - بهسال 1914 م / 1293 ش . آيه الله خالصى همگام با ديگر رهبران مذهبى شهرهاىبزرگ و مهم عراق ، مردم را به مبارزه عليه آنان تشويق كرد و به وجوببذل مال در راه جهاد حكم نمود و در انجام اين مهم سلسله مقالاتى در روزنامه (صداى اسلام) منتشر نمود.⁽¹⁵¹⁷⁾ نيز درصدد بر آمد با برپايى جلسه اىمتشكل از علماى كاظمين به نظريه مشتركى درباره فتواى جهاد عليه دشمنان دست يابد.ليكن چون در اين زمينه ناكام ماند به همراه موافقانش به استراتژى پيشين خود كه مبارزهمسلحانه عليه انگليس بود ادامه داد و حتى رهبرى يكى از جبهه هاى جنگ را بر عهده گرفت.⁽¹⁵¹⁸⁾
مبارزات علما و روحانيات به همراه ديگر مردم عراق نه تنها از كاظمين ، كه از همه شهرهاىنجف و بصره و بغداد و جز آن عليه متجاوزان به طور جدى آغاز شد. آنان با رشادتهاىبى نظيرى كه از خود نشان دادند ضربات سهمگينى بر پيكر خصم اهريمنى واردكردند. در مجموع نيروهاى مردمى به رهبرى علما به مدت هيجده ماه در ناحيه كوت العماره(يكى از نواحى عراق ) سر سختانه در برابر ارتش اشغالگر انگليس مقاومت كردند واگر پيروزى نهايى متفقين و شكست آلمانها نبود انگليسيها موفق به درهم شكستن مقاومتهاىمردمى و نهضت روحانيان و اشغال عراق نمى شدند.⁽¹⁵¹⁹⁾
عراق پس از اشغال 
به هر حال با پايان يافتن جنگ جهانى اول بهسال 1918 م . عراق زير چكمه هاى انگليس قرار گرفت و (پرسى كاكس ) كه ازشخصيتهاى برجسته و با تجربه آن كشور بود، به عنوان حاكم سياسى عراق منصوبگشت و كليه اختيارات قانون گذارى و اجرايى از سوى دولت متبوعش بدو واگذارگرديد.⁽¹⁵²⁰⁾
در سال 1297 ش . (كاكس ) به عنوان وزير مختار انگلستان به تهران فرا خوانده شدو درصدد تحميل قرارداد 1919 وثوق الدوله بر ملت ايران بر آمد و به جاى او (آرنولدويلسون ) به عنوان وكيل ، كارهاى او را در عراق به عهده گرفت .
ويلسون با كوششهاى طاقت فرساى خويش توانست تشكيلات نسبتا منسجمى بر طبقميل انگلستان در عراق ايجاد كند؛ ليكن پختگى لازم را چون كاكس نداشت . به هميندليل انگلستان در تابستان 1919 م . (1297 ش .) درصدد باز گرداندن كاكس به عراقشد. ولى چون او هنوز دست اندر كار قرارداد وثوق الدوله بود، بازگشتش به تعويقافتاد.⁽¹⁵²¹⁾
تشكيل حكومتى فرمايشى در عراق 
در 30 تشرين (اكتبر) آخر سال 1918 م . برابر باسال 1297 ش . دولت انگلستان طى تلگرافى از ويلسون خواست از مردم عراق نسبتبه سه موضوع ذيل پرسش كند و نظر آنان را جويا شود:
1 - تمايل مردم نسبت به تشكيل دولتى عربى تحت راهنمايى انگليس
2 - عقيده آنان نسبت به اينكه رئيس دولت كذايى يكى از اعضاى خاندان شريف باشد.
3 - در صورت مساعد بودن پاسخ پرسش دوم ، آن فرد مورد نظر را تعيين كنند.
پيشنهادات فوق دستورى لازم الاجرا از سوى ويلسون تلقى گرديد. و از همين رو اودرصدد بر آمد به هر صورت كه شده ، آراء مردمى را در راستاى خواسته انگلستان سوقدهد.
ويلسون براى نيل به هدف فوق از استانداران خود خواست با برپايى جلساتى سرىبا شخصيتهاى محلى هر ناحيه از آنان بخواهند با اتخاذ تدابيرى مناسب آراء مردم راموافق طبع لندن نمايند.
زمينه انقلاب 1920 
گر چه استانداران انگليسى و شخصيتهاى محلى درصددتحميل خواسته انگلستان بر مردم عراق بر آمدند، در شهرهاى مهم آن سامان چون نجف وكربلا و كاظمين و بغداد با مخالفتهاى جدى از سوى شمار زيادى از مردم مواجه گشتند.با اين حال نتيجه همه پرسى به نفع انگلستان تمام شد؛ ليكن با خشونتهاى نابخردانهويلسون و عمال ، بذر انقلاب 1920 در ميان مردم افشانده شد.
هسته مركزى انقلاب  
به هنگام اشغال عراق از سوى قواى انگليس آيه الله يزدى مرجع شعيان بود. پس ازوفات وى به سال 1298 ش . / 1919 م . آيه الله ميرزا محمد تقى شيرازى در شهرسامرا بود كه بعدها به كربلا تغيير يافت .⁽¹⁵²²⁾
آيه الله شيرازى در سال 1337 ق . شيخ مهدى خالصى را به منظور مشاوره در اموردينى و سياسى به كربلا فراخواند و او تا اواخر ماه ماه حزيران 1338 در همانجاماندگار شد و آنگاه به كاظمين مراجعت كرد.⁽¹⁵²³⁾
آيه الله شيرازى براى مشاوره در امور حساس كشور از آيه الله سيد ابوالقاسمكاشانى و سيد محمد على شهرستانى و ميرزا احمد خراسانى و فرزندش به نام شيخمحمد رضا هم بهره مى گرفت . در حقيقت پنج تن نامبرده دست راست و زبان گويا و يار وياورش در مشكلات و بحرانها بودند.⁽¹⁵²⁴⁾
اسباب و پيامدهاى انقلاب  
ويلسون مى پنداشت با اعمال سياستهاى تند و خشونت آميز در ماجراى همه پرسى ، خوشخدمتى بزرگى به اربابانش خواهد نمود. غافل از اينه پيامدهاى رفتارى او در آنرويدادها چيزى جز نهضت مسلحانه و انقلاب 1920 در عراق به وجود نياورد. انقلابى كهپايه هاى آن از كاظمين و به دست تواناى سيد ابوالقاسم كاشانى پى ريزى شد ودامنه اش سراسر عراق را فرا گرفت .⁽¹⁵²⁵⁾ شعله هاى انقلاب 1920 در موقعيتىزبانه كشيد كه استعمار انگليس چنگالهاى خويش را در خاور ميانه فرو برده بود آنان درصدد به يغما بردن ذخاير ملتهاى مظلومى چون عراق بودند. در اين انقلاب ملت عراق باجنگ افزارهايى بسيار ابتدايى بدون اتكا به قدرتهاى خارجى درمقابل بزرگترين امپراتورى عصر خويش قايم كرد.
گر چه مجاهدان عراقى در اين انقلاب به پيروزىكامل دست نيافتند ليكن با مبارزات و مقاومتهاى دليرانه خود به رهبرى علما توانستندانگلستان را از سياست جابرانه تحميل حاكميت خود كه بشدت از سوى ويلسون تعقيب مىشد، منصرف كنند. اين تغيير سياست تحميل شده بر بريتانيا را مى توان به سادگى ازسخن كاكس پس از بازگشت مجدد وى به عراق استنباط كرد. او در اين زمينه گفت : (من آمدهام كه دولت عربى مستقل در عراق تاسيس ‍ كنم و فقط انتظار من اين است كه جنگ تا حدىفروكش كند.) و نيز انگلستان را مجبور نمود به ظاهر با درخواستاستقلال موافقت نمايد و عراق را به مثابه كشورىمستقل به رسميت بشناسد و با تشكيل حكومتى ملى و مردمى - گر چه به ظاهر - موافقتنمايد.⁽¹⁵²⁶⁾