سرباز گمنام  
به جاى يك تن سرباز گمنام هفتاد و دو تن شهيد با نام و به جاى قهرمانان افسانه اىيكصد تن از مردان حقيقت در ديار ما وجود دارد، فداكارانى كه به جهان فهماندند عده اندكبا فداكارى هر كار بزرگ را مى توانند به عهده بگيرند. ولى عده افزون با داشتن هرگونه وسايل و تمكن از هر پايه ، با علم و ثروت ، بى روح فداكارى نمى توانند كاررشيد و شايسته اى بكنند. با فداكارى خود پيام دادند كه شما آيندگان كه با يك جهانوسايل هم آغوش ، و لى از ما عقب هستيد براى اين است كه از فداكارى كسرى داريد. جهانضامن است سرباز فداكار را نگذارد فراموش شود، هر چند گمنام . اين نام از ساير نامهاى جهان كافى است . پس با وجود اين چنين سربازان خوش نام و شهيدان نيك نام و نيزسربازان گمنام چه درنگى داريم كه به كوى آنان گذرى كنيم .
آرى اين شهيدان خوشنام ماهم گم اند و هم كم مانند. گم اند اما درفضائل و مكارم كه خود را باخته و نام و اثرى در كوى آنان از خود آن ها نمى بينى و سرتا پا فضايل به چشم مى نگرى . در آن وادى كه اينانند ديگران گم اند.
وظيفه ما  
اگر به اين زندگان ابدى عشق بورزيم جا دارد، چه از اين زندگان تا ابد شعاع حياتبه سان سرچشمه آب حيات روان است . اگر نام آنان را تجديد كنيم روان خود را از رنجو فشار نجات داده ايم . اگر روش اقدام و كردار و روحيه آنان را تجديد كنيم به روحسلحشورى و وظيفه نظامى گرى خدمت كرده ايم . اگر با جنبه خدا پرستى آنان آيين راتقويت كنيم سزد كه نام آنان را ذكر خدا خواهيم يافت . ما اگر همهفضايل را بخواهيم در يك جا بيابيم در قبه و بارگاه جان و روان اينان خواهيم يافت .
اگر وظيفه شناس باشيم ، ياد آورى كردار و رفتار و گفتار آنان بر عهده ما و انبارذخيره اى براى مربيان است . اگر عالمان اخلاق ما، اخلاق را در پيراهن اينان ببينند. اگراميران لشكر براى تهيه روح نظام و سلحشورى پيام آنان را بشنوند به سپاه صلاح وسلاح خود ذخيره فنا ناپدير رسانده اند.
اگر عارفان تن در دهند كه از ادعا به وادى حقيقت وعمل يك قدم بر دارند شيوه گشودن درهاى آمد و شد را به جهان ملكوت ياد خواهند گرفت ،مردانى را خواهند ديد كه شوق پياپى آنان را چنان كشانده كه چون ديدند بقا با لقاسازگار نيست لباس بقا را كندند و در لقا را كوبيدند. حجت خداى بر خلايق اگر اينانباشند كار ما به رسوايى است ، معلوم مى شود عارف عذرى ندارد كه سلحشور نيست .⁽⁷⁸²⁾
فصل چهارم : سخنى چند با عزاداران امام مظلوم عليه السلام و گويندگانمذهبى
امام حسين روز عاشورا نماز خواند. سيد مظلومان هنگامى كه شمشيرهاى دشمن از هر طرف ازغلاف كشيده شده و تيرها چون قطرات باران او را هدف قرار داده بود نماز را دراول وقت ترك نكرد و با جماعت ادا فرمود چنان كه در اسلام حتى در جنگ نيز بايد با جماعتبخوانند.
عموم علاقه مندان و عزاداران بر سيدالشهدا عليه السلام كه در مواكب حسينى و مجالسنوحه خوانى و در محافل سيار كه هر هفته و در ايام وفيات ائمهتشكيل مى دهند و خودشان را علاقه مند به دين مى دانند شايسته است بدانند:
سيدالشهدا عليه السلام روز عاشورا در آن موقع گرماى هوا و تشنه لب و هجوم دشمنكه لشكر كفر و ضلالت براى از بين بردن آن حضرت و ياران با وفايش جمع شدهبودند نماز را فراموش نكرد و آن را با جماعت (نماز خوف )به جاى آورد و به كسى كهعرض كرد يابن رسول الله وقت نماز است ، فرمود: نماز را به ياد من آورى خدا تو را ازنمازگزاران قرار بدهد. نفرمود: خدا تو را از شهيدان قرار دهد. پس مقام نمازگزارانواقعى مقامى است كه امام عليه السلام دعا مى كند كه آن شخص را كه از شهداى كربلاستخداوند او را از نماز گزاران قرار دهد و از فرمايش امام ، عظمت و اهميت نماز نمايان است .پس آنان كه خودشان را از علاقه مندان سيدالشهدا عليه السلام مى دانند و مجالسسوگوارى و محافل سيار تشكيل مى دهند و نوحه سرايى مى كنند و از آن حضرت قدردانىمى نمايند، ولى به نماز اهميت نمى دهند و اهانت كرده و آن را كوچك مى شمارند و از وقت آنبه تاخير مى اندازند و ضايع مى كنند، چنان كه در اخبار وارد شده كه در آخر الزمان مردمنماز را ضايع مى كنند، يعنى از اول وقت به تاخير مى اندازند ومشغول كسب و تجارت مى شوند، مشغول نوحه سرايى و ندبه گرى مى شوند يا در وقتنماز كه از اهم واجبات است اعتنايى ننموده مشغول سينه زنى مى شوند. واى بهحال آنان ! سيد مظلومان و شاه شهيدان خون پاك خود را در راه اقامه نماز برپا نگاه داشتنآن اهدا كرد.
در روايت است كه اگر نماز در درگاه خداوندىقبول نشود اعمال ديگر هم قبول نخواهد شد. علاقه مند به سيد الشهدا كسى است كه بهنماز اهميت بدهد و از هدف و منويات حضرت سر مشق بگيرد.
واى به حال كسانى كه ستون دين را كه نماز باشد عملا منهدم كنند ولى از سيدالشهداعليه السلام قدردانى نمايند. آيا اين قبيل اشخاص اطلاع ندارند كه عملا با بنى اميهموافقت دارند. آنان مى خواستند نماز را ضايع و اسلام را از مسير صحيح خود منحرفسازند. اگر آن طور نبود ديكتاتور بنى اميه چرا نماز جمعه را به بهانه اى در روزچهارشنبه خواند؟ ⁽⁷⁸³⁾
دستگاه ديكتاتورى بنى اميه نماز مى خواندند، مسجد هم مى ساختند، به شكرانهقتل امام حسين عليه السلام چهار مسجد در كوفه بنا كردند،اول مسجد اشعث ، دوم مسجد جرير، سوم مسجد سماك ، چهارم مسجد شبث بن ربعى لعنهمالله جميعا ⁽⁷⁸⁴⁾
سخنى با گويندگان مذهبى  
ما براى مبلغان و واعظان محترم وظيفه تعيين نمى كنيم ، بلكه به عنوان تذكر است و يادآورى ، كه اين طبقه بايد از جميع رذايل منزه باشند چون رهبرى مردم را به عهده دارند.
چنين نباشد كه خود به گفته هاى خود عملنكنند و مردم را به تقوا و پرهيزكارى بخوانند. در آيه 44 سوره بقره آمده است :
اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسكم و اتم تتلون الكتاب افلا تعقلون
آيا مردم را به نيكى دعوت مى كنيد و خود را فراموش داريد با اين كه مى خوانيد، آيا نمىفهميد؟
يكى از وظايف خطير اجتماعى و مذهبى امر به معروف و نهى از منكر و آشنا ساختن مردم بهمعارف اسلامى و وظايف مذهبى از طريق وعظ و تبليغ است . كسانى مى توانند اين وظيفهبسيار مهم و مقدس را عهده دار شوند كه از نظر علمى و اخلاقى و اعتقادى بر ديگرانبرترى داشته و با بيان شيوا و قدرت ايمان خود بتوانند مردم را از گرداب شكوك وشبهات نجات بخشيده ، آنان را براى شهود حق و درك حقايق آماده سازند. و اگر اشخاص ‍نالايق با نداشتن توان علمى و بضاعت اخلاقى و آشنا نبودن به حقايق دينى اين كارحساس را تصدى كنند، نه تنها به حكم فرموده على عليه السلام ما هلك امرء عرفقدره ⁽⁷⁸⁵⁾ خود را هلاك كرده اند، و اجتماع از گفتار آنها بهره بردارى نبرده ،بلكه از روى قصور و كوتاهى يا تقصير و غرض ورزى مردم را از حقايق مقدس اسلام دورساخته و راه يافتن حق را بر آنها تاريك تر خواهند ساخت .
دانشمندان بزرگوار دينى براى واعظ و مبلغ شرايطى ذكر كرده اند، كه هر يك به جاىخود در تاثير سخن و نتيجه گرفتن از مجالس مذهبى لازم و موثر است و با نبودن آن بهجاى فايده زيان خواهيم برد. براى نمونه چند شرط را ذكر مى كنيم . تا مطلب روشنشود:
1 - مبلغ به آنچه در باب معارف و اصول دين مى گويد، خود از روىدليل و برهان معتقد باشد تا مانند موذن شهر حمص نگويد:اهل حمص يشهدون ان محمدا رسول الله و در باب وعظ و امر به معروف و نهى ازمنكر، خود اهل معروف و از ارتكاب منكرات بر كنار باشد و گفته على ع را فراموش ‍ نكندكه فرمود:
لعن الله الامرين بالمعروف التاركين له ، و الناهين عن المنكر العاملين به ⁽⁷⁸⁶⁾
و چراغى نباشد كه مردم را روشن كند و خود را بسوزاند.
2 - واعظ و مبلغ بايد عادل باشد تا مردم بتوانند سخن او را بشنوند و بر گفته اشاعتماد كنند، چه اين كه بر گفته فاسق نمى توان اعتماد كرد و سخن او حجت نيست و نمىتواند در ميان خدا و بندگانش واسطه باشد، چنان كه قرآن كريم مى فرمايد:
يا ايها الذين آمنوا ان جاءكم فاسق بنبا فتبينوا ان تصيبوا قوما بجهاله فتصبحواعلى ما فعلتم نادمين ⁽⁷⁸⁷⁾
اين آيه درباره وليد بن عقبه بن ابى معيط نازل شد، آنگاه كه براى گرفتن صدقاتبه قبيله بنى المصطلق مامور شد و اهل قبيله بهاستقبال او بيرون شدند. وليد كه با آنها در جاهليت سابقه دشمنى داشت بدگمان شده ،نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله گشت و گفت : بنى مصطلق از دادن زكات امتناعورزيدند و دروغ مى گفت . رسول خدا صلى الله عليه و آله خواست به جنگ آنها برود كهاين آيه نازل شد و براى هميشه اعتماد و حجت را از گفتار فاسق برداشت تا هرگز مسلمانبر گفته فاسق اعتماد نكند و آن را حجت نشناسد.
خلاصه مبلغ بايد مواظب باشد كه اگر با كسى غرض و دشمنى دارد، چون وليد سخننگويد. مواظب باشند از هر جنگ و دفترى نقل حديث و روايت و تاريخ نكنند و به جاىترويج دين كارش ترويج دروغ و خيانت به خدا ورسول نباشد. در تفسير قرآن به تفاسير مهم رجوع كند، كتب معتبر شيعه را گذاشته ازكتب اباطيل نقل حديث نكنند.
عده اى از منبرهاى زمان ما آيات را غلط مى خوانند، چون به خود زحمت نمى دهند به قرآنرجوع كنند يامسايل را اشتباه مى گويند. از آن بالاتر بعضى از بى خردان و نالايقانبراى اين كه پول هايى به جيب بزنند و به نان و آشى برسند، در منبرها يا نزد افرادبى خرد مى نشينند و از مراجع تقليد بد گويى مى كنند. اينان خود را شيعه مى دانند ياخائنان به دين و قرآن و مراجع هستند؟ اگر كسى به مراجع شيعه اهانت كند ولايتش از خداو رسول صلى الله عليه و آله قطع مى شود.باطل را ترويج نكنند و فاسق و فاجر را مورد مدح و ستايش قرار ندهند. به بزرگاندين اهانت نورزد، چيزى نگويد كه فسادى بار آورد يا فتنه اى پديد آرد و آرامش مردم رابه هم زند.
به يارى ستمگران برنخيزد و منبر را كه جاى ترويجعدل و نهى از بيداد وسيله شوكت و قدرت ظالم قرار ندهد. گنهكاران را مغرور نكند و مردمرا به هدف مقدس امام حسين عليه السلام آشنا سازد تا بدانند كه حسين بن على عليهالسلام گناه قيام كرد و هرگز با مردم گنهكار بيدادگر سازش نكرد و شهادت او براىاين نبود كه مردمى به اطمينان شفاعت او عمرى حق مردم راپامال كنند و با آنچه از حق مردم بيچاره بوده اند او را از خود راضى كنند. براى كسبشهرت و راضى كردن مستمع و بانى ، روايات و اخباراهل بيت را از معانى صحيح آنها منصرف نكرده و تصرفات بيجا را در آن ها روا ندارد.
اگر مقام علمى او اجازه نمى دهد زبان به فتوا دادن نگشايد و هرگاه مساله اى مى گويديا حكمى از او سوال شد اگر نمى داند صريحا بگويد نمى دانم و فتواى مجتهد را بهنام او نقل كند. ⁽⁷⁸⁸⁾
خود را موظف بداند تهاسخنانش خطابه نباشد، بلكه گاهى هممسائل شرعى مردم را بگويد. مقصود از خطابه آن است كه فلان دهاتى هنوز مسالهغسل و تيمم و نمازش را بلد نيست و سواد هم ندارد. او كى خطابه مى فهمد يا بعضىمسائل روزمره خود را هم نمى دانند، از آپولو و كره ماه حرف مى زنند. براى مردم عوامالناس چه فايده دارد.
نسبت به زينب كبرى عليهاالسلام زبان به جسارت نگشايد كه او بيچاره بود. اگر اوبيچاره بود پس كاخ يزيد را چطور سياه پوش كرد و در كاخ مجلس ‍ سوگوارى و ماتمبه پا نمود، و حتى دشمن را هم به گريه در آورد.
در مورد هر يك از اسيران و شهيدان كربلا يااهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله مواظب باشد كه روضه يا نوحه دروغ نخواند،دروغ در روضه يا نوحه مصيبتى جداگانه براىاهل بيت و ائمه عليهم السلام است . اميدواريم انشاء الله تعالى خداوند بر همهگويندگان مذهبى و ذاكران اهل بيت عصمت و طهارت توفيقعمل كرامت فرمايد و همه را از شرور فتنه هاى آخر الزمان حفظ فرمايد.
فصل پنجم : كلمات قصار و آموزنده امام حسين عليه السلام  
مردى با حسين بن على عليه السلام برخورد در اولين كلام از حضرتاحوال پرسى كرد و از خداوند براى آن جناب عافيت خواست . آن حضرت در جواب فرمودسلام قبل از سخن گفتن است ، خدايت عافيت دهد. بعد فرمود: به كسى اجازه سخن ندهيد تاسلام كند. ⁽⁷⁸⁹⁾
امام حسين عليه السلام به پسرش در ضمن وصيت مى فرمايد: اى بنى اياك والظلم من لايجد عليك ناصرا الا الله جل و عز ⁽⁷⁹⁰⁾
به فرزندش امام سجاد عليه السلام فرمود: پسرم ! مبادا بر كسى كه جز خداىعزوجل در برابر تو ياورى ندارد ستم كنى .