روانشناسانه و برخی جامعه شناسانه و برخی فلسفی و انسان شناسانه است . نتايج استراتژی و مقصد عملی اجتماعی مؤثر است . ماترياليسم تاريخی يك مسأله فكری و نظری محض كه تأثيری در رفتار و انتخاب اجتماعی نداشته باشد ، نيست . اكنون ببينيم چه نتايجی میتوانيم بگيريم . . 1 اولين نتيجه به مسأله " شناخت " جامعه و تاريخ مربوط میشود . بنابر ماديت تاريخ ، بهترين و مطمئنترين راه برای تحليل و شناخت حوادث تاريخی و اجتماعی اين است كه بنيادهای اقتصادی آنها را مورد بررسی قرار دهيم . بدون بنياد اقتصادی حوادث تاريخی ، شناخت دقيق و صحيح آنها ناميسر است ، زيرا فرض بر اين است كه همه تحولات اجتماعی ماهيتا اقتصادی است هر چند صورتا مینمايد كه ماهيت مستقل فرهنگی يا مذهبی يا اخلاقی دارد ، يعنی همه اين تحولات انعكاسی است از وضع اقتصادی و مادی جامعه . اينها همه معلولاند و آن علت . حكمای پيشين نيز مدعی بودند كه شناخت اشياء از راه علل ايجاد آنها شريفترين و كاملترين نوع شناخت است . پس با فرض اينكه ريشه اصلی همه تحولات اجتماعی از ساخت اقتصادی جامعه است ، بهترين راه شناخت تاريخ ، تحليل اجتماعی - اقتصادی است . به عبارت ديگر ، همانطور |