ميلها و هواهای نفسانی

انسان اگر بخواهد صحيح قضاوت كند بايد در مورد مطلبی كه می‏انديشد كاملا
بی طرفی خود را حفظ كند ، يعنی كوشش كند كه حقيقت خواه باشد و خويشتن‏
را تسليم دليلها و مدارك نمايد ، درست مانند يك قاضی كه روی پرونده‏ای‏
مطالعه می‏كند ، بايد نسبت به طرفين دعوا بی طرف باشد قاضی اگر تمايل‏
شخصی به يك طرف داشته باشد به طور ناخود آگاه دلائلی كه برای آن طرف‏
است نظرش را بيشتر جلب می‏كند و دلائلی كه له طرف ديگر و عليه اين طرف‏
است خودبخود از نظرش كنار می‏رود و همين موجب اشتباه قاضی می‏گردد .
انسان در تفكرات خود اگر بی طرفی خود را نسبت به نفی يا اثبات مطلبی‏
حفظ نكند و ميل نفسانيش به يك طرف باشد ، خواه‏ناخواه و بدون آنكه‏
خودش متوجه شود عقربه فكرش به جانب ميل و خواهش نفسانيش متمايل‏
می‏شود اين است كه قرآن هوای نفس را نيز مانند تكيه بر ظن و گمان يكی از
عوامل لغزش می‏شمارد .
در سوره النجم می‏فرمايد :
« ان يتبعون الا الظن و ما تهوی الانفس »( 1 ) .
پيروی نمی‏كنند مگر از گمان و از آنچه نفسها خواهش می‏كنند .

شتابزدگی

هر قضاوت و اظهار نظری مقداری معين مدارك لازم دارد و تا مدارك به‏
قدر كافی در يك مساله جمع نشود هرگونه اظهار نظر ،

پاورقی :
. 1 نجم : . 23

68