سياحت شرق در احوالات آقا نجفي قوچاني

چـون اگـر بـعـد از ايـن بـمـانـم بـه مـدرسـه و تـدليـسـات ايـنـهـا را كـم كم ياد بگيرممثل آنها مشرك و ريا كار گردم و اگر بروم به ده و بيابانى بشوم (فهذا تعرب بعدالهجره .)⁽⁴⁰⁾
بـالاخـره ترجيح دادم از مدرسه بيرون رفتن و به ده رفتن را چنانچه بعد هم بخواهم بهمـدرسـه بـرويـم خـود را بـپـرهـيـز مى دهيم از آشنايى اين نمره مردم . رفتم به قلعه يكزمـسـتـان مـانـديـم ، مـاه رمـضـان آمـد و رفـيـق و هـم مـبـاحـثـه يـزدىالاصـل آمـد بـه قـلعـه ، كـم كـم بعد از ماه رمضان آمديم به مدرسه پريزاد در حجره همانرفـيـق . آنـچه رفقاى مدرسه دودر اصرار نمودند كه بيا به آنجا و يك حجره براى شماتـخـليـه مـى شـود و وظـيـفـه هم سرى يك تومان شده است گفتم اگر آن مدرسه را پر ازجـواهـر كـنـنـد نـمـى آيـم و مـن در اصـل مـشـهـد مـانـدن مـردم ومشكل است چه نمى خواهم نظرم به آن دروغگويان مدلس ‍ بيفتد مى ترسم كه نتيجه تدينو تعلم من هم ، چنان گردد.
شـبها كه از مطالعه فارغ مى شديم و يا روزها با رفيق ، مذاكره از مشهد بيرون رفتن رامـى كـرديـم ، چـون آن هـم از مـن مـنـفـك نـمـى خـواسـت بـشـود و در آن زمـان هـم طـلاب نـوعـافـعـال مـا يـشـاء بـودنـد خـصـوصـا آنـهـايـى كـه بـه اسم قوچانى معرفى مى شدند ازقـبـيـل درگـزى و بجنوردى و بام و صفى آبادى و سر ولايتى نيشابور و خود قوچانى واينها در واقع يك دسته اى بودند چنان كه با هر طائفه طرف مى شدند از ترك و ساداترضـوى و غـيـر هم پيش ‍ مى بردند مقصود خود را و هميشه ما را تكليف مى كردند كه بايددر جرگه ما داخل شوى كه لك ما لنا و عليك ما علينا.⁽⁴¹⁾
و ما هم باطنا از جرگه و كار و بار آنها متنفر بوديم و اظهار اين معنى هم موجب هزار مفاسدو آنـتـريـكـات بـود و در ايـن صـورت درس خواندن ما در مشهد به طور دلخواه و جديت ممكننبود.
فصل دوم : خروج از خراسان
بـه رفيق اين مطالب را اظهار نمودم كه من بر خود لازم مى دانم از مشهد بيرون رفتن را وبودن در سبزوار و طهران همين محذور مشهد را دارد چون در هر يك ، يكى يا دو نفر قوچانىهستند و نجف هم قوه نداريم و هم زود است و من به اصفهان خواهم رفت .
آن هـم گـفـت مـن از تو جدا نخواهم شد و ديگر آن كه پدر و مادر من در مشهد متوطن هستند و منغريب نيستم و درس در غربت بهتر خوانده مى شود من هم مايلم به آمدن خصوصا اصفهان رااز بـيـشـتر جاها ترجيح مى دهم چون هم جوار موطن اصلى يزد ماست و من در يزد پسر عمو وخاله و پسر خاله دارم نزديك بودن آنها مددى به دنيا ما خواهد نمود.
و بـالجمله اصفهان را از دو جهت من شدت ميل دارم . يكى آن كه مختار تو شده ، ديگر آن كهفـى حـد نـفـسـه مـصـلحـت دار اسـت جـهـت مـن و فـعـلا زوار يـزدى آشـنا آمده اند خوب است كهكـتابهامان كه يك بار مى شود قبلا بفرستيم به يزد و بعد هم خودمان مى رويم به يزدو از آنجا كتابها را مى فرستيم به اصفهان و كرايه هم از ما نمى گيرند و چون اصفهاندور دسـت بـه پـدرهـامـان است اقلا اگر مضطر شديم ممكن است يكى فروخته شود و رفعاحتياج بشود.
گفتم : خوب گفتى ، كتابها را جمع كرده داديم به يزديها.
خودمان بعد از ده ـ بيست روز چند ماهى از فوت ناصرالدين شاه گذشته بود از پدرهاماناختيارات تامه گرفته بوديم . الاغ پيرى از رفيق بود او را اثاثيه مختصرى كه عبارتاز يك فرش نازكى و كما جدانى و كاسه اى و اسباب چايى و سماورى و يك ـ دو جلد كتابنظير كشكول و كلمات مكنونه بار نموده و خود پياده از راه كوير عازم يزد شديم .
چـنـد نفرى از رفقا تا طرق به مشايعت آمدند و برگشتند الا همان رفيق راه سبزوار را بهمـرجـحـاتـى او را عازم سفر نموديم تا شريف آباد برديم و شب در آنجا خوابيديم . نصفشـب مـن بيدار شدم شنيدم يك ـ دو نفر آخوند نشان ما را مى پرسند من آواز كردم كه بياييد.مـا ايـنـجـا هـستيم آمدند يكى برادر بزرگ رفيق راه سبزوار با يك نفر ديگر بود هر كدامشـفـتـى بدست گرفته ما را بر گردانند، رفقا را بيدار كردم چايى گذاشتيم خوردند وخورديم و مصر بودند كه همگى برگرديم .
گفتم : اين محال است ولكن اگر مى خواهيد اخوى خود را برگردانيد.
بـعـد از اذان صـبـح نماز خوانديم آن سه نفر رو به مشهد حركت نمودند و ما دو نفر هم روبه تربت . و غالبا تنها بلكه هميشه تنها بوديم در بين راهها.
بـه كافر قلعه نرسيده بوديم كه سوارى از بر بيابان مسلح رسيد و زنى هم در رديفخـود سـوار كـرده بـود مـا خيلى ترسيديم با آنكه تشنه نبوديم ابتدا آب خواستيم آب دادخورديم بعد از آن پرسيد چه كاره هستيد و به كجا مى رويد.
گفتم : طلبه در مشهد بوديم فعلا به اصفهان مى رويم .
گفت : از مشهد چرا به اصفهان مى رويد.
گفتم : در غربت درس بهتر خوانده مى شود.
گفت : تا كجا درس خوانده ايد.
گـفـتـم : نـحـو و مـعـانـى بـيـان و مـنـطـق را خـوانـده ايـم واصول را هم مقدارى .
گفت : اين شعر را تركيب كن و معنا كن .

سياحت شرق در احوالات آقا نجفي قوچاني