جواب : هنگامى كه ضرورتهاى سياسى و اجتماعى ايجاب كند، زنان مى توانند با حفظ جهات عفّت، وارد اين صحنه ها شوند، همانگونه كه از آن بانوى بزرگوار نيز نقل شده است.

1. شرح بيشتر اين مطلب را در تفسير نمونه، جلد اوّل، صفحه 611، مطالعه فرمائيد.

2. بحار الانوار، جلد 43، صفحه 54.

[ 245 ]

سؤال 892: آيا در صورت بى حجابى أرحام و خويشاوندان و عدم وجود شرايط نهى از منكر، باز هم صله رحم واجب است؟

جواب : در صورتى كه سبب امضاء اعمال آنها نشود، بايد صله رحم(1) را به جا آورد و تا آنجا كه ممكن است با زبان خوش امر به معروف و نهى از منكر كرد.

سؤال 893: كنوانسيون «محو كلّيه أشكال تبعيض عليه زنان» بزودى جهت بررسى در دستور كار مجلس شوراى اسلامى قرار خواهد گرفت، از آنجا كه اين معاهده بين المللى مشتمل بر موادّى است كه از نظر فقهى مورد سؤال واقع شده، نظر مبارك خود را نسبت به موارد زير بيان فرمائيد:

الف: بر اساس مادّه اوّل اين معاهده، بايد هر گونه تمايز، استثناء و يا محدوديّت بر اساس جنسيّت، در زمينه هاى سياسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى، مدنى، و يا هر زمينه ديگر لغو گردد.

با توجّه به اين مادّه، تفاوت زن و مرد در مواردى همچون ميزان پوشش واجب بدن، نظر و لمس بدن جنس مخالف، ديه، قصاص، شهادت، ارث، طلاق، تعدّد همسران، امامت جماعت، لزوم تمكين جنسى، ولايت بر فرزندان، سرپرستى خانواده، حقّ حضانت، عيوب موجب فسخ نكاح، نشوز، لزوم سپرى شدن عدّه براى ازدواج بعدى، مرجعيّت و قضاوت، تبعيض تلقّى مى گردد و بايد از ميان برداشته شود! آيا تساوى زن و مرد در موارد مذكور، با احكام شرع مطابقت دارد؟

جواب : بى شك مساوات كامل، نه تنها مخالف ضرورت فقه شيعه، بلكه مخالف ضرورت اسلام و بر خلاف نصّ صريح قرآن و روايات متواتره است، و هيچ يك از علماء اسلام، نه در گذشته و نه در حال، اعتقاد به چنين مساواتى نداشته اند.

اصولا بايد اين معنى براى مجامع جهانى تبيين گردد كه: «ملّتها نمى توانند با

1. صله رحم يعنى پيوند با خويشاوندان، كه گاه با ديدار آنها حاصل مى شود، و گاه با نامه، يا تلفن، يا دعوت از آنان، يا طرق ديگر، تحقّق مى يابد. و خويشاوندان خيلى دور را شامل نمى شود. و مادام كه محذور و مانع شرعى و عرفى در كار نباشد نبايد قطع گردد.

[ 246 ]

فرهنگ و مذهب خود وداع كنند و چشم و گوش بسته تسليم مقرّراتى شوند كه نه در تصويب آن حضور داشته اند و نه از نظر وجدان و منطق قطعيّت دارد».

البتّه ممكن است در بعضى از موارد جزئى، گفتگويى در ميان علماى اسلام باشد، امّا مساوات كامل، به صورتى كه گفته شد، هيچ موافقى ندارد.

ب: با توجّه به اين كه مادّه نهم و بند چهارم از مادّه پانزدهم در مورد كسب، تردّد، تغيير و يا حفظ تابعيّت خود و فرزندان، زن و مرد را مساوى مى داند، آيا زن بدون موافقت همسرش مى تواند به تابعيّت هر كشورى در آيد و يا در هر شهرى سكنى گزيند؟

جواب :اين، يكى از مواردى است كه در بالا به آن اشاره شد و با احكام و فرهنگ اسلامى سازگار نيست، به علاوه بدون شك سرچشمه مفاسد زيادى در جوامع انسانى مى شود كه نمونه هاى آن را در همان كشورهاى صنعتى مشاهده مى كنيم و آمارها در مورد متلاشى شدن خانواده ها شاهد گويايى بر اين مطلب است.

آرى اگر زن تابعيّت كشور مورد نظرش را بپذيرد، ولى عملا محلّ سكونت را با رضايت زوج انتخاب كند اشكالى ندارد.

سؤال 894: آرايش براى خانمها در ماه مبارك رمضان، ماه محرّم و صفر و روزهاى شهادت و وفات معصومين(عليهم السلام) چه حكمى دارد؟

جواب : حرام نيست; ولى سزاوار است در ايّام وفات رعايت احترام را بنمايند.

سؤال 895: مرسوم است كه خانمها در دو ماه عزادارى سرور و سالار شهيدان، ماه محرّم و صفر، صورت خود را اصلاح نمى كنند، آيا اين كار شرعاً ايراد دارد؟

جواب : اين كار اشكالى ندارد، ولى اصلاح كردن هم مانعى ندارد، البتّه سزاوار است در روزهاى قتل از اين كار پرهيز كنند.

سؤال 896: برخى از زنان و دختران اعتقاد زيادى به انواع فال، از جمله فال قهوه و نيز كف بينى و طالع بينى دارند، به گونه اى كه گاهى مسير زندگى خود را بر آن

[ 247 ]

اساس پى ريزى مى كنند! اين كار براى اين خانمها و انجام دهندگان آن چه حكمى دارد؟

جواب : فال قهوه و امثال آن از خرافات است و سزاوار نيست كه هيچ كس به سراغ آن برود.

سؤال 897: متأسّفانه كم نيستند زنانى كه به كوچكترين بهانه اى با ديگران قهر مى كنند و گاهى سالها آن را ادامه مى دهند و حاضر به آشتى نيستند و افعال ناپسند آنها در پاره اى از اوقات بر روابط شوهر و فرزندان، بلكه كلّ فاميل اثر نامطلوب مى گذارد، كار اين گروه از زنان چه حكمى دارد؟

جواب : قهر كردن بطور كلّى از نظر اسلام كار بسيار نامطلوبى است; مخصوصاً اگر براى بهانه هاى كوچكى باشد. و در روايتى از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)آمده است: «اگر دو نفر مسلمان از هم قهر كنند و سه روز به طول بيانجامد و با هم آشتى نكنند، از اسلام خارج مى شوند... و هر كدام پيشقدم در آشتى شود در روز قيامت زودتر از ديگرى وارد بهشت مى شود!».(1)

سؤال 898: بلند كردن ناخن براى خانمها چه حكمى دارد؟ اگر بيش از حدّ متعارف بلند باشد، به گونه اى كه زحمت زيادى براى محافظت از آن لازم باشد چطور؟

جواب : بلند كردن ناخن در حدّ معقول اشكالى ندارد.

سؤال 899: نظر شما در مورد ورزش بانوان چيست؟ كدام يك از رشته هاى ورزشى را، در تحت چه شرايطى، براى خانمها مجاز مى دانيد؟

جواب : ورزش براى همه، و از جمله بانوان، كار خوبى است و مايه سلامت جسم و جان است; ولى خانمها بايد در ورزشگاههاى مخصوص خود به ورزش بپردازند; آن هم ورزشهايى كه در آن بيم خطرى براى آنها نباشد.

سؤال 900: گاهى از اوقات به هنگام پختن غذاهاى گوشتى، عليرغم دقّت زيادى

1. وسائل الشيعه، جلد 8، ابواب احكام العشرة، باب 144. روايات تكان دهنده ديگرى نيز در اين باب آمده است.

[ 248 ]

كه در شستشوى گوشت آن مى نمايم، لكّه هايى از خون بر روى گوشت ملاحظه مى كنم، لطفاً بفرمائيد:

الف: آيا اين خونها نجس و خوردن چنين غذايى حرام است؟

ب: در صورتى كه جواب مثبت است، آيا لازم است كه اين موضوع را به شوهر و فرزندان و احياناً ميهمانها، اطّلاع دهم، يا همين كه خودم اجتناب كنم كافى است؟

جواب : اين خونها نجس نيست و اگر جدا كردن آن از گوشت زحمت و مشقّت دارد، يا به هنگام پخته شدن مستهلك مى شود، خوردن آن نيز مانعى ندارد.

وَ آخِرُ دَعْوانا اَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ

پايان