بی‏محروم ، جامعه بی‏طاغوت ، جامعه عادله ، جامعه بی‏ظلم ، نه جامعه‏
بی‏تفاوت كه خود نوعی ظلم و بی‏عدالتی است . فرق است ميان تبعيض و
تفاوت ، همچنانكه در نظام تكوينی جهان تفاوت هست و اين تفاوتهاست كه‏
به جهان زيبايی ، تنوع ، پيشروی و تكامل بخشيده است ، اما تبعيض نيست‏
. مدينه فاضله اسلامی مدينه ضد تبعيض است نه ضد تفاوت . جامعه اسلامی‏
جامعه تساويها و برابريها و برادريهاست ، اما نه تساوی منفی ، بلكه‏
تساوی مثبت . تساوی منفی يعنی به حساب نياوردن امتيازات طبيعی افراد و
سلب امتيازات اكتسابی آنها برای برقراری برابری ، تساوی مثبت يعنی‏
ايجاد امكانات مساوی برای عموم و تعلق مكتسبات هر فرد به خودش و سلب‏
امتيازات موهوم و ظالمانه .
تساوی منفی از قبيل تساوی‏ای است كه در داستانها آورده‏اند كه جباری در
كوهستانی زندگی می‏كرد و از عابرانی كه از آنجا می‏گذشتند به عنوان مهمان‏
پذيرايی می‏نمود . هنگام خواب ، مهمان بايد روی تختخواب معينی بخوابد .
غلامان ميزبان ، مهمان را روی تختخواب می‏خوابانيدند . اگر اتفاقا اندام‏
مهمان از تخت نه كوتاه تر بود و نه بلند تر ، اجازه داده می‏شد كه بخوابد
، اما وای به حال مهمان نگونبخت اگر اندامش با تخت مساوی نبود . اگر
اندامش بلندتر بود ، از طرف پا يا سر با اره مساوی می‏كردند و اگر كوتاه‏
تر بود ، آنقدر از دو طرف می‏كشيدند تا برابر شود و به هر حال پايان‏
كارش معلوم بود .
اما تساوی مثبت از نوع بی‏نظری يك معلم مهربان دلسوز است كه به همه‏
شاگردان با يك چشم نگاه می‏كند ، در صورت تساوی جوابها نمره مساوی می‏دهد
و در صورت اختلاف در جوابها به

54