صحيح نظريه محركيت اقتصاد است و به آن اشاره كرديم . سوم نظريه فطرت . انسان خصايصی دارد كه به موجب آن خصايص زندگیاجتماعیاش متكامل است . يكی از آن خصايص و استعدادها حفظ و جمع تجارباست ، آنچه را كه وسيله تجربه و اكتساب به دست میآورد آن را نگهداریمیكند و پايه تجارب بعدی قرار میدهد . يكی ديگر استعداد يادگيری از راه بيان و قلم است . تجارب و مكتسباتديگران را نيز از راه زبان و در مرحله عالیتر از راه خط به خود منتقلمیكند . تجارب يك نسل از طريق مكالمه و از طريق نوشتن برای نسلهای بعدباقی میماند و روی هم انباشته میشود . بدين جهت است كه قرآن نعمت بيانو نعمت قلم و نوشتن را با اهميت ويژهای ياد میكند : « الرحمن 0 علم القرآن 0 خلق الانسان 0 علمه البيان »( 1 ) . خدای بسيار مهربان قرآن را تعليم داد ، انسان را آفريد و به انسان بيان( و بهرهبرداری از مافیالضمير برای ديگران ) را آموخت . « اقرأ باسم ربك الذی خلق 0 خلق الانسان من علق 0 اقرأ و ربك الاكرم 0الذی علم بالقلم »( 2 ) . بخوان به نام پروردگارت كه آفريده است ، انسان را از خون بسته آفريدهاست . بخوان و پروردگار كريم ترت آن است كه تعليم قلم داد . ويژگی سوم مجهز بودن انسان به نيروی عقل و ابتكار است . انسان بهواسطه اين نيروی مرموز ، قدرت آفرينندگی و ابداع دارد ، پاورقی : . 1 الرحمن / 1 - . 4 . 2 علق / 1 - . 4 |