ولی از نظر اسلام پرستش منحصر به اين مرتبه نيست ، هر نوع جهت اتخاذكردن ، ايدهآل گرفتن و قبله معنوی قرار دادن ، پرستش است . آن كسی كههواهای نفسانی خود را جهت حركت و ايده آن و قبله معنوی خود قرار بدهدآنها را پرستش كرده است : « ارايت من اتخذ الهه هواه »( 1 ) آيا ديدی آن كس را كه هوای نفس خود را خدا و معبود خويش قرار دادهاست ؟ آن كس كه امر و فرمان شخص ديگر را كه خدا به اطاعت او فرمان نداده ،اطاعت كند و در برابر آن تسليم محض باشد او را عبادت كرده است :« اتخذوا احبارهم و رهبانهم اربابا من دون الله »( 2 ) . همانا عالمان دينی خود و زاهدان خود را به جای خدا ، خدای خويشساختهاند . . . « و لايتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله »( 3 ) . همانا بعضی از ما انسانها بعضی ديگر را خدای خويش و مطاع و حاكم برخويش قرار ندهيم . بنابراين ، توحيد عملی يا توحيد در عبادت يعنی تنها خدا را مطاع وقبله روح و جهت حركت و ايدهآل قرار دادن و طرد هر مطاع و جهت و قبله وايدهآل ديگر ، يعنی برای خدا خم شدن و راست شدن ، برای خدا قيام كردن ،برای خدا خدمت كردن ، برای خدا زيستن ، برای خدا مردن ، آنچنانكهابراهيم گفت : پاورقی : . 1 فرقان / . 43 . 2 توبه / . 31 . 3 آل عمران / . 64 |