کتابخانه الکترونيکي انهار

الإقدام

1- لا تقدم علىما تخشى العجز عنه 10182.

2- لا تغلقبابا يعجزك افتتاحه 10192.

الاقتداء

1- إذا علوتفلا تفكّر فيمن دونك من الجهّال، و لكن اقتد بمن فوقك من العلماء 4092. 16- (درتمام امور حدّ و مرز خود را مراعات نما حتى در ورود به مجالس و) بسوى بالاترين جادر مجلس شتاب مكن (كه صدر نشين شوى) زيرا جائى كه بالا برده شوى بهتر از جائى استكه از آن پائين آورده شوى (آرى بعضى خيال مى‏كنند اگر بالاى مجلس بنشينند در انظاربزرگ مى‏شوند ولى غافلند كه به كلى از آن مختصر مقامى كه دارند منحطّ خواهندگرديد).

اقدام كردن 1- بر چيزى كه عجز از آن را مى‏ترسى اقدام مكن.

2- درى را كهباز كردنش تو را ناتوان مى‏سازد مبند.

پيروى كردن 1- هر گاه بلند مرتبه گردى پس در كسى كه ازنادانها پست‏تر از تو است فكر مكن، و ليكن به كسى كه از علماء و دانشمندان كهبالاتر از تست اقتداء نما (يعنى انسان بايد در كسب صفات نيكو و اخلاق حسنه بهبالاتر از خويش بنگرد و از آنها

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1175

2- إذا أنكرتمن عقلك شيئا فاقتد برأي عاقل يزيل ما أنكرته 4156.

القرآن

1- القرآن أفضلالهدايتين 1664.

2- أحسنواتلاوة القرآن فإنّه أنفع (أحسن) القصص، و استشفوا به فإنّه شفاء الصّدور 2543.

3- اتّبعواالنّور الّذي لا يطفأ، و الوجه الّذي لا يبلى، و استسلموا، و سلّموا لأمره، فإنّكملن تضلّوا مع التّسليم 2544.

4- أفضل الذّكرالقرآن، به تشرح الصّدور و تستنير السّرائر 3255. پيروى نمايد).

2- هر گاه بعقلخود چيزى را (از مهّمات دنيوى و يا در علوم و مسائل اخروى) درك نكردى و يا نشناختىپس برأى عاقلى كه برطرف سازد آنچه را كه تو آن را انكار مى‏نمودى و يا در شبههبودى اقتدا نما.

قرآن 1- قرآن افزون‏ترين دو هدايت است (يكى هدايت سفراء الهىو ديگر هدايت خود قرآن).

2- نيكو كنيدخواندن قرآن را، زيرا كه آن بهتر يا سودمندترين گفتار و قصه هاست، و از آن طلب شفانموده، پس براستى كه ان شفاى سينه‏هاست.

3- از نورى كهخاموش نمى‏گردد، و چهره‏اى كه كهنه نمى‏شود پيروى كنيد، و اطاعت كرده و تسليم امرآن شويد، زيرا كه با تسليم و قبول فرمان آن هرگز گمراه نخواهيد شد.

4- افزون‏ترينذكر قرآن است، بوسيله آن سينه‏ها (معارف دقيقه و علوم را) فهميده و يا كشف نموده ويا گشوده شود، و پوشيده‏ها روشن مى‏گردد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1176

5- إنّ القرآنظاهره أنيق، و باطنه عميق، لا تفنى عجائبه، و لا تنقضي غرائبه، و لا تكشف الظّلماتإلّا به 3578.

6- إنّ هذاالقرآن هو النّاصح الّذي لا يغشّ، و الهادي الّذي لا يضلّ، و المحدّث الّذي لايكذب 3591.

7- تدبّروا آياتالقرآن و اعتبروا به فإنّه أبلغ العبر 4493.

8- تعلّمواالقرآن فإنّه ربيع القلوب، و استشفوا بنوره فإنّه شفاء الصّدور 4541.

9- تمسّك بحبلالقرآن و انتصحه، و حلّل حلاله، و حرّم حرامه، 5- براستى كه قرآن ظاهرش نيكو، وباطنش عميق (يعنى علوم و معارف آن بسيار كه دست نيرومند هر فردى به ته آن نخواهدرسيد) عجائب آن زائل نشده، و غرائب آن تمام نمى‏شود (يعنى هر چه انسان كاوش كند هرروز و هر دفعه چيز ديگرى را از آن كشف خواهد كرد) و تاريكى‏هاى جهالت و ضلالتگشوده نمى‏شود مگر بسبب آن.

6- براستى كهاين قرآن: پند گو (يا صاف و خالصى) است كه غش نمى‏كند، و رهنمائى است كه گمراهنمى‏نمايد، و سخنگو و محدّثى است كه دروغ نمى‏گويد.

7- در آياتقرآن تدبر و تفكر نموده، و به آن عبرت بگيريد، زيرا كه آن رساترين عبرت‏هاست (جهتشاين است كه قرآن مشتمل بر حالات گذشتگان و پرهيزگاران و ساير كسانى است كه داراىصفات حميده و خصال پسنديده بوده، و از طرفى نتيجه افكار و اعمال زشت ستمكاران وجباران و گنهكاران و سركشان و طاغوتيان و امثال آنها را نيز بيان خواهد نمود).

8- قرآن رابياموزيد، زيرا كه آن بهار دلهاست (يعنى چنانكه بهار زمينها و درختان را حياتمى‏بخشد قرآن هم دلها را حيات بخش خواهد بود) و به نور آن طلب شفاء كنيد، زيرا كهآن شفاء سينه‏هاست.

9- به ريسمان وحبل قرآن دست زن، و نصيحت آن را بپذير، و حلالش را

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1177

و اعمل بعزائمه و أحكامه 4563.

10- جمالالقرآن البقرة و آل عمران 4751.

11- و قال- عليه السّلام- في ذكر القرآن: شافع مشفّع و قائل مصدّق 5788.

12- ظاهرالقرآن أنيق، و باطنه عميق 6068.

13- عليكم بهذاالقرآن، أحلّوا حلاله، و حرّموا حرامه، و اعملوا بمحكمه، و ردّوا متشابهه إلىعالمه، فإنّه شاهد عليكم، و أفضل ما به توسّلتم 6157. حلال، و حرام آن را حرامدانسته، و به واجب‏ها و احكام آن عمل نما.

10- زيبائىقرآن بقره و آل عمرانست (نقل شده كه اين دو سوره را «زهراوين» گويند يعنى دو سورهروشن، مرحوم علّامه خوانسارى فرموده ظاهر اين است كه اين به اعتبار كمال بلاغتآنهاست).

11- حضرت درذكر قرآن و وصف آن فرموده: شفاعت كننده‏ايست پذيرفته شده، و گوينده‏ايست تصديق شده(و در خطبه‏اى كه از پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در مقدمهتفسير صافى و غير آن نقل شده «ما حل مصدّق» نقل گرديده (يعنى در باره كسى كه به آنعمل ننمايد نزد خدا سعايت كند، و لذا بعضى‏ها آن را به معناى دشمن جدال كننده معنىكرده‏اند).

12- ظاهر قرآنخوش آيند، و باطن آن عميق است (يعنى افكار بشرى به آن نرسد).

13- بر شما بادبه اين قرآن، حلالش را حلال، و حرام آن را حرام دانسته و به محكم آن (و آياتى كهمعانى آنها واضح است) عمل نمائيد و متشابه (و آياتى كه معانى آنها واضح نيست وداراى احتمالاتى است) آن را به داناى آن برگردانيد (تا او هر چه حكم كرد عمل كنيد)زيرا كه آن (قرآن) بر شما گواه، و افزونتر چيزيست كه به آن‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1178

14- في القرآننبأ ما قبلكم، و خبر ما بعدكم، و حكم ما بينكم 6521.

15- كفىبالقرآن داعيا 7028.

16- ليكن سميركالقرآن 7389.

17- ليس لأحدبعد القرآن من فاقة، و لا لأحد قبل القرآن غنى 7495.

18- من أنسبتلاوة القرآن لم توحشه مفارقة الإخوان 8790.

19- من اتّخذقول اللّه دليلا هدي إلى الّتي هي أقوم 8814.

20- من شفع لهالقرآن يوم القيمة شفّع فيه، و من محل به صدّق عليه 9047. متوسل خواهيد شد.

14- در قرآنستخبر آنچه پيش از شما بوده، و خبر آنچه بعد از شما، و حكم آنچه در ميان شما واقعمى‏شود (كه از اين گفتار بطور كامل استفاده خواهد شد كه حجت خدا پيغمبر و امام ازتمام وقايع و حوادث گذشته و حال و آينده مطّلعند، چون عالم بقرآنند و قرآن حاوى همهآنها خواهد بود).

15- براى قرآنكفايت مى‏كند خواندن براه راست.

16- بايدسخنگوى تو در شب قرآن باشد.

17- براى احدىبعد از قرآن حاجتى نبوده، و براى احدى قبل از قرآن توانگرى نيست.

18- هر كه بهتلاوت قرآن انس گيرد جدائى برادران او را به وحشت نيندازد.

19- هر كهگفتار خدا (قرآن) را رهنماى خود اتخاذ نمايد به آنچه محكمتر باشد هدايت گردد (يعنىبه بهترين راه راهنمائى شود).

20- هر كه درروز قيامت قرآن شافع او باشد شفاعت آن پذيرفته شود، و كسى كه قرآن از او شكايت كنددر آنچه گويد تصديق شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1179

21- ما آمن بماحرّمه القرآن من استحلّه 9631.

22- ما جالسأحد هذا القرآن إلّا قام بزيادة، أو نقصان، زيادة في هدي، أو نقصان في عمى 9680.

23- قال في ذكرالقرآن: نور لمن استضاء به، و شاهد لمن خاصم به، و فلج لمن حاجّ به، و علم لمن وعىو حكم لمن قضى 9994.

24- في وصفالقرآن: هو الّذي لا تزيغ به الأهواء، و لا تلتبس به الشّبه و الآراء 10047.

25- في وصفالقرآن: هو الفصل ليس بالهزل، هو النّاطق بسنّة العدل، 21- به آنچه قرآن آن راحرام فرموده است ايمان نياورده كسى كه آن را حلال شمارد (يعنى شخص مسلمان و مؤمنبايد حرام قرآن را حرام و حلال آن را حلال داند، نه مانند افرادى همچون... كهمتعه، و امثال آن را كه قرآن حلال دانسته حرام داند كه آنها اصلا ايماننياورده‏اند).

22- هيچ كسى ازشما با اين قرآن همنشينى نكند جز آنكه بر خيزد با زيادتى و نقصانى زيادتى در هدايتيا كمى و نقصان در كورى (و ضلالت).

23- (تتمهكلامى است از خطبه 189 نهج البلاغه با مختصر تفاوتى كه در باره عظمت خدا و پيغمبرو قرآن بيان داشته است فرموده): نورى است براى كسى كه روشنى جويد به آن، و گواهىاست براى كسى كه دشمنى نمايد به آن، و پيروزيست براى كسى كه غلبه كند به آن، وعلمى است براى كسى كه نگه دارد (حقايق و معارف را) و حكمى است براى كسى كه قضاوتنمايد.

24- در توصيفقرآن فرموده است: آن چيزيست كه خواهشها بسبب آن به باطل مايل ننموده، و شبهه‏ها وانديشه‏ها مشتبه نمى‏گردند (زيرا كه قرآن در هر باب و در هر موضوعى حق و باطل رااز يكديگر جدا سازد).

25- در وصفقرآن فرموده است: آن جدا كننده (حق از باطل) و هزل (و شوخى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1180

و الآمر بالفضل، هو حبل اللّه المتين، و الذّكر الحكيم، هو وحياللّه الأمين، و حبله المتين، و هو ربيع القلوب، و ينابيع العلم، و هو الصّراطالمستقيم، هو هدى لمن ائتمّ به، و زينة لمن تحلّى به، و عصمة لمن اعتصم به، و حبللمن تمسّك به 10050.

26- لاتستشفينّ بغير القرآن، فإنّه من كلّ داء شاف 10316.

27- و قال فيوصف القرآن: لا تفنى عجائبه، و لا تنقضي غرائبه، و لا تنجلي الشّبهات إلّا به10810.

28- أهل القرآنأهل اللّه و خاصّته 1468. و بازى) نيست، آن گويا به طريقه عدل و امر كننده به افزونى(و به چيزى كه سبب آن شود) آن ريسمان استوار (و رشته محكم پيوستگى) خدا و ذكر وياد حكيم است، آن وحى امين (كه از خطا و غلط محفوظ است) خدا (و يا وحى خداى اميناست) و ريسمان متين، و بهار دلها و چشمه‏هاى علم است، و آنست راه مستقيم، و آنبراى كسى كه به آن اقتدا كند هدايت بوده، و براى كسى كه به آن زيور يابد زينتگرديده و براى كسى كه به آن چنگ زند عصمت بوده، و براى هر كه به آن دست زندريسمانى خواهد بود.

26- هرگز بهغير قرآن شفا مجوئيد، زيرا كه آن از هر دردى شفا دهنده خواهد بود.

27- (ازفرازهاى خطبه 18 نهج البلاغه است كه در مذمّت اختلاف علماء در فتوى فرموده تامى‏رسد به اينجا كه (در وصف قرآن مى‏فرمايد: عجائب آن تمام نشده، و غرائب (و علومو معارف عجيبه غريبه) آن به آخر نرسيده، و شبهه‏ها گشوده نمى‏شود مگر بوسيله آن.

28- اهل قرآناهل خدا و خواص اويند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1181

القريب

1- قد يبعدالقريب 6620.

التقرب إلى اللّه

1- التّقرّبإلى اللّه تعالى بمسألته، و إلى النّاس بتركها 1801.

2- اجعل شكواكإلى من يقدر على غناك 2473.

3- تقرّب إلى اللّهسبحانه بالسّجود و الرّكوع و الخضوع لعظمته و الخشوع (الخنوع) 4560.

5- لا يقرّب مناللّه سبحانه إلّا كثرة السّجود و الرّكوع 10888. نزديك 1- گاهى نزديك دورمى‏گردد (چه امور دنيايى باشد يا غير آن و ممكن است مراد رحم باشد كه گاهى رحمبيگانه مى‏شود).

نزديك شدن بخدا 1- به خداى تعالى نزديك گشتن به درخواست ازاو، و به مردم به ترك سؤال است.

2- شكايت خودرا بسوى كسى ببر كه بر توانگرى تو قادر باشد.

3- به خداىسبحان نزديك شو، كه خداوند نزديك شوندگان بسوى خويش را نزديك (خود) خواهد گردانيد.

4- به خداى سبحانبوسيله سجده، و ركوع، و پستى نمودن براى عظمت و بزرگى او، و فروتنى نزديك شو.

5- (چيزى آدمىرا) بخداى سبحان نزديك نمى‏گرداند مگر كثرت سجود

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1182

الإقرار و الاعتراف بالذّنب

1- ما أخلق منعرف ربّه أن يعترف بذنبه 9639.

2- نعم شافعالمذنب الإقرار 9937.

3- لا اعتذارأمحى للذّنب من الإقرار 10671.

4- يستثمرالعفو بالإقرار أكثر ممّا يستثمر بالاعتذار 11014.

5- الاعترافشفيع الجاني 2207.

6- الإقراراعتذار 179.

إقراض اللّه

1- من أقرضاللّه جزاه 8072. و ركوع.

اقرار و اعتراف 1- چه شايسته و سزاوار است كسى كه پروردگارشرا مى‏شناسد آنكه بگناه خود اعتراف و اقرار نمايد (كه بهترين وسيله براى آمرزشخواهد بود).

2- خوب شفاعتكننده گنهكار است اقرار (و اعتراف بگناه).

3- عذر خواستنىمحو كننده‏تر براى گناه از اقرار و اعتراف نيست.

4- عفو بوسيلهاقرار ثمره‏اش بيشتر از آنچه بسبب اعتذار و پوزش طلبيدن خواهد بود (زيرا كه گنهكاربا اقرارش مى‏فهماند من اين كار را كردم و براى هر گونه تلافى حاضرم).

5- اعترافنمودن بگناه شفاعت كننده گنهكار است.

6- اعترافبگناه (در برابر خالق يا مخلوق) پوزش طلبيدن است.

وام دادن به خدا 1- هر كه به خدا قرض دهد (يعنى براى خاطر او)خداوند او را (چند برابر)

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1183

2- اغتنم مناستقرضك في حال غناك ليجعل قضاءه (قضاه) في يوم عسرتك 2370.

قرع الباب

1- من استدامقرع الباب ولجّ ولج 9160.

القسم

1- أوفر القسمصحّة الجسم 2961.

2- أهنأالأقسام القناعة، و صحّة الأجسام 3046.

3- أغنى النّاسالرّاضي بقسم اللّه 3227.

4- بتقديرأقسام اللّه للعباد قام وزن العالم، و تمّت هذه الدّنيا پاداش دهد.

2- غنيمت شماركسى را كه از تو در حال توانگريت قرض بگيرد، تا در روز پريشانى تو (قيامت) پسدادنش را قرار دهد (و آن را خداى بزرگ تلافى كند).

كوبيدن در 1- هر كه كوبيدن در را دائم دارد (و پيوسته در رابكوبد) و لجاجت نمايد باز كند (و داخل شود بنا بر اين نبايد از چيزى نااميد شدبالأخص از درگاه حضرت بارى تعالى كه بطور مسلم جواب شنيده خواهد شد).

بهره و نصيب 1- فراوانترين قسمت و نصيب تندرستى است.

2- گواراترينقسمت‏ها قناعت، و صحّت بدنهاست.

3- توانگرترينمردم كسى است كه به قسمت الهى و بهره خوشنود باشد.

4- بسبب تقديرقسمت‏هاى خدا براى بندگان سنجش جهان برپا بوده، و دنيا

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1184

لأهلها 4306.

5- من وثق بقسماللّه لم يتّهمه في الرّزق 8649.

6- لا تحمل علىيومك همّ سنتك كفاك كلّ يوم ما قدّر لك فيه، فإن تكن السّنة من عمرك فإنّ اللّهسبحانه سيأتيك في كلّ غد جديد بما قسم لك و إن لم تكن من عمرك فما همّك بما ليس لك10396.

القسوة

1- ضادّواالقسوة بالرّقّة 5918.

2- من أعظمالشّقاوة القساوة 9376.

3- لا لؤم أشدّمن القسوة 10724. براى اهلش تمام گرديده است (يعنى نظام دنيا بر چنين قراردادىاست، كه طبق مصلحت و حكمت سر موئى كمتر و بيشتر سهم هر موجودى داده نخواهد شد).

5- هر كه بهبخشش و يا قسمت و يا سوگند خدا (كه در قرآن براى كارهاى خود سوگند ياد نموده)اعتماد كند او را در روزى متهم نسازد.

6- همّ و اندوهسال خود را بر روزت بار مكن، تو را كافى است هر روزى آنچه براى تو در آن مقدّرشده، پس اگر سال از عمرت باشد پس خداى سبحان به زودى در هر روز جديدى آنچه را كهبراى تو قسمت كرده خواهد آورد، و اگر از عمر تو نيست پس هم و اندوه تو چيست براىآنچه براى تو نيست.

سنگدلى 1- قساوت و سخت دلى را با رقت و نرم دلى برطرف سازيد.

2- از بزرگترينبدبختى است سخت دلى.

3- هيچ لئيمى وپستى مرتبه از قساوت (و سخت دلى) شديدتر نيست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1185

المقاصد

1- ضاع من كانله مقصد غير اللّه 5907.

2- من ساءمقصده ساء مورده 8313.

القصد و الاقتصاد

1- الاقتصادينمى القليل 334.

2- الاقتصادينمى اليسير 514.

3- الاقتصاد نصفالمؤنة 565.

4- آفةالاقتصاد البخل 3942.

5- خذ القصد فيالأمور، فمن أخذ القصد خفّت عليه المؤن 5042. مقصدها 1- ضايع شده كسى كه براى اومقصدى غير خدا مى‏باشد، (علامه خوانسارى- ره- احتمال نفرين هم داده كه معنايشاين شود ضايع شود...).

2- هر كه مقصد(و نيت و قصدش) بد باشد فرودگاه او (در آن نشأه) بد خواهد بود.

ميانه روى 1- ميانه روى (كه نه اسراف باشد نه تنگ گيرى) كم رازياد مى‏نمايد.

2- ميانه روىاندك را افزايش مى‏دهد.

3- ميانه روىنصف مؤنه و خرج سال است (يعنى گويا نصف در آمد سال تهيه شده زيرا كه با آن نعمت ازبين نمى‏رود).

4- آفت ميانهروى بخيلى است.

5- در كارها وزندگى ميانه روى را فرا گير، زيرا كسى كه ميانه روى را اتخاذ كند

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1186

6- طريقتناالقصد، و سنتنا الرّشد 6008.

7- عليك بالقصدفي الأمور فمن عدل عن القصد جار، و من أخذ به عدل 6116.

8- عليك بالقصدفإنّه أعون شي‏ء على حسن العيش، و لن يهلك امرؤ حتّى يؤثر شهوته على دينه 6145.

9- عليكمبالقصد في المطاعم فإنّه أبعد من السّرف، و أصحّ للبدن، و أعون على العبادة 6153.

10- غايةالاقتصاد القناعة 6364.

11- كلّ ما زادعلى الاقتصاد إسراف 6899.

12- لن يهلك مناقتصد 7445. مخارج بر او سبك خواهد شد.

6- شيوه و راهما ميانه روى، و سيرت و سنّت ما رشد و ايستادن در راه حق است.

7- بر تو بادبه ميانه روى در كارها، زيرا كسى كه از ميانه روى ميل كند ستم نموده، و كسى كهميانه روى را فرا گيرد عدالت ورزيده است.

8- بر تو بادبه ميانه روى زيرا كه آن يارى كننده چيزيست بر نيكوئى زندگانى، و هرگز مردى بههلاكت نمى‏رسد تا خواهش خود را بر دينش اختيار كند.

9- بر شما بادبه ميانه روى در خوردنيها (هم از نظر كميت و هم از نظر كيفيّت) زيرا كه آن ازاسراف دورتر، و براى بدن بهتر و سالم‏تر، و بر عبادت يارى كننده تر خواهد بود.

10- غرض و غايتاقتصاد و ميانه روى قناعت است.

11- هر چيزى كهبر ميانه روى زياد باشد اسراف خواهد بود.

12- هرگزبهلاكت نمى‏رسد كسى كه ميانه روى كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1187

13- ليس فيالاقتصاد تلف 7512.

14- من لم يحسنالاقتصاد أهلكه الإسراف 8206.

15- من اقتصدخفّت عليه المؤن 8326.

16- من اقتصدفي الغنى و الفقر فقد استعدّ لنوائب الدّهر 9048.

17- من صحبالاقتصاد دامت صحبة الغنى له، و جبر الاقتصاد فقره و خلله 9165.

18- منالاقتصاد سخاء بغير سرف، و مروّة بغير تلف 9419.

19- لا هلاك معاقتصاد 10536.

20- كلّ مقتصرعليه كاف 6898.

21- ليكن مركبكالقصد، و مطلبك الرّشد 7619. 13- در ميانه روى تلفى نيست (بلكه تلف در اسرافخواهد بود).

14- هر كهميانه روى را نيكو نشمارد اسراف او را نابود خواهد كرد.

15- هر كهميانه روى كند بر او مخارج سبك گردد.

16- هر كه درتوانگرى و درويشى ميانه روى كند، پس در حقيقت براى مصائب روزگار (و دفع آن ومبارزه با آن) آماده شده است.

17- هر كه باميانه روى همراه باشد (و پيوسته اقتصاد را به كار برد) همراهى توانگرى با او هميشهبوده، و ميانه روى درويشى و رخنه احتياج او را جبران نمايد.

18- از ميانهروى است سخاوت بدون اسراف، و مردانگى بدون تلف (و هلاكت).

19- نيستهلاكتى با ميانه روى.

20- هر اقتصارشده بر آن كفايت كننده است (يعنى از دنيا آن اندازه كافى است كه آدمى را بس باشدطلب زياده رنج آور خواهد بود).

21- بايد سوارىتو ميانه روى و خواسته تو راه درست باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1188

التقصير و المقصّر

1- لسانالمقصّر قصير 7616.

2- من قصّر عاب7709.

3- من قصّر فيأيّام أمله قبل حضور أجله فقد خسر عمره، و ضرّه أجله 8911.

القصاص

1- السّيففاتق، و الدّين راتق، فالدّين يأمر بالمعروف، و السّيف ينهى عن المنكر، قال اللّهتعالى: وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ 2135. تقصير و تقصير كار 1- زبان مقصّر (وتقصير كار) كوتاه است (ولى كسى كه از گناه برى است با كمال قدرت سخن مى‏گويد).

2- كسى كهتقصير كند (و در كارها كوتاهى نمايد) عيبناك شود (و يا عيبناك گرداند).

3- هر كه درروزگار اميد و آرزويش (يعنى در ايام زندگانى) پيش از رسيدن اجل كوتاهى كند (و بهعمل نپردازد) على التحقيق عمر خود را عيبناك ساخته (و آن را ضايع و باطل كرده) وبه او مرگش ضرر رساند (كه ديگر نمى‏تواند تلافى كند).

قصاص و حدود 1- شمشير شكافنده، و دين بهم آورنده است، پس دينبه نيكى امر مى‏كند، و شمشير از بدى نهى مى‏نمايد، خداى تعالى فرموده: براى شماست‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1189

2- و القصاصحقنا للدّماء، و إقامة الحدود إعظاما للمحارم 6608.

القضاء و القدر

1- أشدّ النّاسعذابا يوم القيامة المتسخّط لقضاء اللّه 3225.

2- إنّ اللّهسبحانه يجري الأمور على ما يقضيه لا على ما ترتضيه 3432.

3- إنّ اللّهتعالى لم يجعل للعبد و إن اشتدّت حيلته، و عظمت طلبته (و إن عظمت حيلته و اشتدّتطلبته)، و قويت مكيدته، أكثر ممّا سمّي له في در قصاص حيات و زندگى. (از اين روايتبطور كامل استفاده مى‏شود كه حيات اجتماع وابسته به دو چيز است: فتق و رتق، و اگريكى از آنها نباشد اجتماع مختل است).

2- (از فرازهاىحكمت 244 نهج البلاغه است) و قصاص را (واجب كرده) بجهت حفظ خونها (تا هر بى سر وپائى تعدى و تجاوز نكند) و اقامه حدود را (لازم نموده) بجهت بزرگ داشتن حرامها (كهبدانند آن گناهان بزرگ بوده از آنها اجتناب نمايند).

قضا و قدر 1- سخت‏ترين مردم از نظر عذاب در روز قيامت كسى استكه قضا و تقدير الهى را خشمناك باشد.

2- براستى كهخداى سبحان كارها را بر آنچه مقدر مى‏كند جارى مى‏سازد، نه بر آنچه تو از آنخوشنود مى‏باشى (پس بايد راضى به قضاى او بود).

3- (در نهجالبلاغه چنين دارد «اعلموا علما يقينيّا» با علم اليقين بدانيد) كه خداوند متعالبراى بنده قرار نداده، هر چند چاره‏اش سخت و طلب او بزرگ باشد، و يا هر چندچاره‏اش بزرگ و طلبش سخت و مكر او محكم باشد بيش از آنچه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1190

الذّكر الحكيم، و لم يحل بين العبد في ضعفه و قلّة حيلته، أنيبلغ دون ما سمّي له في الذّكر الحكيم، و إنّ العارف لهذا، العامل به، أعظم النّاسراحة في منفعة و إنّ التّارك له و الشّاكّ فيه لأعظم النّاس شغلا في مضرّة 3656.

4- المقاديرتجري بخلاف التّقدير و التّدبير 2192.

5- القدر يغلبالحاذر 988.

6- الاتّكالعلى القضاء أروح 1318.

7- المقادير لاتدفع بالقوّة و المغالبة 1412. در ذكر حكيم (علم الهى يا لوح محفوظ يا قرآن)ناميده و تقدير شده، و ميان بنده در ناتوانيش و كمى چاره‏اش مانع نشده اين كه برسدنزد آنچه يا بكمتر از آنچه براى او در ذكر حكيم ناميده و مقدر گشته است، و براستىكه عارف به چنين عقيده، عمل كننده به آن، بزرگترين مردم است در منفعت از نظرراحتى، و ترك كننده آن شك كننده در آن بزرگترين مردم است در زيان از نظر گرفتارى.(در نهج البلاغه دو سطر ديگر بدنبال آن ذكر شده مراجعه شود حكمت 265 «و ربّ منعمعليه مستدرج بالنّعمى و ربّ مبتلى مصنوع له بالبلوى، فزد أيّها المستمع في شكرك، وقصّر من عجلتك، وقف عند منتهى رزقك»).

4- تقديرهاىالهى بر خلاف تقدير و تدبير مخلوق جارى مى‏شود.

5- تقدير الهى(بر حذر يا) بر حذر كننده غلبه خواهد نمود (يعنى اگر از سوى پروردگار امرى حتمىباشد هر چه بشر دورى كند و احتياط نمايد به اندازه پشيزى اثر بخش نخواهد بود، آرىگاهى امر خدا تعلق گرفته به معلّق، به اين معنى كه اگر مثلا صدقه دهد يا صله رحمنمايد، يا ترك فلان سفر كند، و امثال آن خداوند اجل او را نرسانده، و يا بلائىنصيب او نخواهد نمود، ولى اگر آن عمل‏ها را انجام ندهد به او خواهد رسيد).

6- بر قضا وتقدير الهى تكيه زدن و اعتماد نمودن راحت بخش‏تر است.

7- تقديراتالهى با توانائى و غلبه و تسلط زياد دفع نمى‏شود (يعنى همه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1191

8- آفة المجدعوائق القضاء 3922.

9- إذا نزلالقدر بطل الحذر 4031.

10- إذا حلّتالمقادير بطلت التّدابير 4037.

11- إذا كانالقدر لا يردّ، فالاحتراسخ باطل 4071.

12- جعل اللّهلكلّ شي‏ء قدرا و لكلّ قدر أجلا 4778.

13- في تصاريفالقضاء عبرة لأولي الألباب و النّهى 6467.

14- قضاء متقنو علم مبرم 6757.

15- كلّ شي‏ءفيه حيلة إلّا القضاء 6873. انسانها از ضعيف و قوى در مقابل تقديرات حضرت حقمساويند).

8- آفت مجد وبزرگى حكم و پيش آمدهاى الهى است (يعنى وقتى تقدير خدائى پيش آمد شخص بزرگ نتواندآثار بزرگى را مانند بخشش بكار برد).

9- هر گاهتقدير حق تعالى فرود آيد دورى كردن و چاره باطل خواهد گرديد (يعنى مؤثر نخواهد شدو قدر كار خود را خواهد كرد).

10- هر گاهتقديرات الهى فرود آيد چاره و تدبيرها باطل گردد.

11- هر گاهتقدير خدا قابل ردّ نيست، پس حراست و حفاظت باطل است.

12- خداوندبراى هر چيزى اندازه‏اى مقرر فرموده، و براى هر اندازهاى مدّتى را قرار داده است(كه از آن تخلّفى نخواهد شد).

13- در تغييراتقضاء (و قدر الهى) براى صاحبان خردها و عقلها عبرت و پندى است.

14- (در صفاتخدا فرموده) قضائى است محكم، و علمى است استوار (يعنى در علم و تقديرش نمى‏توانتشكيك نمود).

15- هر چيزى درآن چاره‏ايست مگر قضا (و قدر الهى).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1192

16- كيف يرضىبالقضاء من لم يصدق يقينه 6993.

17- من غالبالأقدار غلبته 7787.

18- من أيقنبالقدر لم يكترث بما نابه 8934.

19- من رضيبالقدر لم يكرثه الحذر 8936.

20- محن القدرتسبق الحذر 9752.

21- نعمالطّارد للهمّ الاتّكال على القدر 9921.

22- نزول القدريسبق الحذر 9960.

23- نزول القدريعمى البصر 9961. 16- چگونه به قضاء (و قدر خدا) خوشنود مى‏شود كسى كه يقينش راستنباشد 17- هر كه بر تقديرات (الهى) غلبه كند تقديرات بر او غالب آيند (شايد مراداين باشد كه با جدّيت و كوشش در كارى نمى‏توان بر تقديرات غالب شد هميشه تقديرالهى غالب خواهد گرديد).

18- هر كه بهقضاء و قدر الهى يقين كند از آنچه به او فرود آيد پروا ننمايد (زيرا مى‏داند حكمتو مصلحت الهى چنان اقتضا كرده است).

19- هر كه بهقضاء و قدر خوشنود باشد حذر و بيم بر او مشكل نباشد.

20- محنت ورنج‏هاى قضاء و قدر بر دورى و انديشه پيشى خواهد گرفت (يعنى تلاش فائده ندارد).

21- خوب دوركننده اندوه است اعتماد بر قدر (و خوشنودى به تقدير الهى).

22- فرود آمدنقدر (و قضاى الهى) بر حذر و دورى پيشى مى‏گيرد (يعنى هر كارى و هر تدبيرى انجامگيرد سود بخش نخواهد بود).

23- فرود آمدنقدر بينائى را كور مى‏گرداند (و تدبير و احتياط سودى نبخشد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1193

24- يجريالقضاء بالمقادير على خلاف الاختيار و التّدبير 11033.

25- شرّ الأمورالسّخط للقضاء 5746.

26- و سئل- عليه السّلام- عن القدر فقال: طريق مظلم فلا تسلكوه، و بحر عميق فلا تلجوه، و سرّاللّه سبحانه فلا تتكلّفوه 6034.

27- القدر يغلبالحذر 1025.

القضاة

1- أفظع (أقطع)شي‏ء ظلم القضاة 3011. 24- قضاء و قدر به اندازه بر خلاف اختيار و تدبير جارىخواهد گرديد (هر چند آدمى بكوشد غير آن نخواهد شد).

25- بدترينكارها راضى نبودن و خشمناك بودن به قضاء و تقدير الهى است.

26- و آنبزرگوار از قدر (و تقديرات الهى) پرسيده شد فرمود: راهى است تاريك، پس به آن راهنرويد، و دريائى است شگرف، پس داخل آن مشويد، و سرّ خداى سبحانه است، زحمت آن رابر خود هموار نسازيد. (آرى فهميدن آن از مشكلات و بحث در باره آن از معضلات لذا مادر اينجا متعرض بحث آن نشده و گفتگو در باره آن را بجاى مناسب ديگر مى‏گذاريم وامثال صدوق و مفيد- قدس سرّهما- و حكماء در معرفى آن بزحمت افتاده‏اند كه بايدبه نوشتار آنان مراجعه كرد).

27- تقدير الهىبر احتياط غلبه مى‏كند (يعنى هيچ امرى بر تقدير الهى غلبه نمى‏كند هر چند انساناحتياط كند).

قاضى‏ها 1- رسواترين (يا برنده‏ترين) چيز ستم كردن قاضيان است(زيرا چنين كارى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1194

2- آفة القضاءالطّمع 3936.

3- شرّ القضاةمن جارت أقضيته 5716.

4- و قال- عليه السّلام- في حقّ من ذمّه: عاش ركّاب عشوات، جاهل ركّاب جهالات، عاد علىنفسه، مزيّن لها سلوك المحالات، و باطل التّرّهات 6318.

5- من جارتأقضيته، زالت قدرته 7943.

الانقطاع من اللّه

1- من انقطعإلى غير اللّه شقي و تعنّى 8424. باعث نزول عذاب خواهد شد).

2- آفت قاضيانطمع است.

3- بدترينقاضى‏ها كسى است كه حكم‏هاى او به ستم باشد.

4- آن بزرگواردر حق كسى كه آن را سرزنش نموده (يعنى قاضى ناوارد و كسى كه اهليت قضاوت را نداردو متصدى شده) فرموده: ضعيف چشم و يا كورى است بسيار سوار شونده تاريكى‏ها (ى ضلالتو جهالت) نادانى است بسيار سوار شونده نادانيها، ستم كننده‏اى است بر نفس خود،زينت بخشى است براى نفس خود پيمودن حالى بحالى گشته‏ها (و باطل‏هائى كه به صورت حقجلوه نموده افسانه بافى) و باطل سخنان پوچ و لا طائل را.

5- هر كه درحكمهايش ستم نمايد، قدرتش زائل گردد.

بريدن از خدا 1- هر كه به غير خدا (متوسل شده و از خدا) بريدهشد و بدبخت گشته و به زحمت افتد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1195

القاعد

1- ربّ قاعدعمّا يسرّه 5330.

الاقتفاء

1- ما أعظم فورمن اقتفى أثر النّبيّين 9557.

القلب

1- حرام علىكلّ قلب متولّه بالدّنيا أن يسكنه التّقوى 4904.

2- حاربوا هذهالقلوب فإنّها سريعة العثار (الدّثار) 4931.

3- حزن القلوبيمحّص الذّنوب 4940. نشسته 1- چه بسا كسى كه از آنچه او را خوشحال سازد نشستهباشد (امكان دارد مذمّت از قعود باشد اگر مراد مطالب اخروى است، و ممكن است مذمّتاز طلب زياد بوده اگر مقصود مطالب دنيوى باشد).

پيروى از پيمبران 1- چقدر بزرگ است پيروزى كسى كه اثر و نشانپيمبران را دنبال و پيروى كرده است.

دل 1- بر هر قلبى كه شيفته دنيا باشد حرام است كه تقوا در آناسكان يابد (زيرا خود نگهدارى با ميل به دنيا و عشق به آن منافات دارد).

2- با اين دلها(و خواهشهاى آنها) بجنگيد، زيرا آنها زود لغزشند، (و يا زود به هلاكت رسيده و ياغافل شوند).

3- اندوه دلها(و غمگينى آنها براى خدا) گناهان را پاك مى‏گرداند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1196

4- خلوّ القلبمن التّقوى يملأه من فتن الدّنيا 5078.

5- ذلّل قلبكباليقين، و قرّره بالفناء، و بصّره فجايع الدّنيا 5187.

6- زينة القلوبإخلاص الإيمان 5501.

7- شرّ القلوبالشّاكّ في إيمانه 5744.

8- طوبىللمنكسرة قلوبهم من أجل اللّه 5937.

9- طوبى لمنشغل قلبه بالفكر، و لسانه بالذّكر 5943.

10- طوبى لمنخلا من الغلّ صدره و سلم من الغشّ قلبه 5941.

11- طوبى لمنبوشر قلبه ببرد اليقين 5968.

12- طهّرواقلوبكم من درن السّيّئات، تضاعف لكم الحسنات 6021. 4- خالى بودن دل از تقوا آن رااز فتنه‏هاى دنيا (و انديشه‏هاى باطل دنيوى) پر خواهد ساخت.

5- دل خود رابه يقين رام كرده، و آن را به فنا و نيستى خاطر نشان كن، و به مصيبت‏هاى دنيابينايش گردان.

6- زينت دلهاخالص گردانيدن ايمان است.

7- بدترين دلهاشك كننده در ايمانش است (يعنى در آن جازم نباشد).

8- خوشا براىكسانى كه دلهايشان براى خاطر خدا شكسته شده باشد.

9- خوشا بحالكسى كه دل خود را با انديشه و زبانش را با ذكر مشغول سازد.

10- خوشا بحالكسى كه سينه‏اش از كينه خالى بوده و دلش از غش و ناصافى و نفاق سالم باشد.

11- خوشا بحالكسى كه دلش بسردى يقين و خنكى آن مباشر شده باشد (يعنى در دل شكى وجود نداشتهباشد).

12- دلهايتانرا از چرك گناهان پاكيزه سازيد، تا حسنات شما چند برابر شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1197

13- عظم الجسدو طوله لا ينفع إذا كان القلب خاويا 6309.

14- فاسمعواأيّها النّاس و عوا، و أحضروا آذان قلوبكم تفهموا 6588.

15- فالصّورةصورة إنسان، و القلب قلب حيوان 6595.

16- قلب الأحمقفي فيه، و لسان العاقل في قلبه 6774.

17- قلب الأحمقوراء لسانه، و لسان العاقل وراء قلبه 6775.

18- قلوبالعباد الطّاهرة مواضع نظر اللّه سبحانه فمن طهّر قلبه نظر إليه 6777.

19- للقلوبخواطر سوء، و العقول تزجر عنها 7340. 13- بزرگى جسد و درازى آن نفعى نبخشد زمانىكه دل (از عقل و شعور و ترس از خدا و از معارف) خالى باشد.

14- (آنبزرگوار در آخر خطبه 229 نهج البلاغه كه در ذكر ملاحم است مى‏فرمايد) آى مردمبشنويد و حفظ كنيد، و گوشهاى دلهايتان را حاضر نمائيد تا اين كه بفهميد.

15- (گويا حضرتدر مذمت روحانى نماها فرموده) پس صورت صورت انسانى، و دل دل حيوانى خواهد بود.

16- دل كم عقلدر دهان او، و زبان عاقل در دلش مى‏باشد (يعنى احمق اول حرف مى‏زند آن گاه فكرمى‏كند ولى عاقل اول فكر مى‏كند بعد حرف مى‏زند).

17- دل احمق درعقب زبان يا پيشرو آنست، و زبان عاقل در عقب دل او خواهد بود.

18- دلهاىبندگان پاك جايگاه نظر خداى سبحان است، پس كسى كه دلش را پاك سازد بسوى او نظر كند(و در آن انوار هدايت و علوم و معارف بتاباند).

19- براى دلهاخاطره‏هاى بدى است (پيوسته خيال‏هاى فاسد در آن راه پيدا مى‏كند) و عقلها از آنهاجلوگيرى مى‏كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 1198

20- ليخشع للّهسبحانه قلبك، فمن خشع قلبه خشعت جميع جوارحه 7369.

21- (1) لقدعلّق بنياط هذا الإنسان بضعة هي أعجب ما فيه و ذلك القلب، و له موادّ من الحكمة وأضداد من خلافها (2) فإن سنح له الرّجاء أذلّه الطّمع، و إن هاج به الطّمع أهلكهالحرص (3) و إن ملكه اليأس قتله الأسف، (4) و إن عرض له الغضب إشتدّ به الغيظ (5)و إن أسعده الرّضا نسي التّحفّظ (6)، و إن غاله الخوف شغله الحذر (7)، و إن اتّسعله الأمن استلبته الغرّة (8) و إن أصابته مصيبة فضحه الجزع (9)، و إن أفاد مالاأطغاه 20- بايد براى خداى سبحان دلت فروتنى كند، پس كسى كه دلش خشوع نمود تماماعضائش خاشع خواهد گرديد.

21- (1) همانادر حقيقت در رگ دل اين انسان پاره‏اى (گوشت) آويخته شده كه آن عجيب‏ترين چيز استدر او، و آن قلب (دل) است، و از براى آن ماده‏هائى است از حكمت (كه منشاء فضائلانسانى است) و اضدادى است بر خلاف آن (كه منشاء اخلاق ناپسند خواهند بود) (2) پساگر آنرا اميد (بغير خدا) عارض گردد طمع خوارش گرداند، و اگر طمع آنرا بجوش آرد وبر انگيزاند حرص آن را هلاك كند (3) و اگر نوميدى آن را مالك گردد (بگونه‏اى كهاميد عفو خدا را نداشته باشد) اسف و تأسف خوردن آنرا بكشد (4) و اگر بر آن غضبعارض گردد خشم آن شديد گردد (كه اراده انتقام داشته باشد) (5) و اگر خوشنودى(بدنيا و تبعات آن) آن را مساعد گردد تحفظ و نگهدارى (از خفت و ذلّت) را فراموشنمايد (6) و اگر بر آن ترس (از غير خدا) غلبه كند يا آنرا ترس فرا گيرد دورى (ازكار و از اقدام به امرى) آنرا مشغول سازد (7) و اگر ايمنى براى آن وسيع گردد(پيوسته خود را در امن ببيند) غفلت آنرا بربايد (ديگر به حفظ نگهدارى خود نپردازد)(8) و اگر مصيبتى به آن برسد بى‏تابى و بى‏قرارى آن را رسوا كند (9) و اگر مالى راكسب كند توانگرى آن را به طغيان‏