کتابخانه الکترونيکي انهار

13- كفى بالمرءمعرفة أن يعرف نفسه 7036.
14- لقاحالمعرفة دراسة العلم 7622.
15- من صحّتمعرفته انصرفت عن العالم الفاني نفسه و همّته 9142.
16- معرفةالعالم دين يدان، به يكسب الإنسان الطّاعة في حياته، و جميل الأحدوثة بعد وفاته9849.
17- يسيرالمعرفة يوجب الزّهد (فساد العمل) في الدّنيا 10984.
18- لقاء أهلالمعرفة عمارة القلوب و مستفاد الحكمة 7635. عزم را عوض مى‏كند) و وا شدن گرهها وگشودن سختى و بلا و گرفتارى از كسى كه نيت را براى او (خدا) خالص گرداند.
11- غرض وپايان معرفت (الهى) ترس از خداست.
12- نهايتمعرفت و شناسائى خدا آنست كه انسان نفسش را بشناسد.
13- براى معرفتو شناسائى مرد (انسان) كفايت مى‏كند اين كه نفس خويش را بشناسد.
14- آنچه معرفتبه آن آبستن مى‏شود (يا آدمى به معرفت آبستن مى‏گردد) مدارسه علم است (يعنى مذاكرهو مباحثه آنست).
15- هر كهمعرفت او صحيح باشد نفس و همت او از جهان فانى بر گردد.
16- معرفتعالم، دينى است كه خدا به آن عبادت مى‏شود، بسبب آن آدمى در حيات خود طاعت و بندگىو بعد از وفاتش حكايت نيكو را (كه او را به خوبى ياد كنند) كسب مى‏نمايد.
17- اندك معرفتموجب بى‏رغبتى در دنيا مى‏شود (و يا سبب فساد عمل خواهد شد چون معرفت ناقص است)18- ملاقات اهل معرفت عمارت دلها و فائده بردن حكمت (علم راست‏
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 917
19- من عرف كفّ7645.
20- ينبغي لمنعرف اللّه سبحانه أن يرغب فيما لديه 10935.
21- من عرفاللّه سبحانه لم يشق أبدا 8954.
22- من اعتمدعلى الرّاي و القياس في معرفة اللّه ضلّ، و تشعبت عليه الأمور 9191.
23- معرفةاللّه سبحانه أعلى المعارف 9864.
24- ينبغي لمنعرف اللّه سبحانه أن لا يخلو قلبه من رجائه و خوفه 10926.
25- من عرفاللّه توحّد 7829. و درست) است.
19- كسى كهدانا باشد (از محرمات) باز ايستد.
20- براى كسىكه خداى سبحان را شناخته سزاوارترين است كه رغبت كند در آنچه در نزد اوست.
21- هر كه خداىسبحان را بشناسد هر گز بد بخت نشود.
22- هر كه بررأى و قياس (طبق نظر خود بدون نظر به قرآن و سنّت و دليل‏هاى قطعى عقلى) در شناختخدا اعتماد نمايد گمراه گشته و بر او امور پراكنده شده (كه قدرت تشخيص نخواهد داشتفكرش او را به هر راه و احتمالاتى سوق دهد).
23- معرفت خداىسبحان برترين معارف است.
24- براى كسىكه خداى سبحان را مى‏شناسد سزاوار است كه دلش از اميد به خدا و ترس او خالى نباشد.
25- هر كه خدارا شناخت تنهائى را (جهت سلامت نفس و مناجات با خدا) اختيار كند.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 918
26- من عرفاللّه كملت معرفته 7999.

العارف

1- كلّ عارفمهموم 6827.

2- كلّ عارفعائف 6829.

3- كيف يعرفغيره من يجهل نفسه 6998.

4- العارف منعرف نفسه فأعتقها، و نزّهها عن كلّ ما يبعّدها و يوبقها 1788.

5- العارف وجههمستبشر متبسّم، و قلبه و جل محزون 1985.

العزّة و العزيز

1- من تعزّزباللّه لم يذلّه سلطان 8034. 26- هر كه خدا را بشناسد معرفت او كامل باشد (زيراساير معرفت‏ها منوط بر معرفت خداست).

عارف 1- هر عارفى غمناك است.

2- هر عارفىناخوش دارنده (دنيا) است.

3- چگونه عارفبه غير خويش است كسى كه نفس خود را نمى‏شناسد 4- عارف كسى است كه نفس خود رابشناسد پس آن را آزاد سازد، و آن را از هر چه آن را دور مى‏كند و نابود مى‏گرداندپاك نمايد.

5- صاحب معرفتو دانش روى او شكفته خندان، و دلش ترسناك اندوهگين است.

عزت 1- هر كه به وسيله خدا عزيز گردد هيچ سلطنتى و هيچ سلطانىاو را خوار

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 919

2- من اعتزّبغير اللّه ذلّ 8175.

3- من اعتزّبغير اللّه أهلكه العزّ 8217.

4- من يطلبالعزّ بغير حقّ بذلّ 8500.

5- من اعتزّبغير الحقّ أذلّة اللّه بالحقّ 8558.

6- لا عزّ إلّابالطّاعة 10720.

7- العزيز مناعتزّ بالطّاعة 1273.

8- إذا طلبتالعزّ- فاطلبه بالطّاعة 4056.

9- ما عزّ منذلّ جيرانه 9486.

10- العزّإدراك الانتصار 1105. نخواهد ساخت.

2- هر كه بهغير خدا عزيز شود (و عزت از غير خدا خواهد) ذليل خواهد گرديد.

3- هر كه بهغير خدا طلب عزت نمايد عزت او را هلاك گرداند.

4- هر كه بهغير حق طلب عزتى كند (يا از راه باطلى و يا از غير خدا) ذليل خواهد شد.

5- هر كه بهغير حق (و از راه غير حقى) عزيز گردد خداوند او را به وسيله حق خوار گرداند.

6- نيست عزّتىمگر به فرمانبردارى (از خدا و رسول و امام).

7- عزيز كسىاست كه به وسيله اطاعت و فرمانبردارى خدا عزيز شده باشد.

8- هر گاه طالبعزّتى پس آن را در اطاعت خدا طلب نما.

9- عزيز نخواهدگشت كسى كه همسايگانش خوار باشند. (مرحوم خوانسارى فرموده: كسى كه همسايگانش راخوار كند).

10- عزّت دريافتن انتقام است (يعنى همين كه به اين قدرت رسيد و انتقام‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 920

11- كلّ عزّ لايؤيّده دين مذلّة 6870.

الاعتزال

1- في اعتزالأبناء الدّنيا جماع الصّلاح 6505.

2- من اعتزلسلم 7643.

3- من اختبراعتزل 7647.

4- من اعتزلحسنت زهادته 7796.

5- من اعتزلسلم ورعه 7973.

6- من اعتزلالنّاس سلم من شرّهم 8466. نگرفت به عزّت رسيده است).

11- هر عزّتىكه دين آن را تأييد ننمايد خواريست.

كناره‏گيرى 1- در عزلت و گوشه‏گيرى از أبناء دنيا فراهم كردنصلاح (احوال و شايستگى آنها) است.

2- هر كهگوشه‏گيرى را اختيار كند سالم ماند (چون اكثر مردم دنيا پرست، و معاشرتشان خالى ازمعصيت نيست).

3- هر كهآزمايش كند (اهل دنيا را) كناره گيرى كند.

4- هر كهگوشه‏گيرى كند بى‏رغبتى او نسبت به دنيا نيكو شود.

5- هر كه عزلتبر گزيند پارسائى او سالم ماند (چون غالبا معاصى با آميزش مردم تحقق مى‏يابد).

6- هر كه ازمردم كناره‏گيرى كند از شرّشان ايمن خواهد بود (زيرا اكثر مردم آلوده به گناههستند).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 921

7- نعم العبادةالعزلة 9889.

8- من انفرد عنالنّاس صان دينه 8265.

9- من انفرد عنالنّاس أنس باللّه سبحانه 8644.

10- السّلامةفي التّفرّد 328.

11- الانفرادراحة المتعبّدين 661. 7- خوب عبادتى است گوشه‏گيرى (به همان مقياس كه گذشت).

8- هر كه ازمردم منفرد گردد (و در تنهائى بسر برد) دين خود را حفظ نموده است (چون نوعا مردمآلوده به معصيت مى‏باشند).

9- هر كه ازمردم تنهائى گزيند به خداى سبحان انس گيرد.

10- سلامتى (ازگناه و رنج و گرفتارى دنيا و آخرت در استقلال و تابع نبودن، و يا) در تنهائى وكناره گرفتن از خلق است (اين مطلب روشن است، زيرا گر چه از آيات و روايات و مذاقشرع كناره گيرى از خلق و تنهائى نكوهيده شده، زيرا چنين عملى ضد دستوراتى است كهبه مشورت، و زيارت مؤمنين، وصله و احسان، و امر به معروف و نهى از منكر، و صدقات،و ترغيب به علم و دانش، و ترويج، و حقوق مؤمنين بر يكديگر، و معاشرت با مردم، ورفع نيازمنديهاى آنان، و دفاع از اسلام و جهاد، و ساير قوانين و آيين نامه‏هاىاسلام داده شده، اما در عين حال چون اكثر مردم خود را از معاصى و گناهان بالأخصگناهانى مانند دروغ، و غيبت و تهمت و سوء ظن و حسد، جلوگيرى نكرده، كنترلى ندارند،از اين جهت سلامتى انسان را در تنهائى بيان كرده اند، و اين عمل يك نوع ارشاد استنه يك قانون و دستور، و لذا اگر كسى مى‏تواند خود را كنترل كند، بايد تفرّد راكنار گذارده، در ميان اجتماع آيد و به نيازمنديهاى آن بپردازد، و اگر عزلت رابرگزيند با وجود نياز اجتماع به او گناه بزرگى را مرتكب گشته چنانكه روايت شده: هركه صبح كند و به امور مسلمين اهميّت ندهد مسلمان نيست و مانند آن فراوان ديده شدهكه در جاى خود بحث خواهد گرديد.

11- تنهائىراحت و آسايش عبادت كنندگان است (چون وجود ديگران براى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 922

12- من انفردكفي الأحزان 7992.

13- مداومةالوحدة أسلم من خلطة النّاس 9796.

14- العزلة حسن(حصن) التّقوى 1109.

15- العزلةأفضل شيم الأكياس 1414.

العزم

1- من أظهرعزمه بطل حزمه 7980.

2- من ساء عزمهرجع عليه سهمه 8315.

3- لا تعزم علىما لم تستبن الرّشد فيه 10183. آنها مزاحمتى ايجاد خواهد كرد در نتيجه از عبادتباز مى‏مانند).

12- هر كهتنهائى را برگزيند از اندوه‏ها كفايت شود.

13- مداومت درتنهائى از آميزش با مردم سالم‏تر است (زيرا كمتر كسى اتفاق مى‏افتد در خلطه ومعاشرت به گناه آلوده نگردد.

14- گوشه‏گيرىحصار و يا خوب خويشتن دارى و از محرّمات كناره گرفتن است، (و يا عزلت حسنپرهيزكارى و سبب نيكوئى آن خواهد گرديد).

15- گوشه‏گيرىبهترين خصلت‏هاى زيركان است.

تصميم 1- هر كه تصميم و عزم خويش را (به ديگران) اظهار كنددور انديشى خود را باطل ساخته است.

2- هر كه عزماو (و تصميمش) بد باشد تير او بر او بر گردد (يعنى بدى او به خودش بر مى‏گرددچنانكه گفته شده: «من حفر بئرا لأخيه وقع فيه» هر كه چاهى براى برادر بكند خود درآن واقع شود).

3- بر چيزى كهرشد و صواب در آن را ندانى تصميم نگير.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 923

4- لا خير فيعزم بلا حزم 10682.

العسر

1- العسر يشينالأخلاق، و يوحش الرّفاق 1599.

2- العسر لؤم83.

3- العسر يفسدالأخلاق 802.

العشرة و الخلطه

1- معاشرة ذويالفضائل حياة القلوب 9769.

2- لا يكن أهلكو ذو ودّك (ذووك) أشقى النّاس بك 1099.

3- لا توحشنّامرء يسوءك فراقه 10262. 4- خيرى در عزم و تصميمى نيست كه بدون دور انديشى باشد.

تنگى و پريشانى 1- پريشانى خصلت‏ها را زشت كرده، و به وحشتمى‏اندازد رفيقان را.

2- پريشانىملامت و سرزنش است.

3- سخت‏گيرىخصلت‏ها را فاسد مى‏نمايد.

معاشرت 1- خلطه و آميزش صاحبان فضائل حيات دلهاست.

2- (چنين رفتارنما كه) اهل و مصاحبان و يا دوستان تو بدبخت ترين مردم نباشند به وسيله تو (كهكمتر رعايت حال آنها شود).

3- هرگز مردىرا كه جدائى او تو را خوش نباشد رم مده (بلكه با او نيكو سلوك نما).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 924

4- يبتلى مخالطالنّاس بقرين السّوء، و مداجاة العدوّ 11017.

5- أبق يبقعليك 2269.

6- اخلط الشدّةبرفق، و ارفق ما كان الرّفق أوفق 2385.

7- أشعر قلبكالرّحمة لجميع النّاس و الإحسان إليهم، و لا تنلهم حيفا، و لا تكن عليهم سيفا2392.

8- اذكر أخاكإذا غاب بالّذي تحبّ أن يذكرك به و إيّاك و ما يكره، و دعه ممّا تحبّ أن يدعك منه2393.

9- استقبح مننفسك ما تستقبحه من غيرك، و ارض للنّاس بما ترضاه لنفسك 2399. 4- آميزش كننده بامردم به همنشين بد و مدارا كردن با دشمن مبتلا خواهد گرديد (بنا بر اين كمتر بايدبا مردم آميزش كرد).

5- ابقاء نماتا بر تو ابقاء شود (ممكن است مراد اين باشد كه از مردم بدگوئى مكن تا به حالتاحترام خود باقى بمانى).

6- شدت و سختىرا با نرمى آميخته گردان، و نرمى كن ما دام كه نرمى موافق‏تر است.

7- مهربانى واحسان به مردم را لباس چسبيده به دل قرار ده و به آنها ستمى نرسانده، و بر آنهاشمشيرى مباش (كه ضررى از تو به آنان رسد).

8- به چيزى يادكن برادرت را هنگامى كه او غايب است كه دوست مى‏دارى او تو را به آن ياد كند، و ازآنچه ناخوش دارد بپرهيز، و او را واگذار از آنچه دوست دارى كه واگذارد او تو را ازآن (يعنى از تكاليف شاقّه).

9- از نفس خودزشت شمار آنچه را كه از غير خود زشت مى‏پندارى، و براى مردم خوشنود باش به آنچهبراى نفس خويش راضى هستى.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 925

10- قلّةالخلطة تصون الدّين، و تريح من مقارنة الأشرار 6771.

11- أنصفالنّاس من نفسك، و أهلك، و خاصّتك، و من لك فيه هوى، و أعدل في العدوّ و الصّديق2403.

12- أجمل إدلالمن أدلّ عليك، و اقبل عذر من اعتذر إليك، و أحسن إلى من أساء إليك 2410.

13- أحسن رعايةالحرمات، و أقبل على أهل المروءات، فإنّ رعاية الحرمات تدلّ على كرم الشّيمة، والإقبال على ذوى المروءات يعرب عن شرف الهمّة 2417.

14- ارحم مندونك يرحمك من فوقك و قس سهوه بسهوك و معصيته 10- كمى آميزش دين را نگه داشته، واز نزديكى و رفاقت بدان آسايش مى‏دهد.

11- مردم را ازنفس و اهل و خاصّان خود، و كسى كه براى تو در او خواهشى است انصاف ده و داد خواهىكن، و در باره دشمن و دوست عدالت نما.

12- محكم كردندوستى كسى كه با تو محكم دوستى نموده، و يا گشاده روئى كسى كه در حق تو گشاده روستنيكو گردان، و پوزش كسى كه از تو پوزش مى‏طلبد پذيرفته، و به سوى كسى كه نسبت بهتو اسائه ادب مى‏نمايد احسان كن (اين روايت با مختصر تفاوتى در جاى ديگر اصل كتابذكر شده است).

13- رعايتحرمت‏ها را (يعنى آنچه كه حرمت آن را بايد نگه داشت) نيكو كن، و بر صاحبان مروّترو آور، زيرا كه رعايت كردن حرمت‏ها دلالت مى‏كند بر نيكوئى خوى، و رو آوردن برصاحبان مردى (يا آدميّت) بلندى همت را آشكار مى‏سازد.

14- به كسى كهپائين‏تر از تو است رحم كن، تا كسى كه بالاتر از تست تو را رحم نمايد، و غفلت وفراموشى او را به غفلت خود و نافرمانى او را نسبت به تو به‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 926

لك بمعصيتك لربّك و فقره إلى رحمتك بفقرك إلى رحمة ربّك 2422.

15- الصق بأهلالخير و الورع، و رضّهم على أن لا يطروك، فإنّ كثرة الإطراء تدني من الغرّة، والرّضا بذلك يوجب من اللّه المقت 2425.

16- اجعل نفسكميزانا بينك و بين غيرك، و أحبّ له ما تحبّ لنفسك، و اكره له ما تكره لها، و أحسنكما تحبّ أن يحسن إليك، و لا تظلم كما تحبّ أن لا تظلم 2426.

17- اصحب النّاسبما تحبّ أن يصحبوك تأمنهم و يأمنوك 2455.

18- إيّاك ومعاشرة الأشرار، فإنّهم كالنّار مباشرتها تحرق 2641. نافرمانيت نسبت به خدا، ونياز او به رحمت تو به نياز تو به سوى رحمت پروردگارت قياس نما.

15- به اهلخوبى و پارسائى بچسب (و از آنها دورى مكن)، و آنها را بر اين شرط خوشنود سازد كهدر مدح تو مبالغه ننمايند، زيرا كه مبالغه بسيار انسان را نزديك مى‏سازد كه باوركند و فريب خورد، و خوشنودى به چنين امرى دشمنى خدا را واجب مى‏سازد.

16- نفس خود راترازوئى ميان خود و غير خود قرار ده، و براى او دوست دار آنچه را كه براى نفس خوددوست مى‏دارى، و براى او ناخوش دار آنچه را كه براى آن كراهت دارى، و احسان كنچنانكه دوست دارى كه به تو احسان گردد، و ستم مكن همان طور كه دوست دارى به توظلمى نشود.

17- با مردم بهآن روشى كه دوست دارى كه با تو رفاقت كنند مصاحبت نما، تا از آنان ايمن باشى، وآنها از تو ايمن شوند.

18- بر تو بادبه دورى از آميزش با بدان، زيرا كه آنها همچون آتشى بوده كه رسيدن آن به پوستمى‏سوزاند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 927

19- إيّاك ومعاشرة متتبّعي عيوب (الذّنوب) النّاس، فإنّه لم يسلم مصاحبهم منهم 2649.

20- إيّاك و مايسخط ربّك، و يوحش النّاس منك، فمن أسخط ربّه تعرّض للمنيّة، و من أوحش النّاستبرّأ من الحرّيّة 2728.

21- إيّاكم والتّدابر، و التّقاطع، و ترك الأمر بالمعروف، و النّهي عن المنكر 2737.

22- أولى منأحببت من لا يقلاك 3071.

23- أعدلالسيرة أن تعامل النّاس بما تحبّ أن يعاملوك به 3170.

24- أجورالسّيرة أن تنتصف من النّاس و لا تعاملهم به 3171. 19- بر تو باد به دورى ازآميزش جستجو كنندگان گناهان و يا عيوب مردم، زيرا كه همراه آنها نيز از آنها سالمنخواهد ماند.

20- دورى نمااز آنچه پروردگارت را خشمناك ساخته، و مردم را از تو بر ماند، پس هر كه پروردگارشرا خشمناك سازد خود را در معرض مرگ در آورده، و كسى كه مردم را بر ماند از آزادگىجدا گشته است.

21- از پشتگردانيدن و بريدن از يكديگر و ترك امر به معروف و نهى از منكر دورى نمائيد. (ازجمله وصاياى آن حضرت است به امام حسن- عليه السلام- ).

22- سزاوارتركسى كه دوست دارى كسى است كه تو را ترك نكند (يعنى هميشه همراه تو باشد).

23- درست‏ترينسلوك آنست كه با مردم به چيزى معامله كنى كه دوست دارى با تو به همان گونه سلوككنند.

24- نادرست‏ترين سلوك آنست كه از مردم انتظار عدل و انصاف داشته باشى و خود با آنها باآن رفتار نكنى.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 928

25- أحقّ منأحببته من نفعه لك و ضرّه لغيرك 3374.

26- إنّ أحسنالزّيّ ما خلطك بالنّاس، و جمّلك بينهم، و كفّ ألسنتهم عنك 3470.

27- أقمالرّغبة إليك مقام الحرمة بك.

28- المرء ابنساعته 447.

29- بحسنالعشرة تدوم المودّة 4200.

30- بحسنالعشرة تأنس الرّفاق 4232.

31- بحسنالعشرة تدوم الوصلة (الصحبة) 4270. 25- سزاوارترين كسى كه تو او را دوست دارى(يعنى بايد آن را دوست داشته باشى) كسى است كه سود او براى تو و زيانش براى غيرتوست (يعنى ضرر دنيا و آخرت به تو نرساند، و تو از اوجز نفع مشاهده نكنى).

26- براستىنيكوترين زىّ و سلوك و هيئت آنست كه تو را با مردم آميزش داده كه در ميان آنهاباشى نه كنار، و تو را در ميان آنها زيبا گرداند، و زبانهايشان را از تو باز دارد.

27- رغبت بهسوى خود را بجاى محروميت نسبت به خود بپادار، (يعنى چنان كن كه مردم نسبت به تواميدوار باشند نه نااميد).

28- مرد فرزندزمان خويش است (يعنى تا حدى كه خلاف شرعى نشود بايد با اهل روزگار بسازد و همرنگآنها شود، و يا آنكه مراد حضرت اين باشد كه مردم ابن الوقتند، بايد در معارضات ودرگيريها خيلى فكر كند كه روزى مردم اين طرفند و روز ديگر طرف ديگر «همج رعاءاتباع كل ناعق يميلون مع كل ريح» به هر طرف باد بوزد آن طرف خواهند رفت، بنا براين نبايد گول خورد).

29- به نيكوئىمعاشرت دوستى پايدار خواهد ماند.

30- به نيكوئىمعاشرت رفيقان به يكديگر انس مى‏گيرند.

31- به نيكوئىمعاشرت پيوند يا مصاحبت و دوستى پايدار خواهد ماند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 929

32- بئس العشيرالحقود 4401.

33- حسن العشرةيستديم المودّة 4811.

34- خالقواالنّاس بأخلاقهم و زايلوهم في الأعمال 5068.

35- خالطواالنّاس مخالطة، إن متّم بكوا عليكم و إن غبتم حنّوا إليكم 5070.

36- خالطواالنّاس بألسنتكم و أجسادكم، و زايلوهم بقلوبكم و أعمالكم 5071.

37- ربّ عشيرغير حبيب 5335. 32- بد معاشريست كينه ور (چون مصونيّت از شرّ او در غايت سختىاست).

33- حسن آميزشو نيكوئى معاشرت دوستى را پايدار كند.

34- با مردم بااخلاق آنها آميزش نموده، و در كردارها از آنان جدا شويد (يعنى هر گاه آنها را دراعمال منحرف ديديد كارى كنيد كه به حسب ظاهر با آنها موافق بوده، اما در حقيقت عملشما غير آنها باشد، از باب نمونه عمل على بن يقطين روشنگر گفتار آن بزرگوار است).

35- با مردم نوعىسلوك و آميزش كنيد كه اگر بميريد بر شما گريه كرده، و اگر غايب شويد مشتاق شما ودر انتظار آمدن شما باشند.

36- با مردم بازبانها و بدنهايتان آميزش نموده (ممكن است مراد حضرت مخالفين باشد كه در اعتقاداتو اعمال با ما مخالفت دارند و يا مطلق مردم است كه در اعتقاد و اعمال ناجورند) وبه دلها و اعمالتان از آنها جدا شويد.

37- بسا آميزشكننده‏اى كه غير دوست باشد (بنا بر اين بايد آدمى در سلوك خيلى مواظبت كرده، اسراررا پنهان نموده، با او عمل دوست نداشته باشد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 930

38- عندالامتحان يكرم الرّجل أو يهان 6206.

39- عاشر أهلالفضل تسعد و تنبل 6312.

40- عمارةالقلوب في معاشرة ذوي العقول 6313.

41- قطيعةالجاهل تعدل صلة العاقل 6786.

42- قطيعةالعاقل لك بعد نفاذ الحيلة فيك 6788.

43- قاربالنّاس في أخلاقهم تأمن غوائلهم 6801.

44- كثرةالمعارف محنة، و خلطة النّاس فتنة 7124.

45- من كثرتخلطته قلّت تقيّته (ثقته) 7998. 38- در نزد امتحان مرد گرامى شده يا خوار مى‏شود(يعنى تا انسان آزمايش نشود در فراخى و تنگى، در سختى و نعمت، خوبى و بدى او معلومنمى‏گردد و يا آدمى بايد اول امتحان شود آن گاه گرامى گشته و يا خوار گردد).

39- با اهل فضلمعاشرت نما تا نيكبخت و هوشيار (و يا نجيب) شوى.

40- آبادى دلهادر آميزش صاحبان عقلهاست.

41- بريدن ازجاهل برابرى مى‏كند با پيوند عاقل.

42- بريدن عاقلاز تو بعد از فانى شدن (و يا روان شدن چاره) است در تو (يعنى چاره ديگر ندارد كهاز تو بريده و گر نه اگر راهى داشت نمى‏بريد).

43- با مردم(اهل سنّت يا مطلق مردم) با خوى و خصلتهاى ايشان نزديك شو، تا از ضررها و مصائبآنان ايمن گردى.

44- بسيارىآشنايان رنج و محنت، و آميزش با مردم فتنه است (زيرا هر كسى نمى‏تواند از عهدهوظيفه حقوقى اجتماعى بر آيد).

45- هر كهآميزش او بسيار باشد اعتماد و يا خويشتن داريش كم خواهد بود (زيرا على اىّ حالگرفتار معصيت مى‏شود، و يا اگر مراد تقيه معروف باشد اسرارش فاش خواهد گرديد، چونبا آميزش بسيار تقيه بر دو معنى محقق نگردد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 931

46- من خالطالنّاس ناله مكرهم 8150.

47- من خالطالنّاس قلّ ورعه 8159.

48- من حسنتعشرته كثر إخوانه 8392.

49- من عاملالنّاس بالمسامحة استمتع بصحبتهم 8861.

50- من لمتنفعك حياته فعدّه في الموتى 9078.

51- أحسنالعشرة، و اصبر على العسرة، و أنصف مع القدرة 2286.

52- ارض للنّاسبما ترضاه لنفسك، تكن مسلما 2329.

العاشق

1- قد خرقتالشّهوات عقله، و أماتت قلبه، و ولّهت عليها 46- هر كه با مردم آميزش كند مگرآنان به او خواهد رسيد.

47- هر كه بامردم معاشرت و آميزش كند پارسائى او كم خواهد شد.

48- هر كهمعاشرت او نيكو باشد برادرانش بسيار گردند.

49- هر كه بامردم به مسامحه (به گونه‏اى كه نسبت به آنها خورده گيرى نكند) رفتار كند از صحبت وهمراهى آنان بهره‏مند گردد.

50- هر كهزندگانى او به تو نفعى نرساند (چه دنيوى و چه اخروى) او را از مردگان بشمار آور (واو را مرده انگار كن).

51- معاشرت رانيكو گردان، و بر سختى شكيبا باش، و با توانائى انصاف را بكار بر.

52- براى مردمخوشنود باش نسبت به آنچه براى نفس خود خوشنود مى‏باشى تا اين كه مسلمان باشى.

شيفته 1- (اين فراز از فرازهاى خطبه 108 نهج البلاغه است كهدر باره كسى كه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 932

نفسه 6702.

الاعتصام باللّه

1- من اعتصمباللّه نجّاه 7826.

2- من اعتصمباللّه لم يضرّه شيطان 8035.

3- من اعتصمباللّه عزّ مطلبه 8324.

4- الجى‏ء نفسكفي الأمور كلّها إلى إلهك، فإنّك تلجئها إلى كهف حريز 2389.

5- اعتصم فيأحوالك كلّها باللّه، فإنّك تعتصم منه سبحانه بمانع عزيز 2390. عاشق چيزيستفرموده: هر كه عاشق چيزى شود چشمش را كور ساخته دلش را بيمار، و با چشم معيوب نظركند، و با گوش ناشنوا بشنود) در حقيقت شهوات و خواهشها عقلش را دريده، و قلب و دلشرا ميرانده، نفسش را بر آن شيفته نموده است.

استمداد از خدا 1- هر كه به خدا چنگ زند خداوند او را نجاتدهد.

2- هر كه بهخدا چنگ زند هيچ شيطانى (چه انسانى و يا جنى بلكه حيوانى) او را زيان نخواهدرسانيد.

3- هر كه (بهذيل عنايت الهى) چنگ زند غالب شود مطلب او (يعنى به مقصود رسد).

4- نفس خود رادر همه كارها به سوى خدايت پناه ده، چون تو آن را به پناه محكمى پناه مى‏دهى.

5- در همهاحوالت به خدا چنگ زن، زيرا تو چنگ مى‏زنى از او سبحانه به منع كننده غالب، (كههمه بلاها و آفت را از تو منع نمايد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 933

6- عليكبالاعتصام باللّه في كلّ أمورك، فإنّها عصمة من كلّ شي‏ء 6125.

العصمة و الاعتصام

1- العصمة نعمة12.

2- من ألهمالعصمة أمن الزّلل 8469.

3- من العصمةتعذّر المعاصي 9323.

العطب و المعاطب

1- ربّ عطب تحتطلب 5282.

2- ركوب المعاطبعنوان الحماقة 5421.

3- ربّ عاطببعد السّلامة 5278. 6- بر تو باد به چنگ زدن به خدا در تمام امورت، زيرا كه آننگهدارى از هر چيزى خواهد بود.

نگهدارى 1- منع و باز داشتن نفس از گناه نعمتى است.

2- هر كه عصمت(نگهدارى از گناهان) در دل او افتد از لغزش ايمن گردد.

3- از عصمت استميسّر نبودن معاصى (كه نتواند از جهاتى معصيت كند).

هلاكت 1- بسا هلاكتى كه در تحت طلبى باشد (بنا بر اين نبايدحرص در طلب نمود).

2- سوار برهلاكت‏ها و ارتكاب امورى كه باعث هلاكت شود دليل حماقت و كم عقلى است.

3- بسا هلاكشونده‏اى كه بعد از سلامتى (از بلاء و نزول آن) باشد (يعنى نبايد

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 934

العواطف

1- من كثرتعواطفه (عوارفه) كثرت معارفه 8164.

التعظيم

1- من أعظمكلإكثارك، استقلّك عند إقلالك 8877.

2- لا تستعظمنّأحدا حتّى تستكشف معرفته 10208.

العفاف

1- العفاف يصونالنّفس، و ينزّهها عن الدّنايا 1989.

2- العفّةتضعّف الشّهوة 2148.

3- العفافزهادة 35. مغرور شد كه سلامت مانده بايد به درگاه حضرت حق ناليد مبادا او را همبگيرد).

عواطف 1- هر كه احسانهاى او بسيار باشد آشنايانش فراوان گردد.

بزرگ داشتن 1- هر كه تو را براى بسيارى مالت تعظيم نمايد تورا در وقت كمى مال كم خواهد شمرد.

2- هرگز احدىرا بزرگ مشمار تا آنكه معرفتش را كشف نمائى.

پاكدامنى 1- پرهيزكارى و پاكدامنى نفس را نگه داشته و آن رااز پستى‏ها پاك مى‏دارد.

2- خويشتن دارىخواهش را ناتوان مى‏گرداند.

3- پارسائىبى‏رغبتى در دنياست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 935

4- العفّة أفضل(أصل) الفتوّة 529.

5- العفاف أفضلشيمة 567.

6- العفّة شيمةالأكياس 729.

7- العفّة رأسكلّ خير 1168.

8- الكفّ عمّافي أيدي النّاس عفّة، و كبر همّة 1387.

9- (أهل)العفاف أشرف الأشراف 1511.

10- بالعفافتزكو الأعمال 4238.

11- تاج الرّجلعفافه و زينه إنصافه 4495.

12- ثمرةالعفّة الصّيانة 4593.

13- ثمرةالعفّة القناعة 4637. 4- پرهيزكارى (اصل و يا) بالاترين جوانمردى است.

5- باز ايستادن(از آنچه حلال نيست) برترين خصلت است.

6- پاكدامنىرويه زيركان است.

7- پاكدامنىرأس هر خيرى است.

8- باز ايستادناز آنچه در دست‏هاى مردم است پاكدامنى و بزرگى همت خواهد بود.

9- پاكدامنى (ويا اهل آن) برترين صفات و افعال نيك است.

10- به وسيلهپاكدامنى عملها پاكيزه يا افزايش مى‏يابد.

11- افسر و تاجآدمى پاكدامنى اوست از محرمات، و زينتش انصاف او خواهد بود.

12- ميوهپاكدامنى و عفت نگهدارى (خود از عذاب) است.

13- ثمره عفّتو پاكدامنى قناعت است (زيرا وقتى انسان خود را از حرام نگه داشت حرص و طمع را ازخود دور كرده قناعت را بكار برد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 936

14- حسن العفافمن شيم الأشراف 4845.

15- سببالقناعة العفاف 5531.

16- عليكبالعفّة فإنّها نعم القرين 6099.

17- عليكبالعفاف و القنوع، فمن أخذ به خفّت عليه المؤن 6118.

18- عليكبالعفاف فإنّه أفضل شيم الأشراف 6122.

19- عليكمبلزوم العفّة، و الإمانة، فإنّهما أشرف ما أسررتم و أحسن ما أعلنتم، و أفضل ماادّخرتم 6156.

20- على قدرالحياء تكون العفّة 6181.

21- عجبت لمنعرف سوء عواقب اللّذّات كيف لا يعفّ 6257.

22- كما تشتهيعفّ 7213. 14- نيكوئى ترك حرامها از خصلتهاى مردم بلند مرتبه است.

15- سبب قناعتباز ايستادن از حرامهاست.

16- بر تو بادبه پاكدامنى زيرا كه آن نيكو همنشينى است.

17- بر تو بادبه پاكدامنى و قناعت زيرا كسى كه فرا گيرد آن را مخارج زندگى بر او سبك گردد.

18- بر تو بادبه پاكدامنى زيرا كه آن برترين خصلتهاى افراد بلند مرتبه است.

19- بر شما بادبه جدا نشدن از پاكدامنى و امانت‏دارى، زيرا كه آنها شريفترين چيزيست كه پنهانداشته، و نيكوترين چيزيست كه آشكار ساخته، و افزونترين چيزى است كه ذخيره مى‏كنيد.

20- به اندازهشرم و حياء پارسائى مى‏باشد.

21- تعجبمى‏كنم از كسى كه بدى عاقبت‏هاى لذتها را مى‏داند چگونه (از حرامها) باز نمى‏ايستد22- آن چنان كه خواهش (نعمت‏هاى دنيوى و يا نعمتهاى اخروى) را دارى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 937

23- لم يتحلّبالعفّة من اشتهى ما لا يجد 7552.

24- من أتحفالعفّة و القناعة، حالفه العزّ 9185.

25- لا فاقة مععفاف 10539.

26- من عفّ خفّوزره، و عظم عند اللّه قدره 8597.

27- من عفّتأطرافه حسنت أوصافه 9050.

28- أعفّكمأحياكم 2837.

29- إنّ اللّهسبحانه يحبّ المتعفّف- الحييّ التّقيّ، التّراضي 3438. پارسا باش (يعنى خود را ازحرام باز دار).

23- بهپاكدامنى و پارسائى زينت نيافته كسى كه خواهش چيزى كند كه نمى‏يابد.

24- هر كه عفتو قناعت تحفه داده شود عزّت با او هم سوگند شود (كه از يكديگر جدا نشوند).

25- نيست فاقهو بيچارگى با پارسايى و پاكدامنى (يعنى آدمى با پارسائى حقيقت توانگرى را داراست).

26- هر كه (ازگناهان) باز ايستد پشت او از سنگينى گناهان سبك گشته، و در نزد خدا قدرش بزرگ شود.

27- هر كهاطراف (اعضاء و جوارح) او پارسا باشد صفات (اخلاقى) او نيكو خواهد بود.

28- پارساترينشما با حياترين شماست.

29- براستى كهخداى سبحان پارساى، شرمناك، پرهيزگار، خوشنود را دوست دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 938

العافية

1- العوافي إذادامت جهلت، و إذا فقد عرفت 1907.

2- إنّ العافيةفي الدّين و الدّنيا، لنعمة جليلة (جميلة)، و موهبة جزيلة 3704.

3- العافيةأهنى النّعم 973.

4- لا عيش أهنأمن العافية 10728.

5- لا لباسأفضل من العافية 10907.

6- كلّ عافيةإلى بلاء 6847.

7- العافيةأفضل اللّباسين 1652.

8- بالعافيةتوجد لذّة الحياة 4207. عافيت 1- عافيت‏ها چون هميشگى باشند مجهول مانند و هر گاهاز دست داده شوند شناخته شوند.

2- براستى كهعافيت در دين و دنيا هر آينه نعمتى است بزرگ (يا نيكو) و موهبتى است عظيم.

3- عافيت وسلامتى از بلاها گواراترين نعمت‏هاست.

4- زندگانىگواراتر از عافيت نيست.

5- نيست لباسىافزونتر از عافيت.

6- هر عافيتىبسوى بلائى است (يعنى پاينده نخواهد بود).

7- عافيتافزونترين دو لباس است.

8- به وسيلهعافيت (سلامتى از بيماريها، و از دشمن و از عذاب دنيوى و اخروى) لذّت زندگانى يافتمى‏شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 939

9- ثوب العافيةأهنأ الملابس 4687.

10- دوامالعافية أهنأ عطيّة، و أفضل قسم 5143.

11- سلوا اللّهسبحانه العافية من تسويل الهوى و فتن الدّنيا 5601.

العفو و الإقالة

1- المبادرةإلى العفو من أخلاق الكرام 1566.

2- العفو أعظمالفضلتين 1640.

3- اعف تنصر2233.

4- أقل تقل2247.

5- أحسن إلى منأساء إليك، و اعف عمّن جنى عليك 2287. 9- جامه عافيت (و تندرستى و سلامتى ازبلاها) كامل‏ترين پوشش‏هاست.

10- دائم بودنعافيت گواراترين عطيّه و افزون‏ترين بهره است.

11- از خداىسبحان سلامت از فريب دادن خواهش و فتنه‏هاى دنيا را مسئلت نمائيد.

عفو و بخشش 1- شتافتن به گذشت كردن از خصلت‏هاى افراد بلندمرتبه است.

2- در گذشتن ازگناه عظيم‏ترين دو برترى است (يكى برترى قدرت بر انتقام، و ديگرى برترى در گذشتن).

3- در گذر تايارى شوى.

4- در گذر واقاله نما تا در گذرانيده شوى (يا سخن را كم كن تا مثل تو را كم يابند، و يا تحملكن و بد سلوكى را بردار تا تحمل كرده شوى اين معنى در صورتى است كه به تشديد لامخوانده شود).

5- نسبت به كسىكه به تو بدى نموده احسان كن، و در گذر از كسى كه بر تو

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 940

6- اغتفر زلّةصديقك، يزكّك عدوّك 2292.

7- اغتفر ماأغضبك لما أرضاك 2296.

8- أقل العثرة،و ادرا الحدّ، و تجاوز عمّا لم يصرّح لك به 2364.

9- اقبل أعذارالنّاس، تستمتع بإخائهم، و القهم بالبشر، تمت أضغانهم 2420.

10- أقيلوا ذوىالمروءات عثراتهم، فما يعثر منهم عاثر إلّا و يد اللّه ترفعه 2550.

11- العفو أحسنالإحسان 259.

12- العفو زكاةالظّفر 358. جنايتى كرده است.

6- از لغزشدوست خود در گذر تا دشمنت حكم به پاكى تو نمايد.

7- از آنچه تورا به خشم آورد براى خاطر آنچه تو را خوشنود سازد در گذر (براى رضاى خدا و پاداشاخروى).

8- از لغزش درگذر، و حدّ را دفع نما، و از آنچه از براى تو به آن تصريح نشده بگذر (ممكن است ازعبادت لفظ (الشبهه) افتاده باشد يعنى حدودى كه خدا قرار داده با شبهه دفع كن).

9- پوزش‏هاىمردم را بپذير تا از برادرى آنها بهره‏مند گردى، و با روى گشاده با آنها بر خوردنما تا كينه‏هاى آنان را بميرانى.

10- از لغزشهاىصاحبان مروّت بگذريد، پس نمى‏لغزد از آنان لغزنده‏اى مگر آنكه دست خدا او را بلندمى‏گرداند (اين كار از جهت آدميت و مردى آنهاست).

11- در گذشتن(از گناه ديگران) بهترين احسان است.

12- در گذشتناز گناه، زكات ظفرمندى به دشمن است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 941

13- المعذرةبرهان العقل 497.

14- العفوعنوان النّبل 499.

15- العفو تاجالمكارم 520.

16- ربّ ذنبمقدار العقوبة عليه إعلام المذنب به 5342.

17- لا تصرّعلى ما يعقّب الإثم 10226.

18- العفو معالقدرة جنّة من عذاب اللّه سبحانه 1547.

19- إذا جنيعليك فاغتفر 3993.

20- بالعفو تستنزلالرّحمة 4317.

21- تجاوز معالقدرة و أحسن مع الدّولة تكمل لك السّيادة 4528. 13- داشتن حجّت، و يا قبول پوزشو معذرت دليل خرد است.

14- در گذشتناز تقصيرات دليل نجابت است.

15- در گذشتناز مردم تاج هر كار نيكوئى است.

16- بسا گناهىكه مقدار عقوبت و كيفر بر آن اعلام گنهكار است به آن (مثل اين كه به او بگويد:فلانى شنيدم چنين كارى كردى مبادا ديگر بشنوم).

17- بر چيزى كهگناه را به دنبال دارد و از پى در آيد ايستادگى مكن (يعنى از انتقام دورى كن وبخشش را خوى خود قرار ده اين روايت در باب ذنوب نيز ذكر شده است).