متخصص روی آن كار میكردهاند ، نشان داده است كه از نظر تحقيق و اجتهاد ، استعداد پايان ناپذيری دارد . قرآن از اين نظر مانند طبيعت است كه هر چه بينشها وسيعتر و عميقتر میگردد و تحقيقات و مطالعات بيشتر انجام میگيرد راز جديدتری به دست میآيد . يك مطالعه دقيق درباره مسائل مربوط به مبدا و معاد ، حقوق ، فقه ، اخلاق ، قصص تاريخی و طبيعيات كه در قرآن آمده است با مقايسه با " بينش " هايی كه در طول چهارده قرن پديد آمده و كهنه شده تا به امروز رسيده است ، حقيقت را روشن میكند . بينشها هر چه پيشتر رفته و وسيعتر و عميقتر گشته خود را با قرآن متجانستر يافته است ، و حقا كتابی آسمانی كه در عين حال معجزه باقيه آورنده خويش است بايد چنين باشد . بزرگترين دشمن قرآن جمود و توقف بر بينش مخصوص يك زمان و يك دوره معين است ، همچنانكه بزرگترين مانع شناخت طبيعت اين بود كه علما فكر میكردند شناخت طبيعت همان است كه در گذشته به وسيله افرادی از قبيل ارسطو و افلاطون و غير هم صورت گرفته است . اينكه قرآن كريم ، و حتی كلمات جامعه خود رسول اكرم ، استعداد كاوش و تحقيق پايان ناپذيری دارند و نبايد نظرها محدود شود ، از اول مورد توجه پيشوای بزرگ اسلام بوده است و آن را به ياران خود گوشزد میفرموده است . رسول اكرم مكرر در كلمات خويش به اين نكته اشاره فرموده است كه قرآن را به بينش مخصوص يك عصر و زمان محدود نكنيد . فرمود : " ظاهر قرآن زيبا و باطن آن ژرفاست ، آن را حد و نهايتی است و فوق آن حد و نهايتی ديگر است ، شگفتيهای آن پايان نمیيابد |