منزل مرتب
منزل مرتب
يك منزل مرتب كه هر يك از اسباب و لوازم زندگى در جاىمخصوص و مناسب قرار گرفتهباشد از جهاتى بر يك منزل شوريده ودرهم و برهم مزيت دارد.
اولا نظم و ترتيب مخصوص به منزل صفا و رونق و زيبايىمىبخشد،تماشاى تكرارى خانه نهتنها موجب ملال نميشود بلكهمسرتبخش و دلپذير خواهد بود.
ثانيا انجام كارهاى خانهدارى را آسان ميكند،اوقات كدبانوى خانهبيهوده تلف نميشود زيرا بههر چيز احتياج پيدا كرد ميداند كجاست،براى پيدا كردن آن معطل نميشود،در نتيجه كارهابآسانى انجام مىپذيرد و خانمرا وامانده و خسته نميگرداند.
ثالثا رونق و صفاى محيط مرتب منزل كه از ذوق و سليقه كدبانوىخانه حكايت ميكند مرد رابه خانه و زندگى علاقهمند ساخته از خطراتولگردى و وقوع در دامهاى فساد محفوظشميدارد.
رابعا چنين خانه مرتبى اسباب آبرو و سرافرازى خانواده بودههر كس آنرا ببيند از زيبايى آنلذت مىبرد و به ذوق و سليقه كدبانوى خانهآفرين خواهد گفت.
با خريد و تهيه اسباب لوكس زندگى زيبا نميشود بلكه نظم و ترتيبخاص زيبايى بوجودميآورد،خود شما حتما خانوادههاى مرفه و ثروتمندىرا ديدهايد با اينكه از انواع و اقسامگوناگون لوازم لوكس زندگىبرخوردارند اما زندگى آنها چون درهم و برهم است صفا و رونقىندارد وديدن آن ملالآور است،به عكس خانوادههاى فقيرى را ديدهايد كه در عينفقر و ندارى،زندگى زيبا و مسرتبخشى دارند،چون همان اسباب و لوازممختصر،مرتب و منظم و تميزاست،اصولا مگر زيبايى جز نظم و ترتيبخاص چيز ديگرى است؟
بنابراين،يكى از وظائف مهم خانهدارى رعايت نظم و ترتيباست،خانمهاى خوش سليقه وكدبانو خودشان بهتر ميدانند اسباب و لوازمخانه را چگونه مرتب سازند ليكن در عين حاليادآورى نكات زير بىفائدهنيست:
اسباب و لوازم منزل را درجهبندى نموده براى هر نوعى از آنهاجاى مخصوصى انتخابنماييد،همه ظرفها را يك جا روى هم نريزيد، ظرفهايى را كه مورد احتياج هميشگى است دردسترس قرار دهيد،اسبابشيرينى خورى و آجيل خورى را در يك جا قرار دهيد،ظرفهاىشربتخورى جاى مخصوص داشته باشند،يك جا را اختصاص بدهيد بهاسبابچايخورى،اسباب و ظروف غذاخورى را در يك جا قرار بدهيد،قاشق و كارد و چنگال جاىمخصوصى داشته باشند،اسباب و لوازمميوهخورى را در يك جا بگذاريد،ظرفهاىماستخورى و مرباخورىجاى مخصوصى داشته باشند،و به طور خلاصه اسباب و لوازمزندگى بهقدرى مرتب باشد كه خود شما و شوهرتان و فرزندانتان جاى مخصوصآنها رابدانند به طوريكه اگر در شب تار هم خواستيد آنها را پيدا كنيدبتوانيد مستقيما به سراغشانبرويد.
شايد بعض خانمها بگويند:برنامه مذكور براى اعيان و اشرافخوب است كه زندگى مفصلىدارند،اما براى زندگانى فقيرانه ما اين همهتشريفات ضرورت ندارد،ليكن خاطر نشان ميشودكه اسباب و لوازمزندگى به هر حال بايد مرتب باشد،چه فقير چه غنى.شخص فقير همبايدهمان اسباب و لوازم مختصر خويش را مرتب سازد،مثلا همه ظروفخانهاش را ميتوانددر يك جاظرفى قرار بدهد ليكن هر گوشهاى از آنرابراى يك نوع ظرف اختصاص بدهد،لباسهاى تابستانى را در يك جا ولباسهاى زمستانى را در جاى ديگر قرار بدهيد،لباسهاىخودتان را دريك جا و لباسهاى شوهرتان را در يك جا و لباسهاى فرزندانتان را درجاىمخصوص بگذاريد،لباسهاى مورد احتياج هميشه را در دسترسبگذاريد و لباسهاى ديگر رادر جايى محفوظتر،لباسهاى نشسته را درجاى مخصوص بريزيد،رختخوابهاى مورد لزوم دردسترس باشد ليكن رختخوابهاى مهماندارى را كنار بگذاريد،بعد از صرف غذا ظرفهاىچربو نشسته را فورا جمع كنيد و براى شستن در جاى معين بگذاريد،هريك از اسباب و لوازمزينت اتاق را در جاى مناسب قرار دهيد كه هميشهدر آنجا باشد،لباسهاى خودتان وفرزندانتان در گوشه و كنار اتاق پراكندهنباشد بلكه آنها را در كمد مخصوص يا روى چوبلباسى بيندازيد،بهكودكانتان توصيه كنيد كه اسباب و لوازم خودشان را از قبيل لباس وكتابهميشه در جاى مخصوص بگذارند،مطمئن باشيد كه اگر شما نظم و ترتيبرا كاملارعايت كنيد كودكانتان نيز با همين وضع عادت خواهند كرد.
زنهاى بىانضباط براى اينكه خودشان را بيگناه معرفى كنندشوريدگى منزل را به گردنبچهها ميگذارند،در صورتيكه اين موضوعاشتباه است زيرا بچهها از پدر و مادر تقليدمينمايند،اگر پدر و مادر منظمباشند آنها هم منظم تربيت ميشوند،بچهها در آغاز امر بارعايت نظم وترتيب مخالف نيستند بلكه بدان اظهار علاقه مينمايند.ليكن وقتىاوضاعنامنظم داخلى را مشاهده نمودند از آنها درس زندگى ميآموزند.
پول و اوراق بهادار از قبيل چك و سفته و اسناد و مدارك را درجاى محفوظى بگذاريد كه دردسترس بچههاى كوچك نباشد،زيرا ممكناست در اثر غفلت از بين بروند و ضررهايى به شماوارد گردد،زدن و تنبيهكردن بعد از عمل سودى ندارد،علاج واقعه را قبل از وقوع بايد كرد،بچهنادان گناهى ندارد،تقصير از جانب مادر بىانضباط است كه اشياءارزشدار را در دسترس اوقرار داده است.
به داستان زير توجه فرماييد:«مردى سه هزار تومان به همسر خودسپرد و تاكيد كرد پولها رادر محل امنى نگهدارى كند...پولها را لب تاقچه گذاشت و براى انجام كار كوچكى بيرون رفتوقتى به اطاق برگشت پولهارا نديد.هراسان به اطراف نگاه كرد ديد طفل پنجساله چيزى رادر باغچهحياط مىسوزاند و شادى ميكند.مادر به قدرى عصبانى شد كه طفلپنجساله رابلند كرد و به زمين كوبيد،طفل جابجا مرد،مادر وحشت زده بهجسد بيجان طفل نگاهميكرد شوهرش از در وارد شده توضيح خواست،زن جريانرا تعريف كرد،مرد عصبانى شد وكتك مفصلى به همسرش زد،سوار موتور سيكلتشد تا ماجرا را به كلانترى گزارش دهد،اماهيجان وناراحتى او سبب شد كه با يك تاكسى تصادف كند و مجروح شود اكنونحال مردوخيم است. (1) »
به عقيده شما مقصر واقعى در اين جريان كيست؟قضاوت آنرا بهعهده خود خوانندگانميگذارم.براى اين قبيل حوادث نظائر فراوانىسراغ داريد حتى در زندگى خود شما نيزبوقوع پيوسته است.
داروها و مواد خطرناك و سمى را حتى نفت و بنزين را در جايىبگذاريد كه دستبچههاىكوچك و غير مميز بدانها نرسد،زيرا ممكناست در اثر نادانى آنها را بخورند و تلف شوند،آنگاهبايد عمريرا داغدارباشيد،احتياط كردن ضرر ندارد ليكن در اثر غفلت و بىاحتياطىصدهاخطر در كمين شما است،اطفال بيگناهى كه در اثر غفلت و نامرتبى پدر ومادر تلفشده و ميشوند فراوانند كه برخى از آنها در صفحات روزنامهها ومجلات منعكس ميشود.ازباب يادآورى به نمونههاى زير توجه فرماييد:
خواهر و برادر خردسالى بنام اصغر 6 ساله و عالم چهار سالهمحتويات يك ظرف پر ازمحلول«د.د.ت»را به جاى دوغ نوشيدند،و عالم در گذشت،اين دو بچه در خانه تنها بودند،هنگامى كه احساس تشنگىكردند چون آب در دسترس نداشتند محلول گرد«د.د.ت»را بهتصور دوغنوشيدند.
مادر بچهها در بيمارستان اظهار داشت:«ديشب مقدارى«د.د.ت»را حل كردم تا در زير زمينخانه نزديك لانه موشها بپاشم كه اين حادثهرخ داد.» (2)
«دو كودك به جاى آب ظرف نفت را سركشيدند و يك كودكپنجساله ده قرص پا دردمادرش را خورد،در بيمارستان بسترى شدند. (3) »
در خاتمه يادآور ميشوم كه البته نظم و انضباط خوب است ليكن نهبحديكه از شما وشوهرتان سلب آسايش كند،اگر از حد متعارف و عادىگذشتبه وسواسيگرى و سلب آزادىمنجر ميشود كه خود آن يكى ازمشكلات بعضى خانوادهها بشمار ميرود و ممكن استسببجدايى وافتراق واقع شود.به نمونه زير توجه فرماييد:
«مردى ميگويد:از دست پاكيزگىهاى عجيب و غريب همسرمديوانه شدم،از اداره خسته وكوفته ساعت 5/4 بعد از ظهر كه برميگردمبايد حتما هفت مرتبه دست و پايم را در آب حوضكه يخ بسته كر بدهم،كفشم را جاى مخصوص بگذارم و سرپايى مخصوص منزل را بپوشم.توىدستشويى سرپايى مخصوص گذاشته،در آشپزخانه و هال و همه جاىخانه،لباس را بايدبه جالباسى مخصوص بياويزم و از جالباسىمخصوص بردارم،اگر اجازه بدهد سيگار بكشمبايد حتما در اتاق مخصوص بكشم كه همه جا بو نگيرد،خلاصه من كه يك عمر به راحتىوآزادى گذراندهام در عرض چهار سال زندگى زناشويى از هر زندانىبدبختتر شدهام،چهلزومى دارد كه آدم آنقدر زياد اهل نظافتبىجهتباشد.اين وسواس است و من از وسواسبيزارم (4) ».
در هيچ كارى افراط و تفريط خوب نيستبلكه ميانهروى در هرحال اصلح است،نه بقدرىبىانضباط باش كه اوضاع زندگيتان شوريدهو بىحساب باشد نه آنقدر در حفظ انضباطزيادهروى كن كه بهوسواسيگرى منجر شود و راحتى را از شما بگيرد.
تهيه غذا
يكى از امور مهم خانهدارى پخت و پز و تهيه غذاست.مراتبكاردانى و سليقه بانوان را باثباتميرساند.يك خانم كدبانو و با ذوق باصرف بودجه كم بهترين و خوشمزهترين غذاها را تهيهميكند.اما يكخانم بىسليقه هم زياد بودجه صرف ميكند و هم غذايش دلچسب نخواهدبود.خانمى كه بتواند غذاهاى لذيذ و مطبوع تهيه كند.بدين وسيلهشوهرش را به خانه و زندگىعلاقهمند ميسازد،و كمتر اتفاق ميافتد كه بههوس خوردن غذاهاى لذيذ به مهمانخانه و هتلبرود.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:«بهترين زنان شما زنى استكه خودش را خوشبو كندو در طبخ غذا مهارت داشته باشد و اقتصاد را ازدست ندهد.چنين زنى يكى از عمال وكاركنان خدا خواهد بود.و عاملخدا هرگز با شكست و پشيمانى مواجه نخواهد شد (5) ».
در اينجا نمىتوان در فن طباخى وارد شد و انواع غذاها و طرزتهيه آنها را تشريح كرد و اصولااز عهده نگارنده ساخته نيست،ليكنخوشبختانه كتابهاى خوبى در اين باره به وسيله آشنايانبه فن طباخى وتغذيه نوشته شده در دسترس است،ميتوانيد آنها را بخوانيد و از تجربياتوسليقه شخصى خودتان نيز استفاده نماييد و غذاهاى خوشمزه و مفيد تهيهكنيد،ليكن تذكرچند مطلب ضرورت دارد:
مطلب اول-غذا خوردن فقط براى لذت بردن و پر كردن شكمنيست.بلكه منظور بزرگترىدر كار است.انسان بدانجهت غذا ميخورد كهمواديرا كه براى حفظ سلامت و ادامه حياتسلولهاى بدن ضرورت داردبه آنها برساند،مواد لازم در انواع غذاها و ميوهها و سبزيجات وحبوبات وگوشتها پراكندهاند،و به طور كلى به شش دسته تقسيم ميشوند:
اول-آب.
دوم-مواد معدنى مانند:كلسيم،فسفر،آهن،يد،مس.
سوم-مواد نشاستهاى.
چهارم-چربيها.
پنجم-پروتئين.
K . C ويتامين اويتامين B ويتامينششم-انواع ويتامينها مانند:ويتامين
بيشتر وزن بدن انسان را آب تشكيل ميدهد.آب غذاهاى جامد راحل ميكند تا به وسيله رودهجذب شوند،درجه حرارت بدن را تنظيم ميكند،مواد معدنى براى رشد و نمو استخوانها ودندانها و تنظيم كار عضلاتضرورت دارند،مواد نشاستهاى و قندى توليد انرژى ميكنند،چربيها نيز انرژى و حرارت توليد ميكنند،پروتئين براى رشد بدن و تجديد سلولهاىكهنهضرورت دارد.ويتامينها براى رشد بدن و استحكام استخوانها وتقويت اعصاب و تنظيمدستگاههاى بدن و سوختن غذاها در سلولهاضرورت دارند.
مواد مذكور براى حفظ سلامت انسان و ادامه حيات او كمالضرورت را دارد،هر يك از آنهاآثار خاصى دارد و گوشهاى از حوائجبدنرا تامين ميكند،فقدان يا كمبود يا زيادى هر يك ازاينها به حيات و سلامتانسان لطمه ميزند،و ممكن استبيماريهاى صعب العلاج و خطرناكىرابوجود آورد.سلامت و بيمارى،طول عمر و كوتاهى آن،سلامت اعصاب وبيماريهاى روانى،شادى و افسردگى،زشتى و زيبايى و به طور كلى كليهحوادثى كه در بدن رخ ميدهد مربوط بهكيفيت تغذيه انسان است.
ما از آنچه ميخوريم ساخته شدهايم،اگر انسان بداند چه چيز و چهمقدار بخورد كمتر بيمارخواهد شد،بدبختى اينجاست كه بدون توجه بهاحتياجات غذايى بدن و خواص و آثارخوردنيها شكمش را از غذاهاىخوشمزه پر ميكند و سلامتخويشتن را در معرض خطر قرارميدهد،وقتىبخود ميآيد كه كار از كار گذشته و كارخانه ظريف بدن فرسوده و مختلشدهاست،در آنهنگام به اين طبيب و آن طبيب،اين دارو و آن دارو پناهميبرد ليكن افسوس كهرنگ و روغن نمىتواند كارخانه فرسوده را ترميمكند،بدين جهت پيغمبر اسلام فرمود:«شكممركز همه بيماريها است» (6) .
اتفاقا انتخاب غذا معمولا بر عهده بانوان است،پس صحت وسلامتخانواده در دست آنهاست،بنابراين يك بانوى خانهدار مسؤوليتبسيار سنگينى بر دوش دارد كه اگر اندكى در اين بارهسهل انگارى كندممكن استخودش و شوهرش و فرزندانش را در معرض بيماريهاىسختقرار بدهد،علاوه بر اينكه يك طباخ ماهرى استبايد يكغذاشناس كامل بلكه يك طبيبحاذق باشد،نبايد منظورش فقط پر كردنشكم اهل خانه باشد بلكه در وهله اول بايد مواديراكه براى حفظ سلامت وتامين حوائج غذائى بدن ضرورت دارد در نظر بگيرد،و تشخيصبدهد كهمواد لازم در كدام يك از خوردنيها و به چه مقدار وجود دارد،آنگاه برطبقنيازمنديهاى گوناگون بدن از خوردنيها انتخاب كند و جزء برنامه خوراكقرار دهد،درعين حال سعى كند غذاهاى لازم و مفيد را به صورتىخوشمزه و دلپذير در آورده در اختيارخانواده قرار دهد.
پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود:«وظيفه زن نسبتبهشوهرش اينست كه چراغ خانهرا روشن كند و غذاى نيكو و شايسته تهيهببيند (7) ».
زنى به رسول خدا عرض كرد:«خدمت كردن زن در خانه شوهر چهفضيلتى دارد؟فرمود:درمقابل هر كاريكه براى اداره امور منزل انجام دهدخدا نظر لطفى به او ميفرمايد.و كسيكهمورد نظر خدا واقع گردد معذبنخواهد شد (8) ».
مطلب دوم-احتياجات غذائى افراد هميشه يكسان نيستبلكهنسبتبه سنين و احوالمختلف اختلاف پيدا ميكند،مثلا اطفال و جوانانچون در حال رشد و نمو هستند به موادمعدنى مخصوصا كلسيم نياز بيشترى دارند،بايد در برنامه غذائى آنها چيزهايى را داخل كردكه از حيثمواد معدنى غنى باشند،همچنين افراد مذكور چون داراى حركت و فعاليتزيادهستند و بيشتر انرژى مصرف ميكنند به مواد انرژىزا مانند چربيها ومواد قندى ونشاستهاى بيشتر احتياج دارند،در تغذيه آنان بايد اين موضوعرعايتشود.
و همچنين احتياجات غذائى افراد نسبتبه نوع شغلشان مختلفاست:مثلا يك مرد كارگراحتياج بيشترى به چربيها و مواد قندى ونشاستهاى دارد،زيرا لازمه شغلش كوشش و فعاليتزياد است،اما كسيكهشغل راحت و آسانى داشته باشد به قدر يك كارگر احتياج به موادمذكورندارد.برنامه غذاى تابستان با زمستان نيز يكسان نيست،برنامه غذاى يكبيمار نيزنميتواند با برنامه غذاى افراد سالم يكسان باشد،معمولا بايدبراى بيمار غذاى سبك و مقوىتهيه كرد،در مورد غذاى او بايد ازپزشك دستور گرفت،به هر حال يك خانم خانهدار بايد همهاين نكات رارعايت كند و بر طبق احتياجات افراد غذا برايشان تهيه كند.
مطلب سوم-يكى از نكات حساس و قابل توجه اينست كه وقتىسن انسان از چهل تجاوز كردمعمولا در معرض ابتلا به بيمارى چاقىقرار ميگيرد،شايد بعضيها چاقى را علامتسلامتمزاج بشمارند ليكناين موضوع كاملا اشتباه است،چاقى يكى از بيماريهاى خطرناكشمردهميشود و عوارض ناگواريرا به دنبال دارد،اشخاص چاق در معرض ابتلاىبه بيماريهاىقلبى،فشار خون،سختشدن شريانها،بيماريهاى كليه و كبدو كيسه صفرا و مرض قندميباشند،به تصديق پزشكان و تاييد آمارهاىشركتهاى بيمه افراد لاغر بيشتر از افراد فربهعمر ميكنند،وقتى سن انسان از چهل تجاوز كرد فعاليتبدن كمتر ميشود،در نتيجه،ميزانسوخت و ساز آن نيز تقليل مىيابد،بنابراين به چربيها و مواد قندى ونشاستهاى كمتراحتياج پيدا ميكند،در اين سنين دستگاه توليد نيروى بدنكه كالوريها را به انرژى تبديلميسازد كمتر كار ميكند،در نتيجه،كالوريهاتبديل نشده در اطراف كمر و اطراف شرايين واعضاء بدن جمع شده توليدچاقى ميكنند،بهترين علاج چاقى كم خورى است مخصوصاچربيها و موادنشاستهاى و قندى.
خانمى كه به شوهرش علاقهمند استبه مجرديكه آثار و علائمچاقى را در او مشاهده نمودبايد فورا در برنامه غذائى او تجديد نظر كند،مواظب باشد پر خورى نكند،از مصرف چربيها وشيرينيها و خامهممنوعش سازد،مواد قندى و نشاستهاى مانند نان و برنج از عواملمهمچاقى هستند،كارى كند كه مرد از اينها كمتر مصرف نمايد،به جاى اينهااز موادپروتئيندار مانند:تخم مرغ و جگر و گوشت گوسفند و گوساله وپرندگان و ماهى و پنير بيشتردر برنامه غذايى او بگنجاند،زيرا اينها همرفع گرسنگى ميكنند و هم كالرى كمترى دارند،لبنيات نيز در اين سنينمناسب است،اگر از جانب طبيب ممنوع نباشد ميوهجات وسبزيجات نيزمناسب است،در اين باره با پزشك نيز مشورت كنيد و دستور بگيريد،رعايتهمه اين نكات براى خانمى كه به شوهرش علاقهمند است كاملاضرورت دارد،در واقع حياتو سلامتشوهر به دست اوست،چون هرغذايى نزدش گذاشت ناچار تناول خواهد كرد.
ليكن اگر از شوهرت سير شدهاى و هوس بيوه شدن نمودهاى وميخواهى به طورى او رابقتل برسانى كه مورد تعقيب پليس قرار نگيرى و كسى از جنايت تو مطلع نشود خيلى آساناست،غذاهاى بسيار چرب وشيرين و خوشمزه تهيه كن و نزد شوهرت بگذار و با اصرار زيادبهپرخورى تشويقش كن،تا ميتوانى نان و برنج در برنامه غذايش بگنجان،يك سفره رنگارنگو زيبا برايش پهن كن،در اينصورت او تا بتواندشكمش را از اين غذاهاى لذيذ پر ميكند.
اگر بدين برنامه عمل كردى مطمئن باش فاصله چندانى با بيوهشدن ندارى،بزودى او را ازدستخواهى داد،در عين حال از خدمات وپذيرائيهاى تو اظهار رضايتخواهد نمود.
ممكن استخواننده گرامى بگويد:برنامه غذائى مذكور براى طبقهيك و ثروتمندان خوباست كه به انواع غذاهاى لذيذ و گرانقيمتدسترسى دارند اما براى طبقه سه كه اكثريت ملترا تشكيل ميدهند و باتلاش شبانه روزى لقمه غذاى سادهاى بدست مىآورند قابل عملنيست،اينگونه افراد چگونه مىتوانند براى تامين حوائج عمومى بدن برنامهغذائى داشتهباشند؟!
ليكن خواننده گرامى بايد بدين مطلب توجه داشته باشد كهخوشبختانه مواد ضرورى تغذيهبدن در همين غذاهاى ساده و طبيعى بقدركافى وجود دارد.اگر كدبانوى خانه از فن تغذيه وطبخ اطلاع كامل داشتهباشد مىتواند از همين حبوبات و ميوهجات ساده مانند نخود و لوبياوعدس و گندم و سيب و پياز و گوجه و هويج و انواع مختلف سبزيجاتغذائى درست كند كههم مطبوع باشد و هم مطابق بهداشت و حفظ الصحهليكن كاردانى و سليقه لازم دارد.
پىنوشتها:
1-اطلاعات 23 بهمن ماه 1348
2-اطلاعات دوشنبه 26 تير ماه 1351
3اطلاعات 11 اسفند ماه 1348
4-اطلاعات 3 بهمن ماه 1350
5-وسائل ج 14 ص 15
6-بحار ج 62 ص 290
7-مستدرك ج 2 ص 551
8-بحار ج 103 ص 251