بخش های کتاب
سوره قصص آيات 14-1 بيان آيات غرض و مفاد سوره قصص : وعده جميل به مؤ منين با ذكر داستان موسى (عليه السلام)و فرعون از داستان موسى (ع ) و فرعون مؤ منين بايد درس بگيرند وصف كارهاى فرعون و محيطى كه موسى (عليه السلام ) در آن زاده شد معناى آيه : (و نريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض ...) الهام به مادر موسى (عليه السلام ): موسى را شير بده و چون بر او ترسيدىودريايش بيانداز معناى (خاطى ء) و (مخطى ) و مقصود از اينكه فرعون و فرعونيان را درگرفتناز نيل (خاطئين ) لقب داد معناى اينكه فرمود: (واصبح فؤ اد موسى فادغا...) تعقيب و مراقبت خواهر موسى (ع ) او را بدرخواست مادرش بازگردانيده شدن موسى (ع ) به دامان مادر به لطف الهى بحث روايتى چند روايت در ذيل آيه : (و نريد ان نمن على الذين الستضعفوا...) و جرى تطبيقآنبر ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) روايتى متضمن داستان توليد موسى (عليه السلام ) و به رود انداخته شدن اوو... سوره قصص ، آيات 15 - 21 بيان آيات فصل دوم از داستان موسى (عليه السلام ): حوادث بعد از بلوغ و بيرون رفتن ازمصربه سوى مدين و... مراد از اينكه موسى (عليه السلام ) بعدازقتل (خطاءى ) مرد قبطى گفت : (هذا من... مفاد آيه : (قال رب بما انعمت على فلن اكون ظهيرا للمجرمين ) و وجوهى كه درمعناىآن گفته شده است مراد از (مجرمين ) در قول موسى (ع ) (فلن اكون ظهيرا للمجرمين ) بحث روايتى (چند روايت درباره آمدن موسى (عليه السلام ) به مصر و كشتن مردقطبىبه خطا و اينكه گفت : ... آيات 28-22 سوره قصص بيان آيات مربوط به فصل سوم داستان موسى : بيرون شدن از مصر به سوىمدينو ملاقات با شعيب (عليه السلام ) و ... (مدين ) كدام شهر بوده است ؟ موسى (عليه السلام ) در اعمال خود مراقبت شديد داشته و فقط رضاى خدا را درنظرداشته است بحث روايتى رواياتى در ذيل جمله (رب انى لما انزلت الى من خير فقير) سوره قصص ، آيات 29 - 42 رواياتى در ذيل آيات راجع به داستان ورود موسى (عليه السلام ) به مدين وملاقاتبا شعيب (عليه السلام گشتن و... توضيحى در مورد تكلم خداى تعالى با موسى (عليه السلام ) در طور سينا ازوراىحجاب (شجرة ) وجوه مختلف در معناى جمله : (واضمم اليك جناحك من الرهب ...) در خطاب خداوندبهموسى (عليه السلام ) سبب درخواست موسى (ع ) از خداوند كه هارون را به يارى اش بفرستد سخن فرعونيان در تكذيب موسى (عليه السلام ) و جواب آن حضرت بدانان مقصود فرعون از اينكه به (هامان ) گفت : برايم برجى بساز (لعلى اطلعالىاله موسى ) مراد از اينكه فرمود: فرعونيان را پيشوايانى كه به سوى آتش مى خوانندقرارداديم ... بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته مربوط به موسى (عليه السلام)و دعوت او) گفتارى پيرامون داستانهاى موسى (عليه السلام )و هارون - درچندفصل 1- مقام موسى نزد خدا و پايه عبوديت او. 2- آنچه از سرگذشت موسى كه در قرآن آمده است 3 - مقام هارون نزد خدا و پايه عبوديت او 4 - داستان موسى (عليه السلام ) در تورات عصر حاضر آيات 56-43 سوره قصص بيان آيات اشاره به سياق نزول اين آيه شريفه جواب به مشركين كه هم قرآن و هم تورات را رد و انكار مى كنند و گفتند:(سحرانتظاهرا) و (انا بكل كافرون ) مدح و ستايش طايفهى اى از اهل كتاب كه به قرآن ايمان آوردند و... و مژده بهايشانكه دوبار پاداش داده مى شوند. بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته ) بيان گرامى تر بودن حضرت محمد(ص ) و امت او نزد خدا از موسى (ع ) و امت او شاءن نزول (لذين آتيناهم لكتاب ...) و ميان معناى (و يدرون بالحسنة السية) روايت جعلى اهل سنت درباره كفر ابوطالب و بيان اينكه ائمه اطهار (ع)قائل به ايمان او هستند سوره قصص ، آيات 57 - 75 بيان آيات غرض كلى آيات : بيان بهانه ديگرى از مشركين بر عدم ايمانشان به قرآن پاسخ به اين عذر و بهانه مشركين كه اگر ايمان بياوريم از سرزمينمان راندهمىشويم جواب ديگرى به آن بهانه : تنعم و بهره مندى مادىدرحال كفر و بى ايمانى ، در معرض هلاكت و فنا است ترجيح پيروى هدى بر ترك آن بامقايسهحال پيروان هدايت با حال پيروان هوى سخن پيشوايان شرك در روز قيامت كه در مقام بيزارى جستن از پيروان خود (مشركين) معناى و مراد از جمله (اءغوينا هم كما غوينا) معناى اينكه كورى به اخبار نسبت داده شده (فعميت عليهم الانباء) نه به خودمشركين پاسخ ديگر به عذر و بهانه مشركين بيان اينكه خداوند داراى اختيار تكوينى (يخلق ما يشاء) و تشريعى (ويختار) است معناى مختار بودن انسان و بيان اينكه او در برابر اراده تكوينى و تشريعىخدااختيارى ندارد مقصود از اينكه فرمود: (ما كان لهم الخيرة ) سه وجه براى اينكه فقط خدا مستحق پرستش است : (له الحمد فى الاولى و الاخرةوله الحكم و اليه ترجعون ) اثبات توحيد ربوبى خداى تعالى با بيان عجز آلهه مشركين از آوردن نور ياياآوردن شب در قيامت كه روز كشف حقائق است بطلان پندار مشركان آشكار مى گردد (فعلمواانالحقلله ...) بحث روايتى (چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته ) سوره قصص ، آيات 76 - 84 بيان آيات مربوط به قارون كه بهره مندىازمال و ثروت او را از خدا غافل ساخته به هلاكتش انجاميد اشاره اى لطيف به كثرت فراوان ثروت قارون (ان مفاتحة لتنوء بالصبةاولىالقوة ) گفتگوى مؤ منين با قارون و اندرزدادن به او به اينكه سرمستى نكند و باانفاقاموال براى آخرت توشه بياندوزد پاسخ مستكبرانه قارون : اموال من حاصل كاردانى و مهارت خودم مى باشد و كسى درآنسهيم نبوده حق مداخله ندارد جواب به قارون با يادآورى اينكه خداوند پيش از او كسانى توانگرتر از او راهلاكساخته است بدون اينكه علم و ... وجوهى كه در معنااى جواب قارون (انما اوتيته على علم عندى ) گفته شده است ديدگاه يكدسته (دنياپرستان ): تمناى داشتن ثروتى چون ثروت قارون دسته اى ديگر (مؤ منان ): (ثوب اللدخير...) بعد از هلاكت قارون ، برآرزومندان ثروت او معلوم گشت كه وسعت و تنگى رزقتابعمشيت خدا است . بهشت مختص كسانى است كه در اين دنيا خواهان برترى جوئى و فساد نباشند اشاره به اينكه ملاك در ثواب و عقاب ،آثارحاصل از اعمال است بحث روايتى (رواياتى درباره داستان قارون و آيات مربوط به آن ) داستان قارون در تورات حاضر چند روايت درباره تواضع و بيان اينكه بسا مى شود كه بند كفش كسى موجب عجبواستعلاى او مى شود سوره قصص ، آيات 85 - 88 معناى آيه و وجوه مختلفى كه درباره مراد از (معاد) در آن گفته شده است معناى جلمه (قلربى احملم من جاء بالهدى ...) و سخن بعضى مفسران درباره آن شرح و توضيح اينكه توحيد خداوند رابه(كل شى ء هالك الا وجهه ) تعليل فرمود بيان وجه ديگرى در تغيير (كل شى ء هالك الا وجهه ) جواب به يك شبه و اشاره به اينكه مقصود از هلاكت نابودى نيست وجوه مختلف و متعددى كه درباره مراد ازهلاكتكل شى ء و استثناى وجه خدا گفته شده است . بحث روايتى (رواياتى درباره معنى و مفاد جمله : (كل شى ء هالك الا وجهه ) سوره عنكبوت آيات 1 - 13 حاصل و خلاصه اى از غرض و مفاد سوره عنكبوت و اشاره به مكى بودن آن بيان سنت الهى مبنى بر امتحان و آزمايش امت ها علت فتنه و امتحان الهى : تمايز راستگويان از دروغ گويان در ادعاى ايمان معناى آيه : (ام حسب الذين يعملون السيئات ان يسبقونا...) مفاد آيه : (من كان يرجو القاء الله ...) و مردا از (لقاء الله ) امر به نيكى به والدين و نهى از پيروى ايشان در شرك ورزيدن به خدا وصف مؤ منين زبانى كه ايمان عاريتى دارند طائفه مورد بحث در آيات سابق همان منافقين اند مشركين نه تنها عذاب ديگران را بدوش نمى كشند بلكه عذابشان مضاعف خواهدبود رواياتى در معنى و شاءن نزول آيه : (احسب الناس ان يتركوا...) و آيه : (ومنالناس من يقول آمنا...) داستان عياش بن ابى ربيعه و نزول آيه (و ما كان لمؤ منانيقتل مؤ منا الاخطاء) درباره او رواياتى كه مى گويد امت اسلام پس از پيامبر(ص ) در بوته فتنه و آزمايش قرارمىگيرند دو روايت در ذيل : (ليحملن اثقالهم و اثقالا مع اثقالهم ) سوره عنكبوت ، آيات 14 - 40 بيان اين آيات شريفه كه به هفت داستان از انبياء و آزمايش شده امم ايشان اشارهدارد توضيح سخن ابراهيم (عليه السلام ) به قوم خود در مقام دعوت به توحيد وعبادتخدا و ابطال بت پرستى احتجاج بر مساءله معاد با اشاره به آغاز خلقت خلق احتجاج بر مساءله معاد با اشاره به آغاز خلقت خلق بت پرستى دليل و مستندى نداشته ، منشاء آن تقليد و علاقه هاى قومى است بيان عاقبت بت پرستى : عابد و معبود يكديگر را تكفير مى كنند تنها لوط(ع ) است كه به حضرت ابراهيم (ع ) ايمان آورد معنى و مورد استعمال كلمه (اجر) و مقصود از اينكه درباره ابراهيم (عليه السلام)فرمود: (وآتينا اجره فى الدنيا) مراد از اتيان رجال ، قطع سبيل و اتيان منكر در نادى كه قوم لوط مرتكب مى شدهاند نفرين لوط قومش را و به استجابت رسيدن آن مقصود ابراهيم (ع ) از (ان فيها لوطا...) خطاب به ملائكه عذاب اشاره به امتحان و ابتلاء قوم مدين ، عاد و ثمود و... و گرفتار شدنشان بهعذابالهى بحث روايتى (رواياتى در ذيل بعضى آيات گذشته ) رواياتى درباره عمل قوم لوط و عذاب الهى آنان سوره عنكبوت ، آيات 41 - 55 تمثيل اتخاذ ارباب و آلهه و روى آوردن به غير خدا به اتخاذ سست ترين خانهها،خانه عنكبوت معنى و مفااد آيه شريفه : (ان الله يعلم ما يدعون من دونه من شى ء...) خلقت ، تدبير و ولايت ملازم يكديگرند و هر سه مختص به خداى تعالى است چگونه نماز ايستادن را از فحشا و منكر باز مى دارد جواب به اين اشكال كه چرا بسيارى از نمازگزاران مرتكب كبائر و منكرات مىشوند؟ حق مطلب در پاسخ اشكال فوق معناى (ذكر) و مقصود از اينكه درباره نماز فرمود: (و لذكر الله اكبر) وجوه مختلفى كه مفسرين در معناى (ولذكر الله اكبر) گفته اند مقصود از مجادله نيكو با اهل كتاب كه بدان امر فرموده است احتجاج بر اثبات اينكه قرآن نازل از ناحيه خداى سبحان است بحث روايتى رواياتى در ذيل آيه : (ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنكر و لذكراللهاكبر) رواياتى درباره ياد خدا و در ذيل (ولذكر الله اكبر) چند روايت حاكى از اينكه مراد از (الذين اوتوا العلم ) ائمه (عليهم السلام ) هستندودرباره شاءن نزول آيه : ... سوره عنكبوت ، آيات 56 - 60 امر و تحرص به مهاجرت و صبر كردن بر مشكلات هجرت مرگ براى شما قطعى است پس خد را براى آخرت مهيا سازيد بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات : (الم تكن ارض الله واسعة ...)و(كل نفس ذائقة الموت ) و (كاءين من دابهلا تحمل رزقها...) همه انسانها مى ميرند حتى پيامبران (انك ميت و انهم ميتون ) آيات 69-61 سوره عنكبوت ضد و نقيض ها در اعتقادات مشركين درباره خالق و مدبر عالم ضيق و وسعت روزى و معيشت بدست خداوند است و بس توضيح اينكه زندگى دنيا لهو و لعب و زندگى آخرت حيات واقعى است حكايت تناقض ديگر از تناقضهاى مشركين مكه مكرمه حرم امن الهى است معناى آيه : (والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين ) بحث روايتى (چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته ) سوره روم ، آيات 1 - 19 اشاره به مضامين و غرض سوره مباركه روم وجوهى كه در معناى آيه : (يومئذ يفرح المؤ منون بنصر الله ...) و ارتباط آنباقبل (غلبت الروم ...) گفته شده است اشاره اى در مورد وجه اينكه خداوند خلف وعده نمى كند (لا يخلف الله وعده ) چند وجه در بيان مفاد آيه : (يعلمون ظاهرا من الحيوة الدنيا...) توضيح مراد از اينكه فرمود: خداوند جهان را جز به (حق )و(اجل مسمى ) نيافريد دو وجه در معناى آيه : (ثم كان عاقبة الذين اساؤ ا السوآى ان كذبوا بآياتالله...) نكاتى كه از آيه : (فسبحان حين تمسون و حين تصبحون وله الحمد...) استفادهمىشود بحث روايتى (نقد رواياتى كه در ذيل آيه : (غلبت الروم ...) و شرطبندى بامشركينبر سر غلبه روم نقل شده ) شرطبندى ابوبكر با مشركين بعد از نزول آيه تحريم قمار بوده است . سوره روم آيات 20 - 26 اشاره به مراد از اينكه در مقام بر شمردن آيات خود فرموده است خدا شما را ازخاكآفريد بيان اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن در شب ، تلاش در روز، رعد و برق،فروفرستادن باران و... مراد از، قيام آسمان و زمين در (و من آياته ان تقوم السماء و الاءرض باءمره ) يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن در شب ، تلاش در روز، رعد و برق،فروفرستادن باران و... نكاتى كه در ترتيب بيان آيات وجود دارد همه موجودات تحت از اطاعت تكوينى خداوند هستند سوره روم ، آيات 27 - 39 طرح يك اشكال و بيان وجوه مختلفى در پاسخ به آن پاسخ ديگرى از صاحب كشاف و بيانچهاراشكال به آن جواب به اشكال فوق با بيان مفاد جمله :(وللهالمثل الاءعلى ) تمثيلى متضمن رد و ابطال پندار مشركين درباره اينكه خدا از مخلوقات خودشركايىدارد شرح مفاد آيه : (فاقم وجهك للدين حنيفا فطرة الله التى فطرالناسعليها...) بيان اينكه فطرت انسان هادى همه افراد در هر عصر و مصر به سوى سعادت است اقوال مختلف مفسرين درباره مفردات و مفاد آيه (فاقم وجهك للذين حنيفا...) كلام فخر رازى در مراد از (لاتبديل لخلق الله ) وبياناشكال آن نهى از تخرب و تفرق در دين كه از صفات مشركين و ناشى از پيروى آنان ازاهواءخود است مراد آيه شريفه و بيان عدم منافات آن با آيه (و اذا مس الانسان ضردعوا...) وسعت و تنگى معيشت تابع مشيت خدا است (يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر) مراد از (ربا) و (زكات ) در آيه : (و ما آتيتم من ربا ليربوا...) بحث روايتى روايتى درباره شاءن نزول آيه : (ضرب لكم مثلا من انفسكم ...) كه در مقامنفىاعتماد به شريك داشتن خدا است رواياتى در ذيل آيه : (فطرة الله التى فطر الناس عليها...) و بيان مراداز(فطرت ) چند روايت حاكى از اينكه كل مولود يولد على الفطرة ... فدك حق مسلم حضرت زهرا(س ) بوده است گفتارى در معناى فطرى بودن دين درچندفصل 1 - هدايت عامه موجودات بسوى غايت تكوينى خود 2 - زندگى اجتماعى و نياز به قانون ويژگى انسان است 3- دين (مجموعه سنن قوانين ) بايد در جهت برآوردن حوائج حقيقى انسان و مطابقبافطرت و تكوين تشريع شده باشد. 4 - اسلام (دين فطرت )، (دين خدا)و(سبيل الله ) است سوره روم ، آيات 40 - 47 هيچ شاءنى از شؤ ون عالم از (خلقت ) جدا نيست و لذا خالق عالم را شريكىنيست اشاره به وجود رابطه مستقيم بين اعمال مردم و حوادث عالم سخن عجيب مفسرين در ذيل آيه (ظهر الفساد فى البر و البحر...) دو دسته شدن مردم در روز قيامت ، كافران به سوى جهنم و نكو كرداران بهسوىبهشت پاداشى كه خدا به مؤ منان صالح العمل مىدهدفضل او است كه ناشى از محبت خدا به بندگان خود مى باشد يادآورى آيت (باد) و آثار آن بحث روايتى (رواياتى در ذيلآيه : (ظهر الفساد...) و برخى ديگر از آياتگذشته ) سوره روم ، آيات 48 - 53 استدلال بر توحيد و معاد با يادآورىانزال باران و ديگرافعال خداى تعالى خدايى كه زمين موات را (با فرستادن باران ) زنده مى كند مردگان را نيز زندهخواهدكرد سوره روم ، آيات 54 - 60 يادآورى مراحل خلقت و حيات انسان وصف حال مجرمين در قيامت كه فاصله بين مرگ و بعث خود را ساعتى بيشنمىپندارند سوره لقمان ، آيات 1 - 11 مضامين سوره مباركه لقمان و غرض از نزول آن نكوهش كسى كه براى منصرف ساختن مردم از حقائق و معارف قرآن ، به ترويج(لهوالحديث ) مى پرداخته است توصيف خريدار لهو الحديث : گويا گوشش در برابر تلاوت قرآن كر است بحث روايتى (رواياتى درباره شاءن نزول آيه : (و من الناس من يشترى لهوالحديث...) و اينكه غنا لهو الحديث است ) رواياتى دال بر حرمت غنا و موسيقى حديثى از امام سجاد(ع ) در بيان شدت حرمت موسيقى سوره لقمان ، آيات 12 - 19 (شكرگزارى خداوند) حكمتى است كه خدا به لقمان عطا فرمود. اشاره به علت اينكه شرك به خدا ظلم عظيم است تشكر از پدر و مادر شكر خدا است بيان موردى كه نبايد در آن از والدين اطاعت كرد بخاطر والدين نبايد از دين - كه رهنماى سعادت ابدى است - چشم پوشىكرد علم خداوند به تمامى پنهان ها احاطه دارد معناى اينكه لقمان بعد از امر فرزند به صبر بر مصائب ، صبر را از(عزمالامور) خواند توضيح سفارشات ديگر لقمان به فرزند: (و لا تصعر خدك للناس ...) بحث روايتى رواياتى درباره حقوق والدين و حد اطاعت از ايشان رواياتى درباره نماز، صبر و پرهيز از گناهان كوچك و راجع به معناى جمله :(ولاتصعر خدك للناس ) گفتارىپيرامون داستانلقمان و پاره اى از كلمات حكمت آميز او - دردوفصل 1 - شخصيت و داستان لقمان و حكمت داده شدنش ، در روايات پاره اى از مواعظ و حكم آن جناب سوره لقمان ، آيات 20 - 34 معناى اينكه فرمود: (سخر لكم ما فى السموات و ما فى الارض ) نكوهش از مجادله بدون علم و از روى تقليد درباره خدا احتجاج بر وحدانيت خداى تعالى در الوهيت و ربوبيت ، از طريق انحصار ملك حقيقىدراو، و غنى و ... افاده كثرت و وستعت خلق و تدبير خداى تعالى بيان امكان معاد در برابر استبعاد مشركين اعتراض به آينه شريفه و پاسخ به آن استشهاد براى علم خدا به اعمال بندگان به تدبير جارى در نظام شب و روز معناى (حق ) بودن خداى تعالى و (على ) و (كبير) بودن او عزاسمه معناى جمله : (و لا يغرنكم بالله الغرور) بيان اينكه خداوند عالم به هر كوچك و بزرگ است بحث روايتى چند روايت در بيان مراد از نعمت هاى ظاهر و باطندرذيل آيه (واسبغ عليكم نعمه ظاهرة و باطنة ) وصف دنيا از زبان اميرالمؤ منين (عليه السلام ) در جواب مردى كه از دنيا بدگويىمىكرد چند روايت در مورد انحصار علم به چند چيز در خداى تعالىدرذيل آيه : (ان الله عنده علم الساعة و...) سوره سجده ، آيات 1 - 14 بيان آيات اجمال مطالبى كه سوره مباركه سجده متضمن است مقصود از قومى كه پيش ز پيامبر اسلام (صلى الله عليه و اله و سلم )، پيامبربهسويشان فرستاده نشده بود (ما اتيهم ن نذير من قبلك ) استواء خداوند بر عرش كنيه از مقام تدبير موجودات بعد از خلقت آنها است تحليل معناى شعاعت و اينكه جز خداوند ولى و شفيعى نيست معناى ديگرى كه مفسرين براى جمله : (ما لكم من دونه من ولى و لا شفيع)قائل شده ند و براى آن توجيهاتى كرده اند توضيح مفاد آيه : (يدبر الامر من السماء الى االارض ثم يعرج اليه فى يومكانمقداره الف سنة مما تعدون ) اشاره به حقيقت حسن و بيان اينكه خلقت و حسن متلازمند(احسنكل شى ء خلقه ) و زشتى و بدى ذاتى مخلوقات نيست مراد از انسان در جمله : (و بدء خلق الانسان من طين ) سخن كفار در مقام استعباد معاد، و جواب به آن بيان اينكه مرگ انسان نابودى انسان نابودى او نيست با توضيحى راجه بهتجردنفس جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش انسان نخستين بررسى آنچه در قرآن در اين باره آمده است نظريان و فرضيات مختلف در اين باره ، از آن جمله فرضيه تطور انواع بيان عدم دلالت آياتى كه احيانا براى تاءييد فرضيه تطور بدانها استشهادشدهاست بر صحت اين فرضيه سوره سجده ، آيات 15 - 30 از نظر اوصافشان معرفى مؤ منين از نظر اعمالشان بشارت به مؤ منين به پاداشى مافوق علم و تصور همگان (فلا تعلم نفس ما اخفىلهممن قرة اعين ) مقايسه مومن و كافر از نظر عاقبت آنها، پاداش و جزاى الهى وجوه مختلف درباره مراد از (بلقائه ) در آيه (و لقد آتينا موسى الكتاب فلاتمنفى مربة من لقائه ...) مقصود از (فتح ) در آيه : (و يقولون متى هذا الفتح ...) بحث روايتى رواياتى دز ذيل آيه (تتجافى جنوبهم عن المضاجع ) و (فلا تعلم نفس مااخفىلهم من قرة اعين ...) رواياتى در عظمت نماز شب و فضيلت شب و روز جمعه چند روايت در ذيل آيه (افمن كان مؤ منا كمن فاسقا...) و (لنذيقنهم من العذابالادنى...) سوره احزاب ، آيات 1 - 8 اشاره به زمينه نزول آيه : (يا ايهاا النبى اتق الله و لا تطع الكافرين والمنافقين...) معناى جمله : (ما جعل الله من قلبين فى جوفه ) و ارتباط آن راباقبل و بعد الغاء رسم و سنت (ظهار) و (دعاء و تبنى - فرزند خواندگى توضيح مفاد و مراد از اينكه فرمود: (النبى اولى بالمؤ منين من انفسهم وازواجهامهاتهم ) بيان الويت در توراث صاحبان رحم از مؤ منين الغاء سنت توراث غير ارحام از يكديگر - مراد از ميثاقى كه خداوند ازپيامبرانگرفت وجوهى كه درباره مراد از اينكه فرمود: (تا از راستى راستگويان بپرسد)گفتهاند بيان اينكه مراد از راستى در جمله : (ليسئل الصادقين عن صدقهم ) انطباقپيمانالهى در عالم ذربا كردار و عمل در اين عالم است بحث روايتى روايتى درباره شاءن نزول آيه : (يا ايها النبى اتق الله ...) چند روايت حاكى از اينكه پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود هر كه رامنمولايم على (عليه السلام ) مولا است در... سوره احزاب ، آيات 9 - 27 بيان آيات مربوط به داستان جن احزاب (خندق ) حكايت ترس و بهانه تراشى منافقان و بيماردلان بعد از مشاهده لشكر انبوه دشمنوسخن پراكنى هايشان در ... مقصود از اينكه فرمود: (لقد كان لكمفىرسول الله اسوة حسنة ...) وصف حال مؤ منين بعد از ديدن لشكريان احزاب : افزون گشتن ايمان ، وفا واستوارىبر عهده و... بيان وصف مؤ منينى كه به عهد خود وفا كردند اشاره به اينكه بسا مى شود گناه مقدمه سعادت و آمرزش مى شود بحث روايتى داستان اجتماع قبائل مختلف عرب براى جنگ با پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )ووقايع جنگ احزاب : حفر خندق و... يكى از معجزات پيامبر اكرم (ص ) در واقعه حفر خندق يكى ديگر از دلائل نبوت حضرت خاتم (ص ) در واقعه خندق روياروئى لشكر اسلام و كفر در جنگ خندق آغاز درگيرى و به ميدان آمدن عمرو بن عبدود و مقابله اميرالمؤ منين (عليه السلام )بااو پيروزى اميرالمؤ منين بر عمرو بن عبدود و بيان ارزش آن از زبان مباركپيامبر(ص) نيرنگى كه يكى از مؤ منان بعد از اجازه گرفتن از پيامبر (صلى الله عليه و آلهوسلم ) براى ايجاد تفرقه بين دشمنان به كار برد خذيفه بن اليمان از جنگ خندق سخن مى گويد خاتمه جنگ احزاب و روانه شدن سپاه اسلام به سوى بنى قريظه و محاصرهآنانو... سرانجام يهوديان بنى قريظه و حكميت سعد بن معاذ درباره آنها سرانجام حق ستيزى كعب بن اسيد يهودى وشاءننزول (و انزل الذين ظاهروهم ...) سوره احزاب ، آيات 28 - 35 بيان آيات بيان آيات مربوط به همسران رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) مخير كرد پيامبر اكرم (ص ) همسران خود را بين دو امر تنها ملاك سعادت و كرامت (تقوى ) است و هيچ حسب و نسب از آن جمله همسرىپيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم )... اشاره بر مضاعف بودن پاداش و كيفر، زنان پيامبر(ص ) دربرابرعمل خوب و بد خود دستوراتى چند به همسران پيامبر اكرم (ص ) (اهل البيت ) و مخاطب آيه (يريد الله ليذهب عنكمالرجساهل البيت و يطهركم تطهيرا) چه كسانى هستند؟ اثبات اينكه مراد از (اهل البيت ) و مخاطب آيه تطهير، خمسه طيبه (پيغمبر، على،فاطمه ، حسن و حسين عليهم ... آيه تطهير بدنبال آيات مربوط به زنانپيامبرنازل شده است مفاد آيه تطهير عصمت اهل بيت (ع ) به اراده تكوينى خداوند است اشاره به فرق بين اسلام و ايمان و اشاره به اينكه در شريعت اسلام از نظر حرمتوكرامت بين زن و مرد فرق نيست بحث روايتى شاءن نزول آيه (يا ايها النبى قل لازواجك ...) رواياتى در ذيل آيات مربوط به همسران پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم) نام و مشخصات همسران و كنيزان رسول الله (ص ) اغصار اهل بيت (ع ) در پنج تن بنقل از ام سلمه روايات متعدد درباره نزول آيه تطهير درباره پنج تن (عليهم السلام ) كه درزيركساى پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) ... رواياتى درباره اينكه رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) مدتى را هرصبحبه در خانه على (عليه السلام ) ... چند روايت متضمن اينكه مقصود از اهل بيت رسول الله (صلى الله و آله و سلم ) همسرانآنحضرت نيستند سوره احزاب ، آيات 36 - 40 بيان مراد از قضاى خدا و رسول (صلى الله عليه و آله و سلم ) در اين آيه معناى آيه (و ما كان لمؤ من و لا مؤ منة اذا قضى الله و رسوله امرا...) توضيح آيه : (و اذ تقول للذى انعم الله عليه و انعمت عليه ...) كه راجعهبهازدواج پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم )... بيان اينكه جمله (و تخشى الناس والله احق ان تخشيه ) متضمن تاءييد و انتصارآنجناب است اشاره به اشتباه مفسرين در ارتباط با آيه فوق اشاره به فرق بين (خوف ) و (خشيت ) و اينكه خوف به انبياء (عليهم السلام)نسبت داده مى شود ولى خشيت از ... پاسخ به اعتراض مردم درباره ازدواج پيامبر با همسر پسرخوانده اش بحث روايتى (رواياتى پيرامون آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليهوآله و سلم ) با همسر مطلقه زيد بن حارثه ) سوره احزاب ، آيات 41- 48 معنى و مراد از ذكر و تسبيحى كه مؤ منان بدان امر شده اند و وجه اينكهفرمود:(سبحوه بكرة و اصيلا) مقصود از درود فرستادن خدا بربندگان كه بسيار ياد خدا مى كنند اشاره به معناى (شاهد) و (سراج منير) بودن پيامبر گرامى (صلى الله عليهوآله و سلم ) بحث روايتى رواياتى درباره فضيليت ذكر خدادرذيل آيه : (يا ايها الذين آمنوا ذكروا الله ذكرا كثيرا) سوره احزاب ، آيات 49 - 62 بيان آيات مربوط به نكاح و طلاق كه بعضى مخصوص پيامبر (صلى الله عليهوآله و سلم ) و برخى راجع به همه مسلمانان است بيان هفت طائفه از زنان كه خدا در پيامبر(ص)حلال كرده است دستور به مسلمانان كه از وراى حجاب با همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم) ملاقات كنند معناى صلات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر اكرم (ص ) معناى اينكه خدا آزاردهندگان پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) را در دنيا وآخرتلعنت كرده است وجه اينكه آزار مؤ منين را (بهتان ) و (اثم مبين ) خواند تهديد منافقين و بيماردلان و شايعه پرااكنان به اخراج از شهر و مدور ساختنخونشان، اگر از فساد دست نكشند بحث روايتى چند روايت درباره احكام و آداب طلاق رواياتى در ذيل آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) واحكاممربوط به ... شاءن نزول آيه (و امراء مؤ منة ان وهبت نفسها للنبى...)بنقل از كتاب شريف كافى شاءن نزول آيه (يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوت النبى ...) چند روايت درباره معناى صلوات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر (صلى الله عليهوآله و سلم ) و كيفيت ... دو روايت در ذيل آيه مربوط به حجاب زنان ودرذيل آيه متضمن تهديد منافقان و بيمار دلان و شايعه پراكنان سوره احزاب ، آيات 63 - 73 وصف حال كافران در عذاب قيامت و عذر آوردنشان به اينكه ما بزرگان خود راپيروىكرديم و گمراه شديم توضيحى درباره اينكه صلاح اعمال و غفران ذنوب را نتيجه و فرعبر(قول سديد) آورد بررسى احتمالات مختلف در مراد از امانتى كه به انسان به وديعه سپرده شده است بيان اينكه مراد از اين امانت ولايت الهى وكمال در اعتقاد وعمل حق است و مقصود ازحمل انسان دارا ... پاسخ به ين پرسش كه چراى خداى حكيم و عليم چنين بار سنگينى را بر انسانظلومو جهول بار كرد معناى عرضه امانت به آسمانها و زمين و وصفانسانحامل آن به ظلوم و جهول اقوال مختلف مفسرين در تفسير آيه : (انا عرضناالاءمانة ...) و مراد از امانت وعرضآن بحث روايتى روايات و اقوالى درباره مقصود از اذيتبنىاسرائيل به موسى (عليه السلام ) درذيل آيه : (لا تكونوا ... دو روايت درباره امانتى كه خدا عرضه كرد توضيحى درباره اينكه مقصود از آن امانت ، ولايت اميرالمؤ منين (عليه السلام ) است سوره سبا، آيات 1 - 9 موضوعاتى كه در سوره مباركه سباء از آن بحث شده استدلال بر بعث و جزا با استناد به عموميت ملك ،وكمال علم خداى تعالى پاسخ به منكرين معاد با بيان عموميت علم خدا و وسعت آن استهزاى كفار پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) را در اختيارش از معاد،وجواب به آنان و تهديدشان به عذاب و هلاكت اندرز كفار و تهديد آنان بجهت تكذيب پيامبر و استهزاء آنحضرت بيان آيات مربوط به نعمت هايى كه خداوند به داوود و سليمان (عليه السلام )دادهموهبت فرموده بود كوهها و مرغان به امر خدا مسخر داود(ع ) بودند بيان موهبت هاى الهى به حضرت سليمان (ع ) اشاره به مرگ سليمان (ع ) در حالى كه به عصاى خود تكيه داده بود داستان قوم (سباء) كه متنعم بودند و كفران نمودند و هلاك و نابود گشتند قوم سبا خود پيشنهاد عذاب مى دهند پيروى از شيطان اختيارى بوده و معيارى براى تميز مؤ من به آخرت از شاك در آناست بحث روايتى (روايتى در باره مواهب خداوند به داوود و سليمان (عليه السلام )وداستان قوم سباء) آيات 30-22 سوره سباء ابطال الوهيت آلهه مشركين با استدلال به اينكه آنها دعاى كسى را اجابت نمىكنند توضيح معناى اينكه فرمود: (و لا تنفع الشفاعة عنده الا لمن اذن له ) حكايت تذلل و خشيت ملائكه در مقابل خداوند بيان اختلاف مراتب ملائكه و مقامات متفاوت آنها اقوال ديگر در تفسير و بيان مراد اين آيه شريفه احتجاج ديگرى عليه مشركين با پرسش از خود مشركين درباره روزى دهنده آنان روز قيامت روز جمع و فتح است احتجاح ديگر: خدايان خود را به من نشان بدهيد... معناى آيه : (و ما ارسلنا الا كافة للناس ...) تقرير برهانى كه با بيان عموميت رسالت پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم)بر توحيد و نفى الهه و شركاء متضممن است بحث روايتى (چند روايت در ذيل آيه : (حتى اذا فزع عن قلوبهم ...) و آيه : (وماارسلناك الا كافة للناس ) سوره سباء، آيات 31 - 54 گفتگو و مخاصمه ضعفاى با بزرگانشان ، در قيامت ، كه گمراهى خود رامتوجهبزرگان خود كرده ... دروغگويى و پنهانكارى كفار در قيامت كه روز كشف اسرار است ، از باب ظهورملكاترذيله و عادات بد نفسانى است وجه اينكه مترقين گفتند ما عذاب نمى شويم جواب به آنان با بيان اينكه كثرتمال و اولاد بدون ايمان وعمل صالح مانع از عذاب نيست سؤ ال خداوند از ملائكه (آهولاء اياكم كانوايعبدون ) و بيزارى جستن ملائكه ازعبادتمشركين مقصود از اينكه مشركين به جن ايمان داشته آنها را عبادت مى كرده اند اصرار و پافشارى مشركين در پيروى هوى و مقاومتبدوندليل در برابر حق و موعظه پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )... وصف حال مشركين در ساعت مرگ كه از سلطه خدا مفرى نداشته ، ايمان ديرهنگامشانسودى به حالشان نمى رساند بحث روايتى رواياتى درباره انفاق و صدقه دادن رواياتى در باره اينكه آيات (و لوترى اذ فزعوا) ناظر بر فرو رفتنلشكرسفيانى در زمين (در زمان ظهور حضرت مهدى
