|
|
|
 |
|
 |
| |
الف - در خانواده رهبانيت بدعت است
ذيلا به پاره اى از احاديث معتبر مربوط اشاره مى گردد
1. فردى به خانه زنان پيامبر(ص ) رفته از عبادت موردنظررسول اكرم (ص ) سؤ ال كرد، هر كس چيزى مى گفت ، قلقله افتاده بود... بالاخرهحضرتش وارد شده فرمودند(( انتم القوم الذين قلتم كذا و كذا؟ اما و الله انى لاخشاكم له ، و اتقاكم له ، لكنى اصوم و افطر، و اصلى وارقد، اتزوج النساء، فمن رغبعن سنتى فليس منى )) (از انس بن مالك .) اشاره بر اينكه شما بوديد كه گفتيدعبادت فقط انجام يكى از امور مذكور است از خدا مى ترسم كه چنين گفتيد، از خداوند طلبمغفرت كنيد. اما روش من (رسول الله ) اين است روزه گرفته و افطار مى كنم . نماز بجامى آورم ، با زنانم نيز تزويج مى كنم و هر كس از روش من پيروى نكند مسلمان نمىباشد.
2. يكى از راويان مى گويد زن عثمان بن مظعون با قيافه نامطلوبى به خانه زنانرسول اكرم (ص ) رفته بود كه از او سؤ ال شد شوهر تو كه از همه شوهران قريشمتمول تر است ، اين چه قيافه ايست به خود گرفته اى ؟ زن عثمان گفت ما كارى نداريمجز اينكه روزها روزه بگيريم ، شبها به نماز بايستيم ، حضرترسول اكرم (ص ) به اين مذاكرات گوش داده هنگام ملاقات عثمان فرمودند: آيا تو از ماتبعيت نمى كنى عرض كرد پدر و مادرم بقربانت چه شده است ؟ حضرت فرمود آيا فقطروزه مى گيرى و نماز مى خوانى در حاليكهاهل خانه ات هم حقى دارند. جسم تو نيز نيازهائى دارد، روزه افطار، تاءمين و رشد جسمانىهم همراه و توام است . عثمان گفت از اين پس زن خود را همچون عروس عطرآگين و منظم مىسازم و اينچنين هم شد، اين است كه مشهور شده ما هممثل ديگر مردم زندگى مى كنيم (روايت از الطيرانى ، ابوبعلى ).
3. الطيرانى روايت كرده است از ابى امامه كه حضرترسول اكرم (ص ) فرمود (( انى انما بعثت بالحنيفيه السمحة ولم ابعث بالرهبانيهالبدعه )) من براى آوردن دين حنيف آسانى برانگيخته شده ام نه براى كناره گيرىو گوشه گيرى بلكه دين من در متن زندگى فردى و اجتماعى مردم و اجتماعى مردم است .
ب - در خانواده زن امانت الهى است
روايات معتبر مربوط عبارتند از:
1. (( الله الله فى النساء فانهن عوان بين ايديكم ، اخذ تموهن بامانه اللهفاستحللتم فروجهن بكلمه الله )) روايت احمد از انس كه در آخر وصيتنامهرسول اكرم (ص ) آمده است .
خوب توجه كنيد مسئله زنان مهم است . اين زنان كمكهائى در اختيار شمايند. زنان را امانتخدائى بدانيد و اگر بخواهيد با كلمات خدائى تزويج كرده بخودتان حلالشان كنيد.
2.(( ان الله تعالى سائلكل راع عما استرعاه ، احفظ ذلك ام ضيعه ، حتىيسال الرجل عن اهل بيته )) (روايت النسائى و ابن حيان از انس در صحيحه ).
خداوند از هر مسئولى در مورد مسئوليتش سؤ ال خواهد فرمود حتى از مرد، در مورداهل بيت و خانه اش مواخذه خواهد شد.
3.(( انى اخرج عليكم حق الضعيفين : اليتيم و المرئة .)) (روايت البخارى و ابن حياناز ابى هريره در صحيحه )
من شما را مسئول رعايت حق دو قشر لازم به مساعدت مى دانم كه يكى يتيم است و ديگرىعيال شما.
4.(( اتقوالله فى الضعفين : المملوك و المره )) (روايت ابن عساكر از ابن عمر)
فرمان خداوند را نسبت به حق دو قشر لازم به كمك (افراد تحت الحمايه وعيال ) در نظر داشته باشيد.
5.(( كلكم راع و مسئول عن رعيته . الامام راع ومسئول عن رعيته ، و الرجل راع فى اهله و مسئول عن رعيته ، و المراه راعيه فى بيت زوجها ومسئول عن رعيتها، و الخادم راع فى مال سيده ومسئول عن رعيته و كلكم راع و مسئول عن رعيته )) (روايت البخارى و مسلم از ابن عمركه خود از رسول اكرم (ص ) شنيده است )
عابرى ياران رسول اكرم (ص ) را شادمانه ديد كه سؤال مى كردند چه كسانى راه خدائى مى پيمايند؟ حضرت فرمودند: اگر كسانى ازپول خود براى كودكان خود، براى والدين سالخورده خود يا براى پاكى نفس خود خرجىبكنند در راه خداوند است و اگر مخارجى براى رياكارى و فخرفروشى بعهده گيرند درراه شيطان و نفس اماره است . (روايت الطيرانى از كعب بن عجره دررجال الصحيح ).
6.(( ان الله يوصيكم بامهارتكم ، ان الله يوصيكم باناثكم ، ان الله يوصيكمبالاقرب فالا قرب )) خداوند در مورد مادران شما، زنان شما و بستگان و خويشانشما سفارش فراوان فرموده است . (روايت الطيرانى از المقدام بن معدى كرب ).
7.(( ماورث و الدولدا خيرا من ادب حسن )) هيچ چيز بهتر از ميراث ادب نيك بهفرزند نمى باشد. (روايت الطيرانى از عبداله بن عمر در الاوسط).
8. (( لان يؤ دب الرجل ولده خبر من ان يتصدق بصاعكل يوم .))، ((حق الولد على الولدان يعلمه كتابه و سباحه و الرمايه و ان لايزرقهالاطيبا)) ، (روايت البيهقى از ابى سليمان مولى ابى رافع )
مسلم اين است ، مردى كه ادب كند فرزند خويش به مراتب بهتر از آنست كه هر روز بهمقدار يك صاع صدقه دهد. (سه كيلو گندم ، مويز، خرما...)
فرزند نسبت به والدين خود حق دارد كه وى را نوشتن ، شنا و تيراندازى و ورزشبياموزند و غذاى سالم و حلال و پاكيزه برايش فراهم كنند.
ج - نيكى و خوش رفتارى با عيال در خانواده
در ذيل 15 مورد از توصيه هاى حضرتش آورده شده است :
1.(( خيركم خيركم : لاهله ، و انا خيركم لاهلى ))
بهترين شما كسى است كه با خانواده خود خوش رفتارى كند و اين روش ملاك كار من درخانواده است . (روايت از ابن ماجه و حاكم از ابن عباس ).
2.(( اكمل المؤ منين ايمانا: احسنهم خلقا و خياركم خياركم لنسائهم )) (روايت ازالتمذى و ابن حيان )
كاملترين مؤ منين كسى است كه بهترين اخلاق را داشته و بهترين شما مردم كسى است كهبا عيالش خوش رفتارى مى كند.
3.(( ما اكرم النساء الاكريم و ما اهان النساء الالئيم )) (راويت از الحاكم و شيخرشيد رضا از ابن عباس در فداءالجنس ).
فقط كسانى كه صاحب كرمند زنان را محترم مى شمرند و تنها كسانى كه پست و لئيم اندبه زنان (بخصوص عيالشان ) اهانت مى كنند.
4.(( ارحم الناس بالنساء و صبيان ))
رسول اكرم (ص ) از همه مردم نسبت به زنان و كودكان محبت بيشترى داشت . (روايت حمزهفتح اله از انس بن مالك در كتاب حقوق النساء فى الاسلام ).
5. (( ان المرئة خلقت من ضلع و انك ان تردا اقامه للضلع تكسرها، فدارها، تعشبها)) (روايت احمد از سمره در مسند در صحيحه المستدرك ).
گوئى كه زن از اركانى بوجود آمده ، وقتى مى خواهى اين اركان را استوار سازى ، درهمشكسته ، خرد مى شوند. پس بهتر است با زنها مدارا كنى تا زندگى بگذرد.
6. (( من فرح انثى فكانما بكى من خشيته الله و من بكى من خشيته حرم الله بدنهعلى النار)) (روايت حمزه فتح اله در حقوق زنان در اسلام )
كسى كه زن را نرنجاند مثل آنست كه از ترس خداوند گريه كند كه در اين صورت جسم وجانش آسيب نمى بيند (طعمه آتش نمى شوند).
7.(( لايفرك مؤ من مؤ منه ، ان كره منها خلقا رضى منها آخر)) (روايت از الترغيب والترهيب ).
هيچ يك از مؤ منين ، زن مؤ منى را متنفر نمى سازد اگر هم از اخلاق آنها خوشتان نيامدبالاخره سعى كنيد وقتى جدا مى شويد هر دوخوشحال و راضى باشيد.
8. از رسول خدا سؤ ال شد (( ما حق زوجة احدنا عليه ))قال ((ان تطعمها اذا طعمت و تكسوها اذا اكتسبت و لاتضرب الوجه و لا تقبح و لا تهجر الافى البيت )) (روايت از ابو داوود و ابن حيان از معاويه بن حيده در صحيحه )
سؤ ال شد هر كدام از ما چه حقى نسبت به زنانمان رعايت كنيم ؟
فرمودند: وقتى گرسنه هستند غذايشان برسانيد، وقتى لباس مى خواهند تهيه كنيد. آنهارا سرزنش و تقبيح نكنيد و كناره گيرى نكنيد. جز اينكه در خانه خود باشيد (زيرا درخارج خانه شما، احتمالا زنان از قهر شما سوءاستفاده مى كنند).
9. در جاى ديگر آمده است ، خوب توجه كنيد از هر توصيه اى براى خوشرفتارى بازنان استقبال كنيد. اين زنها يارانى هستند كه بين شمايند، غير از اين از آنها نخواهيد مالكآنها كه نيستند مگر آنكه به فحشاء آشكار دچار شده باشند. اگر چنين بود از همبسترىكناره بگيريد و به نحوى نزنيد كه جايش سرخ بشود كه اگر از شما پيروى كردنددنبال راه ديگرى نباشيد. خوب متوجه باشيد شما حق برگردن زنانتان داريد و زنان شماهم حق بر گردن شما دارند حقى كه زنان شما بايد رعايت كنند اين است كه از كسانيكهشما خوش نداريد استقبال نكرده و پذيرائى نكنند و اجازه ورود به خانه به كسى كهشما اكراه داريد ندهند اما حقى كه شما نسبت به زنانتان بايد رعايت كنيد اين است كه درتغذيه و لباس و زندگى آنها خوش رفتار باشيد. (روايت ابن ماجه و الترمذى از عمروبن الاحوص الجشمى ).
10. زنان رسول اكرم (ص ) بايشان گفتند: (( ذهبالرجال بالفضل بالجهاد فى سبيل الله ، فما لناعمل ندرك به عمل الجهاد فى سبيل الله ؟ ((فقال )) مهنه احداكن فى بيتها تدركعمل المجاهدين فى سبيل الله )) (روايت ابوعلى و البزار از انس در مجمع ).
زنان پيامبر(ص ) سؤ ال كردند مردان اغلب با جهاد فضيلت الهى يافتند كار ما براىجهاد در راه خدا كدام است ؟ حضرت فرمودند: زحمت هر يك از شما در خانه اش موجب دركصواب جهاد در راه خدا مى شود.
11. (( دينار انفقته فى سبيل الله ، و دينار انفقته فى رقبته و دينار تصدقت به علىمسكين و دينار انفقته على اهلك اعظمها اجرا الذى انفقته على اهلك )) (روايت مسلم ).
اگر پولى را در راه خدا خرج كنيد و يا براى بنده خريدن و آزاد كردنش مصرف كنيد و ياصدقه به درماندگان دهيد و يا اينكه براى خانواده خود خرج كنيد بالاترين صواب واجر شما وقتى است كه براى خانواده خود بدرستى خرج مى كنيد.
12.(( اول مايوضع فى ميزان العبد نفقته على اهله )) (روايت الطيرانى از جابردر الاوسط).
اولين مسئله اى كه ميزان و زمينه سنجش بندگى خدا قرار مى گيرد كيفيت تاءمين خرجخانواده است .
13. (( قال : من صبر على سوء خلق امراته اعطاء الله من الاجر مثلما اعطى ايوب علىبلائه و من صبرت على سوء خلق زوجها اعطاها اللهمثل آسية امراه فرعون )) (روايت از محمد ازجميل بيهم در المراه فى التاريخ و الشريعه )
مردى كه با بد اخلاقى زنش بسازد خداوند به پاداشى كه حضرت ايوب با آن همهبلايا داشته مى رساندش اما زنى كه با بدخلقى شوهرش بسازد خداوند صوابى كهنصيب آسيه زن فرعون كرد به وى عطا خواهد فرمود.
14. مردى به رسول اكرم (ص ) گفت مى خواهم مهاجرت كرده و يا به جهاد بروم تاپاداش الهى را درك كنم . قال رسول الله (ص ) ((فهل من والديك احذحى ؟ قال ((نعم بل كلاهما حى ))فقال افتبتغى الاجر من الله تعالى قال نعم ،قال فارجع الى والديك فاحسن محبتهما)) (روايت مسلم از ابن عمر و بن العاص ).
حضرت فرمودند آيا يكى از والدين تو زنده هستند. گفت بلى ، بلكه هر دوى آنها زندههستند. حضرت فرمود: آيا طالب پاداش الهى هستى گفت بلى ، حضرت فرمود برگردبه پيش پدر و مادر و هر قدر مى توانى در جلب محبت آنها تلاش كن .
15. روايت ديگر مسلم از عمرو بن عاص اينست كه حضرت فرمودند:
(برگرد نزد پدر و مادرت و همانطوريكه ناراحتشان كردى بايد بتوانى شادشان كنى).
د - پاداش خانوادگى
در احاديث ذيل نمونه هائى از بستگى خويشاوندى كه زمينه رستگارى را فراهم مى سازدآورده شده است .
1. (( قال رسول الله (ص ) ان الله تبارك و تعالى لرفعللرجل الدرجة فيقول انى لى هذه ، فيقول بدعاء ولدك .)) (روايت البزار از ابىهريره )
خداوند عظيم الشان مقام آدمى را بالا مى برد گفته شد ما از آنهائيم گفتند بلى به دعاىفرزندت .
2. (( قال رسول الله (ص ) يقول الله بالولدان يوم القيامة ادخلوا الجنة فيقولونيا رب حتى يدخل آباؤ نا و امهاتنا))، فيابونفيقول الله عزوجل ((مالى اراهم مخطئين ؟)) ادخلو الجنة ، فيقولون ((يا رب آباؤ نا))فيقول ((ادخلو الجنه انتم و آباؤ كم )).(روايت احمد ازشرجبيل بن شفعه در رجال الصحيح ).
روز قيامت خداوند متعال به فرزندان مى فرمايداهل بهشت هستيد بفرمائيد، مى گويند وارد نمى شويم تا اينكه پدر و مادرمانداخل شوند. به هر حال ابا مى كنند. خداوند مى فرمايد مگر نمى بينيد خطاكارند؟ شماوارد شويد. باز هم فرزندان مى گويند خداوندا اولياء ما هستند خداوند مى فرمايد باشدشما و اوليائتان وارد بهشت شويد. گوئى اينكه پدر و مادر در دنيا به نحوى ملكهفرزندان شده كه در آخرت هم به فكر آنها هستند و همين مسئله رحمت واسعه خداوند را موجبمى گردد.
3.(( فاذا وضعت بكل جرعه و بكل مصيبه حسنه ....))
از حضرت رسول اكرم (ص ) سؤ ال شد بشارت مردانه بدهيد، فرمودند چه كسى راضىمى شود بين زن و مرد فرق بگذارد؟
مثلا زنى كه به رضايت از شوهر خود حامله شده كه پاداش او همچون زن روزه دار است كهدر راه خدا گام برداشته است . وقتى زايمان مى كند براى هر جرعه شيرى كه كودك مىمكد حسنه و پاداش الهى منظور مى شود. براى هر شبى كه مادر به صبح مى رساند اجرو صواب هفتاد بنده آزاد كردن مى برد. اين روايت الطيرانى از انس در الاوسط و مجمعالزوائد و چند سند ديگر آمده است .
4. (( قال رسول الله (ص ) ان اول من يفتح باب الجنة الا انى ارى امراه تبادرنى ،فاقول لها، مالك و من انت فيقول انا امراة قعدت على ايتام لى )) (روايت ابويعلى ازابى هريره در مسند).
با آنكه من از اولين كسانى هستم كه بهشت را افتتاح مى كنم با اينحال زنانى را مى بينم كه از من پيشى مى جويند. وقتى سؤال مى كنم خانم شما كه هستى مى گويد من زنى هستم كه نشستم در خانه و يتيمان راپرورش دادم .
ه - در خانواده مساوات و برابرى بسيار اساسى است
ذيلا به چند نمونه از احاديث مربوط اشاره مى گردد:
1.(( ان المقسطين عندالله على منابرمن نور عن يمين ارحمن الذين يعدلون فى احكامهم واهليهم و...))
كسانيكه به مساوات عمل مى كنند مقامى رفيع و روشن نزد خداوند دارند مخصوصا كسانيكهدر مورد اهل خانه و افراد آن عدالت را رعايت كنند. (روايت مسلم و مغيره از عبداله بن عمر).
2. (( من كانت عنده امراتان ، فلم يعدل بينهما جاء يوم القيامه وشقه ساقطه . ))
كسى كه بين دو زن خود عدالت برقرار نكند روز قيامت نيمى از بدنش جدا مى شود.(روايت ترمذى و الحاكم از ابى هريره ).
3. (( اتقوالله و اعدلوا فى اولادكم .)) (روايت النووى از لقمان بن بشير در رياضالصالحين ).
برقرارى عدالت بين فرزندان خود رعايت تقوى است .
(( قالرسول الله (ص ) الاسويت بينهما (بين اولادكم )))
مردى با پسر و دختر خود نزد پيامبر آمده پسر را روى زانو نشانده و دخترش را روى دستدر بغل نشانده بود. حضرت فرمودند هيچ فرقى بين آنها نگذار. (روايت البزار از انسبن مالك ).
و - موقعيت دختران در خانواده اسلامى
دختران را مكدر نسازيد، در رابطه با ارزش گذارى دختران رواياتى بشرح زير بنظرشما مى رسد:
1. (( سواء بين اولادكم فى العطيه لو كنت مفضلا احدا بفضيلت النساء.)) هنگامبخشش بين فرزندان يكسان عمل كنيد، اگر مى توانيد برترى زنان را منظور داريد.(روايت الطبرانى از ابن عباس ).
2. (( من بركه المرئة ابتكارها بالانثى لان اللهقال ((يهب لمن يشاء اناثا.)) (روايت ابن مردويه و ابن عساكر از وائله ).
از بركات زن آنست كه اولين فرزندش دختر باشد. زيرا خداوند مى فرمايد هر كه را مىخواهيم موهبت دهيم دختر عطا مى كنيم .
3. (( من كان له ابنه . فادبها فاحسن تاديبها و غذاها فاحسن غذاها اسبغ عليها من النعمهالتى اسبغ الله عليه ، كانت له ميمنه و ميسره من النار الى الجنه .)) (روايت الطيرانىاز ابن مسعود).
هر كه دخترى داشته و به بهترين ادبها آراسته اش ساخته است به بهترين غذاها تغذيهاش كرده و رنگ و آبى از نعمت الهى به وى برساند، گوئى اينكه تمامى سرزمين(سراسر از راست به چپ ) بهشت و دوزخ را به تصرف خود در مى آورد.
4. (( من خرج الى سوق من اسواق المسلمين ، فاشترى شيئا فحمله الى بيته ، فخص بهالاناث دون الذكور، نظر الله اليه ، و من ينظر الله اليه لم يعذبه .)) (روايت ازحمزه فتح الله در حقوق النساء فى الاسلام ).
كسى كه به يكى از بازارهاى مسلمين رفته چيزى خريدارى كرده بهمنزل خود بياورد و فقط بين دختران و زنان منزل تقسيم كند، مورد نظر الهى بوده و چنينكسى عذاب خداوند نخواهد ديد.
5. (( لا تكرهوا لبنات فانهن المومنات المجهزات المربيات المبكيات )) (روايت احمداز عقبه در مسند و الطيرانى فى معجم الكبير).
دختران خود را مكدر نساخته و آزارشان ندهيد. اين دختران مونسى مجهز هستند كه از نظرتربتى زود رنج اند.
6. (( ايما رجل كانت عنده وليده ، فعلمها فاحسن تعليمها، فاءدبها فاحسن تاءديبهاثم اعتقها و تزوجها فله اجران )) (روايت مسلم و ترمذى از انس ).
اگر مردى دخترى داشته بهترين آموزشها را به وى بدهد و از نظر تربيتى نيز بهترينآداب را بياموزد و او را شوهر دهد، پاداش عمده اى نزد خداوند خواهد داشت .
7. (( ما من مسلم له ابنتان فيخص اليهما ما صحبتاه او صحبتهما الا ادخلته الجنه .))
هر مسلمانى كه دو دختر داشته و با هر دوى آنها مذاكرات صميمانه داشته باشد مسلمانىاست كه راهى در بهشت برين خواهد بود. (روايت لبن ماجه باسناد صحيح و ابن خبان ازابن عباس در صحيحه و الحاكم ).
8. (( من عال الانثيين اوثلاثا اواختين اوثلاثا حتى يبن او يموت عننهن كنت انا و هو فىالجنه كهاتين .)) (روايت ابن خبان از انس بن مالك در صحيحه )
رسول اكرم (ص ) مى فرمايد: كسى كه دو دختر يا سه دختر يا خواهر عائله اش باشندتا وقتى كه پسردار شود و يا فوت كند پا به پاى من به بهشت مى رويم .
9. (( كان رسول الله (ص ) اذا قدم من سفرقبل ابنته فاطمه .)) (روايت الطيرانى از ابن عباس در الاوسط).
هرگاه پيامبر اكرم از سفر مى آمد دخترش فاطمه را مى بوسيد.
ز - مقام مادر
نقش مادر در خانواده بسيار اساسى است رسول اكرم (ص ) در اين رابطه توصيه هاىجالبى فرموده اند:
1. (( الجنه تحت اقدام الامهات . )) (روايت الطيرانى از طلحه ابن معاويه السلمى ).
بهشت زير پاى مادران است .
2. از قول السلمى مى گويند كسى نزد حضرتش آمد گفت مى خواهم در راه خدا جهاد كنم ،فرمودند آيا مادرت زنده است ؟ گفت بلى . فرمودند: حتما نزد مادرت باش تا به بهشتبرسى و به ديگرى فرمودند شما نزد مادرت باش زيرا كه بهشت زير پاى مادران است.
3. روايت عبدالله بن عمر كه در صحيحه نوشته است : حضرترسول خطاب به مردى كه اجازه جهاد خواست فرمودند (( احى والداك فقهمافجاهد)) آيا پدر و مادرت زنده هستند گفت بلى ، فرمودند پهلوى آنها بودن جهاداست .
4. (( اعظم الناس حقا على المرة زوجته و اعظم الناس حقا علىالرجل آمه )) (روايت الحاكم از عايشه در مستدرك ).
در بين مردمان بيشترين حقى كه به گردن زن است حق شوهر است و در بين تمام مردمبيشترين حقى كه به عهده مرد است حق مادر است .
5. فردى به رسول اكرم (ص ) وارد شده گفت بسيار علاقمند به جهادم ولى نمى توانم، حضرت فرمودند: هيچ يك از پدر و مادرت زنده اند؟ گفت مادرم زنده است فرمودندتوصيه خدائى نيكى به مادر است . اگر نيكى به مادرت كنى اجر انجام حج انجام عمره وجهاد را جمعا خواهى داشت . اگر مادرت از تو راضى شد متقى شده اى آنهم با نيكى بهمادر. (روايت ابو على از انس در الصحيحه و الاوسط)
ح - ارزش ازدواج و همسردارى
مسئله ازدواج و همسردارى سخت مورد احترام بوده ، در اين رابطه توصيه هاى فراوانى ازقول حضرت رسول اكرم (ص ) مى شنويم :
1. از حضرت رسول اكرم (ص ) سؤ ال شد: مسكين و فقير ناتوان كيست ؟ گفتند مردى كهزن ندارد، سؤ ال شد حتى اگر ثروتمند باشد؟ فرمودند بلى حتى اگرمال زيادى داشته باشد.
سؤ ال شد زن مسكينه كيست ؟ فرمودند زنى كه شوهر نداشته باشد. سؤال شد اگر زن ثروتمند باشد چطور؟ فرمودند حتى اگر زن ثروتمندى باشد بدونشوهر فقير و ناتوان است . (روايت از ابن ابى بخيح استخراج شده بوسيله رزبن ).
2. (( ثلاثه حق على الله عونهم : المجاهد فىسبيل الله و الكاتب الذى يريد الاداء و الناكح الذى يريد العفاف .)) (روايت ابن حياناز احمد ترمذى در صحيحه )
خداوند كمك و مساعدت به سه گروه را حق مى داند: جهادگران در راه خداوند، و نويسندهاى كه حق مطلب را ادا كند، ازدواج كننده اى كه قصد پاكدامنى داشته است .
3.(( ان المرة تنكح لدينها، و مالها جمالها، فعليك بذات الدين ،....)) (روايت احمد ازجابر در مسند).
همانا با زن ازدواج صورت مى گيرد به خاطر دين يامال و يا جمال او، پس بر تو باد به زنى كه ديندار است .
4.(( تزوجوا النساء ياتينكم بالاموال )) (روايت البزار و... از عايشه ) با زنانازدواج كنيد خداوند به شما مال مى دهد.
(( لاتزوجوا النساء لحسنهن فعسى حسنهن ان يرديهن ، و لا تزوجوهن لاموالهن ، فعسىاموالهن ان تطغين ، وليكن تزوجوهن على الدين و الامه خرماء سوداء ذات دينافضل .)) (روايت ابن ماجه از عبدالله بن عمر)
بخاطر زيبائى زنان ازدواج نكنيد، چه بسا كه اين زيبائىمشكل آفرين شود. بخاطر ثروت با زنان ازدواج نكنيد چه بسا كه ثروتمندى موجب طغيانآنها شود. چه بهتر كه با زنان بر اساس ديندارى ازدواج كنيد. حتى زنانى كه نقصعضو داشته ، كر و كور و سياهند با ديندارى برترين امتيازها را دارند.
5. دخترى نزد رسول اكرم (ص ) شرفياب شده و گفت پدرم براى حفظمال و خست خويش مى خواهد مرا به زوجيت پسر برادر خود درآورد. حضرت فرمودند مطمئنباش پدران دوست ندارند ازدواج دختران بدون رضايت آنان انجام پذيرد. (روايتالترمذى از ابى هريره ).
6. نقل است كه المغيره بن شعبه وقتى مى خواست با زنى ازدواج كند موضوع را بارسول اكرم (ص ) در ميان گذاشت حضرت فرمودند:
(( و اذهب فانظر اليها فانه اجودان يدوم بينكما)) ((برو اين زن را ببين تا كسىبين شما مسئله اى نسازد)). (روايت البخارى و مسلم از مغيره بن شعبه ).
7. رسول اكرم (ص ) فرموده است :(( اذا القى الله فى قلب امرى خطيه امراةفلاباس ان ينظر اليها.)) (روايت احمد و الترمذى از محمد بن سلمه ).
گفته مى شود كه از محمد بن سلمه سؤ ال كردند تو كه دوست و همراه پيامبر بوده اى چهنظرى دارى مى گويد از رسول خدا شنيدم كه مى فرمود وقتى قصد خطير زناشوئىداريد باكى نداشته باشيد كه عيال آتيه خود را نگاه كنيد.
8.(( تزوجوا فى الاجنبيات .)) (روايت باكورة الكلام از حمزه فتح الله در حقوقالنساء و الاسلام ). از بين غريبه ها ازدواج كنيد.
ط - خانواده سعادتمند
در رابطه با سعادت خانوادگى موارد زير استخراج و به نظر خوانندگان عزيز مىرسد.
1. از نظر رسول اكرم (ص ) در خانواده خوشبخت همواره زن سرگرم كار خانه است و كارعمده اش دوخت ودوز و خياطى است . (روايت ابن سعد ازقول عايشه )
2. از خانه حضرت رسول سؤ ال شد حضرت در خانه چه مى كنند، عايشه مى گويد((كان فى خدمتة اهله ، حتى يخرج الى الصلاة )) حضرت تا وقتى براى نماز آمادهمى شود كار خانه را به عهده مى گيرد. (روايت عبدالله عفيفى در كتاب زن عرب در زمانجاهليت و اسلام ).
3.(( كانت فاطمه بنت رسول الله تتولى الطحين و العجين بينا على رضى الله عنهينزح الماء و تحمله و يهيه .)) ( روايت عبدالله عفيفى در كتاب زن عرب در زمان جاهليت واسلام ).
وقتى حضرت فاطمه دختر گرامى رسول اكرم (ص )مشغول تهيه نان و غذا مى شد، حضرت على (ع ) آب مى كشيد و براى كمك به زهراى اطهرهمكارى مى كرد.
4. عايشه مى گويد حضرت رسول اكرم (ص ) وقتى نزد زنان خانه مى رسيد از همه مردمملايم تر و محرمانه تر، با تبسم و سرور صحبت مى فرمود.
(( كان اذا خلا نسائه الين الناس و اكرم الناس ، ضحاكا، بساما)) (روايت ازابن سعد و ابن عساكر در جامع الصيفى ).
5.(( كان اذا قدم من سفر، تلقى بصبيان ....)) ( روايت ابو داوود و مسلم از عبدالله بنجعفر).
هرگاه رسول اكرم (ص ) آغاز سفر مى كرد پسران خانه اش را جلو مى انداخت كه ارجمندباشند.
6.(( كان يسابقه عايشه بالعدو فسبقه يوما و سبقها فى بعض الايامفقال رسول الله (ص ) ((هذه بتلك )) (روايت باكورة الكلام از حمزه در حقوق زناناسلام ).
گاهى عايشه با دشمنان مسابقه مى داد روزى عايشه برنده مسابقه شد حضرترسول (ص ) فرمودند اين شد درست ، اشاره بر اينكه زن مسلمان بايد ساعى باشد. 14حديث معتبر از رسول اكرم (ص ) در مورد نعمتعيال يا زن صالحه نيز نقل گرديده است .
ى - زنان نيمى از زندگى مردان هستند
رواياتى چند به شرح زير به نظر شما مى رسد كه خود نشان دهنده لزوم فعاليت زناندر جامعه مى باشد.
1.(( انما النساء شقائق الرجال .)) (روايت احمد از عايشه در مسند زنان نيمى از مردانمى باشند).
2. ابويعلى و الطيرانى از ابى هريره روايت كرده اند كه هرگاهرسول اكرم (ص ) عزم سفر مى فرمود بين زنان خويش هم قرعه مى كشيد كه در غزوهبنى المصطلق قرعه بنام عايشه در آمد. اشاره بر اين كه فرقى نمى گذاشتند و زنانرا در امور شركت مى دادند.
3. عبدالله عفيفى در كتاب زن عرب در جاهليت و اسلام ازقول قيس غفارى مس نويسد روزى رسول اكرم (ص ) بين زنان غفار آمدند كه گفتيم مىخواهيم در اين راه با شما باشيم زيرا كه رسيدن به خيبر (جنگ خيبر) آسانتر است ،حضرت فردى آشنا به جراحى را براى كمك به ما معين و فرمودند خدا به همه شمابركت دهد.
4. حضرت رسول اكرم (ص ) حمنه دختر حجش و زينب دختر مادر مؤ منين را امر باحضارفرموده يكى را براى مرهم گذارى و ديگرى را بر انجام جراحى گماشتند. (روايت ازعبدالله عفيفى در كتاب زن عرب در جاهليت و اسلام ).
5. در زمان رسول اكرم (ص ) كعبه دختر سعد اسلامى خيمه اى در مسجد بپا كرده بيمارانرا در مسجد درمان و زخم بندى مى كردند و سعد بن معاذ هم از جمله كسانى بود كه هنگامجنگ خندق تير خورده و جراحتش در درمانگاه مسجد مداوا مى شده يعنى زنان پابه پاى مردانتلاش مى كردند. (روايت عبدالله عفيفى در كتاب زن عرب در جاهليت و اسلام ).
6. قسطلانى روايت مى كند: ربيع دختر مسعود گفته است ما همراهرسول اكرم (ص ) در غزوه ها جنگ مى كرديم ، آب به مردم مى رسانديم ، به آنها خدمت مىكرديم ، زخميان را مداوا مى كرديم و مصدومين و مقتولين را به مدينه مى برديم .
ك - زن و مرد از ديدگاه رسول اكرم (ص ) و امام على (ع )
بطور كلى بايد گفت در اغلب زمينه ها اسلام بين زن و مرد تساوىقائل بوده است . اين تساوى در مورد قانون و شريعت اسلامى ، قضاوت ، زد و خورد، جهاد،تلاش براى كسب كار، حقوق تعليم و تربيت و مالكيت و ديگر حقوق مدنى محسوس است .حقوق زنان كاملا تضمين شده است . اداى واجب براى زن و مرد يكسان توصيه شده است . درزمان رسول اكرم (ص ) زنان به امور واجبى در صحنه هاى جنگ و دفاع براى حفظ وپاسدارى و فراهم كردن توشه ، ايجاد رابطه با پشت جبهه هاى جنگ ، مداواى مجروحين وبيماران و حتى در موارد نياز در جبهه جنگ شركت مى كرده اند. حضرتش تاءكيد دارد براينكه وظائف زنان را بايد به عهده آنها سپرد، كه از آن جمله است شركت دادن آنها درانتخابات اعطاى آزادى براى كسب و كار، بهره گيرى از نشاط زندگى اجتماعى و انجامخدمات اجتماعى و حق انتخاب آزاد براى شوهردارى .(19)
سيماى زن در قرآن
در اين بحث با عنايت به آيات قرآن سعى مى شود سيماى زن كه ركن عمده خانواده استبه نحو بسيار فشرده و فهرست وار آورده مى شود.
ضمنا علاقمندان مى توانند با شماره آيه و سوره نامبرده شده در هر قسمت متن آيه مربوطرا كه عمدتا در سوره هاى زير بوده است در قرآن ملاحظه فرمايند.
1. سوره البقره
2. سوره النساء الكبرى
3. سوره المائده
4. سوره النور
5. سوره الحزب
6. سوره المجادله
7. سوره الممتحنه
8. سوره التحريم
9. سوره النساء الصغرى مشهور به سوره ((الطلاق )).
بر روى هم مى توان گفت :
1. اختلاف چندانى بين مباحث مربوط به زنان نيست . (در قرآن و احاديث ).
2. قرآن آئينه سيماى زن در اسلام است .
3. قرآن عمدتا در حدود 10 سوره زن را معرفى كرده است .
4. انسانيت بر اساس شركت زن و مرد است . (آيه 1 سوره النساء)
5. شخصيت زن و آزاديش محترم است . (آيه 12 سوره الممتحنه )
6. زن براى انجام معاملات و مسئوليتها مستقل است .(20) (تحريم 10و11 - نساء 124 -آل عمران 195).
7. حق زن در سخنورى و احترام به راءى زن اساسى است (مجادله 1 تا 4).
8. نظر زنان را محترم بشماريم . (اغلب در صدر اسلام چنين بود).
9. حق تفكر و ابتكار عمل به آنها بدهيد. (نساء 20).
10. زن و مرد از حيث ولايت و تفاخر يكسان اند. (نساء 20 - توبه 67، 68، 71، 72).
11. به تصوير قرآن زن خود موهبتى است كه كمتر از مرد نبوده فراستى دارد.
12. در مورد امانت و فراست زن تاءكيد شده . (القصص 26).
13. چاره انديشى زن معروف است . (القصص 9 و 12).
14. دور انديشى و مشكل گشائى زن تاءكيد گرديده است .(النحل 35 تا 37).
15. حسن سياست و مشورت با زن زمينه هائى دارد.(النحل 32 تا 34).
حقوق زن در تشكيل خانواده اساسى است
در اين قسمت به 13 نكته اساسى اشاره شده است .
1. اشتراك زن و مرد در مسئوليت مسلم است . (الزلزله 7 و 8- انجم 36 تا 45 - التحريم6).
2. حق زن در مصونيتش از نادانى و سنگدلى اساسى است . (الاسراء 72- طه 134 تا136).
3. حق زن در تمامى تصرفات مسلم است . (النساء21 و 22).
4. حق آزادى براى زن معتبر است . (النساء 4).
5. حق زن براى استفاده از ارث تاءكيد شده است . (نساء 7، 11، 12، 176).
6. حق قرارداد وكالت زنان معتبر است .
7. حق زن در مباشرت عقد ازدواج اساسى است . (الاحزاب 50- بقره 230، 234، 232).
8. سنت نبوى از حيث حقوق زن مؤ يد آيات قرآن است .
9. حق زن براى جهاد مورد تاءكيد است . (توبه 41).
10. مزد اشتغال و حمايت از كار زن غير قابل اجتناب است .
11. قرآن كريم اهل جاهليت را به علت تفاوتى كه بين زن و مرد مى گذاشتند تقبيحفرموده است . (النحل 57، 59، 72).
12. تساوى حقوق زن و مرد در ابعاد مختلف از جمله تساوى خون (مائده 45- بقره 179)تساوى قصاص (بقره 178) تساوى عقوبت دشمن (النساء 92 و 93) تساوى در امورداورى و شهود مربوط (النور 6 تا 9) بسيار چشمگير است .
عقد و ازدواج از نظر قرآن
هفت نكته اساسى در اين مورد به شرح زير است :
1. ازدواج پيمان محكمى براى استقرار زندگى است . (النساء 21).
2. ازدواج اساس بستگى و علاقمندى است . (روم 21- البقره 187).
3. خطبه عقد يك قرارداد شرعى براى حصول موافقت طرفين با چشم و گوش باز است .
4. فسخ خطبه عقد با رعايت شرايط مربوط اساسى بوده و هرگونه نيرنگى در اينرابطه محكوم است . (البقره 236 و 241 و 237).
5. تساوى زن و شوهر در رعايت حقوق مربوط مورد تاءكيد قرار گرفته است .
6. مقصود قرآن در مورد مرتبه مردان نسبت به زنان(وللرجال عليهن درجه ) تقدم مرد و پيشى گرفتن از حيث نفقه ، اداره منزلى كه ايجاد مىكند و لزوم اجتماع است و نيز مرتبه ايست كه موجب پايدارى زناشوئى است . (البقره228- النساء 24).
7. رفع زمينه هاى تفرقه بين زن و شوهر مورد تاءكيد قرار گرفته . (النساء 19 و35).
حفظ و نگهدارى حيات زناشوئى در اسلام
در قرآن بقاء خانواده يك مسئله اساسى است و 10 نكته مربوط به شرح زير است :
1. احترام به حيات زناشوئى مورد توجه بوده طلاق را زشت ترين امر تلقى كرده اند.
2. قيود تعدد زوجات براى بقاء خانواده و زناشوئى است كه در شرايط اجتماعى خاصاست كه مصداق بى عدالتى نشود. (النساء 3 و 129).
3. قرآن براى معالجه بى علاقگى زن در زناشوئى (نشوز) و اصلاح بين آنها، بقاءحيات زناشوئى را مورد توجه قرار داده است . (النساء 128 و 34).
4. حق زن براى شير دادن طفل و تغذيه طفل به حيات و بقاء خانواده كمك مى كند (البقره233).
5. حكمت طلاق خود در مواردى براى حفظ حيات خانوادگى چاره ساز است (البقره 229 -الطلاق 1 - البقره 231) اگر چه اغلب موجب غضب الهى مى شود.
6. آزادى فديه به عيال نقشى براى ادامه حيات زناشوئى دارد. (البقره 229).
7. توصيه اى كه براى سازگارى و سلوكعيال در مورد لباس و زينت مى شود خود وسيله حيات زناشوئى است . (النور 30 تا 31).
8. برقرارى عقوبت براى تجاوز به ناموس جامعه و عقوبت براى زناى محصنه خود كمكبه بقاء زناشوئى است . (النور 2 و 3 و 4 و 20).
9. احترام به زن از حيث منع فتنه در خانواده در آيه اى كه لزوم انس و اجازه براى ورودبه خانه آمده مشهود است . (نور 27 و 28).
10. مقرراتى كه براى اطفال رو به رشد در بين زنان ذكر شده به حيات زناشوئىكمك مى كند. (النور 58 و 59 و 60).
با عنايت به تعريف خانوار و خانواده به منظور اعلام خط مشى معتبرى كه براى تمامى360 ميليون خانوار مسلمان جهان در سال 2000 و ديگرملل منشاء اثر و سازنده باشد، ابتدا واژه هاى مربوط به خانواده در قرآن ، موردبررسى قرار گرفته و در رابطه با زن وتشكيل خانواده به ذكر نكاتى پرداخته شده است . سپس احاديث و آيات مربوط به خانوادهاز منابع معتبر استخراج و توزيع آمارى عناوين مرتبطتحليل شده است .
در مرحله بعدى اين كار پژوهشى ، چند نمونه از عمده ترين ارقام كه فراوانى بيشترىداشته (مثلا بقاى خانواده كه دو برابر تشكيل خانواده بوده ) انتخاب و تفاوت مشاهده شدهو نرمال استاندارد مربوطه را محاسبه كرده ايم و به اين نتيجه رسيده ايم كه نه تنهادر سرى نمونه احاديث استخراج شده بلكه دركل (جامعه احاديث منتسب به خانواده رسول اكرم (ص ) و امام على (ع )) اهميت و توصيهبراى نگهدارى خانواده حدود دو برابر تشكيل خانواده بوده است زيرا كهتشكيل خانواده آنچنان مشكل نيست ولى نگهدارى آن با وجود زحمات احتمالى زندگى بعدىبسيار مشكل است و احتمالا به همين سبب توصيه براى بقاى خانواده حدود دو برابر مىباشد.
در يك آزمون آمارى ديگر به اين نتيجه رسيده ايم كه نه تنها در سرى احاديث جمع آورىشده بلكه در كل ((جامعه احاديث منتسب به رسول اكرم (ص ) و امام على (ع ))) حفظ موقعيتدختران در خانواده پدرى همچنان پس از تشكيل خانواده جديد مورد تاءكيد قرار داشته و باعنوان زن امانت الهى است حفظ احترام زن همچنان پيگيرى شده ، گويى كه زن در خانوادهعلى گونه بسيار والاست .
آزمون ديگرى در رابطه با عقد زناشوئى از يك طرف و حفظ و نگهدارى زناشوئى ازطرف ديگر براى آيات مربوط در قرآن به عمل آمده و نتايج بدست آمده نشان مى دهد كهنه تنها در نمونه گيرى كه از آيات انتخاب شده صورت گرفته بلكه دركل (جامعه اى كه اين نمونه ها از آن انتخاب شده ) ميزان توصيه هاى مربوط به حفظ دورهزناشوئى دو برابر توصيه هاى مربوط به عقد زناشوئى بوده است .
عنوان احاديثى كه رهبانيت را محكوم و زن را امانت الهى معرفى كرده و خوشرفتارى بااعضاء خانواده و نيز براى اولياء پاداشى متناسب با عبادت فرزندان اعطا شده ، يا بهتحكيم موقعيت دختران و نيز مساوات و برابرى در خانواده امام على (ع ) و همچنين حفظ مقاممادرى سخت توصيه گرديده است .
ازدواج و شروع زندگى جديد و تشكيل خانواده سعادتمند شديدا مورد نظر قرار گرفتهو يا اينكه زن نيمى از زندگى مرد است همگى زمينه ساز يك الگوى خانواده ، اسلامىعلى گونه هستند.
در خاتمه اين بررسى سيماى زن به عنوان ركن عمده خانواده در قرآن نيز مورد تفحصقرار گرفته و رعايت حقوق زن و نيز آيات مربوط به عقد و ازدواج و حفظ حياتزناشوئى نكات بسيار ظريفى را براى معرفى الگوى خانواده اسلامى على پسند مطرحساخته است .
انجام اينگونه بررسى هاى آمارى نظرات ارزشمندى را از جهت غناى فكرى فرهنگ اسلامىو خانواده على گونه (وفور احاديث و آيات مربوط) در مورد خانواده سعادتمند روشن ومسلم ساخته است .
نقش خانواده امام على (ع ) بر توسعه انسانى
امروزه كه توسعه انسانى بر اثر آموزشهاى همه جانبه نقش سازنده در ابعاد ديگرتوسعه كشور ما به جا مى گذارد و ماهيت توسعه اقتصادى - اجتماعى را بارور مى سازد.
آموزش عميق نقش اولياءاله ((خاصه امام على (ع ))) كه الگويى براى زندگىخانوادگى ما نيز هستند، هم زمينه توسعه زندگى انسانى ما را مساعد مى سازد و هم يكچارچوب عملياتى براى مدلسازى رفتار خانوادگى ما فراهم مى كند و يكنوع توسعهانسانى را بر خانواده هاى ما حاكم خواهد ساخت كه اين خود يكنوع بهداشت روانى به جاخواهد گذاشت زيرا امام على (ع ) مصداق : (يا ايهارسول بلغ ما انزل اليك من ربه فان لم تفعل فما بلغت رسالته ) بوده است و رسالتپيامبر اكرم با معرفى امام على (ع ) جان گرفته است . كه با انجام برنامه خم غديررسول گرامى فرموده است (اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتى ) با معرفىامام على (ع ) به نقطه اوج اعتقاد دينى رسيده ايم ، زيرا كه پيامبر اسلام (ص ) شهرى ازعلم است كه بابش امام على (ع ) است . و الگوى خانوادگيش نيز زندگى پنج تنآل عبا بوده است .
|
|
|
|
 |
|
 |
|
