کتابخانه الکترونيکي انهار

اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد چهارم

4- حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِيعَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةًفَقُلْتُ أَ كَانَ يَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ قَالَ لَا وَ لَكِنْ كَانَ يَقُولُ أَتُوبُ إِلَىاللَّهِ قُلْتُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ يَتُوبُ وَ لَا يَعُودُ وَ نَحْنُ نَتُوبُ وَ نَعُودُ فَقَالَ اللَّهُالْمُسْتَعَانُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 4

4- زيد شحام از حضرت صادق (ع ) حديث كند كه فرمود:رسول خدا (ص ) روزى هفتاد بار بدرگاه خداىعزوجل توبه ميكرد، من عرضكردم : مى فرمود: ((استغفر اللّه و اتوب اليه ))؟ فرمود:نه ، ولى مى فرمود: ((اتوب الى الله )) عرضكردم : رسول خدا (ص ) توبه مى كرد (با اينكه ) باز نمى گشت و ما توبه كنيمو باز گرديم ؟ فرمود: خدا يار است .

توضيح :

مجلسى (ره ) گويد: استغفار آنحضرت و ساير ائمه عليهم السلام بخاطر گناه نبودهاست زيرا اماميه اتفاق دارند كه آنان معصومند، اربلى در كتاب كشف الغمه گويد: انبياءچون دلهاشان مستغرق ذكر خدا (و ياد او) است و متوجهكمال و محو جلال اويند و هر نوع اشتغال بخوردنى و نوشيدنى و زناشوئى از مباحاتتيرگى در دل آنها آورد و آنرا بر خود روا ندانند و از آنحال بسوى خدا استغفار و توبه كنند زيرا هماناشتغال كوچك و مباح را براى خود خطا و گناه دانند و از آن توبه كنند. (مترجم گويد:وجوه ديگرى نيز درباره استغفار معصومين عليهم السلام گفته اند كه ما بعضى از آنرا درپاورقى كشف الغمه ج 3 ص 44 بيان نموده ايم ).

5- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْأَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً أُجِّلَ فِيهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِفَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْتُكْتَبْ عَلَيْهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 5

5- و نيز آنحضرت عليه السلام فرمود: هر كه كار بدى (و گناهى ) كند تا هفت ساعت ازروز مهلت دارد پس اگر (در اين مدت ) سه مرتبه گفت : ((استغفر اللّه لذى لا اله الا هوالحى القيوم و اتوب اليه )) بر او نوشته نشود.

6- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ بَيَّاعِ الْأَكْسِيَةِ عَنْ أَبِيعَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُذَكَّرُ بَعْدَ عِشْرِينَ سَنَةً فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَمِنْهُ فَيَغْفِرُ لَهُ وَ إِنَّمَا يُذَكِّرُهُ لِيَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيَنْسَاهُ مِنْسَاعَتِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 6

6- و نيز آنحضرت عليه السلام فرمود: همانا مؤ من گناهى كند و پس بيستسال بيادش آيد و از خدا راجع بآن گناه آمرزش خواهد و خداوند برايش بيامرزد، و هرآينه (خداوند) بيادش اندازد تا برايش بيامرزد، و همانا كافر گناهى كند و همان ساعتآنرا فراموش كند.

7- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَمَّنْذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُقَارِفُ فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةًفَيَقُولُ وَ هُوَ نَادِمٌ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ يَتُوبَ عَلَيَّ إِلَّاغَفَرَهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ وَ لَا خَيْرَ فِيمَنْ يُقَارِفُ فِي يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 172 رواية : 7

7- و نيز آنحضرت عليه السلام فرمود: هيچ مؤ منى نيست كه در شبانه روزچهل گناه كبيره كند و با پيشيمانى بگويد: ((استغفر اللّه لذى لا اله الا هو الحى القيومبديع السماوات و الارض ذوالجلال و الاكرام و اسئله اءن يصلى على محمد وآل محمد اءن يتوب على )) جز اينكه خداى عزوجل گناهش را بيامرزد، و كسى كه بيش ازچهل گناه كبيره در روز انجام دهد خيرى در او نيست (يعنى ايمان ندارد).

8- عَنْهُ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوهُ قَالُوا قَالَ لِكُلِّ شَيْءٍ دَوَاءٌ وَ دَوَاءُ الذُّنُوبِالِاسْتِغْفَارُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 172 رواية : 8

8- جمعى از اصحاب در حديث مرفوعى از معصوم حديث كنند كه فرمود: براى هر چيزىداروئى است ، و داروى گناهان آمرزشخواهى و استغفار است .

9- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى جَمِيعاً عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِسْحَاقَ وَ عَلِيُّ بْنُإِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِسِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُعَزَّوَجَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ هُوَ تَابَ لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَ إِنْ هُوَ لَمْ يَفْعَلْكَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ سَيِّئَةً فَأَتَاهُ عَبَّادٌ الْبَصْرِيُّ فَقَالَ لَهُ بَلَغَنَا أَنَّكَ قُلْتَ مَا مِنْ عَبْدٍيُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَقَالَ لَيْسَ هَكَذَا قُلْتُ وَلَكِنِّي قُلْتُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ كَذَلِكَ كَانَ قَوْلِي
اصول كاجلد 4 صفحه : 172 رواية : 9

9- ابن غياث گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه مى فرمود: هيچ مؤ منى نيست كهگناهى را مرتكب شود جز اينكه خداى عزوجل هفت ساعت از روز باو مهلت دهد، پس اگر (دراين مدت ) توبه كرد چيزى بر او نوشته نشود، و اگر توبه نكرد، خداوند يك گناهبر او بنويسد، پس عباد بصرى نزد آنحضرت آمد و گفت : بما رسيد كه شما فرمودهايد: هيچ بنده اى نيست كه گناهى كند جز اينكه خداوند هفت ساعت از روز مهلتش دهد؟ فرمود:من چنين نگفتم بلكه من گفتم : هيچ مؤ منى نيست و چنين بوده است گفته من .

شرح :

يعنى اين مهلت كه من گفتم مخصوص بمؤ من است وشامل كافر و مخالف نيست .

10- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَقَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِي كُلِّ يَوْمٍ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّلَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ وَ لَا خَيْرَ فِي عَبْدٍ يُذْنِبُ فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 173 رواية : 10

10- و نيز حضرت صادق (ع ) فرمود: هركس روزى صدبار بگويد: ((استغفر الله ))خداى عزوجل براى او هفتصد گناه بيامرزد، و در بنده اى كه روزى هفتصد گناه كند خيرىنيست .

شرح :

مجلسى (ره ) گويد: ((هفتصد گناه او را ميآمرزد)) يعنى از گناهانى كه در آنروز كردهاست ، سپس فرمود. ((و خيرى نيست در بنده ...)) تا بنده باين كلام مغرور نگردد و روزىهفتصد گناه كند زيرا چنين كسى خيرى در او نيست و موفق باستغفار و توبه نگردد، وگناه در اين حديث شامل صغيره و كبيره و مخلوط از هر دوى آنها گردد.

باب در آنچه خداى عزو جل هنگام توبه آدم عليه السلام به او عطا فرمود

بَابٌ فِيمَا أَعْطَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ آدَمَ ع وَقْتَ التَّوْبَةِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْأَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَوْ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ آدَمَ ع قَالَ يَا رَبِّ سَلَّطْتَ عَلَيَّ الشَّيْطَانَ وَأَجْرَيْتَهُ مِنِّي مَجْرَى الدَّمِ فَاجْعَلْ لِي شَيْئاً فَقَالَ يَا آدَمُ جَعَلْتُ لَكَ أَنَّ مَنْ هَمَّ مِنْ ذُرِّيَّتِكَبِسَيِّئَةٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ وَ مَنْ هَمَّ مِنْهُمْ بِحَسَنَةٍ فَإِنْ لَمْيَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْراً قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتُلَكَ أَنَّ مَنْ عَمِلَ مِنْهُمْ سَيِّئَةً ثُمَّ اسْتَغْفَرَ لَهُ غَفَرْتُ لَهُ قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتُ لَهُمُالتَّوْبَةَ أَوْ قَالَ بَسَطْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ النَّفْسُ هَذِهِ قَالَ يَا رَبِّ حَسْبِي
اصولكافى جلد 4 صفحه : 173 رواية : 1

1 ابن بكير از حضرت صادق يا حضرت باقر عليهما السلام حديث كند كه فرمود: هماناآدم عليه السلام عرض كرد: پروردگارا شيطان را بر من مسلط كردى ، و چون خون (كهدر رگهاى من جريان دارد) او را بر من چيره كردى پس براى من هم چيزى مقرر فرما، خداوندفرمود: اى آدم قرار دادم براى تو كه هر يك از فرزندانت آهنگ گناهى كند بر او نوشتهنشود، و اگر انجام داد يك گناه بر او نوشته شود، و هر كه آهنگ كار نيك كرد اگر آنراانجام نداد يك حسنه براى او نوشته شود، و اگر انجم داد ده حسنه برايش نوشته شود،عرض كرد: پروردگارا برايم بيفزا، فرمود: برايت مقرر ساختم كه هر يك از فرزندانتگناهى كند سپس براى آن آمرزش خواهد برايش بيامرزم ، عرض كرد: پروردگارا برايمبيفزا، فرمود: براى آنها توبه قرار دادم يا فرمود: توبه را براى ايشان گستردم تاآنكه نفس باينجا (يعنى بگلو گاه ) رسد، عرض كرد: پروردگارا مرا بس است .

2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ السَّنَةَلَكَثِيرَةٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الشَّهْرَ لَكَثِيرٌ مَنْتَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِجُمْعَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْجُمْعَةَ لَكَثِيرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَمَوْتِهِ بِيَوْمٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ يَوْماً لَكَثِيرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ يُعَايِنَ قَبِلَاللَّهُ تَوْبَتَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 174 رواية : 2

2 حضرت صادق (ع ) فرمود: رسولخدا (ص ) فرموده است : هر كه يكسال پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه اش را بپذيرد سپس فرمود:يكسال هر آينه زياد است هر كه يكماه پيش از مرگش توبه كند خدا توبه اش را بپذيرد،سپس ‍ فرمود يكماه زياد است ، هر كه يكهفته پيش از مرگش توبه كند خدا توبه اش رابپذيرد، سپس فرمود: يك هفته زياد است هر كه يك روز پيش از مرگش توبه كند خداتوبه اش را بپذيرد، سپس فرمود: يك روز زياد است هر كه پيش از ديدار مرگ (ملكالموت ) توبه كند خدا توبه اش را بپذيرد.

شرح :

مجلسى (ره ) از شيخ بهائى در اربعين نقل كند گفته است : مقصود بپذيرفتن توبهساقط كردن عقابى است كه بر اين گناهى كه از آن توبه كرده مترتب شده بود وسقوط عقاب بسبب توبه از چيزهائى است كه مورد اتفاقاهل اسلام است ، و خلافى كه هست در اين است كه آيا پذيرش توبه بر خدا لازم است كهاگر بعد از توبه عقاب كند ستم باشد، يا آن تفضلى است كه خداوند از جهت كرم و رحمتببندگانش فرموده ؟ معتزله باولى قائل شده اند و آنرا بر خدا لازم دانند، و اشاعره بهدوم قائل شده اند و شيخ طوسى (ره ) در كتاب اقتصاد و علامه (ره ) در برخى از كتابهاىكلامى خود همين قول را اختيار فرموده اند، و محقق طوسى در كتاب تجريد توقف كرده است، و آنچه شيخ طوسى و علامه اختيار كرده اند همان ظاهر است .

3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عقَالَ إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَذِهِ وَ أَهْوَى بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ لَمْ يَكُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ كَانَتْلِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 174 رواية : 3

3 حضرت باقر عليه السلام فرمود: همينكه جان باينجا رسيد و اشاره بگلوى خودفرمود براى عالم (و دانا) توبه نباشد، و براى نادان وقت توبه (باقى ) است .

شرح :

مجلسى (ره ) گويد: اين حديث در باب ((لزوم حجت بر عالم )) گذشت ، و اينكه فرمود:((براى عالم توبه نيست ....)) گويا مراد بعالم كسى است كه شاهد براحوال آخرت باشد، و مقصود از جاهل آنكس است كه آنرا مشاهده نكرده ، و ممكن است مقصود ازعالم و جاهل همان معناى معروف و متبادر آن باشد و در اينصورت حديث موافق شود با ظاهرآيه شريفه ((انما التوبة على اللّه للذين يعملون السوء بجهالة ...الايه )) (سورهنساء آيه 17) سپس ‍ تفاسيرى كه در آيه شده استنقل كند.

4- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍقَالَ خَرَجْنَا إِلَى مَكَّةَ وَ مَعَنَا شَيْخٌ مُتَأَلِّهٌ مُتَعَبِّدٌ لَا يَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ يُتِمُّ الصَّلَاةَ فِيالطَّرِيقِ وَ مَعَهُ ابْنُ أَخٍ لَهُ مُسْلِمٌ فَمَرِضَ الشَّيْخُ فَقُلْتُ لِابْنِ أَخِيهِ لَوْ عَرَضْتَ هَذَا الْأَمْرَعَلَى عَمِّكَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ يُخَلِّصَهُ فَقَالَ كُلُّهُمْ دَعُوا الشَّيْخَ حَتَّى يَمُوتَ عَلَى حَالِهِ فَإِنَّهُحَسَنُ الْهَيْئَةِ فَلَمْ يَصْبِرْ ابْنُ أَخِيهِ حَتَّى قَالَ لَهُ يَا عَمِّ إِنَّ النَّاسَ ارْتَدُّوا بَعْدَ رَسُولِاللَّهِ ص إِلَّا نَفَراً يَسِيراً وَ كَانَ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع مِنَ الطَّاعَةِ مَا كَانَ لِرَسُولِ اللَّهِص وَ كَانَ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ الْحَقُّ وَ الطَّاعَةُ لَهُ قَالَ فَتَنَفَّسَ الشَّيْخُ وَ شَهَقَ وَ قَالَ أَنَاعَلَى هَذَا وَ خَرَجَتْ نَفْسُهُ فَدَخَلْنَا عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَعَرَضَ عَلِيُّ بْنُ السَّرِيِّ هَذَاالْكَلَامَ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ هُوَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ قَالَ لَهُ عَلِيُّ بْنُ السَّرِيِّ إِنَّهُلَمْ يَعْرِفْ شَيْئاً مِنْ هَذَا غَيْرَ سَاعَتِهِ تِلْكَ قَالَ فَتُرِيدُونَ مِنْهُ مَا ذَا قَدْ دَخَلَ وَ اللَّهِ الْجَنَّةَ
اصولكافى جلد 4 صفحه : 175 رواية : 4

4 معاوية بن وهب گويد: (سالى ما) بطرف مكه حركت كرديم و با ما پيرى بودخداپرست و اهل عبادت (ولى ) معترف بمذهب شيعه نبود (و اطلاعى از آن نداشت ) و (بمذهبسنيها كه تمام خواندن نماز را براى مسافر جايز دانند) نمازش را در راه تمام ميخواند وبرادر زاده اى داشت مسلمان (و شيعه مذهب ) كه همراهش بود، پس آن پير بيمار شد منببرادر زاده اش گفتم : كاش مذهب شيعه را بعمويت پيشنهاد ميكردى شايد خدا او را نجاتدهد؟ همه همراهان ما گفتند: بگذاريد پير مردبحال خو بميرد زيرا همين حال كه دارد خوب است ، ولى برادرزاده اش تاب نياورد تابالاخره بدو گفت : اى عموجان همانا مردم پس از رسولخدا (ص ) مرتد شدند جز عده كمى، و على بن ابيطالب مانند رسولخدا (ص ) بود كه پيروى و اطاعتش لازم بود، و پس ازرسول خدا حق و طاعت از آن او بود: گويد: آن پير مرد نفسى كشيد و فرياد زد و گفت : منهم بر همين عقيده هستم ، و جانش از تن بيرون آمد (و مرد) و پس ما شرفياب خدمت حضرتصادق (ع ) شديم ، على بن سرى (يكى از همراهان ما) سخن پير مرد را (يا جريان را)بآنحضرت عرض كرد: حضرت فرمود: او مرديست ازاهل بهشت ، على بن سرى عرض كرد: آنمرد جز در آن ساعت از مذهب شيعه هيچ اطلاعى نداشت؟ فرمود چه چيز ديگر از او مى خواهيد؟ بخدا سوگند وارد بهشت شد.

باب لمم گناهان خرد، يا سبك از نظر عقاب

بَابُ اللَّمَمِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ أَ رَأَيْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَالْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَ قَالَ هُوَ الذَّنْبُ يُلِمُّ بِهِ الرَّجُلُ فَيَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يُلِمُّبِهِ بَعْدُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 175 رواية : 1

1 محمد بن مسلم گويد: به حضرت صاذق عليه السلام عرض كردم : آيا (تفسير) گفتارخداى عزوجل نزد شما چيست (كه فرمايد): ((آنان كه دورى گزينند از گناهان بزرگ وناشايسته ها جز لمم )) (سوره نجم آيه 22)؟ فرمود: لمم گناهى است كه شخص بداندست زند، سپس تا خدا خواهد (مدتى ) خود دارى كند و باز دوباره بدان دست زند.

2- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِمُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ قُلْتُ لَهُ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَقَالَ الْهَنَةُ بَعْدَ الْهَنَةِ أَيِ الذَّنْبُ بَعْدَ الذَّنْبِ يُلِمُّ بِهِ الْعَبْدُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 2

2 و نيز محمد بن مسلم از يكى از دو امام باقر و يا صادق عليهماالسلام حديث كند كهفرمود: به آن حضرت عرض ‍ كردم : (درباره تفسير لمم در اين آيه ) فرمود: آن گناه پساز گناه است كه بنده دست بدان زند.

توضيح :

: ((هنه در اين حديث به معناى ((چيز)) ولى چون در خود حديث حضرت به گناه تفسيرفرموده است از ترجمه ((الهنة بعد الهنة )) خود دارى شد)) و ((هنه )) كلمه كنايه است.

3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لَهُ ذَنْبٌ يَهْجُرُهُ زَمَاناً ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّااللَّمَمَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّااللَّمَمَ قَالَ الْفَوَاحِشُ الزِّنَى وَ السَّرِقَةُ وَ اللَّمَمُ الرَّجُلُ يُلِمُّ بِالذَّنْبِ فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَمِنْهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 3

3 اسحاق بن عمار گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: هيچ مؤ منى نباشد جزاينكه براى او گناهى است كه مدتى او را از خود دور ساخته ، سپس بدان دست زند تواينست گفتار خداى عزو جل : ((جز لمم )) (در همان آيه كه در حديث (1) گذشت ) و از آنحضرت تفسير (تمامى آن آيه و) گفتار خداىعزوجل را پرسيدم ؟ فرمود: مقصود از فواحش (در آيه ) زنا و دزديست ، و لمم آنست كهشخص به گناه دست زند پس از خداوند آمرزش ‍ خواهد.

4- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ بَهْرَامَ عَنْ عَمْرِو بْنِجُمَيْعٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ جَاءَنَا يَلْتَمِسُ الْفِقْهَ وَ الْقُرْآنَ وَ تَفْسِيرَهُ فَدَعُوهُ وَمَنْ جَاءَنَا يُبْدِي عَوْرَةً قَدْ سَتَرَهَا اللَّهُ فَنَحُّوهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَاللَّهِ إِنَّنِي لَمُقِيمٌ عَلَى ذَنْبٍ مُنْذُ دَهْرٍ أُرِيدُ أَنْ أَتَحَوَّلَ عَنْهُ إِلَى غَيْرِهِ فَمَا أَقْدِرُ عَلَيْهِ فَقَالَلَهُ إِنْ كُنْتَ صَادِقاً فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّكَ وَ مَا يَمْنَعُهُ أَنْ يَنْقُلَكَ مِنْهُ إِلَى غَيْرِهِ إِلَّا لِكَيْ تَخَافَهُ
اصولكافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 4

4 عمروبن جميع گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه نزد ما آيد و فقه و قرآنو تفسير انرا جويد از او دست بداريد (تا بيايد و فرا گيرد) و هر كه نزد ما آيد تاعيبى كه خدا پوشانده است فاش كند او را دور كنيد (و از آمدنش به نزد ما جلوگيرىكنيد)) يكى از آنمردم (كه حاضر بود) عرض كرد: قربانت بخدا سوگند همانا من ديرزمانى است دچار گناهى هستم و هرچه خواهم كه از آن گناه بسوى كار (نيك ) ديگرىبيرون روم و آنار وانهم نتوانم ؟ حضرت باو فرمود: اگر راستگوئى پس همانا خدا تورا دوست دارد و چيزى جلوگير او نشده كه تو را از آن بكار (نيك ) ديگرىنقل دهد جز اينكه (خواهد) كه تو از او در ترس باشى .

شرح :

مجلسى (ره ) گويد: عورت بچيز قبيح گويند، و بهر چيز كه از آن شرم آيد و ظاهر ايناست كه مقصود اظهار و آشكار نمودن گناهان خودش باشد كه اعتراف بآن موجب حد وتعريز بوده ، دستور داد كه ((آنها را دور سازيد)) تا نزد ما بگناه خود اقرار نكنندبلكه (برود) و ميان خود و خداوند توبه كند، ومحتمل است مقصود اظهار عيبب ديگرى بوده كه مشهور بدان نشده چه براى غيبت كردن از اويا براى اداء شهادت ، زيرا پنهان كردن عيبها بهتر است ، لكناحتمال اول ظاهرتر است و در كتاب حدود مؤ يدى بر آن بيايد، و گفته شده است :آنحضرت جمعى از اصحابش كه فراست داشتند به آنها دستور داده بود كه از ورودكسانى كه اهل افشاء اسرار هستند به نزد آنها جلوگيرى كنند، زيرا با شدت خوف وتقيه كه در كار بوده فاش شدن اسرار ائمه عليهم السلام براى آنها و شيعيانشانمصلحت نبوده است .

5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِيعَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ ذَنْبٍ إِلَّا وَ قَدْ طُبِعَ عَلَيْهِ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ يَهْجُرُهُ الزَّمَانَ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ وَ هُوَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَ قَالَ اللَّمَّامُالْعَبْدُ الَّذِي يُلِمُّ الذَّنْبَ بَعْدَ الذَّنْبِ لَيْسَ مِنْ سَلِيقَتِهِ أَيْ مِنْ طَبِيعَتِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 177 رواية : 5

5 حضرت صادق (ع ) فرمود: هيچ گناهى نيست جز آنكه بنده مؤ منى بدان خو گرفته ،مدتى آنرا واگذارد سپس ‍ (دوباره ) بآن دست زند، و آن است گفتار خداىعزوجل : ((آنانكه دورى گزينند از گناهان بزرگ و ناشايسته ها جز لمم )) فرمود: لمام: آن بنده ايست كه بگناهى پس از گناهى دست زند كه موافق سليقه او يعنى از طبيعت اونيست .

شرح :

فيض (ره ) گويد: ((و قد طبع عليه )) يعنى بخاطر پيش آمدى كه كرده بر آن گناه خوگرفته و ميتواند از خود دور كند، و مقصود از ((طبع عليه )) طبيعت اوليه و سرشت درآفرينش نيست وگرنه ترك آن براى او ممكن نبود و بنابراين منافاتى مياناول حديث با آخر آن نيست .

اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد چهارم

*باب در آنچه خداى عزو جل هنگام توبه آدم عليه السلام به او عطا فرمود*

بَابٌ فِيمَا أَعْطَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ آدَمَ ع وَقْتَ التَّوْبَةِ

*باب لمم گناهان خرد، يا سبك از نظر عقاب*

بَابُ اللَّمَمِ

باب در آنچه خداى عزو جل هنگام توبه آدم عليه السلام به او عطا فرمود

باب لمم گناهان خرد، يا سبك از نظر عقاب