سخن ناشر
و ماخلقت الجن و الانس الا ليعبدون (ليعرفون )
(قرآن كريم )
غايت كمال انسان معرفت خداست و رسيدن به باب معرفت الله ، جز از طريق قرآن و ائمهاطهار - عليهم السلام - ميسر نيست ، و بى شك آيينه جان آدمى جز در پرتو اين دو، فروغنمى يابد و زنگار دل جز با كلام ربوبى و مفسران كلام الهى زدوده نمى شود.
قرآن كريم صحيفه نور و وديعه الهى است ، نورى كه اشعه آن پايان نمى گيرد وچراغى كه شعله آن خاموش نمى گردد و دريايى كه به قعر آن نتوان رسيد و جادهوسيعى كه هرگز گمراهى در آن نيست . پس قرآن معدن علم و مركز دانش و سرچشمهدرياى دانايى و فضيلت است .خداوند با قرآن دانشمندانى را كه تشنه فضيلت مىباشند سيراب مى كند و ائمه اطهار - عليهم السلام - مفسر و ناطق كلام خدا و كشتى نجاتدر گرداب ضلالت مى باشند، و هر يك از آنها مشعلى هستند در كوره راه تاريك بشريت ،تا راه نجات و هدايت را فراروى انسان بگشايند و او را از خاك تا خدا و از ملك تا ملكوتپرواز دهند.پس سعادت انسان در دنيا و آخرت در گروثقل اكبر و ثقل كبير است و در حديث معروف ثقلين ازرسول خدا - صلى الله عليه وآله و سلم - بيان شده است : (انى تارك فيكم الثقلينكتاب الله و عترتى ...).
بدين ترتيب كلام الهى و گفته پيشوايان دين ، نور است و ازجهل ، خرافه پرستى و اوهام پرده بر مى دارد و آدمى را با حقيقت خالص و ناب آشنا مىسازد.
در سر لوحه دستورات هدايتگرانه الهى و سخنان معصومين - عليهم السلام - معراج مؤ من ،نماز قرار دارد و دستورى است كه همه انبياء به آن سفارش كرده اند و وسيله شكر و مايهپاكى و سعادت انسان است .بخش ‍ عظيمى از كلام بزرگان دين ، معصومين - عليهم السلام- به همين فريضه مهم تعلق گرفته و سخنان گهربار اين عزيزان به انحاء مختلفپيرامون آن پرتو افشانى مى كند.
از اين رو، مؤ سسه فرهنگى نبوغ برخود لازم دانسته است براى نشر فرهنگ نمازكتابهايى را به چاپ برساند.يكى از اين كتابها كه از اهميت و امتيازات فراوانىبرخوردار است ، كتاب (جامع آيات و احاديث موضوعى ) است كه جلداول و دوم آن در نماز مى باشد و در قالب 26فصل ، شامل 150 آيه و حدود دو هزار حديث به صورت موضوعى جمع آورى شده است .اينكتاب براى همه ، بخصوص قشر طلبه و محققين و دانشجويان و مربيان مفيدو ارزنده خواهدبود.
در اينجا لازم مى دانيم از زحمات برادر فاضل حضرت حجة الاسلام عباس ‍ عزيزى تشكرنماييم .ايشان كتابهاى فراوانى تاءليف نموده اند كه سهم موضوع نماز در آنها 12عنوان بوده است كه ستاد اقامه نماز و اين مؤ سسه توفيق نشر آن را داشته اند.
اميد است خداوند متعال ما را از نمازگزاران واقعى قرار دهد و نماز را مايه سعادت ما در دنياو نورى در عالم برزخ و شفيع در روز قيامت برايمان قرار دهد.
مؤ سسه فرهنگى انتشارات نبوغ
مقدمه
گفته هاى پيشوايان دين ، نور است و پرده از تاريكى برداشته ، جهالت را مىزدايد و آدمى را با حقيقت ناب ، آشنا مى سازد.
وقتى در اين آينه شفاف و چشمه زلال معرفت به نظاره و تماشاى نماز مى نشينيم ،ابعادى تازه تر و سيمايى درخشانتر از نماز را مشاهده مى كنيم .
كتاب حاضر، ما را به اين تماشا دعوت كرده ، دنيايى ديگر از نماز را در برابرديدگان ما خاكيان ترسيم مى كند.
هنگامى كه ديده مى گشاييم و به اين آينه مى نگريم ، نماز را چنين مى بينيم :
بهترين نردبان قرب ؛
چشمه جوشان خير و بركت ؛
كليد گشايش مشكلات ؛
شست و شو دهنده دل ؛
روح عرفان و اخلاص ؛
برترين شعار پيامبران و امامان (ع ).
اينها گوشه اى از افق بيكران نماز در آينه حديث است .
در اين نوشتار، سخنانى نورانى از قرآن كريم و اولياء دين در باب نماز، گردآورىشده و در 26 فصل منظم گشته است و شامل 150 آيه و حدود 2000 حديث ، غير از بعداحكام ، مى باشد كه از اكثر كتب شيعه و سنى جمع آورى شده است .
اين تعداد حديث ، نشان دهنده اهميت فوق العاده نماز و مظلوميت آن است كه در كتابهاى مختلفتدوين شده و نمازگزاران ، دستشان از اين احاديث كوتاه بوده است ؛ اما با مساعى مؤسسه انتشارات نبوغ ، كه امر طبع و نشر اين كتاب را بر عهده گرفته است ،نمازگزاران پى به اهميت و اسرار نماز خواهند برد كه اميد است جامعه ، يكپارچه بهسوى نماز حركت كرده و قلمها در راستاى اين امر مهم به كار افتند و محققين و مؤ لفين ومبلغين براى نشر و ترويج بزرگترين واجب الهى تلاش نمايند.
امتيازات اين كتاب از اين قرار است :
1 - دسته بندى آيات و احاديث به سبك موضوعى .
2 - اعراب گذارى كامل .
3 - اختصاص عنوان براى هر حديث .
4 - جمع آورى احاديث از منابع شيعى و سنى با ذكركامل ماءخذ آن .
5 - ترجمه روان .
6 - نگارش آيات و احاديث با خط درشت .
7 - فهرست اجمالى و تفصيلى عناوين .
خداوند را سپاسگزارم كه مرا توفيق داد تا در راستاى اين مهم قدم بردارم و اميدوارم كهسخنان گوهربار ائمه اطهار - عليهم السلام - ما را به بهره كافى برساند.
در خاتمه لازم مى دانم از همه كسانى كه براى احياء نماز تلاش مى نمايند، خصوصا ازجناب حجة الاسلام آقاى قرائتى كه دلسوزانه و عاشقانه در اين راه گام بر مى دارند، ونيز از برادر گرامى ام حجة الاسلام قربانعلى دهدايى كه در ويراستارى اين مجموعههمكارى لازم را به عمل آوردند، و همچنين از برادر عزيزم آقاى برقعى و همكاران ايشان درمؤ سسه پژوهش كه در حروفچينى و صفحه آرايى زحمت فراوانى رامتحمل شدند، و نيز از مؤ سسه فرهنگى انتشارات نبوغ كه براى چاپ و نشر اين اثر بابهترين كيفيت اقدام نمودند، صميمانه قدردانى و سپاسگزارى نمايم .
(رب اجعلنى مقيم الصلاة و من ذريتى )
عباس عزيزى اراكى
حوزه علميه قم
خرداد 1375 / شوال 1416
فصل اول : اهميت و فضيلت نماز
آيات
1 - نماز جزء برنامه هاى حكومت اسلامى
الذين ان مكناهم فى الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزكوة و امروا بالمعروف و نهوا عنالمنكر و لله عاقبة الامور ؛
ياران خدا كسانى هستند كه هرگاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم نماز را برپا مىدارند و زكات را ادا مى كنند و امر به معروف و نهى از منكر مى نمايند و پايان همه امور ازآن خداست .
(سوره حج ، آيه 41)
2 - نماز پيوند با خدا و پيوند با خلق
واقيموا الصلوة و اتوا الزكوة و ماتقدموا لانفسكم من خير تجدوه عند الله ان الله بماتعملون بصير ؛
نماز را برپا داريد و زكات را ادا كنيد (با اين دو وسيله روح و جسم اجتماع خود را نيرومندسازيد و بدانيد) هر كار خيرى براى خود (در سراى آخرت ) از پيش مى فرستيد آن رانزد خدا خواهيد يافت ، خداوند به اعمال شما آگاه است .
(سوره بقره ، آيه 110)
3 - يكى از صفات متقين اقامه نماز است
الذين يؤ منون بالغيب و يقيمون الصلوة و مما رزقناهم ينفقون ؛
پرهيزكاران آنهايى هستند كه به غيب ايمان مى آورند و نماز را برپا مى دارند و از تمامنعمتها و مواهبى كه به آن هاروزى داده ايم ، انفاق مى كنند.
(سوره بقره ، آيه 3)
4 - نماز، خصلت مؤ منين
والمؤ منون و المؤ منات بعضهم اولياء بعض ياءمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر ويقيمون الصلوة ؛
مردان و زنان با ايمان يار و ياور همديگرند، امر به معروف و نهى از منكر مى كنند ونماز را برپا مى دارند.
5 - نماز همراه با مشورت
والذين استجابوا لربهم و اقاموا الصلوة و امرهم شورى بينهم ؛
و آنها كه دعوت پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را برپا داشته و كارهايشان بهطريق مشورت در ميان آنها صورت مى گيرد.
(سوره شورى ، آيه 38)
6 - نماز و تنبيه
ولاتصل على احد منهم مات ابدا و لاتقم على قبره انهم كفروا بالله و رسوله و ماتواو هم فاسقون ؛
بر هيچ يك از آنها كه بميرد، نماز نخوان و بر كنار قبرش (براى دعا و طلب آمرزش )نايست ؛ چرا كه آنها به خدا و رسولش كافر شدند و در حالى كه فاسق بودند از دنيارفتند.
(سوره توبه ، آيه 84)
7 - نماز و زكات
فاقيموا الصلوة و اتوا الزكوة و اعتصموا بالله هو مولاكم ؛
پس نماز بگذاريد و زكات بدهيد و به خدا توسل جوييد، اوست مولاى شما.
(سوره حج ، آيه 78)
8 - نماز و صفات مؤ منان و مجاهدان
التائبون العابدون الحامدون السائحون الراكعون الساجدون الامرون بالمعروف والناهون عن المنكر و الحافظون لحدود الله و بشر المؤ منين ؛
(مؤ منان كسانى هستند كه ) توبه كنندگان و عبادت كنندگان و سپاس گويان و سياحتكنندگان و ركوع كنندگان و سجده آوران و آمران به معروف و نهى كنندگان از منكر وحافظان حدود (و مرزهاى ) الهى و بشارت بده مؤ منان را.
(سوره توبه ، آيه 12)
9- اوصاف مصلحان
والذين يمسكون بالكتاب و اقاموا الصلوة انا لانضيع اجر المصلحين ؛
و آنهايى كه به كتاب (خدا) تمسك جويند و نماز را برپا دارند (پاداش بزرگى خواهندداشت زيرا) ما پاداش مصلحان را ضايع نخواهيم كرد.
(سوره اعراف ، آيه 170)
10 - نماز و قرآن
ان الذين يتلون كتاب الله و اقاموا الصلوة ؛
كسانى كه قرآن تلاوت مى كنند و نماز به پاى مى دارند.
(سوره فاطر، آيه 26)
11 - علم و نماز
لكن الراسخون فى العلم منهم و المؤ منون يؤ منون بماانزل اليك و ما انزل من قبلك و المقيمين الصلوة و المؤ تون الزكوة و المؤ منون باللهواليوم الاخر اولئك سنؤ تيهم اجرا عظيما ؛
ولى دسته اى ازآنها كه راسخ در علم اند، و آنها كه ايمان دارند به تمان آن چه بر تونازل شده و آن چه كه پيش از تو نازل گرديده ، ايمان مى آورند و آن ها كه نماز رابرپا مى دارند و آنان كه زكات مى دهندو آن ها كه به خدا و روز قيامت ايمان مى آورده اند،به زودى به همه آنان پاداش عظيمى خواهيم داد.
(سوره نساء، آيه 162)
12 - برپاداشتن نماز يكى از برنامه هاى اولوالالباب
والذين صبروا ابتغاء وجه ربهم و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقناهم سرا و علانية ويدرؤ ن بالحسنة السيئة اولئك لهم عقبى الدار ؛
وهم در طلب رضاى خدا راه صبر پيش مى گيرند، نماز به پا مى دارند و از آن چهنصيبشان كرديم به فقرا پنهان و آشكار انفاق مى كنند و در عوض بديهاى مردم نيكى مىكنند، اينان هستند كه عاقبت منزلگاه نيكو يافتند.
(سوره رعد، آيه 22)
13 - نماز يكى از اصول نيكيهاست
....ولكن البر من امن بالله و اليوم الاخر و الملئكة و الكتاب و النبيين ...واقامالصلوة ...؛
بلكه نيكى (و نيكوكار) كسانى هستند كه به خداوند و روز رستاخيز و فرشتگان و كتابآسمانى و پيامبران ايمان آورده اند... و نماز برپا مى دارند...
(سوره بقره ، آيه 177)
14 -قسم و نماز
تحبسونهما من بعد الصلوة و فيقسمان بالله ...؛
(درصدق آنها شك كرديد) آنها را بعد از نماز نگاه مى داريد تا سوگند ياد كنند.
(سوره مائده ، آيه 106)
15 - نماز و قرض الحسنه
...واقيموا الصلوة و اتوا الزكوة و اقرضوا الله قرضا حسنا ؛
نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و به خدا قرض الحسنه دهيد.
(سوره مزمل ، آيه 20)
احاديث
1 - اهميت نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
اول ما افترض الله على امتى ، الصلوات الخمس واول ما يرفع من اعمالهم ، الصلوات الخمس و اول ما يساءلون عنه ، الصلوات الخمس ؛
اولين چيزى كه خداوند بر امت من واجب كرد، نمازهاى پنج گانه است و اولين چيزى كه ازاعمال ايشان بالا برده مى شود، نمازهاى پنج گانه است و اولين چيزى كه نسبت به آنمورد سؤ ال واقع مى شوند، نمازهاى پنج گانه است .
(كنزالعمال ، ج 7، حديث 1885)
2 - برترى نماز
قال على - عليه السلام -:
اوصيكم بالصلاة و حفظها، فانها خيرالعمل و هى عمود دينكم ؛
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم ، زيرا نماز برترينعمل و ستون و اساس دين شما است .
(ميزان الحكمه ، ج 5، ص 468، بحارالانوار، ج 82، ص 209)
3 - معراج مؤ من
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة ، معراج المؤ من ؛
نماز، معراج مؤ من است .
(كشف الاسرار، ج 2، ص 676، سرالصلوة ، ص 7، اعتقادات مجلسى ، ص ‍ 29)
4 - نماز نور مؤ من
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة نور المؤ من ؛
نماز نور مؤ من است .
(شهاب الاخبار، ص 50، نهج الفصاحه ، ص 396)
5 - نشانه ايمان
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
علم الايمان الصلوة ؛
علامت و نشانه ايمان نماز است .
(شهاب الاخبار، ص 59)
6 - نماز ستون دين
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة عماد دينكم ؛
نماز، پايه و ستون دين شما است .
(ميزان الحكمه ، ج 5، ص 370)
7 - تقرب به وسيله نماز
قال الكاظم - عليه السلام -:
افضل ما يتقرب به العبد الى الله بعد المعرفة به ، الصلوة ؛
بهترين چيزى كه بنده بعد از شناخت خدا به وسيله آن به درگاه الهى تقرب پيدا مىكند، نماز است .
(تحف العقول ، ص 455)
8 - پرچم اسلام
قال رسول الله - صلى الله عليه و آله -:
علم الاسلام الصلاة ؛
نماز، پرچم اسلام است .
(كنزالعمال ، ج 7، ص 279، حديث 1887)
9- نماز وسيله تقرب مؤ من
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
ان الصلوة قربان المؤ من ؛
همانا نماز خواندن وسيله نزديكى مؤ من به خداست .
(كنزالعمال ، حديث 18907)
10 - نماز و پايه هاى دين
قال الباقر - عليه السلام -:
بنى الاسلام على خمس : الصلوة و الزكوة ، و الصوم و الحج و الولاية ؛
اسلام بر روى پنج پايه بنا شده است : نماز، روزه ، زكات ، حج ، ولايت .
(كافى ، ج 2، ص 17)
11 - اهل بيت (ع ) و اقامه نماز
قال الحسين - عليه السلام - فى قوله تعالى :
(الذين ان مكناهم فى الارض اقاموا الصلاة )قال : هذه فينا اهل البيت ؛
(در تفسير آيه ) (كسانى كه اگر ما به آنها در زمين قدرت و حكومت دهيم ، نماز را بهپا مى دارند) اين در مورد ما خاندان اهل بيت است .
(بحارالانوار، ج 24، ص 166)
12 - نماز آخرين توصيه انبياء
قال الصادق - عليه السلام -:
احب الاعمال الى الله - عز و جل - الصلوة و هى اخر وصايا الانبياء ؛
نماز، بهترين كارها نزد خداوند و آخرين وصيتهاى پيامبران الهى است .
(ميزان الحكمه ، ج 5، ص 397)
13 - جايگاه نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
موضع الصلوة من الدين كموضع ضع الراءس من الجسد ؛
جايگاه نماز در دين ، مانند جايگاه سر در بدن است .
(كنزالعمال ، ج 7، حديث 18972)
14 - سيماى دين
قال على - عليه السلام -:
لكل شى ء وجه و وجه دينكم الصلاة ؛
هر چيزى داراى سيماست ، سيماى دين شما نماز است .
(بحارالانوار، ج 82، ص 227)
15 - توجه خدا به نمازگزار
قال الباقر - عليه السلام -:
ذكر الله لاهل الصلاة اكبر من ذكرهم اياه ؛ الاترى انهيقول : (اذكرونى اذكركم ) ؛
ياد خدا براى اهل نماز، بالاتر از ياد آنها از خداست ؛ آيا نمى بينى كه خداوند مىفرمايد: (مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم ).
(بحارالانوار، ج 82، ص 199)
16 - نماز نور چشم و محبوب پيامبر (ص )
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
يا اباذر!ان الله جعل قرة عينى فى الصلوة و حببها الى كما حبب الى الجائع ، الطعامو الى الظمان ، الماء و ان الجائع اذا اكل شبع و ان الظمان اذا شرب روى و انا لااشبع منالصلوة ؛
اى ابوذر!همانا خداوند نور چشم مرا در نماز قرار داده و نماز را محبوب من نمود ؛ همانگونه كه طعام را براى گرسنه و آب را براى تشنه .گرسنه با خوردن سير، و تشنهبا نوشيدن سيراب مى گردد، اما من هرگز از نماز سير نمى شومساءله
(بحارالانوار، ج 77، ص 77، مستدرك الوسايل ، ج 1، ص 174)
17 - وصيت اميرالمؤ منين (ع )
قال على - عليه السلام -:
الله ، الله فى الصلوة ، فانها عمود دينكم ؛
خدا را، خدا را درباره نماز ؛ چرا كه ستون دين شماست .
(نهج البلاغه ، نامه ها، ص 47)
18 - كليد بهشت
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة مفتاح الجنة ؛
نماز كليد بهشت است .
(نهج الفصاحه ، حديث 1588)
19 - نماز و دين
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
و اما الصلوة فانه لاخير فى دين ، لا صلوة فيه ؛
اما نماز، همانا در دينى كه نماز نداشته باشد، خيرى نيست .
(سيره ابن هشام ، ج 3 - 4، ص 504)
20 - محافظت از نماز
قال على - عليه السلام -:
تعاهدوا امر الصلوة و حافظوا عليها و استكثروا منها ؛
نماز را مراعات كنيد و محافظت كنيد آن را، و آن را زياد به جا آوريد.
(ميزان الحكمه ، ج 5، ص 402، نهج البلاغه ، خطبه 199)
21 - بهترين واجبات
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
ان افضل الفرائض بعد المعرفة الصلاة ؛
بهترين واجبات پس از شناخت (خدا) نماز است .
(تفسير ابوالفتح ، ج 1، ص 102)
22 - بهترين عمل
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
ما عمل ابن ادم شيئا افضل من الصلاة و صلاح ذات البين و خلق حسن ؛
فرزند آدم (انسان ) هيچ عملى انجام نمى دهد كه بهتر از نماز و آشتى دادن مردم و خوشاخلاقى باشد.
(نهج الفصاحه ، ص 547، حديث 2651)
23 - تداوم نماز و انتظار
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
لايزال العبد فى صلوة ماانتظر الصلوة ؛
بنده مادام كه منتظر نماز است در حال نماز است .
(نهج الفصاحه ، ص 527، حديث 2538)
24 - نماز، بهترين عمل
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلاة خير موضوع فمن شاء استقل و من شاء استكثر ؛
نماز بهترين چيزى است كه مقرر شد، پس هر كه خواهد كم بخواند و هر كه خواهد زيادكند.
(جامع احاديث الشيعه ، ص 4 و 6.بحارالانوار، ج 82، ص 308)
25 - نماز نورى از خدا
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلاة نورالمؤ من و الصلاة نور من الله ؛
نماز نور مؤ من است و نماز نورى از خداوند است .
(جامع احاديث الشيعه ، ص 4 و 15)
26 - روشنايى چشم پيامبر (ص )
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
قرة عينى فى الصلاة ؛
روشنى چشم من در نماز است .
(نهج الفصاحه ، ص 283، حديث 1343، بحارالانوار، ج 82، ص ‍ 193)
27 - نماز و خدمت
قال الصادق - عليه السلام -:
ان طاعة الله خدمته من الارض فليس شى ء من خدمتهيعدل الصلاة ؛
پيروى و اطاعت از پروردگار خدمت كردن به او در زمين است و هيچ چيز در خدمت بهپروردگار معادل نماز نيست .
(ميزان الحكمه ، ج 5، ص 318)
28 - حقيقت نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
مثل الصلاة مثل عمود الفسطاط، اذاثبت العمود ثبتت الاطناب و الاوتاد و الغشاء، و اذاانكسر العمود لم ينفع وتد و لاطنب و لاغشاء ؛
مثل نماز مانند مثل ستون خيمه است ، هرگاه ستون ثابت باشد طنابها و ميخها و پرده هاثابت و سودمند خواهند بود و هرگاه ستون بشكند و در هم فرو ريزد، نه ميخ نافع است ونه ريسمان سودى دارد و نه پرده اى اثرى خواهد داشت .
(من لايحضره الفقيه ، ج 1، شماره 639)
29 - نخستين سؤ ال در روز قيامت
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
حافظوا على الصلوات الخمس فان الله -عزوجل - اذا كان يوم القيامة يدعوا العبد فاول شى ءيساءل عنه ، الصلاة فان جاءبها تامة و الا زخ به فى النار ؛
نمازهاى پنج گانه را محافظت كنيد، زيرا روز قيامت كه مى شود خداوند بنده اش را فرامى خواند و نخستين چيزى كه از او مى پرسد نماز است ، اگر آن را به طوركامل انجام داده باشد، (به بهشت مى رود) و گرنه در آتش ‍ افكنده مى شود.
(بحارالانوار، ج 82، ص 201، جامع الاخبار، ص 86 و 87)
30 - بهترين اعمال در قيامت
قال الصادق - عليه السلام -:
ان افضل الاعمال عند الله يوم القيامة ، الصلوة ؛
همانا بهترين عمل در روز قيامت نزد خداوند، نماز است .
(مستدرك الوسائل ، ج 3، ص 7)
31 - نماز، روش پيامبران
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلاة من شرايع الدين ، و فيها مرضاة الرب -عزوجل - فهى منهاج الانبياء ؛
نماز از سنتهاى دين ، و مايه خشنودى پروردگار و راه و روش پيامبران است .
(جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 22، بحارالانوار، ج 82، ص ‍ 231)
32 - توجه خدا به نمازگزار
قال الباقر - عليه السلام -:
اذا احرم العبد فى صلاته ، اقبل الله عليه بوجهه ويوكل به ملكا يلتقط القران من فيه التقاطا، فان اعرض الله عنه و وكله الى الملك ؛
آن گاه كه بنده در نمازش تكبيرة الاحرام گفت ، خداوند به او روى مى كند و فرشته اىرا ماءمور او مى سازد كه آيات قرآن را از دهان او بر مى چيند.اگر اعراض كرد، خداوند ازاو روى مى گرداند و او را به فرشته واگذارد.
(بحارالانوار، ج 82، ص 332)
33 - سهم اسلام
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
...و اسهم الاسلام ثلاثة : الصلوة و الصوم و الزكوة ؛
بهره اسلام براى شما سه چيز است : نماز، روزه ، و زكات .
(نهج الفصاحه ، ص 244، حديث 1212)
34 - نماز، سفره الهى
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الا ان الصلاة مادبة الله فى الارض قد هناهالاهل رحمته فى كل يوم خمس مرات ؛
آگاه باشيد نماز سفره گسترده خدا در زمين است كه خداوند آن را روزى پنج بار براىاهل رحمتش (افراد شايسته رحمت ) گوارا نموده است .
(مستدرك الوسايل ، ج 1، ص 170)
35 - مثل نماز
قال الباقر - عليه السلام -:
انما مثل الصلاة لصاحبها، كمثلرجل دخل على ذى سلطان فانصت له حتى فرغ من حاجته ، و كذلك المرء المسلم باذن الله -عزوجل - مادام فى الصلاة لم يزل الله - عز وجل - ينظر اليه حتى يفرغ من صلاته ؛
همانا مثل نماز براى نمازگزار، مثل مردى است كه برسلطانى وارد گردد و اظهار حاجت كند؛ پس آن شخص سلطان ، ساكت و آماده استماع سخنان صاحب حاجت گردد تا اينكه ازدرخواستش فارغ شود، همچنين است نمازگزار مسلمان تا هنگامى كه به نماز ايستاده ،خداوند نظر مرحمتش را از او قطع نخواهد كرد و انوار الهىشامل اوست تا وقتى كه از نمازش فارغ گردد.
(بحارالانوار، ج 82، ص 231)
36 - نماز روش انبياء
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة منهاج الانبياء؛
نماز راه و روش انبياء است .
(بحارالانوار، ج 82، ص 231)
37 - محبوبترين اعمال
قال على - عليه السلام -:
احب الاعمال الى الله الصلاة ؛
محبوبترين اعمال نزد خداوند، نماز است .
(بحارالانوار، ج 82، ص 233)
38 - ماهيت نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
...لان الصلاة تسبيح و تهليل و تحميد و تكبير و تمجيد و تقديس وقول و دعوة ؛
چون نماز، تسبيح ، تهليل ، تحميد، تكبير، تمجيد، تقديس ،قول ، و دعوت به حق است .
(جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 22. بحارالانوار، ج 82، ص 232)
39 - جايگاه نماز نزد خدا
اوحى الله الى نبيه ، موسى - عليه السلام - عليك بالصلوة فانها بمكان و لهاعندى عهد وثيق ؛
خداوند به حضرت موسى (ع ) وحى نمود: بر تو باد نماز، پس همانا نماز داراى مكانرفيعى و پيمان محكمى پيش من است .
(كلمة الله ، ص 257)
40 - زائر پروردگار
قال على - عليه السلام -:
المنتظر وقت الصلاة بعد العصر، زائر الله و حق على الله -عزوجل - ان يكرم زائره و يعطيه ما سال ؛
هر مسلمانى كه منتظر وقت نماز، بعد از عصر است ، زائر پروردگار مى باشد و بر عهدهخداوند عزيز و جليل است كه زائر خود را گرامى بدارد و به او هر چه را كه خواهد عطافرمايد.
(الخصال باب الثلاثه ، حديث 127. جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص ‍ 78)
41 - نماز، راءس اسلام
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلاة راءس الاسلام ؛
نماز (به منزله ) راءس اسلام است .
(بحارالانوار، ج 17، ص 127.ميزان الحكمه ، ج 5، ص 367)
42 - آخرين سفارش رسول خدا (ص )
قال الصادق - عليه السلام -:
عليك بالصلاة !فان اخر ما اوصى بهرسول الله و حث عليه الصلاة ؛
بر تو باد به نماز! زيرا آخرين چيزى كه رسول خدا (ص ) به آن سفارش نمود(وانسان ) را بر انجام آن تاءكيد نمود، نماز بود.
(بحارالانوار، ج 84، ص 236)
43 - فرياد ابليس از نمازگزار
قال على - عليه السلام -:
ان العبد اذا سجد نادى ابليس : يا ويله اطاع و عصيت و سجد و ابيت ؛
وقتى كه بنده اى سجده كرد، ابليس فرياد مى زند واى بر من !او اطاعت كرد، ولى منمعصيت كردم ، او سجده كرد و من از اين عمل سرباز زدم .
(بحارالانوار، ج 82، ص 233)
44 - نماز، بهترين عبادت
قال الرضا - عليه السلام -:
ان الصلوة افضل العبادة لله :
همانا، نماز بهترين عبادت براى خداست .
(جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 50)
45 - نماز، نيكوترين صورت خلق
قال الرضا - عليه السلام -:
ان الصلوة احسن صورة خلقها الله ؛
به درستى نماز نيكوترين صورتى است كه خدا آن را خلق كرد.
(جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 50)
46 - سفارش اكيد براى نماز
فيما اوصى به اميرالمؤ منين - عليه السلام - عند وفاته : الصلوة ، الصلوة ،الصلوة ؛
در آن چيزى كه اميرالمؤ منين (ع ) هنگام وفاتش وصيت كرد، اين بود: نماز، نماز، نماز.
(مستدرك الوسائل ، ج 1، 173)
47 - ارزش نماز
قال الصادق - عليه السلام -:
اذا قام المصلى الى الصلوة ، نزلت عليه الرحمة من اعنان السماء الى اعنان الارض وحفت به الملائكة و: اداه ملك لو يعلم هذا المصلى ما فى الصلاة ماانفتل ؛
هنگامى كه انسان به نماز ايستاد، رحمت خدا از آسمان بر اونازل مى شود و ملائكه اطرافش را احاطه مى كنند و فرشته اى مى گويد: اگر ايننمازگزار ارزش نماز را مى دانست هيچ گاه از نماز منصرف نمى شد.
(اصول كافى ، ج 3، ص 265)
48 - علامت عامل دين
قال الصادق - عليه السلام -:
قال لقمان لابنه : لكل شى ء علامة يعرف بها و يشهد عليها و ان للدين ثلاثعلامات : العلم و الايمان و العمل به ، (الى انقال ) و للعامل ثلاث علامات الصلوة و الصيام و الزكوة ؛
حضرت لقمان به فرزندانش فرمود: براى هر چيزى علامتى است كه به وسيله آن علامتشناخته مى شود و به او شهادت داده مى شود، به درستى كه براى دين سه علامت است :1 - علم 2 - ايمان ، 3 - عمل به ايمان ، تا آن جا كه فرمود: براىعامل به دين سه علامت است : 1 - نماز 2 - روزه ، 3 - زكات .
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 183)
49 - باعث نجات انسان
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
نجوا انفسكم اعملوا و خير اعمالكم الصلوة ؛
خود رآموزشى از عذاب الهى ) نجات دهيد، و عمل كنيد، كه بهتريناعمال شما نماز است .
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 175)
50 - قوام اسلام
قال على - عليه السلام -:
اوصيكم بالصلوة التى هى عمود الدين و قوام الاسلام فلا تغفلوا عنها ؛
سفارش مى كنم شما را به نمازى كه ستون دين و قوام اسلام است ؛ پس از نمازغافل نشويد.
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 172)
51 - باقيات صالحات
عن ادريس القمى :
سئلت ابا عبدالله - عليه السلام - عن الباقيات الصالحات ،فقال : هى الصلوة فحافظوا عليها ؛
(ادريس قمى ميگويد:) از امام صادق (ع ) در مورد باقيات و صالحات سؤال كردم ، امام فرمود: آن نماز است ، پس محافظت بر نماز كنيد.
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 172)
52 - برترى نماز
قال الصادق - عليه السلام -:
اما انه ليس شى ء افضل من الحج الا الصلوة ؛
به درستى كه هيچ عملى بالاتر از حج نيست ، مگر نماز.
(وسائل الشيعه ، ج 3، ص 26)
53 - سؤ ال در قيامت
قال الصادق - عليه السلام -:
ان اول ما يسئل عنه العبد اذا وقف بين يدى الله - عز وجل - الصلوات المفروضات و عن الزكاة المفروضة و عن الصيام المفروض ، و عن الحجالمفروض و عن ولايتنا اهل البيت ؛
وقتى بنده (فرداى قيامت ) در مقابل خداى عز وجل قرار گرفت ، اولين چيزى كه از او سؤ ال مى كنند، نمازهاى واجب ، زكات واجب ، روزهواجب ، حج واجب و ولايت ما اهل بيت است .
(وسائل الشيعه ، ج 3، ص 90)
54 - نماز، عطيه الهى
قال الرضا - عليه السلام -:
(الصلوة ) صلة الله للعبد بالرحمة ؛
نماز عطيه و احسانى است از طرف خداوند براى بنده ، كه از راه رحمت و عنايت بخشيده است.
(بحارالانوار، ج 84، ص 246)
55 - نماز، نشانه دين
قال على - عليه السلام -:
و اقام الصلاة فانها الملة ؛
برپا داشتن نماز، نشانه اصلى دين است .
(نهج البلاغه ، خطبه 110)
56 - راءس دين
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة راءس الدين ؛
نماز (به منزله ) سر دين است .
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 184)
57 - اولين سؤ ال از انسان
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
اول ما يساءلون عنه الصلوات الخمس ؛
اولين چيزى كه از انسانها سؤ ال مى شود، نمازهاى پنج گانه است .
(كنزالعمال ، ج 7، حديث 18859)
58 - نخستين عملى كه بالابرده مى شود
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
اول ما يرفع من اعمالهم الصلوات الخمس ؛
اولين عملى كه از انسانها بالابرده مى شود، نماز پنج گانه است .
(كنز العمال ، ج 7، حديث 18899)
59 - نماز، موجب گشايش مشكل
فى مكارم الاخلاق :
عن ابى عبيدة الخداء قال : كنت مع الباقر - عليه السلام -فضل بعيرى ، فقال - عليه السلام - صل ركعتين ثم كمااقول : اللهم راد الضالة ، مادئا من الضلالة رد على ضالتى فانها من فضلك و عطائك ،ثم قال - عليه السلام -: يا ابا عبيدة تعال فاركب مع ابى جعفر - عليه السلام - فلمايسرنا اذا سواد على الطريق فقال - عليه السلام -: يا ابا عبيدة ! هذا بعير فاذا هوبعيرى ؛
ابى عبيده خداء گفت : با حضرت باقر (ع ) بودم ، مركبم گم شد.امام - عليه السلام -فرمود: دو ركعت نماز بگذار و بعد بگو: خداوند!تو كه گمشده را باز مى گردانى ، واز گمراهى به هدايت مى آورى گمشده ام را به من بازگردان كه آن از احسان و بخششتوست ، بعد امام (ع ) فرمود: اى اباعبيده !پيش آى و سوار شو.با حضرت سوار شدم ،همچنان كه راه مى پيمودم در راه يك سياهى به چشم ما خورد، امام (ع ) فرمود: اين شترتوست .چون دقت كردم دريافتم كه شتر من است .
(مكارم الاخلاق ، ص 259)
60 - بهترين عمل بنده
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة من افضل اعمال العباد ؛
نماز از بهترين اعمال بندگان است .
(مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 184)
61 - نور نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة نور ؛
نماز، روشنى است .
(ميزان الحكمه ، ج 10، ص 234)
62 - ريزش گناهان با نماز
عن سلمان الفارسى قال :
كنا مع رسول الله صلى الله عليه و اله فىظل شجرة فاخذ غصنا منها فنفضه فتساقط ورقه ،فقال الا تسالونى عما صنعت ؟فقالوا اخبرنا يارسول الله .قال : ان العبد المسلم اذا قام الى الصلوة تحاطت خطاياه كما تحاطت ورق هذهالشجرة ؛
از سلمان فارسى نقل شده گويد: با پيامبر خدا (ص ) در سايه درختى بوديم ، يكشاخه از آن برداشت و آن را تكان داد تا برگهاى آن ريخت ، سپس ‍ فرمود: آيا از آن چهكردم نمى پرسيد: عرض كردند: يا رسول الله !به ما خبر بده ، فرمود: همانا بندهمسلمان هرگاه كه به نماز قيام مى كند گناهان او ريخته مى شود، همان طور كه برگ ايندرخت ريخته شد.
(وسائل الشيعه ، ج 3، ص 30)
63 - زيادى خواب ، سبب قلت نماز
قال عيسى بن مريم - عليه السلام -:
يا بنى اسرائيل لاتكثروا الاكل فانه من اكثرالاكل اكثر النوم و من اكثر النوم اقل الصلاة و مناقل الصلاة كتب من الغافلين ؛
اى بنى اسرائيل در خوردن زياده روى نكنيد، همانامحصول زياد خوردن بسيار خوابيدن است و هر كس بسيار بخوابد، نماز و عبادتش كمخواهد بود و آن گاه در زمره غافلان به شمار خواهد آمد.
(تنبيه الخواطر و نزهة النواظر، ص 38)
64 - تاءثير زياد سجده كردن
جاء رجل الى رسول الله - صلى الله عليه وآله -فقال :
ادع الله ان يدخلنى الجنة ، فقال : اعنى بكثرة السجود ؛
مردى به حضور پيامبر اسلام (ص ) آمد و عرض كرد: دعا كن خدا مرا به بهشتداخل كند، فرمود: مرا با زيادى سجده كردن همراهى كن .
(وسائل الشيعه ، ج 30، ص 30)
65 - نماز، ستون دين
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
ان عمود الدين الصلاة ، و هى اول ما ينظر فيه منعمل ابن ادم فان صحت نظر فى عمله ، و ان لم تصح لم ينظر فى بقية عمله ؛
همانا ستون دين نماز است ، و آن اول چيز است كه به آن ازعمل فرزند آدم رسيدگى مى شود. اگر صحيح باشد، به سايرعمل رسيدگى مى شود و اگر صحيح نباشد، به ساير عملهاى او توجهى نمى شود.
(وسائل الشيعه ، ج 3، ص 23)
66 - دو ركعت نماز و بخشش گناهان
قال الصادق - عليه السلام -:
من صلى ركعتين يعلم ما يقول فيهما انصرف و ليس بينه و بين الله - عز وجل - ذنب الا غفره له ؛
هر كس دو ركعت نماز بخواند وبداند چه مى گويد، از نماز فارغ مى شود، در حالى كهميان او و ميان خداى عز و جل گناهى نيست ، مگر خداوند براى او مى بخشد.
(بحارالانوار، ج 84، ص 240، اصول وافى ، ج 2، ص 100)
67 - نماز براى وحشت قبر
قال الباقر - عليه السلام -:
وقف ابوذر - رحمة الله عليه - عند حلقة باب الكعبة فوعظ الناس ، ثمقال : حج حجة لعظائم الامور، و صم يوما لزجرة النشور، وصل ركعتين فى سواد الليل لوحشة القبور ؛
ابوذر خدا رحمتش كند، دركنار در كعبه ايستاد و به مردم پند داد، سپس ‍ گفت : حجى براىكارهاى بزرگ به جا آور و براى راندن و خروش رستاخيز روزه بگير، در تاريكى شببراى وحشت قبر دو ركعت نماز بخوان .
(بحارالانوار، ج 87، ص 160)
68 - سيماى مكتب
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة وجه دينكم ؛
نماز سيماى مكتب است .
(فروع كافى ، ج 1، ص 270)
69 - بسيار نماز بخوانيد
قال على - عليه السلام -:
تعاهدوا امر الصلوة و حافظوا عليها و استكثروا منها و تقربوا بها ؛
مراقب نماز خود باشيد و آن را حفظ كنيدو زياد (نماز مستحبى ) بخوانيد و به وسيله آنتقرب جوييد.
(نهج البلاغه ، خطبه 190)
70 - وسيله سنجش
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
الصلوة ميزان ؛
نماز وسيله سنجش است .
(پرتوى از اسرار نماز، ص 80)
71 - آخرين فريضه تا دم مرگ
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
ان اول ما فرض الله على عباده الصلاة ، و اخر ما يبقى عند الموت الصلاة ، واول ما يحاسب يوم القيمة الصلاة ، فمن اجاب فقدسهل ما بعده و من لم يجب فقد اشتد ما بعده ؛
همانا اولين فريضه اى كه از طرف خداوند بر بندگانش واجب شد نماز بود و آخرينفريضه اى كه تا دم مرگ از او ساقط نمى گردد و وجوبش همچنان باقى است نماز استو اولين چيزى كه بنده به آن در روز قيامت محاسبه مى گردد، نماز است .پس اگر كسىجواب داد بعد از آن ، كار بر اوآسان مى گردد و اگر جواب نداد، بعد از آن كار بر اوسخت مى شود.
(لئالى الاخبار، ج 4، ص 8)
72 - نماز در سفر
قال على - عليه السلام -:
لايخرج فى سفر يخاف فيه على دينه و صلاته ؛
در سفرى كه مى ترسيد بر دينتان و نمازتان خارج نشويد.
(بحارالانوار، ج 10، ص 108.ميزان الحكمه ، ج 4، ص 475)
73 - همت بر نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
اظهر امر الاسلام كله صغيرة و كبيرة و لكن اكثر همك الصلوة ؛
همه دستورات اسلام را از كوچك و بزرگ آشكار كن ، ولى بيشتر همت تو درباره نمازباشد.
(بحارالانوار، ج 77، ص 129، روايت 33)
74 - چهار نياز شيعه
قال الكاظم - عليه السلام -:
لاتستغنى شيعتنا عن اربع : خمرة يصلى عليها، و خاتم يتختم به و سواك يستاك بهو سبحة من طين قبر ابى عبدالله - عليه السلام - ؛
پيروان ما از چهار چيز بى نياز نيستند:
1 - سجاده اى كه بر روى آن نماز خوانده شود.
2 - انگشترى كه در انگشت باشد.
3 - مسواكى كه با آن دندآنهارا مسواك كنند.
4 - و تسبيحى از خاك مرقد امام حسين (ع ).
(تهذيب الاحكام ، ج 6، ص 75)
75 - نماز برترين چيز بعد از توحيد
سئلت اباعبدالله - عليه السلام -:
عن افضل ما يتقرب به العباد الى ربهم و احب ذلك الى الله - عز وجل - ما هو؟فقال : ما اعلم شيئا بعد المعرفة افضل من هذه الصلاة الاترى ان العبد الصالحعيسى بن مريم قال : و اوصانى بالصلاة ...؛
از امام صادق - عليه السلام - پرسيدم : برترين چيزى كه بندگان مى توانند بهوسيله آن به درگاه خدا تقرب جويند و محبوبترين آنها وى چيست ؟فرمود: پس از مسئلهمعرفت خدا برتر از اين نماز چيزى را سراغ ندارمساءله مگر نديدى كه بنده صالحخدا(حضرت مسيح ) گويد: خدا مرا به نماز سفارش ‍ كرده ...
(بحارالانوار، ج 82، ص 209)
76 - اولين مساءله مورد بازجويى
عن الساباطى عن الامام الصادق - عليه السلام -قال :
اول ما يسئل عن العبد اذا وقف بين يدى الله - عز وجل - الصلوات المفروضات ، و عن الزكاة ، و عن الحج ، و عن الجهاد، و عن ولايتنااهل البيت ، فمن اقر بولايتنا اهل البيت ثم مات عليها، قبلت صلاته و زكاته و صومه وحجه ؛
امام صادق (ع ) در پاسخ عمار ساباطى فرمود: اولين چيزهايى كه در پيشگاه خداوندمتعال از انسان سؤ ال مى شود: نمازهاى واجب ، زكات ، روزه ، حج ، جهاد، و (ولايت مااهل بيت ) است . و افزود: پس كسى كه به ولايت مااهل بيت ، اقرار و اعتراف دارد و با اين اعتقاد از دنيا برود، نماز، زكات ، روزه ، و حج وىمورد پذيرش خداوند متعال قرارمى گيرد.
(معالم زلفى ، باب 98، ص 228)
77 - نماز، بهترين عمل
قال الصادق - عليه السلام -:
يا هشام ! افضل ما يتقرب به العبد الى الله بعد معرفة به الصلوة و بر الوالدينو ترك الحسد و العجب و الفخر ؛
بهترين وسيله اى كه انسان را به خداوند نزديك مى سازد، بعد از خداشناسى ، نماز ونيكوكارى به پدرو مادر و ترك رذيله هاى حسد و عجب و فخرفروشى است .
(تحف العقول ، ص 455)
78 - استقبال از نماز
قال رسول الله - صلى الله عليه وآله -:
من عرف الله و عظمه منع فانه من الكلام و بطنه من الطعام و عنا نفسه بالصيام والقيام ؛
كسى كه خدا را شناخت و به عظمتش پى برد، دهان خود را از سخن (بى مورد)، و شكم را ازغذاى حرام باز مى دارد، و به استقبال سختى روزه و نماز جهت دريافت پاداش و جلبرضايت حق مى شتابد.
(سفينة البحار، ج 2، ص 178)
79 - توجه خدا به نماز
فى الحديث :
ان ربك يصلى يقول : (سبوح قدوس رب الملئكة و الروح ) ؛
همانا پروردگار تو نماز مى گزارد و مى فرمايد: (منزه و مقدس است پروردگارملائكه و روح .)
(اصول كافى ، ج 2، ص 329)