نقل كرده اند: امام حسين (ع ) در شب عاشورا، فجمع اصحابه عند قرب الماء يا عند قرب المساء ، يعنى خيمه مشكهاى آب .
اصحاب خودش را در آنجا جمع كرده بود حالا چرا آنجا جمع كرد؟ من نمى دانم . شايد بهاين جهت كه آن خيمه در آن شب ديگر محلى از اعراب نداشت چون مشك آبى ديگر آنجا وجودنداشت . حداكثر آب داشتن همان بوده كه اربابمقابل معتبر نوشته اند در شب عاشورا حضرت ابا عبداللّه فرزند عزيزش على اكبر را باجمعيتى فرستادند و آنها موفق شدند و از شريعه فرات مقدارى اب اودرند و همه از آن ابنوشيدند بعد فرمود با اين اب غسل كنيد و خودتان را شستشو بدهيد و بدانيد كه اينآخرين توشه شماست از اب دنيا.
اما اگر آن جمله ((عند قرب المساء)) باشد يعنى نزديك غروب آنها را جمع كرد.
به هر حال اصحاب را جحمع كرد و خطبه اى خواند كه بسيار بسيار غرا و عالى است . اينخطبه عطف به حادثه اى بود كه در همان روز پيش امده بود.
در عصر تاسوعا تكليف يكسره شد و فقط مهلتى داده شد براى فردا تكليف قطعى بود،بعد از قطعى شدن تكليف ابا عبداللّه اصحاب را جمع كردند راوى امام زين العابدين (ع )است كه خودشان آنحا بودند مى فرمايند: آن خيمه اى كه امام (ع ) اصحاب خود ار در آنخيمه جمع كرد مجاور خيمه اى بود كه من در انجا بسترى بودم پدرم وقتى اصحابش راجمع كرد خدا را ثنا گفت : اثنى على اللّه احسن الثنَّاء واحمدهُ على السّراء والضّراءاللّهم انّى احمدك على ان اكرمتنا بالنّبوّه - و علّمتنا القران و فقّهتنا فى الدّين .
من خدا را ثنا مى گويم عاليترين ثناها هميشه سپاسگزار بوده و هستم در هر شرايطىقرر بگيرم .
انكه در طريق حث و حقيقت گام بر مى دارد در هر شرايطى قرار تگيرد، براى او خير است .مرد حق در هر شرايطى ، وظيفه اى حاص خويش را مى شناسد و با انجام وظيفه و مسوليتهيچ پيش آمدى شر نيست .
در طريقت پيش سالك هر چه آيد خير اوست
در صراط المستقيم اى دل كسى گمراه نيست
بر در مسخانه رفتن كار يك رنگان بود
خود فروشان را به كوى مى فروشان راه نيست
هر چه هست از قامت ناساز بى اندام ماست
ورنه تشريف تو بر بالاى كس كوتاه نيست
خودش هنگامى كه داشت به طرف كربلا مى امد، جمله اى در حواب فرزدق شاعر معروف درهمين زمينه دارد كه جالب است . بعد از انكه فرزدق وضع عراق را وخيم تعريف مى كند اماممى فرمايد:
انْ نزل القضاء بما نحبُّ فنحمِدُ اللّه على نعمائه و هو المستعانُ على اَداء والشُّكر وانحال القضاءُ دون الرَّجاء فلم يتعدَّ (فلم يبعُد) من كان الحقُّنيتَّة والتَّقوى سريرتَهُ يعنى اكر جريان قضا و قدر موافق آرزوى ما در امد خدارا سپاس مى گوييم و از او براىاداى شكر كمك مى خواهيم . و اگر برعكس برخلاف آنجه ما ارزو مى كنيم جريان يافت بازهم آنكه قصد و هدفى جز حق و حقيقت ندارد و سرشتش سرشت تقوا ست از هد غرض ومرضى پاك است زيان مكرده (و يا دور نشده ) است . پس به هرحال هر جه پيش ايد خير است و شر نيست .
واحمده على السّرّاء و الضّراء من او را سپاس مى گويم هم براى روزهاى داحتىو اسانى و هم براى روزهاى سختى . مى خواهد بفرمايد: من روزهاى راحتى و خوشى در عمرخود ديده ام ، مانند روزهايى كه در كودكى روى زانوى پيامبر مى نشستم روى دوش پيامبرسوار مى شدم اوقاتى بر من گذشته است كه عزنرترين كودكان عالم اسلام بودم ، خدارا بر آن روزها، سپاس مى گويم ، ب سختيهاى امروز هم سپاس مى گويم من آنچه پيشآمده براى خود بد نمى دانم 7 خير مى دانم . خدايا! ما برا سپاس مى گوييم كه نبوت رادر خاندام ما قرار دادى خدايا! ترا سپاس مى گوييم كه علم قرآن را به ما دادى ما هستيمكه قرآن را انجورى كه هست درك مى كنيم و مى فهميم و ترا سپاس مى گوييم كه ما را بابصيرت در دين قرار دادى ، فقيه در دين كردى يعنى توفيق دادى كه دين را از روى عمقدرك كنيم روح و باطنش را بفهميم زير و روى دين را انجورى كه بايد بفهميم ، بفهميم .
بعد چه كرد؟ بعد آن شهادتنامه تاريخى را دوباره اصحابش و دربارهاهل بيتش صادر كرد فرمود: انى لا اعلم اصحابا خيراً ولا اوفى من اصحابى ولااهل بيتٍ ابَّر ولا افضل من اهل بيتى . من اصحابى از اصحاب خودم بهتر و با وفاترسراغ ندارم .
مى خواهد بفرمايد من شمارا حتى بر اصحاب پيامبر كه در ركاب پيامبر شهيد شدندترجيح مى دهم بر اصخاب پدرم على كه درجمل و صفين و نهروان در ركاب او شهيد شدند ترجيح مى دهم زيرا شرايط خاص شما ازشرايط انها مهمتر است و اهل بيتى نيكوتر و صله رحم بجا آورتر و با فضيلت تر ازاهل بيت خود سراغ ندارم با اين وسيله اقرار كرد و اعتراف كرد به مقام آنها وتشكر كرد ازآنها.
بعد فرمود: بر همه شما اعلان مى كنم هم به اصحاب خودم وهم به اهلبيت خودم كه : اينقوم جز با شخص من با كس ديگر كار ندارند، اينها فعلا وجحود من را مزاحم خودشان مىدانند ا ز من بيعت مى خواهند كه بيعت نمى كنم ، مى خواهند من زا از بين ببرند به هيچكدامشما كار ندارند. اما من بيعت خودم را از شما برداشتم پس شما نه از ناحيه دشمن اجبارىبه ماندن داريد و نه از ناحيه دوست آزاد مطلق هر كس مى خواهد برود برود.
رو كرد به اصحاب و فرمود: هر يك از شما دست يكى از خاندان مرا بگيرد و برود. درميان اهل بيت امام حسين اطفال كوچك و مردان و زنان بزرگ وجود داشتند آنهااهل آن ديار نبودند، و با آن محيط ناآشنا بودند مى خواست بفرماييد كه دسته جمعى اهلبيتمن نروند بلكه هر يكى از شما دست يكى از آنها را بگيرد و از معركه خارج كنيد وبرويد.
اينجاست كه مقام اصحاب اباعبداللّه روشن مى شود، هيچ اجبارى نه از ناحيه دشمن كهبگوييم در چنگال دشمن گرفتارند و نه از ناحسه حضرت كه مساله تعهد بيعت بودنداشتند.
ابا عبداللّه به همه شان آزادى داد. در همين جا ست كه مى بينيد آن جمله هاى پرشكوه را يكيك اهل بيت و اصحابش در پاسخ به اباعبداللّه عرض كردند.
حسين (ع ) در شب و روز عاشورا دو تا دلخوشى دارد دلخوشى بزرگش بهاهل بيتش است كه مى بينيد قدم به قدمش دارند مى آيند، از آنطفل كوچكش گرفته تا فرد بزرگش . دلخوشى ديگرش بر اصحاب باوفايش ‍ هست كهمى بيند كوچكترين نقطه ضعفى ندارند فردا كه روز عاشورا مى شود يك نفر از اينهافرار نكرد يك نفر از اينها به دشمن ملحق نشد ولى از دشمن افرادى را به خود جذبكردند. هم در شب عاشورا افرادى به انها ملحق شدند و هم در روز عاشورا دشمن را مجذوبخودشان كردند كه حر بن يزيد رياحى يكى از آنهاست ، سى نفر د رشب عاشورا آمدندملحق شدند، اينها مايه هاى دلخوشى اباعبداللّه بود.
يك يك شروع كرند به جواب دادن به آن حضرت : آقا مارا مرخص ‍ مى فرمائيد! ما برويمو شما را تنها بگذاريم ! نه بخدا قسم ! يك جان كهقابل شما نيست يك جان كه در راه شما ارزش ندارد.
يكى گفت : دلم مى خواهد كه مرا مى كشتند جنازه ام را مى سوختند حاكسترم را به باد مىدادند باز دو مرتبه من زنده مى شدم ، باز در راه تو كشته مى شدم تا هفتاد بار تكرار مىشد، يكبار كه جيزى نيست .
ديگرى گفت : من دوست داشتم هزار بار مرا پشت سر يكديگر مى كشتند من هزار حان مىداشتم و قربان تو مى كردم . اوّل كسى كه اين را گفت كه ديگراندنبال سخن او را گرفتند برادرش ابوالفضل بود. بدئُهُم بذلك اخُوه العبّاسُ بنُعلى بن ابيطالب (ع )
يعنى اوّل كسى كه به سخن آمد و اين اظهارات را به زبان آورد، برادر رشيدشابوالفضل العباس بود. پشت سر آن حضرت ديگران شبيه آن حجمله ها را تكرار كردند.
مردى بود كه اتفاقا در همان ايام محرم به او خبر رسيد كه پسرت در فلان جنگ كفاراسير شده خوب جوانش بود و معلوم نبود چه بر سرش ‍ مى آيد.
گفت : من دوست نداشتم كه زنده باشم و پسرم چنين سرنوشتى پيدا كند.
اين خبر به اباعبداللّه رسيد.
حضرت او را طلب كرد و از او تشكر نمود كه : تو مرد چنين و چنان هستى پسرت گرفتاراست يك نفر لازم است كه برود آنجاپولى يا هديه اى ببرد و به انها بدهد تا اسير راازاد كنند.
از اين رو امام (ع ) كالاها و لباسهايى كه آنحا بود و مى شد آنها را بهپول تبديل كرد به او بخشن و فرمود: اينها را مى گيرى و مى روى در آنجاتبديل به پول مى كنى بعد مى دهى و فرزندت را ازاد مى كنى .
تا حضرت اين جمله را فرمود آن مرد عرض كرد: درنده هاى بيابان زنده زنده مر بخورنداگر من چنين كارى بكنم . پسرم گرفتار است باشد. مگر پسر من از شما عزيزتر است؟⁽²³⁰⁾
اين آخرين آزمايش بود كه اينها مى بايست بشوند و ارمايش شدند.
بعد از اين كه صد در صد تصميم خودشان را اعلان كرند آنوقت ابا عبداللّه پرده ازروى خقيق فردا برداشت و فرمود: پس بشما بگويم : همه شما فردا شهيد خواهيد شد.
همه گفتند: الحمد للّه رب العالمين ؛ خدا را شكر كه ما فردا در راه فرزند پيغمبر خدودمانشهيد مى شويم خدا را شكر.
اينجاست كه حساب است اكر منطق ، منطق شهيد نبود اين منطق مى آمد كه خوب حالا كه حسينبن على به هر حال كشته مى شود، ماندن اين همه افراد چه تاثيرى دارد جز اين كه اينهاهم كشته بشوند. پس اينها چرا ماندند؟ ابا عبداللّه چرا اجازه داد كه اينها بمانند؟ چرااينها را مجبور نكرد كه بروند؟ چرا نگفت چون كسى به شما كار ندارد و ماندن شما همبه حال ما كوچكترين فائده اى ندارد تنها اثرش اينست كه شما هم جان خود را از دستبدهيد. پس باند برويد رفتن واجب است و ماندن حرام . اگر فردى مانند ما به جاى امامحسين (ع ) مى بود و بر مسند شرع نشسته بود قلم بر ميداشت و مى نوشت حكم است بهاين كه ماندن شما از اين به بعد حرام و رفتن شما واجب است و اكر بمانيد از اين سفر شمامعصيت است و نماز خود را بايد تمام بخوانيد نه قصر.
اما امام حسين اين كار را نكرد چرا اين كار را نكرد و بر عكس اعلام آمادگى آنها را براىشهادت تقديس و تكريم كرد، معلوم مى شود منطق منطق ديكرى است . شهيد احيانا براىخماسه آفرينى براى تزريق خون به جامعه براى حيات دادن به جامعه بايد شهيد شوداين مودر از آن موارد بود.
شهادت تنها براى اين نيست كه دشمن مغلوب بشود در شهادت حماسه آفرينى هم هستاگر آنها در آنروز شهيد نمى شدند اين يك دنيا حماسه كى بوجود مى امد؟ اگر جه هستهمركزى شهادت شخص اباعبداللّه است اما اصحاب به شهادت ابا عبداللّهجلال و شكوه بيشترى دادند. اگر آنها ضميمه نشده بودند شهادت حسين بن على (ع ) اينعظمت و اهميت و شكوه را پيدا نمى كرد كه دهها و صدها و بلكه هزارهاسال زنده بماند مردم بيايند و گوش كنند و درس بياموزند و روح بگيرند و به حركتآيند.⁽²³¹⁾