امامان (ع ) معصوم هستند
شيعيان علاوه بر اينكه معتقدند به امامت دوازده امام از طريق نص هستند،قائل به عصمت آنان نيز مى باشند و علم ائمه عليهم السّلام را نيز علمى كه باتحصيل و رفتن به مدرسه به دست آمده باشد، نمى دانند؛ بلكه آن علم را خدادادى مىدانند كه به هر كه بخواهد مى دهد و به همين جهت ، امامان نه تنها معصوم از گناه هستندبلكه از خطا و اشتباه و سهو و نسيان نيز معصوم مى باشند و از نظر شيعيان فرق پيامبربا امامان در چند مورد است :
1 - بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله ((وحى ))نازل شده و بر امامان وحى نازل نمى شد.
2 - پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از ناحيه خداوند، به مردم معرفى مى شود و امامان ازطرف پيامبر صلّى اللّه عليه و آله معرفى مى شوند.
3 - پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آورنده دين و مبلغ آن است و امامان تنها ((مبلغ )) دين هستند.
4 - پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مى تواند قانونجعل كند، حكمى را نسخ نموده و حكم ديگرى به جاى آن وضع نمايد، دايره حكمى راتضييق كند يا توسعه دهد. ولى امامان ، فقط آنچه را كه از پيامبر گرفته اند، براىمردم تبيين و تبليغ مى كنند، و در مواردى نيز چون شخص پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مىتوانند دايره حكمى را تضييق كنند يا توسعه دهند.
براى اثبات عصمت هم مى توان به ((نقل )) و هم به((عقل )) احتجاج و استدلال كرد .
اما از طريق نقل ، حاكم در مستدرك با اسناد صحيح و محبّ طبرى در الرياض النضرة و متقىهندى در كنزالعمّال اين حديث را از ابوذر غفارى روايت مى كنند كه پيامبر صلّى اللّه عليهو آله فرمود: ((من اطاعنى فقد اطاع الله و من عصانى فقد عصى الله و من اطاع عليا فقداطاعنى و من عصى عليا فقد عصانى ؛⁽⁴⁴¹⁾ هر كس مرا اطاعت كند، خدا را اطاعت نموده و هركه مرا معصيت كند، خدا را معصيت نموده و هر كس على را اطاعت كند، مرا اطاعت نموده و هر كسعلى را معصيت كند، مرا معصيت كرده است )).
ضمناً محب طبرى مى گويد: ((حديث راابوبكراسماعيلى در معجم خودش و خجندى نيز روايتكرده اند و ذهبى نيز حديث را تصحيح نموده است )).
اگر كسى در همين حديث دقت كند، متوجه مى شود كه در نتيجه اطاعت على عليه السّلام اطاعتخداوند و نا فرمانى على عليه السّلام نافرمانى خداوندمتعال مى شود و ممكن نيست كه مطيع او مطيع خدا و مخالف او مخالف خدا باشد، مگر درصورتى كه احتمال خطا و معصيت از آن حضرت منتفى شود.
وقتى اطاعت آن حضرت عين اطاعت پروردگار و مخالفت با آن حضرت ، عين مخالفت باخداوند است ، قطعاً اراده و كراهت آن حضرت عليه السّلام مقرون به اراده و كراهت خداوند مىشود؛ يعنى هيچ وقت چيزى را كه خدا اراده نكرده ، اراده نمى كند و چيزى را كه خداوندمكروه نمى داند از آن كراهت ندارد؛ و كسى كه چنين باشد واجب العصمة است ؛ زيرا كسى كهاحتمال خطا يا معصيت نسبت به او داده شود هيچ وقت اطاعت او عين اطاعت خدا و مخالفت با او،عين مخالفت با خدا نمى شود؛ چون در موارد اشتباه يا معصيت ، نه تنها اطاعت واجب نبودهبلكه حرام نيز هست .
حافظ سليمان قندوزى حنفى از فرائد السمطين جوينى شافعى از اصبغ بن نباته ازابن عباس روايت نموده است كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: ((انا و على والحسن والحسين و تسعة من ولدالحسين مطهرون معصومون ؛⁽⁴⁴²⁾ من ، على ، حسن ، حسين و نه نفراز فرزندان حسين عليه السّلام همه مطهّر و معصوم هستيم )).
ضمناً آيه مباركه ((تطهير)) و حديث شريف ((ثقلين )) نيز دلالت بر عصمت امامان عليهمالسّلام از خطا و معصيت دارند كه در بخش تشيّع چيست ، مفصلاً مورد بحث و بررسى قرارگرفت .
و اما از نظر ((عقل ))، پس همان طورى كه در بحث نبوت گذشت ، طبع انسان نفرت دارد ازاينكه از كسى پيروى كند كه احتمال خطا يا معصيت در رابطه با او داده شود، چه در آنصورت هر امر و نهى كه از او صادر شود، احتمال خطا يا معصيت در آن وجود خواهد داشت .صرف همين احتمال كافى است كه احكام صادره از ناحيه او جدى گرفته نشود كه در اينصورت خود به خود مسأ له امامت و رهبرى منتفى شده و جامعه بدون امام و رهبر باقى مىماند.
چنانچه در فرض وقوع خطا و معصيت از امام ، او احتياج به رهبرى و امر و نهى ديگرانپيدا خواهد كرد كه در نتيجه ، امامت و ماءموميّت طرفينى مى شود، نه اينكه يكى امام باشدو ديگرى مأ موم .
ضمناً شيعيان در رابطه با عصمت امامان نيز قائلند كه اين عصمت مطلق است ؛ يعنى امام همقبل از امامت و هم بعد از آن و هم در احكام دينى و هم در غير آن ، و خلاصه در جميع امور،بايد معصوم باشد.
بنابراين ، معلوم مى شود كه بعد از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فقط على عليهالسّلام است كه مى تواند داراى اين ويژگى باشد و به اين مطلب ابو محمد بن متويه دركتاب كفايه اقرار نموده و گفته است كه على عليه السّلام معصوم بود، اگر چه به نظراو واجب العصمة نبوده و عصمت هم شرط امامت نيست .⁽⁴⁴³⁾
اسامى ائمّه عليهم السّلام
طبق عقيده شيعيان اثنا عشرى امامان بعد از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله عبارتند از :
1 - على بن ابى طالب عليه السّلام كه در روز جمعه ، سيزدهم رجب بعد از سىسال از ولادت رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله از مادرى به نام فاطمه بنت اسد و درخانه كعبه به دنيا آمد .
آن حضرت نخستين هاشمى است كه از پدر و مادر هاشمى متولد شده است و در سحرگاهجمعه ، نوزدهم ماه مبارك رمضان سال چهلم هجرت ، در محراب مسجد كوفه و درحال خواندن نماز صبح ، توسط شقى ترين امت ، يعنى ((عبدالرحمن بن ملجم مرادى ))مضروب گرديد و چون ثلثى از شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان گذشت ، روحش بهرفيق اعلى پرواز و به درجه رفيعه شهادت رسيد.
مدت عمر آن حضرت 63 سال و دوران امامتش سىسال بوده و قبر شريف آن حضرت در نجف اشرف ، يكى از شهرهاى عراق است .
فضايل و مناقب آن حضرت بيشتر از آن است كه احصا و شمارش شود، عده كثيرى از علماىفريقين در رابطه با فضايل و مناقب آن بزرگوار كتاب نوشته اند و مختصرى نيز درهمين كتاب گذشت .
2 - حسن بن على ملقب به ((مجتبى عليه السّلام )) و سبط اكبررسول خدا صلّى اللّه عليه و آله كه در روز سه شنبه 15 رمضان المباركسال دوم يا سوم هجرى از مادرى مطهر و معصومه چون حضرت فاطمه زهرا عليها السّلامديده به جهان گشود و در سال 49 هجرى در شب 28 صفر توسط جعده همسرش و بهتحريك معاوية بن ابى سفيان به وسيله سمّ به شهادت رسيد.
مدت عمر آن حضرت 47 سال و دوران امامتش دهسال مى باشد، مدفن شريف آن بزرگوار در قبرستان بقيع ، واقع در مدينه است .
آن بزرگوار، عابدترين ، عالم ترين ، سخى ترين و حليم ترين شخص عصر خود وشبيه ترين بنى هاشم نسبت به رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بود.
3 - حسين بن على عليه السّلام ملقب به ((سيّدالشهداء)) و سبط دومرسول خدا صلّى اللّه عليه و آله كه در روز پنجشنبه سوم شعبانسال سوم يا چهارم هجرى از مادرش حضرت فاطمه زهرا عليها السّلام متولد شده و درسال 61 هجرى در روز شنبه دهم محرم به دستعمال يزيد بن معاويه ، در سر زمين كربلا به شهادت رسيد.
عمر شريف آن حضرت در موقع شهادت ، 57سال و دوران امامتش يازده سال بوده است و قبر شريفش در سرزمين عراق ، شهر كربلا،زيارتگاه عاشقان و محبان خاندان رسالت است .
علم آن حضرت بيشتر از آن است كه در مقياسى سنجيده شود، در عبادت بسيار كوشا و جدىبود، به طورى كه در هر شب ، هزار ركعت نماز به جا مى آورد.
در شجاعت آن بزرگوار همين بس كه براى حفظ و ابقاى دين ، دست از همه چيز خود شست وخود و فرزندان و برادران و بنى اعمام و اصحابش تا آخرين لحظه حيات ، دست از هدفىكه داشتند بر نداشتند.
آنچه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در رابطه با او و برادر بزرگوارش ، اماممجتبى رسيده است ، فضيلت و بزرگوارى آن ((دو سيد جواناناهل بهشت )) را به اثبات مى رساند.
4 - على بن الحسين عليه السّلام ملقب به ((زين العابدين ))، كه در تاريخ ولادت آنجناب اختلاف بسيار است و شايد مشهور روز نيمه جمادى الثانىسال 38 هجرى باشد، بعضى هم پنجم شعبان همانسال يا سال 36 هجرى نوشته اند و اقوال ديگرى هم وجود دارد. مادر آن بزرگوار((شهربانو)) دختر يزدجرد مى باشد.
اين امام همام در روز شنبه 25 محرم سال 95 هجرى ⁽⁴⁴⁴⁾ به دستور هشام بن عبدالملك ،خليفه اموى و به وسيله سمّ به شهادت رسيد .
مدت عمر آن حضرت 57 سال و دوران امامتش 35سال و مدفن شريفش در بقيع مى باشد .
آن حضرت ، در عبادت ، علم ، تقوا و رسيدگى به محرومان بى نظير بود، و در حلم وبردبارى شبيه آباى گرامى خويش ‍ بوده و با دشمنانش زياد مدارا مى كرد، گاهى نيزبا برخورد حكيمانه و عالمانه خود، موجب هدايت آنان مى شد.
5 - محمد بن على عليه السّلام مشهور به ((باقر)) كه در روز دوشنبه سوم صفر⁽⁴⁴⁵⁾ سال 57 هجرى در مدينه منوره به دنيا آمد .
آن حضرت نخستين علوى و فاطمى است كه از پدر و مادر علوى و فاطمى به دنيا آمده است ؛زيرا ما در محترمه ايشان ((فاطمه )) دختر امام حسن مجتبى عليه السّلام مى باشد و در روزدوشنبه هفتم ذيحجه سال 114 هجرى ، توسط ابراهيم بن وليد بن عبد الملك بن مرواناموى به درجه شهادت رسيد.
مدت عمر آن حضرت 57 سال و دوران امامتش نوزدهسال و قبر شريفش در قبرستان بقيع مى باشد.
علم آن بزرگوار كثير و حلم او واسع بود، در سخاوت و عبادت و تواضع و اخلاق حسنهنظير نداشت و در كثرت علم او همين بس كه طبق حديث مروى ازرسول خدا صلّى اللّه عليه و آله آن حضرت ((باقر)) است ؛ زيرا علوم را مى شكافد ومعضلات آن را بيان مى كند.
6 - جعفر بن محمد عليه السّلام ملقب به ((صادق )) كه در روز دوشنبه هفدهم ربيعالاول سال 83 هجرى ⁽⁴⁴⁶⁾ و در سالروز ولادت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله ازفاطمه ملقب به ((ام فروه )) دختر قاسم بن محمد بن ابى بكر به دنيا آمد. و در روز 25شوال سال 147 هجرى به امر منصور خليفه عباسى مسموماً به شهادت رسيد.
مدت عمر شريف آن حضرت 65 سال و دوران امامتش 34سال و قبر شريفش در مدينه و در قبرستان بقيع مى باشد.
علم ، فضل ، كمال ، حكمت ، فقه ، زهد، ورع ، تقوا و اخلاق حسنه آن حضرت بر احدىپوشيده نيست و قبلاً در بحث تشيّع چيست ، گفتار مالك و ابوحنيفه را در رابطه با علم آنحضرت نقل نموديم .
7 - موسى بن جعفر عليه السّلام ملقب به ((كاظم )) كه در روز يكشنبه هفتم صفرسال 128 هجرى از مادرش ((حميده مصفات )) در مدينه متولد شده و در روز 25 رجبسال 183 هجرى بعد از آنكه مدت چهارده سال در بغداد و در زندانهاى هارون الرشيدخليفه عباسى اسير و زندانى بود و انواع شكنجه هاى روحى و جسمى رامتحمل شد، به دستور آن خليفه سفاك و به وسيله زهر به درجه رفيعه شهادتنايل آمد.
مدت عمر آن حضرت 55 سال و دوران امامتش 35سال و قبر شريفش در كاظمين يكى از شهرهاى عراق مى باشد.
آن حضرت نيز چون آباى گرامى اش درعلم ،فضل ، تقوا، ديانت ، جود و سخاوت ، زبانزد خاص و عام بوده و كتبفضايل و مناقب از ذكر اخلاق حسنه و فضايل و كمالات آن بزرگوار مشحون است .
8 - على بن موسى عليه السّلام ملقب به ((رضا)) كه در روز جمعه يازدهم ذيقعدهسال 148 هجرى از مادرش ((نجمه خاتون )) متولد شده و در روز آخر صفرسال 203 هجرى در شهر طوس خراسان و به دستور مأ مون الرشيد خليفه عباسى بهوسيله زهرى كه در انگور مخلوط شده بود به درجه شهادت رسيد.
مدت عمر آن حضرت 55 سال و مدت امامتش بيستسال و مدفن شريف آن بزرگوار در مشهد مقدس از شهرهاى استان خراسان در كشورجمهورى اسلامى ايران مى باشد.
علم ، زهد، تقوا، فضل و كرامت آن حضرت ، چيزى نيست كه بر كسى مخفى بماند.
لازم به ذكر است كه ابن اثير در كامل و طبرى در تاريخ الخلفاء مى گويند كه مرگ آنبزرگوار ناگهانى و در اثر خوردن انگور زياد بوده است . ولى مسلماً اين قضيه پايهو اساسى ندارد، چون اولا: همه مى دانند كه خوردن انگور ولو بيش از حد باشد، مرگناگهانى نمى آورد؛ ثانيا: خود آن حضرت در علم طب ، يد طولايى داشته و ضررهاىپرخورى را مى دانسته است ؛ ثالثا: تصوّر اين مطلب با اخلاق كريمه آن حضرتسازگارى ندارد.
9 - محمد بن على عليه السّلام ملقب به ((تقى و جواد)) كه در روز دهم ماه رجبسال 195 هجرى در مدينه منوره از مادرى زاهده به نام ((سبيكه )) متولد و در آخر ذيقعدهسال 220 هجرى در بغداد و توسط معتصم عباسى به شهادت رسيد.
عمر شريف آن بزرگوار در موقع شهادت 25سال و مدت امامتش هفده سال و قبر شريفش در كاظمين از شهرهاى عراق مى باشد.
آن حضرت چون گذشتگان و اسلافش در علم ،فضل ، تقوا، زهد و كمال ، مشهور آفاق است .
مناظرات ايشان با علماى امصار و جواب دادن از سى هزار مسأ له آنان در مجلس واحدمنقول و مشهور و در كتب مسطور است .
10 - على بن محمد عليه السّلام ملقب به ((نقى و هادى )) كه در روز پانزدهم ذيحجهسال 212 هجرى در مدينه از مادرش ((سمانه خاتون )) متولد شده و در روز دوشنبه سومرجب سال 254 هجرى به امر معتز خليفه عباسى و به توسط زهر به شهادت رسيد.
مدت عمر شريف آن حضرت 42 سال ودوران امامتش 34سال و قبر شريفش در شهر سامرا از شهرهاى عراق مى باشد.
در علم ، كمال ، زهد، شرف ، ديانت و تقواى آن حضرت ، غير از آباى گرامى اش كسى بااو نمى تواند برابرى كند و در سخاوتش همين بس كه بهنقل شيخ اجل على بن عيسى اربلى در كتاب كشف الغمه ، خليفه براى آن حضرت سى هزاردرهم فرستاد و آن حضرت همه را به يك نفر اعرابى بخشيد و فرمود: ((قرضت را ادا كنو براى خانواده ات مصرف نما و عذر مرا بپذير كه بيشتر از اين در قدرت من نبود)).
ناگفته نماند كه شهرستانى در ملل و نحل ⁽⁴⁴⁷⁾ مدفن آن حضرت را شهر قم نوشتهكه بيانگر بى اطلاعى او از تاريخ است ، شهر مقدس قم مدفن هيچ امامى نيست ، بلكهامامزادگان زيادى در آن شهر مدفونند كه مشهورترين آنان كريمهاهل البيت ((فاطمه معصومه )) بنت موسى بن جعفر عليهم السّلام مى باشد.
11 - حسن بن على عليه السّلام ملقب به ((زكى و عسكرى ))، كه اشهر در تاريخ ولادت آنجناب روز دوشنبه هشتم ربيع الثانى سال 230 هجرى در مدينه منوره مى باشد، مادر آنحضرت ((جده خاتون )) نام دارد. اين امام بزرگوار در روز جمعه هشتم ربيعالاول سال 260 هجرى توسط زهرى كه به دستور معتمد خليفه عباسى به خورد آنحضرت داده شد، به درجه رفيعه شهادت نايل آمده و به اجداد طاهرينش پيوست .
عمر شريف آن بزرگوار در موقع شهادت 28سال و دوران امامتش شش سال بوده و قبر شريفش در شهر سامرا، يكى از شهرهاى عراقمزار عاشقان و شيفتگان خاندان رسالت است .
علم ، زهد، اخلاق ، فضل ، كرم و جود آن حضرت چون روز براى همه روشن و در كتبتاريخى مذكور است .
قابل ذكر است كه امام محمد تقى و امام على نقى و امام حسن عسكرى عليهم السّلام در زمانخودشان و در ميان مردم معروف به لقب ((ابن الرضا)) بوده و آن چنان محبوب القلوبمسلمانان بودند كه خلفاى بنى عباس را تحمل آن نبوده و از روى حسادت آن امامانبزرگوار را مورد اذيت و آزار قرار مى دادند.
12 - حجة بن الحسن عليه السّلام ملقب به ((مهدى )) كه نام آن بزرگوار، نامرسول خدا و كنيه اش كنيه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله مى باشد.
مادر محترمه آن بزرگوار ((نرجس خاتون )) بوده و در شب جمعه پانزدهم شعبانسال 255 هجرى در شهر سامرا از شهرهاى عراق به دنيا آمد.
در سال 260 هجرى و در سن ((پنج سالگى )) به امامت كبرى و ولايت عظمى از جانب حقتعالى و به نص پدرش امام عسكرى عليه السّلام و روايات وارده از پيامبر اكرم صلّىاللّه عليه و آله منصوب گرديد.
پس از احراز مقام امامت براى آن حضرت دو غيبتنقل شده است :
1 - ((غيبت صغرى )) كه در آن غيبت توسط نواب خاص خود كه عبارت بودند از:
الف - عثمان بن سعيد عمروى ؛
ب - محمد بن عثمان بن سعيد عمروى ؛
ج - ابوالقاسم حسين بن روح ؛
د - ابوالحسن على بن محمد سمرى .
با مردم در تماس بوده و از طرف آنان ، بهحل مسائل و مشكلات شيعيان مى پرداخته اند، بعد از وفات ابوالحسن على بن محمد سمرىكه طبق نقل شيخ صدوق در كتاب كمال الدين درسال 329 هجرى واقع شده ، زمان غيبت صغرى نيز به پايان رسيده است .
2 - ((غيبت كبرى ))، از سال 329 هجرى شروع شده و تا وقتى كه خدا بخواهد ادامه خواهدداشت . پس آن حضرت تا روزى كه به دستور خداوند دوباره ظاهر شود و جهان را پر ازعدل و داد نمايد، زنده خواهد بود.
اينجا ممكن است كسانى اشكال نموده و بگويند امكان ندارد كسى اين چنين عمر طولانى داشتهباشد. دو جواب براى اين اشكال مى شود گفت :
1 - اگر اشكال كنندگان ، مادى فكر نموده و خدا راقبول ندارند، پس قبل از همه چيز، بايد با آنان بحث خداشناسى نمود و وقتى كه معتقدشدند، خداوند از نظر قدرت نامحدود است ، اين مسأ له را پذيرا خواهند شد .
2 - اگر اشكال كنندگان ، معتقد به خداى لميزل و لايزال هستند و مى دانند كه (...إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ)⁽⁴⁴⁸⁾ ، پس ديگراستبعاد معنا ندارد، زيرا ((خضر)) و ((الياس )) عليهماالسّلام تا الا ن ، هزارانسال مى شود، كه در قيد حياتند، خود بهترين شاهد است بر اينكه امام زمان عليه السّلامنيز مى تواند با خواست و اراده خداوند صدها و بلكه هزارانسال زندگى نمايد.
اشكال ديگرى نيز گاهى مطرح مى شود و آن اينكه در صورت غايب بودن امام زمان (عج )از ديدها، چه اثرى بر وجود امام غايب مترتب بوده و چه نفعى از او برده مى شود؟
جواب اين اشكال را به دو طريق مى شود بيان كرد :
1 - ((طريق نقض )) است به اين بيان كه زنده بودن حضرت خضر و حضرت الياس وديده نشدن آن دو، آيا براى جوامع بشرى در طول اعصار و قرون و تا روز قيامت ، داراىنفع هست يا نيست ؟
اگر گفته شود نفعى در اين كار ديده نمى شود، درست نخواهد بود؛ زيرا خداىمتعال كار بيهوده و بى ثمر انجام نمى دهد، حتماً بايد فايده و اثرى بر زنده ماندنآنها، مترتب باشد.
و اگر گفته شود زنده ماندن آن دو بزرگوار و بودنشان در جهان حتى اگر غايب همباشند مفيد و داراى منافع است ، مى گوييم هر منفعتى را كه آنجا تصور مى كنيد، در زمانغيبت امام زمان عليه السّلام نيز تصور كنيد.
2 - ((طريق حل )) است به اين بيان كه مى گوييم اثر وجود پيامبر و امام فقط بيان احكامو ارشاد مردم نيست تا نبايد از ميان خلايق غايب باشد، بلكه آثار و ثمرات ديگرى نيزدارد كه از آن جمله مى شود به واسطه فيض بودن ،نزول رحمت خداوند و دفع عذاب و بلا از ميان امت اشاره كرد؛ چنانچه خداوند پيامبرش رامخاطب قرار داده مى فرمايد: (وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَاءَنتَ فِيهِمْ ...)⁽⁴⁴⁹⁾ ؛ ((تا وقتىتو در بين مردم باشى آنان را عذاب نخواهيم كرد)).
و در جاى ديگر مى فرمايد: (وَمَآ اءَرْسَلْنَكَ إِلا رَحْمةً لِّلْعَلَمِينَ)⁽⁴⁵⁰⁾ ؛ ((ما تو رانفرستاديم مگر به عنوان رحمت براى عالميان ))؛ يعنى وجود تو رحمت است حتى براىكسانى كه تو را قبول هم ندارند.
از طرف ديگر پيامبر و امام عليهماالسّلام واسطه گرفتن فيض از خدا و وسيله ارتباطمردم با خدا هستند، به اين بيان كه گرچه خداوندمتعال فياض مطلق بوده و در اين جهت فيضش براى عمومنازل مى شود، منتها بحث در قابليت قابل و گيرندگان فيض است كه در بعضى اصلاًقابليت وجود نداشته و در بعضى بسيار كم است ، اينجاست كه وجود كسى لازم است كهبتواند در اثر قرب به خداوند واسطه فيض شده و بعد از گرفتن ، آن را به كسى كهقابليت پذيرش مستقيم را ندارد، يا قابليتش كم است برساند.
به عنوان مثال : اگر كسى بخواهد از تشنگى به طور دايم نجات پيدا كند، بايد ((سد))و ذخيره آب داشته باشد، حال اگر اين شخص با يك كوزه كوچك به سوى اقيانوس برودو بخواهد براى هفته ها و ماهها آب بردارد چقدر مى تواند در آن كوزه جا بدهد، بهقول مولوى :