معاشران ناباب

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : هرگاه اميرالمؤمنين (عليه السلام) به منبر مى رفت مى فرمود :

براى مرد مسلمان شايسته است كه از برادرى و رفاقت با سه كس بپرهيزد :

هرزه گوى بدكار ، احمق ، دروغگو .

اما هرزه گوى بدكار كردارش را برايت مى آرايد و مى خواهد كه مانند او باشى و تو را در كار دنيا و آخرت كمك ندهد .

نزديكى با او جفاست و سخت دلى ، و ورود بر او خروج از منزل او براى تو ننگ است .

اما احمق تو را بخيرى وا نداد ، و براى دفع بدى از تو اميدى به او نيست ، و اگر چه خود را به تلاش اندازد و بسا كه خواهد به تو سودى رساند و زيانت بخشد پس مرگ او از زندگيش بهتر است و خموشى او بهتر از گفتار اوست و دورى از او بهتر از نزديكى با او است .

و اما دروغگو ، زندگى با او بر تو گوارا نيست ، هر چه گويى به ديگران باز گويد . و براى تو از ديگران سخن آورد ، و هر زمانى افسانه اى به سر رسانيد ، افسانه اى ماند آن بدنبال آن چسباند ، تا آنجا كه اگر راست هم گويد از او باور نشود ، و ميان مردم دشمنى افكند و آنان را از هم جدا كند و در سينه كينه ها بروياند ، از خداى عزوجل بپرهيزيد و خود را بپائيد .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : براى شخص مسلمان سزاوار نيست با بدكار و احمق و دروغگو رفاقت كند .

امام صادق (عليه السلام) از على بن الحسين (عليه السلام) روايت مى كند كه به امام باقر (عليه السلام) فرمود : فرزندم با پنج كس همنشين مباش و گفتگو مكن و رفيق راه مشو ، من گفتم پدر جان آنها كيانند به من معرفى كن فرمود : از همنشينى با دروغگو بپرهيز ، كه چون سراب است دور را به تو نزديك و نزديك را به تو دور مى كند .

از رفاقت با فاسق بپرهيز ، زيرا او تو را به يك خوراك يا كمتر از آن مى فروشد ، با بخيل رفاقت مكن ، زيرا او مال خود را به وقت سختى تو از تو دريغ كند ، با بى خرد دوستى نداشته باش زيرا مى خواهد به تو سود رساند ، ضرر مى رساند ، با كسى كه قطع رحم مى كند همنشين مباش زيرا من او را در سه جاى كتاب خدا ملعون يافتم سوره محمد 23 ـ 24 سوره رعد 25 سوره بقره 27(42) .

محور معاشرتت با مردم رسيدن به جيفه دنيا نباشد ، دنيا را با كوشش و زحمت و فعاليت خود همراه با عزت و آبرو بدست آور ، از پى جاه و خود نشان دادن و ريا و شهرت وارد معاشرت مشو ، كه همه اينها علل افتادن در چاه ضلالت ، و رسيدن به هلاكت است .

در معاشرت سعى كن از حدود الهى خارج نگردى ، و به رنگ افراد بد در نيايى و دچار شهوت و دورى از عبادت نگردى ، و به نقص و عيب نيفتى ، كه اينگونه معاشرت سودى ندارد ، بلكه آخرتت را از دستت خواهد گرفت .

در معاشرت آن كس كه از تو بزرگ تر است ، او را همانند پدر و كوچك تر را همانند فرزند و همانند را چون برادر بدان .

آنچه را به يقين نسبت به خود مى دانى در برابر آنچه را نسبت به ديگران شك دارى بى توجه مباش ، كه انسان عيوب حتمى خود را بپردازد منفعت دارد ، ولى پرداختن به آنچه در ديگران شك دراد گناه و جرم و زيان و خسارت است .

در امر به معروف اهل مدارا باش و در نهى از منكر جانب محبت را از دست مگذار ، و در هر حال نصيحت به دوست و رفيق و به تمام مردم را ترك مكن كه خداوند فرموده با نيكى با مردم سخن بگو .

با كسى كه تو را از ياد حضرت حق فراموشى مى دهد ترك رابطه كن ، و با هر كسى كه دوستيش مانع از اطاعت حق است قطع رفاقت كن ، كه اين گونه مردم از اولياء ياران شيطانند .

رو در روئى با مردم و ديدن و اختلاط با آنان سبب انحراف و سستى تو نسبت به حق مردم نگردد كه در اين سستى و روى دربايستى خسران بزرگى است .

فيض آن محقق و عالم بصير و شوريده مست و بلبل باغ عرفان در زمينه دوستى و رفاقت دو شعر عالى دارد كه يادآورى آن دو شعر در پايان اين فصل بجاست :

بيائيد ياران به هم دوست باشيم *** همه مغز ايمان بى پوست باشيم

نداريم پنهان زهم عيب را *** كه ناصاف و بيغش به هم دوست باشيم

بود غيب ما و شهادت برابر *** قفاهم بطورى كه در روست باشيم

بود دوستى مغز و اظهار آن پوست *** چه حيف است ما حاصل پوست باشيم

مكافات بد را نكوئى بياريم *** اگر بد كنيم آن چنان كوست باشيم

بكوشيم تا دوستى خوى گردد *** به هر كو كند دشمنى دوست باشيم

نداريم كارى به پنهانى هم *** همين ناظر آنچه در روست باشيم

ز اخلاق مذمومه دل پاك سازيم *** بر اطوار يارى كه خوشوقت باشيم

بود سينه ها صاف و دلها منّور *** چو آئينه كان مظهر روست باشيم

گريزيم زاهل شقاق و شقاوت *** طلبكار يارى كه نيكوست باشيم

نداريم از دامن يار حق دست *** بكوشيم تا آنچنان كوست باشيم

خدا را اگر دوست داريم بايد *** كجا در حقيقت خدا دوست باشيم

نباشيم تا با خدا دوستان دوست *** چگونه به حق ما خدا دوست باشيم

بيائيد تا ناظر روى حق بين *** از آن رو كه آئينه اوست باشيم

بيائيد خود را به دريا رسانيم *** چرا بسته آنچه در جوست باشيم

برآئيد چون فيض از پوست ياران *** كه تا جملگى مغز بى پوست باشيم

بيا تا مونس هم يار هم غم خوار هم باشيم *** انيس جان غم فرسوده بيمار هم باشيم

شب آيد شمع هم گرديم وبهر يكدگر سوزيم *** شود چون روز دست و پاى هم دركار هم باشيم

دواى هم شفاى هم براى هم فداى هم *** دل هم جان هم جانان هم دلدار هم باشيم

بهم يكتن شويم و يك دل و يكرنگ و يك پيشه *** سرى در كار هم آريم و دوش بار هم باشيم

جدائى را نباشد زهره اى تا در ميان آيد *** بهم آريم سر برگرد هم پرگار هم باشيم

حيات يكديگر باشيم و بهر يكديگر ميريم *** گهى خندان زهم گه خسته و افكار هم باشيم

به وقت هوشيارى عقل كل گرديم بهر هم *** چون وقت مستى آيد ساغر سرشار هم باشيم

شديم از نغمه سازى عندليب غم سراى هم *** به رنگ و بوى يكديگر شده گلزار هم باشيم

به جمعيت پناه آريم از باد پريشانى *** اگر غفلت كند آهنگ ما هشيار هم باشيم

براى ديده بانى خواب را بر خويشتن بنديم *** زبهر پاسبانى ديده بيدار هم باشيم

جمال يكديگر گرديم و عبى يكديگر پوشيم *** قبا و جبه و پيراهن و دستار هم باشيم

غم هم شادى و هم دين هم دنياى هم گرديم *** بلاى يكديگر را چاره و ناچار هم باشيم

بلا گردان هم گرديده گرد يكديگر گرديم *** شده قربان هم از جان و منت دار هم باشيم

يكى گرديم در گفتار و در كردار و در رفتار *** زبان و دست و پا يك كرده خدمتكار هم باشيم

نمى بينم به جز تو همدمى اى فيض در عالم *** بياد مساز هم گنجينه اسرار هم باشيم

عارف دلسوخته ، عالم عامل ، داناى راه و محرم اسرار حضرت الهى قمشه اى در اين زمينه مى فرمايد :

بيا تا شمع هم پروانه هم يار هم باشيم *** در اين گلشن بهار هم گل هم خار هم باشيم

پريشان خاطران برگرد هم از جان و دل گرديم *** ز شهر آوارگان در دشت غم غمخوار هم باشيم

به صحراى صفا در پرده با هم رازهم گوئيم *** به گلزار وفا هم ناله و هم زار هم باشيم

شبان تيره را روشن كنيم از مهر يكديگر *** در اين تاريك محفل شمع گل رخسار هم باشيم

زيك رنگى بهم آئينهوار اوصاف هم گوئيم *** به يكتائى دل هم ديده بيدار هم باشيم

به جان سوزى رفيق شعله هاى اشتياق هم *** به دلدارى حريف خصم آتش بار هم باشيم

چو ياران نبى در صفحه توحيد بنشينيم *** صفاى هم گل هم باغ هم گلزار هم باشيم

اويس و بوذر و سلمان و مقداد و حبيب هم *** كميل و زيد و حجر و ميثم عمار هم باشيم

گروهى بى سر و سامان سر اندر راه هم بازيم *** سپاهى گم شده سلطان سپه سالار هم باشيم

رقيب از آتش افزود كه ما را آشيان سوزد *** پناه هم زآب ديده خون بار هم باشيم

عدوى كينه جو بر هم زند گر آشيان ما را *** خرابى را وطن سازيم و جغدزار هم باشيم

در اين سختى طبيب درد بى درمان هم گرديم *** بدين زندان گروه بيدلان دلدار هم باشيم

متاع جان پاك ما رقيب ارقدر نشناسد *** بهاى گوهر هم رونق بازار هم باشيم

شب ظلمت چراغ شادى از صحبت برافروزيم *** به روز هوشيارى رهبر افكار هم باشيم

حريفان مست و تيرانداز و ما پرواى هم داريم *** رقيبان رند و غافل گير و ما هشيار هم باشيم

گر از دام بلا رستيم هم پرواز هم گرديم *** ور از تير فلك خستيم در طومار هم باشيم

الهى دشمنان دادند دست دوستى با هم *** چرا ما دوستان پيوسته در پيكار هم باشيم

پايان شب جمعه ليلة الرغائب برابرا با ششم رجب 1407