مترتب است . اثری كه بر قياس مترتب میشود و هدفی كه از آن منظور است گاهی يقيناست ، يعنی منظور قياس كننده اين است كه واقعا مجهولی را برای خود ويا برای مخاطب خود تبديل به معلوم كند و حقيقتی را كشف كند . در فلسفهو علوم معمولا چنين هدفی منظور است و چنين نوع قياساتی تشكيل میشود .البته در اين وقت حتما بايد از موادی استفاده شود كه يقين آور و غيرقابل ترديد باشد . ولی گاهی هدف قياس كننده مغلوب كردن و به تسليم وادار كردن طرفاست . در اين صورت ضرورتی ندارد كه امور يقينی استفاده شود ، و میتواناز اموری استفاده كرد كه خود طرف قبول دارد ولو يك امر يقينی نباشد .و گاهی هدف ، اقناع ذهن مخاطب است برای اين كه به كاری وادار شود ويا از كاری بازداشته شود . در اين صورت كافی است كه از امور مظنون وغير قطعی دليل آورده شود ، مثل اين كه میخواهيم شخصی را از كار زشتی بازداريم ، مضرات احتمالی و مظنون آن را بيان میكنيم . گاهی هدف استدلال كننده صرفا اين است كه چهره مطلوب را در آئينه خيالمخاطب ، زيبا يا زشت كند . در اين صورت با پوشاندن جامههای زيبا يازشت خيالی به مطلوب ، استدلال خويش را زينت میدهد . و گاهی هدف ، صرفا اشتباهكاری و گمراه كردن مخاطب است . در اينصورت يك امر غير يقينی را بجای يقينی ، و يا يك امر غير مقبول را بجایمقبول ، و يا يك امر غير ظنی را بجای |