سبب شفاعت ابراهيم در حقّ محمّد چنان است كه از محمّد بن صالحنقل شده كه گفت وقتى بر مجتازان حجاز بيرون شدم وقتال دادم و ايشان را مغلوب و مقهور ساختم برتلّى بر آمدم و نگران بودم كه چگونهاصحاب من به اخذ غنائم مشغولند ناگاه زنى در ميان هودج به نزديك من آمد و گفت : رئيساين لشكر كيست ؟ گفتم : رئيس را چه مى كنى ؟ گفت : دانسته ام كه مردى از اولادرسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم در اين لشكراست و مرا با او حاجتى است . گفتم :اينك حاضرم بگوى تا چه خواهى ، گفت : ايها الشريف ! من دختر ابراهيم مدبّرم و در اينقافله مال فراوان دارم از شتر و حرير و اشياء ديگر و هم در اين هودج از جواهر شاهواربا من بسيار است ترا سوگند مى دهم به جدترسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم و مادرت فاطمه زهرا عليهاالسّلام كه ايناموال از طريق حلال از من بگيرى و نگذارى كسى به هودج من نزديك شود و از اين افزونآنچه از مال خواهى بر ذمّت من است كه از تجّار حجاز به وام گيرم و تسليم دارم ؛ چونكلمات او را شنيدم بانگ بر اصحاب خويش ‍ زدم كه دست از نهب و غارت باز گيريد وآنچه ماءخوذ داشته ايد به نزديك من حاضر سازيد، چون حاضر كردند گفتم : اين جمله رابا تو بخشيدم و از اموال ديگر مجتازان چشم پوشيدم و ازقليل و كثير چيزى از آن اموال برنگرفتم و برفتم اين وقت كه در (سُرّمن راى )محبوس ‍ بودم شبى زندانبان به نزد من آمد و گفت : زنى چند اجازت مى طلبند تا به نزدتو آيند، با خود انديشيدم كه از خويشاوندان من كسى خواهد بود، رخصت دادم تا در آمدند واز ماءكول و غير ماءكول اشياء بسيار با خودحمل داشتند و اظهار مهر و حفادت كردند و زندانبان را عطا دادند تا با من به رفق و مداراباشد و در ميان ايشان زنى را ديدم كه از ديگران به حشمت افزون بود گفتم : كيست ؟گفت : مرا ندانى ؟ گفتم : ندانم ، گفت : من دختر ابراهيم بن مدبّر همانا فراموش نكرده امنعمت ترا و شكر احسان ترا به ذمّت خويش فرض دانسته ام ، آنگاه وداع گفت و برفت وچندى كه در زندان بودم از رعايت من دست باز نداشت و او پدر خويش را بگماشت تا سببنجات من گشت .⁽⁹³⁾
بالجمله ؛ ابراهيم بن مدبّر دختر خويش را با محمّد بن صالح كابين بست و مناقب محمّد بنصالح فراوان است از فرزندان اوست عبداللّه بن محمّد پدر حسن شهيد و از اعقاب او درحجاز بسيارند ايشان را صالحيّون گويند و هم از اين سلسله استآل ابى الضّحاك و آل هزيم و ايشان بنى عبداللّه بن محمّد بن صالح اند.
پسر چهارم عبداللّه محض ، يحيى صاحب ديلم است ، يحيى بن عبداللّه را جلالت بسيار وفضايل بى شمار است و روايت بسيار از حضرت جعفر بن محمّد عليهماالسّلام و ابانتغلب و غيرهما نموده و از او نيز جمعى روايت كرده اند و در واقعه فخّ با حسين بن علىبود از پس شهادت حسين مدتى در بيابانها مى گرديدو بر جان خود ايمن نبود تا آنكهاز خوف هارون الرشيد به بلاد ديلم گريخت و در آنجا مردم را به خويشتن دعوت كردجماعتى بزرگ با او بيعت كردند و كار او نيك بالا گرفت وهول و هرب عظيم در دل رشيد پديد آمد پس مكتوبى به سوىفضل بن يحيى بن خالد برمكى كرد كه از يحيى بن عبداللّه در چشم من خار خليده و خواببرميده كار او را چنانكه دانى كفايت كن و دل مرا از انديشه او وا رهان .
فضل با لشكرى ساخته به سوى ديلم روان شد و جز بر طريق رفق و مدارا سلوكننمودو نامه ها به تحذير و ترغيب و بيم و اميد به سوى يحيى متواتر كرد يحيى را نيزچون آن نيرو نبود كه با فضل رزم كند و او را بكشند طالب امان گشت وفضل خط امان از رشيد بدو فرستاد و پيمان استوار نمود و مواثيق محكم كرد. لاجرم يحيىبه اتّقاق فضل نزد رشيد آمد در چهارم صفرسال يك صد و هفتادم هجرى و رشيد او را ترحيب وتجليل كرد و او را خلعتى با دويست هزار دينار واموال ديگر بداد و يحيى با آن اموال قروض حسين بن على شهيد فخّ را ادا كرد؛ چه او رادويست هزار دينار قرض بود.
بالجمله ؛ رشيد بعد از ورود يحيى بن عبداللّه مدّتى چند خاموش بود لكن از كين يحيىآتش افروخته در خاطر داشت لاجرم هنگامى يحيى را حاضر ساخت و آغاز عتاب نمود يحيىآن خط امان را در آورد و گفت : با اين سجلّ بهانه چيست و چرا پيمان خواهى شكست ؟ رشيدآن خط بگرفت و به محمّد حسن صاحب ابويوسف قاضى داد تا قرائت كرد و گفت اينسجلّى است در امان يحيى جلى و از آلايش حيلت و خديعت منزّه است ، اين وقت ابوالبَخْتَرىّوهب بن وهب دست فرا برد و آن مكتوب را بگرفت و گفت : اين خط از فلان و فلان جهتباطل است و در امان يحيى لاطائل و حكم كرد به ريختن خون يحيى و گفت خون او در گردنمن باشد، رشيد (مسرور خادم ) را گفت كه ابوالبخترى را بگو كه اگر اين سجلّباطل است تو او را پاره كن ؛ ابوالبخترى خط امان را بگرفت و كاردى به دست گرفت وآن سجل را پاره پاره همى ساخت و از غايت خشم دستش را لرزش و لغزش گرفته بودهارون را از اين مطلب خوش ‍ آمد و امر كرد تا ابوالبخترى را هزار هزار و ششصد هزاردرهم دادند و او را قاضى گردانيد، پس امر كرد يحيى را به زندانخانه بردند و روزىچند باز داشتند آنگاه ديگر باره او را حاضر ساخت با قضات و شهود و خواست تا بنمايدكه او را در زندان آسيبى نرسيده و قتل او رانخواسته و نفرموده ، اين وقت همگان روى بهيحيى آوردند و هر كس سخنى گفت و يحيى خاموش بود و پاسخى نمى داد، گفتند: چراسخن نگوئى ؟ اشاره به دهان خود كرد و بنمود كه ياراى سخن گفتن ندارد و زبان خويشرا در آورد چنان سياه بود كه گفتى پاره ذغالى است .
رشيد گفت : شما را به دروغ مى نمايد كه مسموم است ، ديگر باره او را به زندانفرستاد و ببود تا شهيد گشت . و به روايت ابوالفرج هنوز آن جماعت شهود به وسطخانه نرسيده بود كه يحيى از شدّت و ثقالت زهر به روى زمين افتاد.⁽⁹⁴⁾
در شهادت او به روايت مختلف سخن گفته اند بعضى گفته اند كه او را به زهر كشتند وبعضى ديگر گفته اند كه او را خورش و خوردنى ندادند تا جوعان بمرد و جماعتى گفتهاند كه رشيد امر كرد او را همچنان زنده بخوابانيدند و ستونى از سنگ و ساروج بر روىاو بنا كردند تا جان بداد. ابوفراس درقصيده اى كه ذكر مثالب بنى عبّاس مى كنداشاره به شهادت يحيى نموده و در آنجا كه گفته :
شعر :