ه- افريقاى جنوبى (جنوب شرقى، جنوب و جنوب غربى افريقا)

افريقاى جنوبى به طور كامل در نيمكره جنوبى قرار گرفته و بيشتر ارتفاعات آن در بخش شرقى قرار گرفته است. صحراى كالاهارى به عنوان يكى از خشك‏ترين صحراهاى دينا اكثريت مساحت كشور ناميبيا و سرزمين بوتسوانا را پوشانيده و تا آفريقاى جنوبى امتداد دارد. بجز نوار باريك ساحلى بنام بيابان «ناميب‏» زمستان آن با مقدارى بارندگى همراه است. ⁽¹⁾ در قسمت‏هاى شمالى و مركزى افريقاى جنوبى آب و هواى گرم و مرطوب استوايى حاكم مى‏باشد. اما سواحل شرقى و غربى از آب و هواى اقيانوسى برخوردارند. در سواحل جنوبى نوعى آب و هواى مديترانه‏اى را مى‏توان ديد. بزرگترين جزيره افريقا يعنى ماداگاسكار در جنوب شرقى افريقا قرار دارد، گرچه در جنوب افريقا غلبه با نژاد سياه است اما نژاد دورگه،مهاجرين اروپائى و آسيائى و هندى نيز در اين ناحيه اقامت دارند.

مجموع كشورهاى اين بخش افريقا كه 14 واحد سياسى را در بر مى‏گيرند وسعتى برابر بيش از 5/6 ميليون كيلومتر مربع دارد كه در ميان آنان آنگولا بيشترين مساحت را به خود اختصاص داده است. اما موريس با 2045 كيلومتر مربع كوچكترين اين كشورها مى‏باشد. افريقاى جنوبى با 33 ميليون سكنه پرجمعيت‏ترين كشور در اين ناحيه از افريقاى سياهمى‏باشد.

مهاجرين هندى و آسيائى و نيز محكومينى كه توسط استعمارگران باين ناحيه مى‏آمدند در نشر اسلام كوشيدند و هم اكنون از حدود 110 ميليون سكنه افريقاى جنوبى (جنوب شرقى، جنوب و جنوب غربى) بدليل تبليغات وسيع و نفوذ شديد استعمار در اين نقاط تنها رقمى در حدود 15 ميليون نفر مسلمان مى‏باشند. و صرفا كشورى كه بيشاز 90% مسلمان دارد سرزمين كومور واقع در جنوب شرقى افريقاست. اكثريت‏سكنه موزامبيك نيز پيرو آئين اسلام هستند. يكى از عوامل ديگرى كه ميزان مسلمانان اين منطقه نسبت به نقاط ديگر افريقا كمتر است بدليل آن مى‏باشد كه در راس دولت‏هاى اين كشورها افراد مسيحى (غالبا)وجود دارند و در صدد آن هستند كه آمار مسلمانان را كم جلوه دهند.

كشورهاى آنگولا، ناميبيا، موزامبيك، سوازيلند، لسوتو، زامبيا و زيمبابوه در خط مقدممبارزه با افريقا جنوبى مى‏باشند.

موزامبيك ⁽²⁾

جمهورى موزامبيك با 800000 كيلومتر مربع در جنوب شرقى افريقا و در همسايگى تانزانيا، سوازيلند، افريقاى جنوبى، مالاوى، زامبيا و زيمباوه قرار دارد. ساحل شرقى آن پست بوده ولى نواحى ديگر آن حالت فلاتى دارد. ارتفاعاتى هم در شمال و غرب آن واقع ايت. رودهاى آن بخصوص زامبزى از فلات موزامبيك سرچشمه مى‏گيرد و به سوى افريقاى مركزى روانه مى‏گردد. بخش مهمى از موزامبيك را جنگ فرا گرفته است، نقاط كوهستانى، آب و هواى معتدل و بقيه نقاط آب و هواى گرم و مرطوب دارد در سال 1948م اولين بار «واسكودوگاما» اين سرزمين را كشف نمود. و در سال 1909م موزامبيك رسما جزو مستعمرات پرتقال قلمداد گرديد كه پس از مبارزات طولانى مردم، موزامبيك استقلال خود را بدست آورد. (در سال1975م به رهبرى فره ليمو).

موزامبيك در حال حاضر 5/15 ميليون نفر سكنه دارد كه اكثرا از نژاد سياه و بخصوص بانتو هستند گرچه زبان رسمى پرتقالى است ولى اكثريت، به زبان محلى نانتو تكلم مى‏نمايند.مركز حكومت آن شهر «ماپوتو» مى‏باشد.

نام موزامبيك از نام يكى از حكام مسلمان آن بنام سيد موسى سامبيق گرفته شده كه پرتقالى‏ها آن را تغيير داده و آن را «افريقاى شرقى پرتقال‏» ناميدند و خوشبختانه پس ازاستقلال، نام اسلامى خود را بازيافت.

نفوذ اسلام در آن قدمتى هزار ساله دارد. دولت‏هاى اسلامى سوفولا و سامبيق در نواحى شرقى آن صاحب قدرتى بودند كه تا امتداد رودخانه «زامبزى‏» ⁽³⁾ گسترش يافتند. در قرن هشتم هجرى عده‏اى از بازرگانان مسلمان نواحى عربستان و خليج فارس راهى اين سرزمين شده و در ميان قبايل بت‏پرست آن نداى توحيد و يكتا پرستى را سردادند و به نشر آئين رهائى بخش اسلام پرداختند. «مسعودى‏» جغرافى‏دان مسلمان از رونق و شكوفايى تمدن اسلامى در موزامبيك سخن رانده و از روابط بازرگانى اين سرزمين با نواحى مسلمان نشينخاورميانه مطالبى را ذكر نموده است.

در سال 1505 ميلادى نيروهاى متجاوز پرتقالى به شهر مسلمان نشين سوفالاى موزامبيك حمله نموده و به قتل عام مردم پرداختند و عده‏اى را به عنوان برده به كارهاى شاق گماردند و پس از آن شهر مزبور را تصرف كردند. نبرد بين پرتقالى‏ها و اهالى مسلمان شهر «موسى سمبيق‏» واقع در جزيره‏اى در شمال موزامبيك 4 قرن به درازا كشيد. اين مبارزات بى امان بود كه پرتقالى‏ها را به شدت عصبانى نمود و موجب آن گشت تا به قتل عام وحشيانه مسلمانان پرداخته و رهبران مسلمان را از داخل هواپيما زنده زنده به طرف مراكز سكونت مسلمين پرتاب كنند. ⁽⁴⁾ استعمار پرتقال، براى مبارزه اساسى با اسلام كه سد راه غارتگرى‏اش بود با تصويب قانونى ، تعليم زبان عربى و آموزش قرآن كريم را ممنوع ساخت و افراد مختلف را طى برنامه‏هايى مجازات و مبلغين اسلامى را تبعيد نمود و براى مجاهدان مسلمان اردوگاههايى را در نظر گرفت تا آنها را دور از مسلمين نگاه دارد. با اين وجود، مقاومت مسلمانان در برابر حكومت استعمارى پرتقال به سستى و فتور گرايش نيافت و گرچه عده‏اى كشته و گروه زيادى به مالاوى و تانزانيا مهاجرت نمودند. با قتل عام مردم موئدا در نواحى ماكنده ⁽⁵⁾ مسلمانان با آنها و ساير قواى موزامبيكى متنحد شده و در سال 1962، جبهه آزادى‏بخش موزامبيك را تشكيل دادند كه نبرد مسلحانه‏اى را بر عليه متجاوزين پرتقالى آغاز كرد نهضت مزبور كه به آن فره‏ليمو مى‏گفتند اساسا از مسلمانان شمالى تركيب يافته بود اما رفته رفته بدليل نفوذ رهبران مسيحى بر عليه مسلمين تبعيض روا داشته و آنان را از موقع رهبرى و حتى از ميان توده عادى كنار زده و بسيارى را كشتند و تشكيل مزبور كه به همت مسلمين بوجود آمده بود متوجه مسيحيت و حتى ماركسيست‏شد و به ضد اسلام سوق دادهشد.

از سال 1975م كه موزامبيك به رهبرى فره‏ليمو كسب استقلال كرد دولت الحادى و ماركسيست روى كار آمد كه تمام اعضاى آن مسيحى بودند، اين تشكيلات از هر فرصتى براى تحقير مسلمانان استفاده كرد و عده‏اى از مسلمانان ماكويايى را وادار نمود كه خوك پرورش دهند. هزاران مسلمان را در اردوگاههايى محبوس نموده كه بدليل شرايط بسيار ناگوار آن، بسيارى جان خود را از دست داده‏اند. مسلمانان هم اكنون در شرايط بسيارناگوارى زندگى مى‏كنند و تماس آنان با جهان اسلام در سطح نازلى قرار دارد.

موزامبيك در حال حاضر 5/15 ميليون نفر سكنه دارد كه اكثريت آنان مسلمان هستند و نيمى از مسلمانان 14 واحد سياسى جنوب افريقا تنها در اين كشور ساكنند اما متاسفانه در شرايط بسيار سخت و خشنى زندگى مى‏كنند. بزرگترين قبيله موزامبيك يعنى ماكوا با 5/4 ميليون نفر غالبا تابع دين اسلام هستند. 4 ايالت‏شماى شامل زامبزيا، كابودلگار، نامپولا ونياسا، از اكثريت مسلمانان برخوردارند.

در سالهاى اخير درگيرى‏هاى شديدى بين نيروهاى دولتى و نيروهاى مقاومت ملى موزامبيك (رنامو) پديد آمده كه ظاهرا با پيمان صلحى بين آنان و رئيس جمهور موزامبيك اين شورش‏ها تا حدودى تنزل يافته است. ⁽⁶⁾ ولى از عوارض آن آواره شدن و فقر و محروميت بسيارى از مسلمانان موزامبيك مى‏باشد.ظاهرا در حال حاضر معاون وزير دادگسترى ومسئول امور مذهبى موزامبيك مسلمان است وى درباره امام خمينى(قدس سره) گفته بود:

«ما بايد از اين رهبر بزرگ و رهنمودهايى كه براى بشريت به جاى گذاشته است به عنوان ابزار قوى در راه تداوم تفكرات والا كه باعث‏سعادت مادى و معنوى بشر مى‏شود استفادهكنيم.» ⁽⁷⁾

با آنكه موزامبيك اراضى حاصليخيزى دارد اما طى 16 سال نبرد بين نيروهاى دولتى و شورشيان رنامو آن را به سرزمينى جنگ‏زده و دچار قحطى و گرسنگى شديد تبديل كرده است. انسانهاى گرسنه در صف‏هاى منظمى ايستاده‏اند تا سهميه غذاى خود را كه از سوى نيروهاى امدادى سازمان ملل توزيع مى‏شود دريافت كنند ارائه طولانى اين كمك‏هاى غذايى، مردم را در تهيه مايحتاج خود ناتوان نموده و عقل معاش و قدرت تلاش را از آنان گرفته است. اين در حالى است كه 85% مردم كه در روستاها زندگى مى‏كنند، توانايى كشاورزى را دارند اما وقوع جنگ خونين داخلى و خشكسالى موجب آن شده كه 5/15 ميليون سكنه موزامبيك، حدود 3 ميليون نفر به كمك‏هاى غذايى وابسته باشند و خشكسالى موجب خالى شدن روستاها شده است. 75% اقتصاد موزامبيك را يك ميليارد دلارى تشكيل مى‏دهد كه هر ساله، موزامبيك به صورت كمك خارجى دريافت مى‏دارد. مصالحه اخير بين شورشيان راستگرا و دولت چپ‏گراى خواكيم چيسائو - رئيس جمهورى موزامبيك - گرچه ممكن است اين كمك‏ها را تقليل دهد اما 5/1 ميليون نفر موزامبيكى كه به كشورهاى همسايه گريخته‏اند اگربه وطن بازگردند به غذا و وسايل كار و زندگى نياز خواهند داشت. ⁽⁸⁾

جمهورى فدرال اسلامى كومور

كومور مجمع الجزايرى است در جنوب شرقى افريقا در آبهاى اقيانوس هند كه در شرق سواحل موزامبيك و شمال غربى ماداگاسكار قرار دارد. مساحت آن به 2236 كيلو مربع بالغمى‏گردد.

كومور از جزاير فعال آتشفشانى بوجود آمده و در حال حاضر كوه كارتالا با 2360 متر ارتفاع (بلند نقطه كشور) آتشفشانى فعال محسوب مى‏شود. سه جزيره اصلى آن عبارتند از گراند كومور - كه با 1150 كيلومتر مربع وسيع‏ترين آنهاست - آنژوان و موئلى. چندين جزيره كوچك هم دارد. به سبب محصور بودن در آبهاى اقيانوس هند و نزديكى به خط استوا، آب وهواى گرم و مرطوب دارد. ساكنين اوليه كومور از جزاير پولينزى هستند. اين سرزمين در قرون قبل به تصرف مسلمانان درآمد و اهالى آن به اسلام گرويدند. از سال 1843م فرانسه اين كشور را مستعمره خود نمود و در سال 1912م رسما مستعمره اين استعمار گر شد و با ماداگاسكار (مالاگاشى) كه تحت الحمايه فرانسه بود، يكى گرديد اما پس از چندى جدا شد و در سال 1971م به لحاظاقتصادى خود مختار شد.

در سال 1975م مجلس نمايندگان كومور به طو يكجانبه استقلال كومور را اعلام نمود. كشورهاى اروپاى غربى، عربستان، عراق و كويت از سال 1979م با رژيم آن روابط سياسى و تجارى برقرار نمودند و كومور كه پس از كودتايى، از سازمان وحدت افريقا خارج شده بود در اين تاريخ به عضويت آن درآمد. كومور از 7 ناحيه تشكيل شده كه به شكل فدرال ادارهمى‏شود. مركز حكومت آن مورونى است كه در جزيره گراند كومور قرار دارد.

480000 نفر سكنه دارد كه 30% آن در شهرها (10% در مركز حكومت) زندگى مى‏كنند. رشد جمعيت 3% و تراكم نسبى آن 215 نفر در كيلومتر مربع مى‏باشد. تركيب كلى جمعيت از تيره‏هاى افريقائى است اما دو دسته مهاجر در آن سكونت دارند دسته اول مهاجران سواحل شرقى افريقا، ماداگاسكار، ايران، اعراب و هندى‏ها دسته دوم اروپائى‏ها شامل پرتقالى‏ها، هلنديها و فرانسوى‏ها، زبان رسمى عربى است اما زبان سواحيلى و فرانسوى هم در آن رايجاست. 99% مردم مسلمان هستند و اقليتى مسيحى هم دارد.

كومور پس از استقلال به خاطر قطع كمك فرانسويان به قحطى تهديد گرديد كه بر اثر كمكهاى بين‏المللى و دول عربى، مردم از گرسنگى نجات يافتند. اقتصاد آن بر كشاورزى متكى است و برنج و سيب زمينى از محصولات مهم آن است. با اين حال كومور واردكننده مواد غذايى است. صنايع آن عبارتند از: وانيل سازى، عطر سازى، قايق سازى، زينت آلات وعتيقه‏جات. واحد پول آن فرانك سى اف آ(CfA.f) و برابر صد سانتيم است.

جمهورى ماداگاسكار (مالاگاشى)

ماداگاسكار با 587041 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شرقى افريقا و به صورت جزيره‏اى نسبتا وسيع در آبهاى اقيانوس هند قرار دارد. اين سرزمين از نظر وسعت چهارمين جزيرهدينا مى‏باشد.

اين كشور از سال 1895م تحت نفوذ فرانسه درآمد ولى در سال 1947م انقلاب مردم اوجگرفت و در آوريل 1960م استقلال يافت مركز حكومت آن شهر «تاناناريو» مى‏باشد.

از قرن ششم تا قرن نهم كه سيل عربستان، خليج فارس، آسياى جنوب شرقى و هند باين ناحيه سرازير شد، اسلام توسط مهاجرين مذكور كه مسلمان بودند در ماداگاسكار موج فزاينده‏اى بخود گرفت. در دوران استعمارگرى فرانسه گرچه فعاليت‏هاى تبشير شدت يافت اما موفق نشدند شعله‏هاى پرفروغ اسلام را در اين كشور خاموش كنند و مهاجرت مسلمانان افريقاى شرقى به آن بر گسترش اسلام در اين كشور افزود. در وضع فعلى گروه نژادى «آنتابى مورو» مسلمانان هستند و در سواحل غربى نيز عده‏اى مسلمان سكونت دارند از 11 ميليون مردم مالاگاشى 3 ميليون نفر مسلمان هستند ولى همچنان درانزوا و تحت‏شرايط سختىزندگى مى‏كنند.

از هنگامى كه در سال 1972م گروهى چپ‏گرا روى كار آمدند و كشور را به سوى سوسياليزم سوق دادند مسلمانان تحت فشار افزونترى قرا گرفتند. از حوادث اسف‏بار ماداگاسكار بايد حادثه سركوبى مسلمانان «مجنگا» را كه توسط گروههاى ضد اسلام اتفاق افتاد ذكر نمود. در اين حادثه بيش از 600 مسلمان به شهادت رسيده و هزاران نفر زخمى و مجروح شدند و دهها هزار نفر را به اجبار از جزيره بيرون راندند و لطمات و صدمات فراوانى بر اموال و دارائىمسلمين وارد شد. دولت هم هيچ حمايتى از مسلمانان نكرد.

جمهورى مالاوى (نياسالند)

مالاوى با 118484 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شرقى افريقا و در كنار درياچه مالاوى قرار دارد كوهها و جنگلها چهره طبيعى اين كشور را بوجود آورده‏اند.مركز حكومت آن «ليلونگره‏» است كه در نواحى غربى آن قرار دارد. تعداد قابل توجهى از مسلمانان در اين مركز سكونت اختيار نموده‏اند و به ساخت مدارس قرآنى و مساجد متعدد اقدام كرده‏اند. از 5/8 ميليون سكنه مالاوى، 40% مسلمان هستند كه غالبا در اطراف درياچه مالاوى و جنوب كشور زندگى مى‏كنند. با وجود اكثريت مسلمان در اين كشور، بدليل فشارهاى سياسى و اختناقى كه مسيحيان حاكم بر آن، بوجود آورده‏اند، در محروميت اقتصادى بسر مى‏برند و در مسائلسياسى، نظامى و فرهنگى دخالت ناچيزى دارند.

بازرگانان مسلمان، حدود يك قرن در مالاوى مشغول نبرد با استعمار انگلستان بودند كه سرانجام با نقشه‏هاى استعمارى آنان سركوب شده و عقب نشينى نمودند و اين سرزمينتحت‏سيطره انگلستان قرار گرفت.

در جريان فشارهاى شديدى كه بر مسلمين وارد شد تعداد زيادى مسلمان به تانزانيا، زيمبابوه و زامبيا مهاجرت نموده كه مشغول كارگرى هستند. مسلمانان مالاوى اكثرا مشغولفعاليت‏هاى كشاورزى مى‏باشند.

مالاوى به موزامبيك وابسته است و دو راه‏آهن اين كشور، آن را به اقيانوس هند ارتباطمى‏دهد. ⁽⁹⁾

جمهورى زامبيا

جمهورى زامبيا با 752614 كيلومتر مربع در جنوب افريقا واقع است. رود زامبزى مرز طبيعى اين كشور و زيمباوه مى‏باشد. زامبيا مدتها ازنقاط مهم صادر كننده برده بود و در سال 1851م پاى انگلستان بدان گشوده شد و به نام غارتگرى انگليسى يعنى «سيسل رودز» به رود زياى شمالى معروف گرديد و در سال 1964م با مبارزات مردم، مستقل و نام قديمى خود يعنى زامبيا را بازيافت. زامبيا از 9 استان تشكيل شده و مركز حكومت آن شهر لوزاكامى‏باشد كه در جنوب شرقى آن واقع است.

از 5/7 ميليون سكنه آن 10% يعنى 750000 نفر مسلمان هستند كه در استان كوپربلت و بويژه در مركز آن «آندولا» در اكثريتند. اغلب مسلمانان سنى مذهبند ولى شيعيان هندى در بين آنها ديده مى‏شوند، اين گروه در مرداد ماه سال جارى (1371) براى انسجام خود، سازمان اسلامى شيعيان را رسما تشكيل دادند. منشا نژادى مسلمانان، افريقائى و مهاجرين آسياىجنوب شرقى مى‏باشد.

موريس

جزيره موريس در فاصله 800 كيلومترى ماداگاسكار به همراه چندين جزيره ديگر در وسعتى برابر 2045 كيلومتر مربع در 12 مارس سال 1968م دولتى مستقل را بوجود آورد. موريس تا زمان استقلال، تحت‏سلطه فرانسه بود. اين جزيره در قرن شانزدهم توسط ناوگان پرتقالى در حالى كه غير مسكونى بود كشف گرديد. بعد از استقلال كميته عمل مسلمانان در اداره اين كشور، نقش عمده‏اى ايفا نمودند، از يك ميليون سكنه آن 20% مسلمان هستند كه غالب آنان نژاد هندى دارند و به زبان اردو و گجراتى تكلم مى‏نمايند. مسلمانان به فعاليت‏هاى كشاورزى، بازرگانى و حرفه‏هاى تخصصى مشغولند و چند وزير مسلمان در هيئت دولت وجود دارد. تعداد 100 مسجد در سراسر موريس داير شده كه مدارس مذهبى و قرآنى بدانها وابسته‏اند.مسلمانان تشكيلاتى بنام «جنبش اسلامى موريس‏» دارند زيمباوه ⁽¹⁰

زيمباوه

زيمبابوه يعنى ساختمان يك پارچه عظيم سنگى كه ناحيه‏اى پر از خرابه‏هايى از اين نوع ساختمان در اين كشور ديده مى‏شود كه ارزش تاريخى دارد و نام اين كشور از آن گرفته شده است. زيمبابوه در گذشته‏هاى دور تمدنى قديمى را بخود ديده است. «كارل مانش‏» سياح آلمانى كناره‏هاى زيمبابوه را در سال 1871م بدون سكنه كشف كرد اما پرتقالى‏ها نخستين افرادى بودند ك به اين سرزمين وارد شدند. 14% از سكني 9 ميليون نفرى زيمبابوه مسلمان هستند. مسلمانان بازماندگان مهاجران مالايائى، هندى، سوماليائى، و موزامبيكى، هستندكه در نقاط مركزى و جنوب شرقى تمركز بيشترى دارند.

اسلام از سال 1870م مطابق با 1287ه-ق از طريق مهاجرت مسلمانان زنگبار به سرزمين زيمبابوه راه يافت. مسلمانان ضمن تبليغات اسلامى و آموزشهاى مذهبى به بوميان افريقائى طرق مبارزه با استعمار و نبرد با متجاوزين را آموختند و به همين دليل اشغالگران انگليسىاز ورود مسلمانان به اين كشور ممانعت به عمل مى‏آوردند.

آنگولا

جمهورى آنگولا در افريقا جنوب غربى و در ساحل اقيانوس اطلس و جنوب خط استوا قرار دارد و با 1264704 كيلومتر مربع يكى از واحدهاى پروسعت افريقا به شمال مى‏رود و 14 برابر پرتقال (استعمارگر آنگولا) وسعت دارد. ناحيه جدا افتاده كابيندا (در شمال غربى آن) بخشى از سرزمين انگولا به شمار مى‏رود كه از جنگلهاى استوايى پوشيده شده و بارندگى بيش از حد، آن را به صورت غير مسكونى درآورده است. آنگولا جامعه‏اى است مركب از گروههاى مختلف، با فرهنگ‏هاى گوناگون، اما سكنه مهم آن بانتوها هستند كه به صد قبيله و عشيرهتقسيم مى‏شوند. ⁽¹¹⁾

اسلام توسط مهاجرين زنگى به آنگولا راه يافت. اين‏ها، هم‏اكنون در نقاط جنوبى سكونت دارند. از حدود 5/9 ميليون سكنه آنگولا با وجود تبليغات استعمارى پرتقال (در هنگام استعمار اين كشور) و نيز حاكميت رژيم‏هاى چپ‏گرا بر آن، 20% مسلمان هستند و در حال حاضر يكى از وزراى آنگولا مسلمان مى‏باشد. اكثريت، كاتوليك و پروتستان مذهب وبزرگترين اقليت آن مذهب آنيمست (ابتدائى) دارند.

در سال 1976م كه گروه ماركسيستى مپلا كنترل آنگولا را در دست گرفتند براى مسلمانان شرايط خشنى بوجود آوردند به نحوى كه تعداد قابل توجهى از آنان به كشورهاى ديگر افريقاكه از امنيت بهترى برخوردار بود مهاجرت كردند.

ناميبيا

سازمان ملل متحد بدليل وجود بيابان ناميب در اين ناحيه و وجود قبيله ناما، كشور مزبور را ناميبيا ناميد كه در افريقاى جنوب غربى قرار دارد. وسعت آن 823144 كيلومتر مربع است و صحراى كالاهارى و بيابان ناميب بخش عظيمى از اين كشور را فرا مى‏گيرد.از قرن نوزدهم اين سرزمين با عنوان افريقاى جنوب غربى آلمان به عنوان مستعمره آلمان قلمداد گرديد. در سال 1945م از سوى سازمان ملل، قيموميت ناميبيا به افريقاى جنوبى واگذار شد اما در سال 1966م اين قيموميت را پايان يافته اعلام كرد و به افريقاى جنوبى دستور داد كه مردم را در اداره حكومت‏خود آزاد بگذارد. ولى تا سال 1989 ميلادى افريقاى جنوبى از واگذارى حكومت به مردم محروم و مظلوم و رنج ديده اين سرزمين خشك خوددارى نمود و مصوبات سازمانملل را قبول نكرد.

براى مبارزه با تهاجم افريقاى جنوبى از سوى مردم ناميبيا قيامها و اعتراضاتى صورت گرفت كه در سال 1958م به تاسيس سازمان خلق افريقاى جنوب غربى (سواپو) ⁽¹²⁾ منجر شد، رهبران اين جنبش در آغاز به صورت تبعيد در تانزانيا به سر مى‏بردند كه در آنجا تحت تاثير مسلمانان ضمن فراگيرى تعليمات مذهبى، با روشهاى مبارزه بهتر و بيشتر آشنا شدند. رهبرى اين جنبش را «سام نجوما» به عهده داشت در سال 1974م سواپو از طرف مجامع رسمى و بين‏المللى به عنوان نماينده قانونى مردم ناميبيا به رسميت‏شناخته شد و در نتيجه ساير گروهها بدان پيوسته و بر عليه سياست افريقاى جنوبى دست به پيكار همه جانبه زدند.سازمان وحدت اسلامى افريقا نيز آن را در سال 1964م به رسميت‏شناخته بود. ⁽¹³⁾

با مبارزات مسحلانه و عمليات پارتيزانى مداوم و مستمر نيروهاى سواپو، سرانجام در سال 1989م دولت نژادپرست افريقاى جنوبى تسليم حق قانونى مردم شد و اين كشور آزادى را درآغوش كشيد.

5% سكنه 1200000 نفرى ناميبيا پيرو آئين اسلام هستند.

بوتسوانا

اين كشور در جنوب افريقا و در نزديكى بيابان كالاهارى قرار دارد. مدار - راس الجدى - از جنوب اين كشور عبور مى‏كند. آب و هواى گرم و خشك دارد و وسعت آن به 600372 كيلومتر مربع بالغ مى‏گردد. از 1280000 نفر آن 5% مسلمان هستند كه درگابرون و لالاتسمساجدى ساخته و دو مدرسه اسلامى هم دارند.

لسوتو

لسوتو از هر طرف به افريقاى جنوبى محصور مى‏باشد و در واقع در كام اين كشور است. سرزمينى است كوهستانى و محصور در خشكى با آب و هواى معتدل قبلا بنام باسوتولند معروف بود. در قرن نوزدهم انگلستان به غارت منابع الماس و طلاى آن پرداخت. از 1737000سكنه آن 5% مسلمان هستند.

سوازيلند

سوازيلند از سه طرف با افريقاى جنوبى هم مرز است. از شرق با موزامبيك مرز مشترك دارد كشورى است محصور در خشكى، كم ارتفاع و آب و هواى معتدل دارد در سال 1968م از كشور انگلستان استقلال پيدا كرد. بدليل نفوذ استعمار و تبليغات مسيحيان و شرايط خشن بر آن، اسلام در اين كشور گسترش زيادى ندارد. و از 751000 نفر جمعيت آن در حدود 4%پيرو آئين جاودانى و حيات بخش هستند.

افريقاى جنوبى

جمهورى فدرال افريقاى جنوبى با 1122306 كيلومتر مربع در منتهى اليه جنوب افريقا قرار دارد. آب و هواى آن در مجموع معتدل و مرطوب است و رودخانه مهم آن اورانژ نام دارد. مركز ادارى و اجرائى آن شهر پرتوربا و مركز قانون گذارى كيپ‏تاون و مركز اقتصادى آنبلوتوم فتين نام دارد.

30% الماس دنيا و مقادير عظيمى از طلاى جهان در اين كشور استخراج مى‏شود. توليد طلااز سال 1977م 967 تن بود كه 701 تن آن به افريقاى جنوبى تعلق داشت. ⁽¹⁴⁾

با كشف الماس در سال 1867م در افريقاى جنوى، دندان انگلستان براى تجاوز به اينسرزمين تيزتر شد.

حدود 32 ميليون نفر سكنه دارد كه از نژادهاى سياه، رنگين پوست، آسيائى و اروپائى مى‏باشند. «بوئرها» گروهى از هلنديها بودند كه به افريقاى جنوبى مهاجرت كرده و در آن سرزمين به كشاورزى مشغول شدند اين افراد، سياهان جنوب را به زير سلطه كشيدند ولى در قرن نوزدهم كه انگلستان قصد تصرف افريقاى جنوبى را داشت، بوئرها دست به اسلحهبردند و با آنان به نبرد پرداختند.

اما با وجودحمايت‏سياسى - تبليغاتى آلمان از بوئرها، انگلستان بدليل مجهز بودن به سلاحهاى قوى و قواى بسيار، مقاومت بوئرها را درهم شكست. البته قبل از بوئرها، پرتقالى‏ها به جنوبى‏ترين نقطه افريقا يعنى دماغه كاپ رسيدند، سفيد پوستان رفته رفته با وجود آنكه اقليتى از سياهان را تشكيل مى‏دادند بر اين نژاد محروم و مظلوم سلطه يافته و بر آنان حكومت مى‏نمودند اما سياست‏خاصى را پيش گرفتند و آن جدائى نژادى يا رژيم آپارتايد ⁽¹⁵⁾ است. اپارتايد در كشورمزبور جدائى نژادى را به حدى شبيه نوعى فاشيزم خطرناك سياسىرسانيده بود.

اروپائيان حاكم بر اين كشور با صدور كارت هويت نژادى براى افراد بومى 16 سال به بالا كليه اعمال و حركات وموقعيت آنان را در كنترل دارند. صاحب چنين كارتى ازحق انتخاب شدن و انتخاب كردن در مجلس محروم است. سطح زندگى بين اقليت 4 ميليونى و كثريت‏سياهپوست تفاوت بسيار زيادى دارد و مردم بومى در نهايت فقر و محروميت به سر مى‏برند. گرچه در سالهاى اخير آزادى‏هايى به سياهپوستان داده‏اند ولى هنوز آنان به حقوقواقعى خود دست نيافته و همچنان با اختناق، فشار و سركوبى روبرويند.

كه در انتهاى جنوبى افريقاى جنوبى قرار دارد جايگاه اوليه ⁽¹⁶⁾ مسلمين وارد شده باين كشور است. تلاش مسلمين اين ناحيه براى زنده نگاه داشتن آئين جاودانى اسلام همراه با حوادثى است كه برخى توام با عزت و افتخار و در مواردى هم با درد و رنج توام بوده است. اولين گروههاى مسلمان، بردگان، محكومين و زندانيان سياسى بوند كه از سواحل شرقى و غربى افريقا، آسياى جنوب، جنوب شرقى توسط استعمارگران بين سالهاى 1652م تا 1834م آورده شده بودند. شمارى از آنها را كشتى‏هاى انگليسى، فرانسوى و منتقل نمودند. به عنوان مثال گروهى از آنان به مرديكرز ⁽¹⁸⁾ معروف بودند كه از مالزى به عنوان خدمتكاران هلندى به هلند مسافرت كرده و همراه با بوئرها (هلندى‏ها) باين ناحيه آمده بودند. 5/26% اين بردگان از ميان افريقائى‏ها و بويژه ماداگاسكار كه محل تردد كشتى‏ها و حمل بردگان بود، انتخاب گرديدند. 40% از آسياى جنوبى و 5/33% از آسياى شرقى و جنوب شرقى. بردگان افريقايى غالبا از مناطق زنگبار، جزيره ايبو و موزامبيك و نيز از غرب آفريقا (گينه، سنگال، گامبيا و بنين) خريدارى مى‏شدند. بردگان ماداگاسكارى نژاد دورگه اندونزى - افريقائى و آميخته‏اى از دو فرهنگ راداشتند.

در پايان قرن هيجدهم تقريبا كليه بردگان اين منطقه به اسلام گرويده بودند. در نزديكى كيپ تاون و در آبهاى اقيانوس اطلس، جزيره روبن ⁽¹⁹⁾ واقع است كه زندان بسيارى از مسلمانان و مبارزان براى آزادى افريقاى جنوبى بود. اين جزيره از سال 1652م كه سفيدپوستان باين سرزمين آمدند به عنوان زندان مورد استفاده قرار گرفت. بسيارى از علماى اسلامى كه براى تبليغ به افريقاى جنوبى آمدند باين جزيره تبعيد مى‏شدند. سيد علوى 11 سال از عمر خود را در جزيره روبن گذراند. وى پس از آزادى شدن، اولين امامجماعت مسلمانان شهر كيپ‏تاون بود.

عبدالله بن عبدالسلام معروف به توان گورو (استاد محترم) به مدت 13 سال در جزيره مزبور تبعيد بود و در زمان بتعيد موفق شد كتاب معرفت الاسلام و الايمان را بنويسد. امام نورمان كه نقش مهمى در بيدارى مسلمين كيپ‏تاون داشت در اين جزيره تبعيد بود. در اين جزيره آرامگاهى قرار گرفته كه سمبل مسلمانانى است كه براى افريقاى جنوبى مبارزه كرده‏اند و تاريخ آن به 1960م مى‏رسد. عده‏اى عقيده دارند «توان ماتاره‏» كه شخصيتى اسلامى با تحصيلات عاليه بود در اينجا دفن است او آنقدر مقدس و محترم بود كه حتى زندانبانهاى غير مسلمان جزيره وى را در ديدار با ساير زندانيان آزاد گذاشته بودند. نلسون ماندلا معروفترينمبارز افريقائى 27 سال از دوران عمر خود را در جزيره ياد شده زندانى بود.

مسلمانان اوليه، شافعى مذهب بودند و امروزه اقليتى با مذهب حنفى هم در ميان مسلمانان هستند. از همان اواسط قرن هفدهم كه هلنديها به سواحل افريقاى جنوبى آمدند، مسلمانان بومى، درگيرى را با آنان آغاز كردند اما با وجود مقاومت آنان، هلندى‏ها كيپ‏تاون را به تصرفخود درآوردند.

علاوه بر افراد بومى 85% ديگر مسلمين كه منشاء هندى، اندونزيائى، مالاوى، زنگبارى و موزامبيكى دارند در افريقاى جنوبى به سر مى‏برند كه اغلب در كاپ ناتال و ترانسوال اسكان يافته‏اند. آنان به امور بازرگانى، فنى و صنعتى و كارگرى اشتغال دارند. مسلمانان مجلس اسلامى دارند كه 150 مؤسسه اسلامى تحت پوشش آنان فعاليت مى‏كند و تدريس اسلامى در 200 مسجد آن انجام مى‏گيرد. مسلمانان، ضمن برپائى شعائر دينى با مسلمين جهان در ارتباطند. ⁽²⁰⁾ اولين مدرسه اسلامى درسال 1791م در شهر كيپ‏تاون براى آموزشبردگان مسلمان و سياهان آزاد بوجود آمد و از آن سال تا 1832 ميلادى 12 مدرسه ديگر پديد آمد. با آموزشهاى اسلامى اين مدارس تا سال1842م 35% مردم كيپ‏تاون مسلمان بودند. از نيمه‏هاى قرن نوزدهم مسلمانان الفباى عربى را براى نوشتن زبان محاوره‏اى «افريكانس‏» ⁽²¹⁾ (مخلوطى از هلندى، آسمانى و انگليسى هم دارد) برگزيدند و بعدا چندين كتاب دينى باين زبان نوشتند. تنها در خلال سالهاى 1868م تا 1910م، 74 جلد كتاب باين زبان تاليف شد. بهره بردارى از الفاى عربى در نوشتن زبان افريكانس نشان دهنده نسبت بالاى سواد در ميان بردگان مسلمان آورده شده باين منطقه است و گوياى نقش مسلمين و غنى سازى زبان مذكور است. ⁽²²⁾ هم اكنون به علت تبليغات منفى و سركوبى شديد رژيم نژادپرست افريقاىجنوبى تنها 2% سكنه افريقاى جنوبى مسلمان هستند.

پى‏نوشتها

1- اطلس شگفتى‏هاى جهان - ترجمه و تاليف غلامرضا كيامهر، تهران 1369 ص 36.

2- بنا به گزارش بانك جهانى در سال 1991 موزامبيك با درآمد سرانه 70 دلار در سالفقيرترين كشور جهان بوده است.

Zambezi 3-

4- نبرد اسلام در افريقا - سيد هادى خسروشاهى.

Makonde 5-

6- روزنامه جهان اسلام سال دوم ش 421.

7- روزنامه جمهورى اسلام شنبه 10/4/68 ص 12.

8- گزارش سازمان ملل متحد به نقل از روزنامه كيهان 17 آبان 1371 ش 14620 ص 16.

9- تاريخ افريقا - دكتر حسين الهى ص 274.

Zimbabwe 10-

11- آنگولا، داگلاس ل. ويلر. رنه پلى سيه، ترجمه محمود فخر داعى، تهران خوارزمى، بخشاول.

South west Africa people oranization(SWAPO) 12-

13- نژادپرستى و آپارتايد در افريقاى جنوبى و ناميبيا - دكتر حسين الهى ص 132.

14- كيهان ش 10448.

Apartheid 15-

Cape of Good Hope 16-

cape town 17-

Mardy Kers 18-

Robben 19-

20- مجله العالم ش 422

Afrikaans 21-

22- تاريخ اسلام در افريقاى جنوبى مهندس حسن بشير مندرج در روزنامه اطلاعات.