کتابخانه الکترونيکي انهار

158 - مسجد مزدلفه يا مشعرالحرام

مسجد مزدلفه مسجدى است مربعشكل كه مساحت اوليه آن حدود 1700 متر مربع بوده است .اين مسجد در ابتدا شش در ورودىداشته و ديوارهاى آن كنگره اى بوده است . در دوران عباسى مساحت آن به چهار هزار مترمربع رسيده و تا دوران سعودى چيزى بر وسعت آن افزوده نشد، ولى سعوديها حدود1400 متر مربع بر مساحت آن افزودند و تعميراتى نيز بر آن صورت دادند.اكنون حدودهشت هزار نمازگذار در آن جاى مى گيرند. بيشتر حجاج در همين مسجد كه بخشى ازمشعرالحرام است نماز عشا را برگزار مى كنند.در سابقه تاريخى اين مسجد، سخنها گفتهشده است از جمله اين كه : در اين مكان جبرئيل عليه السلام بر پيامبر صلى الله عليهوآله نازل شده در مورد مشعرالحرام و اهميت و اعمال آن دستورات و آياتى به ايشان ابلاغشد.بعضى نيز گفته اند در دوران جاهليت قريش اجتماعات سياسى خود را شب هنگام در اينمحل برپا مى كرده اند. آنان مراسم حج را جداى از ديگران انجام داده اند و در مشعرالحرامنيز بيتوته نداشته اند، زيرا چنانچه گفتيم آنان خود را حمس مى دانسته اند وبر اين اساس همراهى با ساير حجاج را به علت سكونت در حرم براى خود ننگ مىدانستند.خداوند نيز ضمن نزول آياتى عمل زشت آنان را تقبيح كرده و دستور اكيد فرمودتا ايشان همراه سايرين در مشعر وقوف داشته باشند.⁽²²⁰⁾

159 - مسجد نمرة يا جامع ابراهيم عليه السلام

نمة نام كوهى در عرفات است كه بر دامنه آن ، يعنى محلى كه پيامبر صلى اللهعليه وآله وقوف كرده نماز خوانده اند به نام مسجد نمرة يا عرفه بناشده است .بعضى نيز آن را مسجد ابراهيم عليه السلام خوانده اند. به روايتى ،حضرت ابراهيم عليه السلام در اين مكان وقوف كرده و به نماز و عبادت ايستاده اند.
اين مسجد كه در ابتداى عرفات است ، در سال 150 قمرى به روزگار خلافت عباسيان ساخته شد. فاكهى گويد: پيامبر صلى الله عليه وآله روز عرفه نزديك صخرهاى فرو آمدند كه اكنون خلفا در كنار آن فرود مى آيند.از ابن عمرنقل شده است كه پيامبر صلى الله عليه وآله روز عرفه را در وداى نمره نزول مى كردند.در اين مكان غارى بوده و ايشان كنار آن مى نشستند كه امروز از آن اثرىنيست .مساحت مسجد عرفه در قرن سوم 313 ذراع برابر 153متر) درطول و 340 ذراع (برابر 166متر) در عرض بوده ، كه مساحت آن به 1539 متر مىرسيده است .
در قرن ششم هجرى كه در دوران سعودى افزايشقابل ملاحظه اى يافته است به 124000 متر مربع مى رسد و حدود 300 هزار نمازگذاررا در خود جاى مى دهد.

160- مسجد حديبيه يا رضوان

پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله در ذى القعدهسال هجرى همراه تعدادى از مسلمانان ، براى انجام فريضه حج از مدينه خارج شده و بهسمت مكه رهسپار گشتند.ابتدا در مسجد شجره محرم شده و هفتاد شتر براى قربانى همراهآوردند.
در بين كفار ، كفار قريش به هراس افتاده و با اعزام سپاهيان مسلح تصميم
گرفتند تا از ورود آن حضرت به مكه جلوگيرى كنند.به رغم اين كه پيامبر صلى اللهعليه وآله به نمايندگان مشركان اظهار داشتند كه بدون قصد جنگ و تنها براى انجام حجآمده اند، آنان نپذيرفته و تهديداتى عليه آن حضرت بهعمل آوردند و حتى عثمان را كه نماينده ايشان براى گفتگو با سران مكه بود اسيركردند.وقتى نماينده رسول خدا عليه السلام يعنى عثمان اسير شد و از خبرى نيافتندگمان كردند او را كشته اند و چون صحابه به نيات پليد مشركان واقف نبودند در كناردرختى به نام بسته شده به بيعت رضوان مشهور گرديد.پيامبر (ص )فرمودند: هيچ يك از كسانى كه در كنار اين درخت با من پيمان بستند به آتش بستندجهنم نخواهند سوخت . در اين حين خداوند نيز بانزول آياتى به مسلمانان وعده پيروزى داد:
لقد رضى الله عن المؤ منين اذيبا يعونك تحت الشجرة .⁽²²¹⁾ درنهايت ، قريش پس از اطمينان از اين كه پيامبر صلى الله عليه وآله قصد درگيرى نداردبه نمايندگى سهيل بن عمرو با آن حضرت صلحى بستند بدان شرط كهامسال بازگشته و سال ديگر براى انجام حج به مكه بيايند لذا پيامبر صلى الله عليهوآله و همراهان ايشان شتران را قربانى كرده و پس از آن كه سرخورد را تراشيدندبازگشتند اين صلح كه به ( حديبيه ) مشهور شد در تاريخ اسلام اهميت خاصى دارد مدتآن ده سال بود ولى دو سال بعد از سوى مشركان نقض و در نتيجه ، پيامبر صلى اللهعليه وآله به عزم تسخير مكه با سپاهى عظيم فراهم به سوى شهر حركت فرمودند.يكى از نتايج پرثمر اين صلح فتح مكه بود درخت مذكور تا دوران خلافت ( عمر بنخطاب ) مورد توجه مردم بود. خليفه دوم دستور داد آن را جاى آن مسجدى ساختند تا يادآورخاطره اين حادثه عظيم باشد.مسجد مذكور نام مسجد رضوان نيز برخورد گرفت. هم اكنون در محل حديبيه كه كمى پايين تر از مسجد تنعيم است (در بيست كيلومترى شرقمكه به طرف جده ) مسجدى به نام حديبيه ساخته شده و در مجاورت آن بناىقديمى مسجد رضوان نيز ديده مى شود.

161 - مسجد جعرانه

يكى از مساجدى كه در آغاز حد حرم قرار دارد، مسجد جعرانه است .⁽²²²⁾
كسانى كه مى خواهند حج عمره انجام دهند مى توانند در آن محرم به اين فضيلتنايل آيند.
در فضيلت جعرانه روايات زيادى گويند سى پيامبر صلى الله عليه وآله در اين مكانمحرم شده اند. فاكهى روايات زيادى از احرام پيامبر صلى الله عليه وآله در اين مكاننقل كرده است .از اين جمله اين كه خارج و پس از انجام حج نزديك شب برگشته و تا صبحدر جعرانه بيتوته داشتند؛آنگاه پس از جعرانه بيتوته داشتند؛ آنگاه پس از طلوعخورشيد از جعرانه خارج و به سرزمين سرف و سپس به مدينه بازگشتهاند.همچنين پيامبر صلى الله عليه وآله هنگام بازگشت از جنگ حنين در جعرانهمحرم شده و عمره انجام داده اند. ⁽²²³⁾ البته ما رواياتى جز آن كه پيامبر صلى اللهعليه وآله يك بار و آن هم پس از غزوه حنين در اين جا محرم شده باشند در دست نداريم .
آن حضرت در اين مكان غنيمتهاى جنگ حنين را نيز تقسيم كرده اند كه در آن هنگام يكى ازحريصان و به عبارتى ديگر، منافقان به آن حضرت گفت :اعدل يا محمد (اى محمد عدالت كن )، اصحاب خواستند او را مجازات كنند ولى پيامبرصلى الله عليه وآله فرمودند او را رها كنيد كه ازنسل او كسانى خواهند آمد كه عليه اسلام شمشير خواهند كشيد.اين فرد ذوالخويصره بود.
در هر حال مسجدى كه در مكان
احرام رسول خدا صلى الله عليه وآله ساختند بسيار ساده و به عبارتى ديوارى گرد آنكشيده و سپس ابن زبير در تكميل بناى آن كوشيد.⁽²²⁴⁾

162- مسجد تنعيم

تنعيم يكى از نقاط آغازين حرم است : در اين مكان مسجدى به نام تنعيم وجوددارد كه از آن بعد كسى بدون احرام براى ورود به مكه نمى تواند از آن عبور كند.ديوارهاى سفيد اطراف اين مسجد كه آن را محاصره كرده اند، اين مرز را مشخص تر مىسازد.از صدر اسلام تا كنون كسانى كه براى انجام عمره و يا مفرده به مكه مى آمده انددر اين مكان محرم مى شدند. به روايتى پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نيز هنگام انجاميكى از عمره ها در اين مكان محرم شده اند.البته سندى تاريخى از اين امر در دست نيست.به روايت فاكهى وجه تسميه اين مكان به تنعيم اين است كه سمت راست اين مكان كوهىبه نام ناعم در سمت چپ آن كوهى به نام تنعيم قرار داشته و نام اين سرزمين نيزنعمان است .به روايت ديگرى ، نام اين سرزمين تنعيم است .مكان مسجدىتنعيم به خيمه جمانه نيز معروف بوده است ، چرا كه جانه دختر ابى طالب(خواهر على عليه السلام ) در اين محل فرزندى براى سفيان بن حارث به دنياآورد.⁽²²⁵⁾مسجدى ديگرى به نام خرب در كنار آن قرار داشته كه به حرمنزديكتر بوده است .
مسجد تنعيم را ابوالعباس عبدالله بن محمد بن داود والى مكه درسال 240 قمرى ترميم و بر چاه آن گنبدى ساخت .بعدها نيز تعميراتى در آن صورتپذيرفت . ⁽²²⁶⁾ اين مسجد اكنون در جاده اصلى مدينه به مكه قرار دارد و كسانى كهاز مسجد شجره محرم مى شوند از اين مكان عبور مى كنند.مسجد ياد شده در سالهاى 645،678، 981، 1011، هجرى قمرى .⁽²²⁷⁾ و نيز در دوران سعودى تعمير و باز سازىشده است .

163- مسجد الرايه يا محل استقرار پرچم سپاه اسلام

پيامبر صلى الله عليه وآله در سال هشتم هجرت عازم فتح مكه شدند و بالاى شهر درناحيه اى به نام الردم نزديك چاه جبير بن معطم بن عدى بننوفل كه به آن چاه عليا مى گفتند مستقر و پرچم سپاه اسلام را در آن نصبفرمودند. ⁽²²⁸⁾گويند رسول خدا صلى الله عليه وآله در آن مكان نماز گذاردهاند.⁽²²⁹⁾
بعضى از فقها مكه گفته اند از روزگاران قديم ، مردم براى انتخابمحل سكونت خود در مكه از اين چاه كه در كنار آن مسجدى داشته و در آن نماز مى گذاشتندبالاتر نمى رفته اند. مسجد مورد نظر همان مسجد الرايه است . ⁽²³⁰⁾وجهتسميه آن به علت استقرار پرچم پيامبر صلى الله عليه وآله براى فتح مكه بوده است.اين مسجد را عبدالله بن عبدالله بن عباس بن محمد ساخته و در كنار آن نيزحوضى براى سقايت مردم از آب چاه مذكور قرار داده بود.معتصم عباسى آن را بهسال 640 قمرى بازسازى كرد و در دوران سعودى نيز تعمير شد ولى در دهه اخير درطرح توسعه جاده الحجون به ام الدود تخريب و مسجد ديگرى درنزديكى آن ساخته شد.

164- مسجد شجره

در حجون ، كمى بالاتر از مسجد جن و در تقاطع شارع مسجد الحرام و شارعنونه مسجدى است كه ياد معجزه اى از پيامبر صلى الله عليه وآله در صدر اسلامساخته شده و نام مسجد شجره بر خود گرفته است .به روايات فاكهى ، درا ين مكاندرختى به نبوت و پيامبر آن حضرت شهادت داد.⁽²³¹⁾
مسجد مذكور كه نمايى بسيار محقر و ساده دارد بسيار كوچك بوده و بخشى از حياط آن رابه شبستان افزوده اند. اين مسجد در سمت چپ تقاطع ياد شده به سوى مسجدالحرام قراردارد و بر تابلوهاى آن نامى جز شماره مسجد ديده نمى شود.شايان گفتن است اين مسجدشجره يا احرام در بين راه مدينه و مكه هم نام است .