مُحرّم آمد و آفاق مات و محزون شد
|
غبار محنت اين خاكدان بگردون شد
|
به جامه هاى سيه كودكان كو ديدم
|
دلم بياد اسيران كربلا خون شد
|
بياد تشنه لبان كنار نهر فرات
|
كنار چشم من از گريه رود كارون شد
|
به خاندان رسالت ببين چه ظلمى كرد
|
فلك ، كه زينب كُبرا ز پرده بيرون شد
|
چو بر حسين بگريى بحشر خندانى
|
هر آن دو ديده كه نگريست سخت مغبون شد
|
چه آتشى است كه مى جوشد اشكها، گوئى
|
كه چشمها همه كارون و سينه كانون شد
|
چه نوحه داشت سرِ نعش نوجوان حسين
|
هزار حيف كه ليلا ز غُصّه مجنون شد
|
به سوز و ساز رباب شكسته دل پُرسم
|
كه شير خواره ، بخون غرقه از چه قانون شد
|
سرو برى كه رسول خُداش ميبوسيد
|
بزير سُمّ ستوران خداى من چون شد
|
چه عالمى است كه از بهر مهلت يكشب
|
شبيه شير خدا نزد روبهى دون شد
|
گرفت مهلت و برگشت رو بخيمه شاه
|
به خاكبوسى آن خرگه هُمايون شد
|
امام گفت : خدا يار تو كه امشب نيز
|
توان به راز و نياز خداى بيچون شد
|
سپس برادر با جان برابر از برشاه
|
برفتن سوى شطّ فرات ماءذون شد
|
نخورد آب كه لب تشنه بايدم جان داد
|
بدوش ، مشگ پر آب از شريعه بيرون شد
|
ببازوان قلم ، مشگ آب بر دندان
|
شهيد گشت و سموات محو و مفتون شد
|
فداى همّت و مهر و وفاى تو عبّاس
|
كه قدّ هر الفى پيش قامتت نون شد
|
حَماسه ايست حسين از حماسه ها مافوق
|
هر آن حماسه كه دروى رسيد مادون شد
|
بعصرِ فردا آتش زدند شان بخيام
|
چنانكه شعله آتش بچرخ وارون شد
|
به خيمه هاى امامت چنان زدند آتش
|
كه آهوان حرم سر بدشت و هامون شد
|
رسيد نوبت زينب كه شيرزاد على است
|
جهان بحيرت از اين سر بُلند خاتون شد
|
بدوش ، پرچمِ آتش گرفته اسلام
|
بقصر ابن زياد و يزيد ملعون شد
|
چنان بكوفت به تبليغ دستگاه يزيد
|
كه خود يزيد چو مار فسرده افسون شد
|
حسين ، عائله با خود نبرده بى تدبير
|
كه غرق حكمت او فكرت فلاطون شد
|
يزيد جلوه كار حسين ميپوشيد
|
ز زينب است كه اين جلوه روز افزون شد
|
از اين مبارزه بشكفت خاندان على
|
چنانكه نسل پليد اُميّه موهون شد
|
سه سال بعد تنى زآنهمه سپاه يزيد
|
نبود زنده ، چنان آسمان دگرگون شد
|
بنى اُميّه و آن دستگاه فرعونى
|
همان فسانه فرعون و گنج قارون شد
|
ولى حسين ، علمدار عشق و آزادى
|
لقب گرفت و شهنشاه ربع مسكون شد
|
تو شاه دين چه جهادى براه دين كردى
|
كه مكّه هم بتو ماه مدينه مديون شد
|
خوشا بحال شما اى فدائيان حسين
|
كه دين بخون شماها رهين و مرهون شد
|
چو نيك مينگرى زنده اين شهيدانند
|
وگرنه هر بشرى زاد و مُرد و مدفون شد
|
يزيد، نخله اسلام ريشه كن مى خواست
|
حسين بود كه دين زنده تا باكنون شد
|
سفينه هاى نجاتند جمله معصومين
|
ولى سفينه او رشگ فلك مشحون شد
|
كنون مقابر اينها بُود زيارتگاه
|
كدام زنده بدين افتخار مقرون شد
|
تو شهريار بمضمون بُلند دار سخن
|
هر آن سخن كه جهانگير شد بمضمون شد
|
(مرحوم استاد شهريار)
اهداء مترجم
تقديم به تو، اى پدر گرامى و بزرگوارم !
به تو كه شيفته و شيداى خاندان وحى و رسالت ، به ويژه سالار شايستگان و پيشواىشهيدان حضرت حسين عليه السلام بودى و همواره در سوگوارى وتجليل از عاشورايش با همه وجود و تا سرحدّ توان ، پيشگام و پيشتاز.
به روح بزرگ تو، كه پيش از هر معلّم و آموزگارى ، شعله و شراره جاودانه عشق به آنمفسّر بزرگ راديها، پرچمدار بى همتاى آزادگيها، مرزبان بى هماورد ارزشها و آنگرانمايه عصرها و نسلها را، در ژرفاى جان و اعماق قلب و كران تا كران وجودمبرافروختى .
به تو، كه هرگز نمى توانم آن لحظات خوش و آن خاطرات به ياد ماندنى با تو رافراموش كنم كه پرمهر و باصفا و بسيار بزرگوارانه در كودكى و نوجوانيم ، دستمرا گرفتى و مرا براى شنيدن پيامها و درسهاى انسانسازى كه حسين عليه السلام بهانسانها آموخت ، به مجالس سوگ او بردى .
به تو، كه حقوق بسيارى بر گردنم دارى و خويشتن را در اداى آن ناتوان مى نگرم .
آرى ! ثواب و پاداش معنوى ترجمه اين اثر ارجدار را، به روان پاك و تابناك تو، كههرگز فراموشت نخواهم كرد، تقديم مى دارم ، شايد بدين وسيله موجبات شادى روحت رافراهم آورده ، قطره اى از درياى حقوق تو را بر خويشتن ، ادا نموده باشم .
پسرت : عليرضا
سرآغاز
واژه درخشان و پرارج
حسين
عليه السلام ، از مقدّسترين ، والاترين ، دلنشين ترين ، محبوبترين ، تفكّرانگيزترين وشورآفرين ترين واژه ها و مفاهيم ، در قاموس زندگى انسانهاست ، به گونه اى كه ازدورترين كرانه هاى تاريخ بشر تا جهان معاصر و تا هميشه تاريخ ، جز چند واژه
اللّه ، محمّد و على
به واژه ، نام و يادى نورافشان تر، شورانگيزتر، حماسه سازتر و درس آموزتر درفرهنگ بشريّت ، نمى توان برخورد نمود.
كتاب پر اسرار
اين نام جاودانه و تاريخساز، به ظاهر از چهار حرف ساخته شده است ، امّا در حقيقت كتابارزشمند، پرمحتوا، سرنوشتساز و شكوهبارى راتشكيل مى دهد كه همسنگ كتاب دگرگونساز وحى و كتاب قطور و پر اسرار آفرينش است.
كتاب زندگيساز و سعادت آفرينى است كه در واژه واژه ، آيه آيه ، سوره سوره ، و كرانتا كران آن ، از سويى تمامى انديشه ها، خردها، بينشها، دانشها، فرزانگيها، درايتها،دورانديشيها، آينده نگريها، آگاهيها، ژرف انديشيها، هدفداريها، توحيدگراييها،اخلاصها، عشقها، حقجوييها، حق پرستيها، پرواپيشگيها، احساس مسئوليّتها، پاكيها،امانتها، صفاها، درستيها، راستيها، كرامتها، محبّتها، آزادگيها، آزادمنشيها، سرافرازيها،عدالتها، آزاد انديشيها، بشردوستيها، برابريها، فداكاريها، گذشتها، مردم خواهيها،ايثارها، روشنگريها، رخشندگيها، نورافشانيها، شعورها، شعارها، خروشها، قيامها،اصلاح طلبيها، زيبندگيها، برازندگيها، آراستگيها، زيباييها، طراوتها، حماسه ها،شگفتيها، شگرفيها، عزّتها، همّتها، والاييها، دليريها، شجاعتها، پارساييها، شهامتها،مجاهدتها، بلندنظريها، ... و ديگر ارزشهاى والاى انسانى و اخلاقى يكسره موج مى زند واز دگرسو در جاى جاى آن ، خروش مقدّس و دادگرى برضد بدانديشيها، كج فهميها،كوردليها، كودنيها، كوته بينيها، كوته نظريها، خودپرستيها، خودخواهيها، نفسپرستيها، دنياطلبيها، شرارتها، شقاوتها، عوام فريبيها، شگردها، شيّاديها، رياكاريها،حماقتها، ناآگاهيها، ساده انديشيها، فرصت جوييها، وقاحتها، بى شرميها، سوءاستفاده ها،پليديها، دنباله رويها، تملّقها، چاپلوسيها، ذلّتها، رذالتها،ذليل پروريها، بلاهتها، تعصّبها، كينه توزيها، قساوتها، زورگوييها، استبدادگريها،سنگدليها، بيرحميها، بازيگريها، دين فروشيها، خيانتها، جنايتها، سفّاكيها، مقامپرستيها، دستكارى در مغزها، بازى با واژه ها و مفاهيم مقدّس ، ... و به يك كلام فريتعريان و نيمه عريان و زور آشكار و نهان ، از آن طنين انداز است .
از سويى آموزگار توحيدگرا و بشردوست و به راستى ژرف نگر و دلسوزى نشانگراست كه با بهترين اسلوب و شيوه ها مردم را به سوى يكتاپرستى ، اخلاص ، والايى ،ارزشها، قداست ، حيات و مرگ شرافتمندانه و شكوهبار، فرا مى خواند و عميقتريندرسهاى رادى ، مردانگى ، پاكى و شايستگى را در گوش جان فرزندان آدم ، زمزمه مىكند و از دگر سو، بسان نياى گرانقدرش ،سمبل ، نمونه ، الگو، سرمشق ، تجلّيگاه و فروزشگاه ، تمامى آنهاست .
لَقَدْ كانَ لَكُمْ فى رَسُولِ اللّهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللّهَ وَالْيَوْمَالاْخِرَ....(1)
سيماى پرفروغ او
متفكّران ، در ترسيم سيماى پرفروغ حسين عليه السلام او را به خورشيد، ماه ،ستارگان ، درياهاى موّاج ، اقيانوسهاى بيكرانه ، كوهها، رعد و برق ، سروهاىبرافراشته و ديگر به پيامبران ، قرآن و كعبه ، تشبيه مى كنند؛ امّا من ، همه اينها را بهشخصيّت والا و پرفراز و شكوهبار حسين عليه السلام تشبيه مى كنم ، بدين صورت :
1 به عبارت روشنتر، متفكّران برآنند كه : آن فرزانه عصرها و نسلها، خورشيد جهانافروز است .
بسان اين مشعل پرشكوه آسمانى ،
اين مبداء حرارت و گرمى ،
اين كره مشعشع و آتشين ،
اين كانون حيات و زندگى ،
اين عامل حركت و بركت ،
اين شاهد راستين قدرت خدا،
و اين دليل حكمت آفريدگار است .
بسان خورشيد جهان افروزى كه سرفراز و شكوهبار، سر از افق برآورده ، كران تاكران گيتى را به انوار درخشان و وجود نورافشانش نورباران مى سازد.
امّا، من بر اين انديشه ام كه : نه ! نه ! بلكه اين خورشيد آسمان است كه
در شكوه و عظمت ،
پاكى و طهارت ،
قداست و شوكت ،
رخساره پرنور و اشعّه تابناك ،
طلوع زيبا و تماشايى ،
غروب تفكّرانگيز و غمبار، درجايگاه بلند و موقعيّت رفيع و در نقش سرنوشتساز و حياتآفرينش بر اقيانوسها و درياها،
آبشارها و چشمه سارها،
هديه حيات و حركت به موجودات ،
زدودن آفتها و ميكروبهاى مرگبار
و راندن شياطين و پليديهاو...
به حسين عليه السلام اقتدا كرده ، مى خواهد بسان آن خورشيد جهان افروز آسمان امامتباشد؛ مگر نه اين است كه خورشيد به بركت وجود گرانمايه نياى گرانقدرش پديدارگشته است :
لولاك لما خلقت الافلاك .(2)
و مگر نه اينكه خود پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله فرمود:
حسين منّى و انا من حسين .(3)
2 انديشمندان برآنند كه او بسان ماه ،
اين شمع شب افروز،
اين سمبل زيبايى ،
اين چراغ اسرارآميز،
اين آفريده فرمانبردار،
اين راهپيماى گرم رفتار،
و اين نشان اقتدار و عظمت آفريدگار هستى است .
امّا، من بر اين انديشه ام كه :نه !نه ! بلكه اين ، ماه آسمان است كه ،
در زيبايى چهره ،
نور ملايم و تفكّرانگيز،
منظره هاى گوناگون ،
جلوه هاى متنوّع ،
سير و سياحت جالب ،
نظم شگرف و تماشايى ،
موقعيت رفيع و نقش حسّاس و حياتيش بر پديده ها،
به حسين عليه السلام تاءسّى جسته و مى كوشد تا بسان او باشد.
3 دانشمندان برآنند كه آن وجود گرانمايه بسان زمين ، اين خوان رنگين و آفريدهپراسرار است .
بسان اين زمين طيّب و طاهر،
اين كره عظيم خاكى ،
اين عرصه پهناور،
اين مخزن منابع ،
اين مركز معادن ،
اين دربردارنده عجايب ،
اين گاهواره تمدّن و تعالى ،
و اين مقرّ و مسكن و مهد آرامش انسان .
امّا، من بر اين انديشه ام كه نه ، نه ، بلكه اين زمين است كه :
با گستردگى و وسعتش ،
با كوههاى بلند و قلّه هاى سر به آسمان كشيده اش ،
با درّه هاى عميق و پرچينش ،
با منابع و معادن گوناگونش ،
با دشتها، صحراها، باغستانها، مزارع و جنگلهاى پرطراوتش ،
با هزاران نوع درختان زيبا، گلها و گل بوته ها، شكوفه ها و لاله هاىدل انگيز،
با مناظر جالب و ميليونها پديده بهت آورش ،
با چشمه سارهاى جوشان ، رودخانه هاى خروشان ، جويبارهاى زيبا، درياهاى موّاج واقيانوسهاى بيكرانه اش ،
با بهاران جانبخش ، تابستان هدفدار و سازنده ، پاييز لبريز از مواهب و زمستانپرنعمت و بركتش ،
با بارانهاى تند و نرم ، بادهاى سريع ، نسيمهاىدل انگيز سحرگاهى ، نعمت هوا و ديگر منابع حياتيش ،
و سرانجام با طوفانهاى شديد و آتشفشانهاى عظيم و زلزله هاى درس آموزش ،
به حسين عليه السلام ، آرى ! به حسين عليه السلام تاءسّى جسته است ، چرا كه آنگرامى به تعبير ظريف و زيبا و پرمعناى قرآن ، بلد طيّب و سرزمين پاك و پاكيزه اىاست كه جهان را به مزرعه ، مزرعه و باغ ، باغ و دشت ، دشت ، گلها وگل بوته ها و لاله هاى نيك بختى و آزادگى و ارزشهاى والاى انسانىتبديل ساخته و براى هميشه ، همه جا را عطرآگين و تمامى حقجويان و شرافت خواهان وحرّيت طلبان را جذب مى كند.
وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَباتُهُ بِاِذْنِ رَبِّه ....(4)
4 فرزانگان ، آن فرزانه روزگاران را، در زيبايى درون و برون و عطرآگينى گفتار،عملكرد، اخلاق و رفتار به گلهاى زيبا و هميشه بهار و عطرآگينى تشبيه نموده اند كهاز سويى ديدگان هر تماشاگر و هر دارنده ذوق و سليقه و حسّ زيباشناسى را ميهمانزيبايى ، طراوت ، شادابى ، شكوه و جاذبه وصف ناپذير خود مى سازد و از دگر سوبا عطرآگين ساختن زمين و زمان ، جلوه و صفا وحال و هواى جانبخش و روح پرورى به فضاى زندگى زيبادوستان وكمال جويان مى بخشد.
امّا، من بر اين انديشه ام كه : نه ! اينگونه نيست بلكه همه گلها،گل بوته ها، لاله هاى زيبا و معطّر و پرطراوت هستى كه پرتويى از قدرت بى نظيرآفريدگارند، همه و همه زيبايى و رايحه دل انگيز و جانبخش خويش را از آنگل سرسبد انسانيّت ، آن ريحانه پيامبر صلى الله عليه و آله و آنگل بوستان فاطمه عليها السلام كسب نموده و به آن وجود گرانمايه اقتدا كرده اند؛ چراكه او ريحانه زندگى پيامبر صلى الله عليه و آله بود:
انّ الحسن و الحسين هما ريحانتاى من الدّنيا....(5)
5 آگاهان برآنند كه شخصيّت والاى حسين عليه السلام بسان درياهاى موّاج واقيانوسهاى بى كرانه است .
بسان اين گنجينه هاى اسرار،
اين مخازن عجايب ،
اين كانونهاى عظيم ثروت ،
اين معمّاهاى شگفت انگيز خلقت ،
و اين سرچشمه هاى طراوت و نشاط و شادابى و خرّمى .
امّا، من بر اين انديشه ام كه : نه ! بلكه اين درياها و اقيانوسهاى بى كرانه و ژرفندكه با لؤ لؤ ها، مرجانها و مرواريدها، اين گوهرهاى زيبا و گرانبهايشان و با هزاراننوع پديده ها و نقش حياتى و سرنوشت سازشان براى زندگى و موجودات زنده ، به آنوجود گرانمايه ، آن لؤ لؤ و مرجان و مرواريد ارجدار و گرانبهاى معنوى ، كه قرآن بداناشاره دارد، اقتدا كرده اند.
يخرج منهما اللؤ لؤ و المرجان .(6)
6 اصلاح طلبان قرون و اعصار برآنند كه او بسان رعد و برقِ پرخروش و روشنگراست .
خروش برخاسته از ياد و نام و زندگى شورانگيز و شعور آفرينش در اين ظلمتكدهجهالتها، تاريكيها، شقاوتها و بيدادگريها، تا ابديّت طنين افكن و روشنى برخاستهاز آن وجود گرانمايه ، فروغ اميدآفرين وروشنى بخش شبهاى تار ستمديدگان ومحرومان بوده و خواهد بود.
امّا، من بر اين انديشه ام كه : نه ! بلكه دو پديده رعد و برق ، غرّش وروشنگرى خودرااز او آموخته اند، از فريادرساى او، كه اصالت انسانى و ارزشهاى والاى بشرى را بههمه گوشها رساند و بسان صاعقه اى سوزان بر خرمن هستى شوم پليدان افتاد ونابودى و رسوايى را براى سيه دلان حق ستيز و خودكامه ، به ارمغان آورد.
با طنين جاودانه اش خواب آلودگان را بيدارى و غفلت زدگان را هوشيارى بخشيد وبيداران را دليل راه و روشنى مسير، مشعل فراراه ، چراغ هدايت ، الگو،سمبل و نمونه جاودانه گرديد.
7 ژرف نگران برآنند كه او همواره بسان كوه سر به آسمان ساييده و قلّه برافراشتهو تزلزل ناپذيرى در برابر طوفانها و گردبادهاى ويرانگر است .
امّا، من بر اين انديشه ام كه : نه ! بلكه كوههاى استوار و قلّه هاى سر به آسمان كشيدهاند كه شكوه ، استوارى ، استحكام و شكيبايى در برابر تندبادها و طوفانها را از اوآموخته اند.
از او كه در سخت ترين لحظات قهرمانانه مى فرمود:
صبرا بنى الكرام فما الموت الاّ قنطرة تعبر بكم عن البؤ س والضراء الىالنعيم الدائمة والجنان الواسعه ...(7)
هان اى بزرگ زادگان !
اى فرزندان كرامت و شرافت !
شكيبايى پيشه سازيد، چرا كه مرگ در راه حق ، چيزى جز يكپل نيست كه شما را از رنج و سختى عبور داده ، به بهشت پهناور و پرطراوت و نعمتهاىجاودانه آن مى رساند.
هان ! كدام خردمندى است كه نخواهد از زندانى ويرانه به كاخى شكوهبار و پرنعمت وطراوت انتقال يابد... ؟
تبلور و تجسّم قرآن
قرآن شناسان بر اين انديشه اند كه آن وجود گرانمايه بسان قرآن ،
اين منشور هدايت ،
اين منبع نور،
اين راهنماى جاويد،
اين پديده وحى ،
اين مرامنامه عدالت ، آزادى ، كرامت ، امنيّت ، آسايش ، صلح ، بهروزى و كتاب شكوه وتعالى و نيك بختى است .
امّا، من بر اين انديشه ام كه : حسين عليه السلام خود قرآن گوياست و تجسّم و تبلورعينى آن است .
او بسان سوره (حمد) است ، همانگونه كه سوره (حمد) پايه و اساس كتاب خداستاو نيز پدر امامان نهگانه است .
همانگونه كه سوره (حمد) آغازش ستايش خدا، ميانه اش اخلاص و فرجامش نيايش باخداست ، حسين عليه السلام نيز زندگى را با ستايش خدا آغاز نمود، بااخلاص بهبارگاه او در همه ميدانها زيست و با نيايش در قربانگاه عشق ، به بارگاه دوست شتافت.
او (آية الكرسى ) است ،
(آل عمران ) است ،
آيه مباهله است ،
آيه تطهير است ،
آيه ولايت و امامت است .(8)
او سوره (مائده )، ... (اعراف )، (انفال )، (يوسف )، (هود)، (يونس )،(رعد)، (ابراهيم )،...(اسرى )،...(كهف )، (طه )، (حجّ)، (انبياء)،(مؤ منون )، (نور)،...(حديد) و آيه ميزان است ، چرا كه زندگى و حركت و خروشگفتار و عملكردش شاهين عدالت است و ميزان حقيقت و وسيله سنجش حق ازباطل ... درست بسان قرآن و فراتر از آن تجسّم و تبلور و ترجمان قرآن است .
او پيام آور خدا نبود، امّا به بيان ظريف و عميق پيامبر، هم او از پيامبر بود و هم پيامبر خدااز او.
او از غار حرا، پرچم رسالت را به دوش نكشيد و فرشته وحى بدو فرمان بعثت نياوردامّا پرچم امامت راستين را به فرمان خدا و اراده ازلى و تاريخساز او، به دوش گرفت .
از سويى امّت محمّد صلى الله عليه و آله را از آفت ارتجاع اموى و رهروان راه ابليس وگرداب ظلمات آنان ، رهايى بخشيد و از دگر سو به جهان و جهانيان ، براى هميشه آموختكه بايد چگونه زيست و چگونه انديشيد،
چگونه بندگى خالصانه خدا كرد،
چگونه براى نجات توده ها بپاخاست ،
چگونه احياى ارزشها نمود و بدعتها و ضدارزشها را نابود ساخت ،
چگونه با ستم ، ارتجاع ، دغلكارى و بازيگرى ، زير هر ستارى كه رفته باشد و هرعنوانى را يدك كشد، درافتاد و سخن حق را در برابر امامباطل و پيشواى عوام فريب وبيدادگر و نظام دروغين طنين افكن ساخت .
آنگونه كه او فرمود:
... الا ترون انّ الحقّ لايعمل به وانّ الباطل لايتناهى عنه ليرغب المؤ من فىلقاءاللّه فانّى لا ارى الموت الا سعادة والحياة مع الظالمين الاّ برما....(9)
هان ! پيشامدها و رويدادهاى روزگار ما، همينهاست كه مى نگريد، اوضاع روزگاردگرگونى منفى يافته ، زشتيها و ضدارزشها آشكار و ارزشهاى انسانى و اخلاقى وفضيلتها از محيط زندگى جامعه رخت بربسته است .
از فضيلتهاى انسانى جز اندكى بسان قطراتى كه ته مانده ظرف آب ، باقى نمانده وجامعه در زندگى و شرايط ذلّت بار و ننگينى به سر مى برد.
هان ! آيا نمى نگريد كه نه ، به حق و عدالتعمل مى شود و نه از بيداد و باطل روى مى گردانند؟ شايسته است كه در چنين محيط ننگبارو جامعه نگونسارى انسان با ايمان و فضيلت خواه و حق پو به فداكارى و جانبازى درراه حق و عدالت و احياى ارزشهاى والاى انسانى و الهى بپاخيزد و به ديدار پروردگارش، شور و شوق نشان دهد.
من در چنين شرايطى ، مرگ را جز نيك بختى و زندگى با خودكامگان و بيدادگران راچيزى جز رنج و نكبت نمى دانم .
و مردانه و آگاهانه و شهامتمندانه خروشيد كه :
ايّها النّاس ان رسول اللّه صلى الله عليه و آلهقال من راى سلطانا جائرا، مُستحّلا لحرام اللّه ، ناكثا لعهداللّه ، مخالفا لسنةرسول اللّه ، يعمل فى عباد اللّه بالاثم والعدوان فلم يغيّر عليهبفعل ولا قول كان حقا على اللّه ان يدخله مدخله ....(10)
هان اى مردم ! پيامبر خدا فرمود: هر انسانى عنصر خودكامه و زورگويى را بنگرد كهحرام خدا را حلال و پيمانهاى او را گسسته و با روش و سنّت پيامبرش مخالفت ورزيده ودر ميان مردم ، راه گناه و تجاوز و بيدادگرى را در پيش گرفته است ، امّا باز هم دربرابر چنين استبدادگر پليدى با گفتار و عملكرد مخالفت نورزد، بر خداست كه چنينكسى را از همان راهى كه ستمكاران را وارد دوزخ مى كند، او را نيز وارد آتش سازد....
مردم ! به هوش باشيد كه اينان فرمانبردارى از خدا را ترك و پيروى از شيطان راگردن نهاده اند، تباهيها را رواج داده و مقرّرات عادلانه خدا را وانهاده ، ثروتهاى عمومى وملّى را به انحصار خويش درآورده و ارزشها و ضدارزشها و درستيها و نادرستيها را تغييرداده اند و در اين شرايط مرگبار، من براى ناخدايى اين كشتى بهگل نشسته جامعه و نجات آن از چنگال اين تبهكاران كه سيره و سنّت عادلانه و انسانساز وافتخارآفرين نياى گرانقدرم را تغيير داده اند، شايسته ترم .
در برابر فريب و بيدادى كه امضاى او را زير كارنامه ننگين و سياه خود مى طلبيدشجاعانه فرياد برآورد كه :
... اما واللّه لا اجيبهم الى شى ءٍ ممّا يريدون حتّى القى اللّه وانا مخضّب بدمى.(11)
هان نسلها! به هوش باشيد! بخداى سوگند من به ذرّه اى از خواسته هاى بيدادگرانه واستبدادى آنان پاسخ مثبت و راءى مورد نظرشان را نخواهم داد تا در حالى كه به خونخويش رنگين شده باشم به ديدار آفريدگار خويش بشتابم .
و در اوج تنهايى و در حلقه محاصره فريب خوردگان اموى آزادمردانه ترين پيام را دادكه :
الا وانّ الدّعىّ بن الدّعىّ قد ركز بين اثنتين ، بين السّلّة والذّلة وهيهات منّا الذّلةيابى اللّه لنا ذلك و رسوله والمؤ منون وحجور طابت وطهرت ... من ان تؤ ثر طاعةاللّئام على مصارع الكرام .(12)
هان اى آزاديخواهان ! اين فرومايه و فرزند فرومايه مرا ميان دو انتخاب ، قرار داده است ،يكى شمشير و ديگرى ذلّت و خفّت . و چه دور است كه ما زير بار ذلّت برويم ، چرا كهخدا و پيامبر و ايمان آوردگان و مغزهاى غيرتمند و جانهاى باشرف و ظلم ستيز روا نمىدارند كه چون مايى ، اطاعت فرومايگان را بر قتلگاه شرافتمندان و بلندهمّتان روزگاربرگزينيم .
و نيز، در تاريكترين روزهاى حيات انسان و اوج وقاحت و ميداندارى فريب و بيداد، يك تنهبا شكوه و صلابتى وصف ناپذير در برابر ضدارزشها و پليديها ايستاد وپرمحتواترين ، آزادمنشانه ترين وآزاده پرورترين درسها را به آزادى خواهان گيتى داد،كه فرمود:
ليس شاءنى شاءن من يخاف الموت ، ما اهون الموت علىسبيل العزّ واحياء الحقّ ليس الموت فى سبيل العزّ الاّ حياة خالدة وليست الحياة معالذّل الاّ الموت ، الّذى لا حياة معه اءفَبالموت تخوفنى ، هيهات ، طاش سهمك و خاب ظنّكلست اخاف الموت انّ نفسى لا كبر و همتى لاعلى من اناحمل الضّيم خوفا من الموت و هل تقدرون على اكثر من قتلى ؟ مرحبابالقتل فى سبيل اللّه ولكنّكم لا تقدرون على هدم مجدى ومحو عزّى و شرفى فاذالاابالى بالقتل .(13)
موقعيت و منزلت من ، بسان منزلت كسى نيست كه از مرگ در راه حق و عدالت مى هراسد.مرگ در راه عزّت و شرافت و احياى ارزشهاى والاى الهى بسى آسان است ، مرگ در راهعزّت و آزادگى چيزى جز زندگى جاودانه و پرافتخار نيست و زندگى باذلّت و خفّتنيز جز مرگ خفّتبارى كه زندگى به دنبال ندارد، نمى باشد.
شما تبهكاران خودكامه مرا با مرگ مى ترسانيد؟
هيهات ! كه تيرتان به خطا رفته و پندارتان به پوچى گراييده است .
من از مرگ در راه حق نمى هراسم چرا كه شخصيّت و اراده پولادين من بسى بالاتر ووالاتر از آن است كه به خاطر هراس از مرگ ، خفّت و فرومايگى راتحمّل نمايد.
شمايان آيا جز به كشتن من به كار ديگرى توانا هستيد؟
هرگز!!!
آفرين بر مرگ در راه حق و عدالت !
آرى ! شما سياهكاران خودكامه مى توانيد مرا بكشيد و خون مرا بر روى اين ريگهاى تفتيدهبريزيد، امّا... امّا، هرگز نخواهيد توانست شكوه ، مرا نابود سازيد، نمى توانيد مجد وعزّت و شرف مرا خدشه دار كنيد، بنابراين چه باك از شهادت پرافتخار.
بر تارك قرون و اعصار
او با آفرينش حماسه شورآفرين و آگاهى بخش و تفكّرانگيز عاشورا، براى هميشه برتارك قرون و اعصار درخشيد و تا هميشه تاريخ ، زنده ، پويا، پرطراوت و جاودانه ماندو براى همه متفكّران اصلاح طلب و غيرتمندان و ستم ستيزان گيتى ، برترين سرمشق ،نمونه و الگوى نجات و رهايى شد.
موج خون جوشان و سرشار از درس و پيام او، از سويى از مرزهاى فكرى ، عقيدتى ،اجتماعى ، سياسى و جغرافيايى جهان گذشته و عالمگير شد و در سراسر گيتى بهپرتوافكنى و تلا لؤ پرداخت و چراغ راه ره پويان راه آزادى شد و از دگر سو، مرزهاىزمان را درهم نورديد و با اينكه گذشت زمان و گردش چرخ روزگار، هر پديده جديد وجوانى را، رو به كهنگى ، سيرى و فرسودگى مى راند و بر چهره هر رخداد تازه اى ،گردو غبار مرگ و كهنگى مى افشاند، با اين وصف اينعامل نيرومند نيز، نتوانست ذرّه اى از تازگى ، طراوت ، زيبايى ، جاذبه و كشش عاشورا وآموزگار بزرگ آن و درسهاى جاودانه اش بكاهد و بر چهره آن غبار خزان و پژمردگى ومرگ بيفشاند، بلكه با گذشت زمان ، فروغ افكنى و جاذبه آن افزونتر و هر روز دلهاىشيفته و شيداى ديگرى را تسخير كرد.
بى دليل نيست كه (گاندى ) مصلح بزرگ و پيشواى رهايى هند، در برابر حسينعليه السلام و عاشوراى پرافتخارش ، سر تعظيم فرود آورده و پرتوى از آن را بهملّت هندوستان ارمغان مى برد و مى گويد:
(مردم هند! من براى شما چيز تازه اى نياورده ام ، تنها نتيجه اى را كه از مطالعات وتحقيقاتم در مورد تاريخ زندگى قهرمانان كربلا دريافت داشتم آن را ارمغان ملّت هندنمودم .)(14)
بى جهت نيست كه (جناح )، قائد اعظم و مؤ سس پاكستان در اين مورد مى گويد:
(هيچ نمونه اى از شجاعت ، بهتر از شجاعتى كه امام حسين عليه السلام از لحاظفداكارى و شهامت نشان داد، در عالم پيدا نمى شود.
به عقيده من ، بر تمامى مسلمانان گيتى است كه از شهيد گرانقدرى كه خود را در سرزمينعراق ، قربانى راه حقّ و عدالت كرد، سرمشق گرفته ، از او پيروى نمايند.)(15)
و تصادفى نيست كه (كارلايل ) مورّخ و انديشمند انگليسى در اين مورد مى نويسد:
(بهترين درسى را كه از تراژدى كربلا مى گيريم اين است كه حسين عليه السلام ويارانش ، ايمانى بس استوار به خدا داشتند، آنان باعمل ، روشن كردند كه فزونى عدد در جايى كه حق باباطل روبرو مى گردد، اهميّتى ندارد، پيروزى حسين عليه السلام با وجود اقليّتى كهداشت ، باعث شگفتى من است .)(16)
و اتّفاقى نيست كه (واشنگتن ايرونيگ ) مورّخ و نويسنده شهير آمريكايى با خضوعدر برابر آن حضرت او را (روح فناناپذير) مى خواند و مى گويد:
(براى امام حسين عليه السلام ممكن بود كه زندگى خود را با تسليم شدن به ارادهيزيد نجات بخشد، امّا مسئوليّت پيشوا و نهضت نجات بخش اسلام اجازه نمى داد كه اويزيد را به عنوان خلافت به رسميّت بشناسد، او به زودى خود را براى پذيرش هرناراحتى و فشارى به منظور رها ساختن اسلام و مسلمانان ازچنگال رژيم آماده ساخت .
در زير آفتاب سوزان سرزمين خشك و در روى ريگهاى تفتيده عربستان ، روح حسين عليهالسلام فناناپذير برپاست .
هان اى پهلوان و اى نمونه شجاعت و اى شهسوار من حسين .)(17)
بر تو هزاران درود و سلام اى حسين عليه السلام .
سلام بر او
سلام بر او، همو كه :
آدم را بهترين وارث ،
نوح را شايسته ترين فرزند،
ابراهيم را وارسته ترين پسر،
يحيى را پرشورترين همرزم ...
بر آن شكيباتر از ايّوب ،
دريادلتر از داود،
پرشكوه تر از سليمان ،
مصمّمتر از شعيب ،
بردبارتر از صالح ،
دلاراتر و قهرمانتر از يوسف ،
تزلزل ناپذيرتر از يعقوب ،
پرشهامت تر از موسى ،
پرمهرتر از مسيح ،
برآن مظهر على عليه السلام ،
آن جمال دلا راى محمّد صلى الله عليه و آله ،
آن رايت آزادى بر دوش ،
آن شمشير عدالت بركف ،
آن پيشواى راستين شهيدان ،
آن سالار پاكبازان ،
آن سرور حريّت خواهان ،
آن پدر مجاهدان ،
آن شعله و شراره ايمان ،
و آن خون هميشه جارى بر كالبد زمان .
سلام بر آن كاروان سالار توحيدگرايان و تقواپيشگان ،
بر آن مؤ ذّن معبد عشق ،
بر آن معمار مدينه قرآنى ،
بر آن بلندترين بيت قصيده آزادى ،
بر آن سند استوار حيات دين ،
بر آن قافله سالار شرافت ،
بر آن آموزگار بزرگ راديها و...
بر آن مفسّر بزرگ آزادى ،
بر آن تجسّم راستين توحيدگرايى ،
بر آن تبلور جاودانه مردانگى ،
بر آن مقتداى عاشقان ،
بر آن والاترين نمونه رهبرى ،
بر آن برترين ارزشها،
بر آن چراغ هدايت ،
بر آن مشعلدار حريّت و كرامت ،
بر آن درياسالار موج رهايى ،
بر آن گوهر شب چراغ هستى ،
بر آن ناخداى كشتى نجات .
انّ الحسين مصباح الهدى وسفينة النجاة .(18)
سلام بر آن گرامى مرد تاريخ كه عاشورايش درخشش نور بود.
ياد، نام و شهادتگاه جاودانه او سينه دشمن را لبريز از ترس و دلهره مى سازد ودل دوست را مالامال از اميد و نويد.
مردگان را زنده مى سازد و خواب ربودگان را بيدار.
غفلت زدگان را به هوش مى آورد و شب پرستان را تا پشت دروازه و تا درون برج وبارو و دژهاى پرپيچ و خم ستم و بيداد مى تاراند و مى راند.
سلام بر آن فرزانه عصرها و نسلها كه قيام پرشكوهش آذرخشى درظلمت اختناق و ستم وسانسور و تعصّب كور و فريب عريان بود و فرياد
هل من ناصر او در آن پهن دشت پرخاطره و بر روى آن شنهاى روان وريگهاى تفتيده ظهر سوزان عاشورا، سند رسوايى هميشه كسانى كه دم از قرآن و اسلامزنند، امّا به عدالت و آزادى و حقوق مردمان كه روح و جان دين خداست ، در ميدانعمل پايبند نگردند.
از حسين عليه السلام دم زنند، امّا هماهنگ با دشمنان او رفتار كنند، نام حسين عليه السلامبر لب داشته باشند، امّا با شمشير يزيد و شيوه ددمنشانه او، هم آغوش باشند.
سلام بر او كه به ظاهر در ظهر گرم و سوزان عاشورا در اوج تنهايى و غربت بربال آرامش ، وقار، شهامت و اخلاص ، در قربانگاه عشق پيشانى به سجده نهاد و چشمفروبست و لب بر لب نهاد و با نيايش شورانگيز و وصف ناپذير از همه پديده هابريد و به آفريدگار آنها كه عشق همواره اش بود، پيوست ؛ امّا طنين نداى توحيدگرايانه ، حق طلبانه ، غيرتمندانه ، ستم سوز و ظلمت ستيزش ، همواره الهام بخشعصرها و نسلهاست .
سلام بر او كه نام بلندآوازه اش رايت در اهتزاز عدالتها و پرچم برافراشته آزادگيها وآزادمرديهايى است كه هرگز بر زمين نخواهد افتاد و درياى متلاطم خون او و يارانقهرمانش تا ظهور يار و برپايى عدالت جهانى به دست تواناى او، از جوشش آرامنخواهد گرفت ، به دست همان وجود گرانمايه و نجات بخش هستى كه خود حسين عليهالسلام در نويد از او فرمود:
فى التّاسع من ولدى سنّة من يوسف وسنّة من موسى بن عمران وهو قائمنااهل البيت يصلح اللّه امره فى ليلة واحدة ....(19)
در نهمين فرزندم ، مهدى ، سنّت و نشانى از يوسف و شيوه اى از موسى عليه السلام است.
او قائم خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله است و خداوند به اراده خويش كار بزرگظهور و قيام جهانى او را در يك شب ، سامان مى دهد و او جهان را همانگونه كه به هنگامظهورش لبريز از ناامنى و بيداد و فريب است ، سرشار ازعدل و داد و امن و امان خواهد ساخت .
امّا اين كتاب :
كتابى كه در دست شما خواننده گرامى است ، ترجمه و برگردان كتاب گرانسنگ وارزشمند
الخصائص الحسينيّة از تاءليفات ارجدار فقيه بزرگ و عالم فرزانه ،مرحوم آيت اللّه شوشترى رحمه الله مى باشد.
نه كتاب نياز به معرّفى دارد و نه نويسنده گرانقدر آن ، چرا كه با مطالعه دقيق كتاببه ارزش آن پى خواهيد برد و در جاى جاى آن مقام والاى علمى و عملى ، شور و عشقنويسنده آن به خاندان وحى و رسالت ، به ويژه سالار جوانان بهشت حضرت حسين عليهالسلام متبلور است ، به همين جهت تنها به زندگينامه مرحوم آيت اللّه شوشترى به طورفشرده اشاره مى شود.
زندگينامه آيت اللّه شوشترى
نام بلندآوازه اش جعفر، نام پدرش حسين و از شهر شوشتر، از خطّه زرخيز خوزستان قامتبرافراشت ....
و آنگاه پس از پيمودن مدارج عالى علمى و خودسازى و تهذيب نفس و آراستگى بهارزشهاى اخلاقى و انسانى و پيراستگى جان و روان ، سرانجام به فقيه گرانمايهسخنور بزرگ دانشمند سترك ، علاّمه فرزانه ، آيت اللّه حاج شيخ جعفر شوشترىشهرت يافت .
علاّمه تهرانى كه يكى از بزرگان جهان علم وعمل بود، در مورد او مى نويسد:
(مرحوم حاج شيخ جعفر شوشترى رحمه الله فرزند حسين شوشترى ، از بزرگان علما واجلاّ ء فقها و مشاهير دانشمندان و از فراخوانان به سوى خدا
ودعاة الى اللّه در عصر خود بوده است .)(20)
نگرشى بر ويژگيهاى او
از ويژگيهاى او، علاوه بر دانش گسترده و آگاهى عميق ، گوهر گرانبهاى اخلاص وعملكرد شايسته و بايسته بود. رفتارش در زندگى با گفتارش هماهنگ و هم آوا بود وبه راستى بر اين باور بود كه :
من نصب نفسه للنّاس اماما فليبدء بتعليم نفسهقبل تاءديب غيره .... (21)
هر كس خويشتن را تدبيرگر امور و پيشواى جامعه قرار داد بر اوست كه پيش از آموزش ودعوت ديگران به ارزشها، از خود آغاز كند و بايد پيش از آنكه با زبان ، ادب آموز مردمباشد، با كردار شايسته و عملكرد بايسته خويش راه و رسم زندگى را به ديگرانبياموزد....
او به هنگام تلاوت قرآن و تفسير آيات و تحليل روايات و وعظ وارشاد مردم ، ازدل سخن مى گفت و لاجرم بر دلها مى نشست ، همه را دگرگون مى ساخت و مى گرياند وشور و شعور بسيار پديد مى آورد.
بجاست دو نمونه از اثرگذارى عميق گفتارش به هنگام ارشاد مردم ترسيم گردد:
آيت اللّه العظمى اراكى ، از مرحوم آيت اللّه العظمى حائرى مؤ سس حوزه علميّه قم آورده اندكه : روزى پاى منبر مرحوم حاج شيخ جعفر شوشترى بودم كه در اوج سخن به ناگاهخطاب به انبوه مردم گفت :
(هان اى مردم ! مى خواهم شما را بيازمايم كه آيااهل ايمان هستيد يا نه ؟ چرا كه خدا در قرآن مى فرمايد:
اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ اِذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَاِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْايمانا وَعَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ.(22)
ايمان آوردگان تنها كسانى هستند كه چون نام خدا برده شود خوف بر دلهايشان چيره مىگردد و هنگامى كه آيات خدا بر آنان تلاوت شود ايمانشان افزون مى گردد و برپروردگار خويش اعتماد مى كنند.
اينك ، آياتى از قرآن را براى شما تلاوت مى كنم تا با ديدن اثرگذارى قرآن يا عدماثرپذيرى شما معلوم گردد كه به راستى اهل ايمان هستيد يانه ؟)
آيت اللّه حائرى مى افزايند:
با سخن مرحوم شوشترى ، من سخت بر خود لرزيدم و به فكر فرو رفتم كه اگرآياتى تلاوت كرد و در من اثر و انعكاسى نداشت ، چه خاكى بر سر كنم ؟ در اينحال خويشتن را جمع و جور كردم و آماده نشستم ، تا آيات را آنگونه كه شايسته گوشجان سپردن به قرآن است ، بشنوم .
آنگاه او به تلاوت قرآن پرداخت و آياتى چند با شور وصف ناپذيرى تلاوت كرد وخداى را سپاس كه آن آيات در من اثرى عميق نهاد.
نمونه ديگر را، حضرت آيت اللّه العظمى آقاى شيرازى آورده اند كه بدينصورت است :
در جريان سفر مرحوم شوشترى به ايران ، هنگامى كه ايشان وارد تهران گرديد انبوهمردم از جمله سفير كشور روسيه به ملاقات ايشان رفتند.
مردم تقاضاى موعظه كردند و مرحوم شوشترى بنا به اصرار مردم ، سرش را بلند كردو فرمود:
(مردم ! آگاه باشيد كه خدا در همه جا حاضر است و به نهفته سينه ها داناست .)
اِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ.(23)
اين فراز تكاندهنده و كوتاه ، اثرى عميق در مردم نهاد؛ به گونه اى كه اشكها روان شدو قلبها تپيد و مردم دگرگون شدند.
سفير روسيه در نامه اى به امپراطورى روس در اين مورد نوشت :
(تا هنگامى كه اين قشر روحانيون راستين مذهبى ، در ميان مردم باشند و مردم از آنانپيروى كنند، سياست ما كارى از پيش نمى برد؛ چرا كه وقتى يك جمله شوشترى در يكمجلس عظيم ، اينگونه دگرگونى ايجاد مى كند، روشن است كه دستورات و فتواهاى آنانچه خواهد كرد.)(24)
عشق به حسين عليه السلام
ويژگى ديگر او شيفتگى وصف ناپذيرش به سالار شايستگان حضرت حسين عليهالسلام بود، به همين جهت هم با آن مقام علمى ، فقهى و كهولت سن تا آخرينمراحل زندگى پربركت خويش منبر مى رفت و با شورى وصف ناپذير نام ، ياد، كربلا،عاشورا و شهادت جانسوز حسين عليه السلام و راه و رسم افتخارآفرين و ستم سوز او رابراى دوستداران ورهروانش ترسيم مى كرد.
مردم را به ارزشهايى كه كربلا، دانشگاه آن و حسين عليه السلام آموزگار بزرگ وتبلور و تجسّم راستين آنها بود، فرامى خواند و از ضدارزشها هشدار مى داد.
خودش به هنگام يادآورى رخداد جانسوز كربلا مى سوخت و سوز دلش به صورت قطراتاشك ، از ديدگانش فرو مى باريد.
او از گوهر گرانبهاى اخلاص و عرفان و عشقى بهره ور بود كه هم وعظ و ارشاد ومنبرهايش مورد قبول افتاده بود و هم يادآورى مصائب جانسوز و هدفدار حسين عليه السلامكه بخشى از منبرهاى او را تشكيل مى داد، به همين جهت هم مورد عنايت امير كاروان قافله عشقبود و هم نياى گرانقدرش پيامبر گرامى ، كه تنها به دو نمونه جالب و شنيدنى دراين مورد بسنده مى شود.
ضيافت دوست
از خود آن عالم ربّانى آورده اند كه مى فرمود:
(زمانى كه از تحصيلات علمى خويش در حوزه نجف فارغ شدم و به وطن خود شوشتر،بازگشتم با تمام وجود دريافتم كه بايد در هرچه بيشتر و بهتر آشناساختن مردم بامعارف قرآن و اسلام بكوشم ، به همين جهت در گام نخست تصميم گرفتم كه روزهاىجمعه را منبر بروم و پس از آن با فرا رسيدن ماه رمضان ، به خاطر انجام اين مسئوليّتبه منبر خويش ادامه دادم ، امّا شيوه كار اينگونه بود كه : تفسير صافى را به دست مىگرفتم و از روى آن مردم را وعظ و ارشاد مى نمودم و در آخرين بخش منبر هم ، به بيانمشهور و معروف كه هر غذايى نياز به نمك دارد و نمك مجلس وعظ وارشاد نيز، روضه ويادآورى و بازگويى مصائب جانسوز عاشورا و حسين عليه السلام است ، به ناچار ازكتاب (روضة الشهداء) مقدارى مرثيه مى خواندم .
ماه محرّم را نيز كه در پيش بود، به همين صورت گذراندم ؛ امّا به هيچ عنوان توانايىجدايى از كتاب و منبر رفتن بدون كتاب را نداشتم و مردم نيز بدين صورت بهره كافىنمى بردند، امّا به هر حال حدود يك سال بدين صورت گذشت .
سال بعد با فرا رسيدن محرّم با خود زمزمه كردم كه : تا چه زمانى بايد كتاب در دستگيرم و از روى كتاب مجلس و منبر را اداره كنم ؟ و تا كى نتوانم از حفظ منبر بروم ؟ بايدچاره اى بيانديشم و خويشتن را از اين وضعيّت ناگوار نجات بخشم . امّا، هر چه در اينمورد انديشيدم راه به جايى نبردم و بر اثر فكر زياد، خستگى سراسر وجودم رافراگرفت و از شدّت نگرانى به خواب خوشى رفتم .
در عالم رؤ يا ديدم كه در سرزمين كربلا هستم ، آن هم درست به هنگامى كه كاروان حسينعليه السلام در آنجا فرود آمده است .
به همه جا نگريستم ، چشمم به خيمه اى برافراشته افتاد، دريافتم كه سپاه دشمن درصفهاى فشرده بر گرد خيمه حسين عليه السلام گرد آمده اند، گام به پيش نهادم .
ديدم خود حسين عليه السلام در درون آن خيمه نشسته است ، وارد شدم . سلام گرمى نثار آنسيماى نورافشان نمودم كه حضرت مرا در نزديكى خويش جاى داد و به حبيب بن مظاهرفرمود: (حبيب ! شيخ جعفر، ميهمان ماست بايد از ميهمان پذيرايى كرد. درست است كه آبدر خيمه نيست ، امّا آرد و روغن موجود است ، بپاخيز و براى ميهمان غذايى آماده ساز.)
حبيب بن مظاهر به دستور حسين عليه السلام برخاست و پس از لحظاتى چند به خيمه واردشد و غذايى پيش روى من نهاد. فراموش نمى كنم كه قاشقى هم در ظرف غذا بود.
چند قاشقى از آن غذاى بهشتى صفت ، خورده بودم كه از خواب بيدار شدم و دريافتم كهاز بركت زيارت آن حضرت و عنايت او، نكات ولطائف و كنايات و ظرافتهايى از آثارخاندان وحى و رسالت بر من الهام شده است كه تا آن ساعت ، بر كسى الهام نگشته وفهم كسى بر آنها از من پيشى نگرفته بود.)(25)
رؤ ياى عجيب و معنويّت او
از مرحوم آيت اللّه شيخ عبدالنّبى عراقى آورده اند كه مى فرمود:
زمانى كه مرحوم شوشترى در مدرسه سپه سالار سابق منبر مى رفت ، انبوه مردم از همهقشرها از جمله علما و گويندگان در مجلس او شركت مى كردند.
يكى از علماى عصر كه نژاد از شاهان قاجار داشت ، جلسه درس و بحث علمى براىدانشجويان مذهبى داشت ، يكى از همان روزها از شوشترى سخن به ميان آمد و يكى از حضّاراظهار داشت : (شما نيز خوب است همانند ديگر بزرگان به منظور تعظيم شعائر دين درمجلس شيخ ، شركت كنيد.)
شاهزاده دانشمند كه هنوز به مقام علمى و قداست و پرواى شيخ آگاهى نيافته بود،پاسخ داد: (دوست عزيز! او نيز سخنورى همچون ديگر سخنوران و منبريها است ، فكرنمى كنم لزومى داشته باشد كه ما درس و بحث خود راتعطيل نموده ، پاى منبر او برويم .)
شب هنگام شاهزاده دانشمند، در عالم رؤ يا ديد رستاخيز با همههول و هراسش برپاگشته و پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله به پيروان راستينخاندان وحى و رسالت ، جواز و برات بهشت اعطا مى كند و او نيز گام به پيش نهاد وسلام كرد و گفت : (اى پيامبر خدا! به من هم عنايتى بفرماييد، چرا كه افتخار خدمت بهقرآن و دين و مذهب را دارم .)
پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله او را مورد محبّت قرار مى دهد، امّا مى فرمايد:(براى تو هنگامى برات صادر مى شود كه جناب شيخ جعفر شوشترى از تو راضىشود، در غير اين صورت دريافت نخواهى كرد.)
شاهزاده دانشمند، ناگهان از خواب بيدار مى گردد و درمى يابد كه شيخ مردى وارسته وزيبنده و داراى پارسايى و كمال و جمال معنوى است و از سست نهادى و فقدان سرمايهعلمى و عملى به دور است .
مردى است كه شايسته مقام رفيع ارشاد خلق است ، عالمىعامل و وارسته است و زهدفروشى و رياكارى و بازيگرى و عوام فريبى و جلب رضايتمخلوق به قيمت ناخشنودى خالق ، نخواهد نمود. دين را به دنيا نفروخته و نخواهد فروخت .
بر اين اساس بود كه ديدگاه او در مورد شخصيّت شيخ دگرگون شد و روز بعد پس ازگردآمدن شاگردان گفت : (اينك ، همه با هم به محضر شيخ و پاى منبر او مى رويم .)
شاگردان شگفت زده به همراه استاد خويش بهمحفل شيخ آمدند و پاى سخنان روح بخش او كه از آيات و روايات برمى خاست ، نشستند.
پس از پايان بحث و پراكنده شدن مردم ، شاهزاده دانشمند نزد شيخ رفت و با اوروبوسى كرد و پس از آن به شيخ ارادت بيشترى پيدا كرد، چرا كه به هنگام روبوسى، شيخ سر به گوش شاهزاده نهاد و فرمود: (بيان پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله را درست دريافتى اگر من از شما راضى و خشنود نگردم ، برات بهشت به شمانخواهد رسيد.)(26)
رحلت او
مرحوم آيت اللّه شوشترى ، پس از انجام رسالت دينى و ارشاد مردم در شهرهاى مختلفايران و زيارت هشتمين امام نور حضرت رضا عليه السلام در شور و شوق زيارت اميرمؤمنان على عليه السلام ، دگر باره راه عراق را درپيش گرفت ، امّا متاءسّفانه در منطقهغرب كشور و مرز كنونى ايران و عراق بيمار شد و پس از چند روز، سرانجام در تاريخ28صفر سال 1303 ه . ق ، روح بلندآوازه و ملكوتيش به جوار رحمت حق پركشيد. پيكرمطهّرش به وسيله ارادتمندان ، به آستان سرور و سالارش ، نخستين امام نور،حمل و در آنجا به خاك سپرده شد.
... امّا اين ترجمه :
در مورد اين ترجمه ، نكاتى چند در خور گفتن است :
الف : به گواهى برخى دوستان عرب و ايرانى ، متن
الخصائص الحسينيّة دشوار و داراى پيچيدگيها و مشكلات و گاه به همريختگيها و اغلاط چاپى است ، از اين رو به منظور برگرداندن صحيح آن به صورترسا و روشن و به زبان روز، ترجمه به سبك جمله به جمله و محتوا به محتوا و گاهترجمه آزاد را برگزيدم و جز يكى دو مورد كه تلخيص گرديد، بقيّه كتاب به يارى خداو با استمداد از روح تابناك سالار شهيدان به فارسى ترجمه شد.
ب : ما ضمن ترجمه كتاب سه كار ديگر انجام داده ايم كه عبارتند از:
1 تنظيم و دسته بندى مطالب به سبك شايسته .
2 انتخاب عناوين با الهام و اقتباس از متن .
3 تلخيص عناوين طولانى و گاه افزودن عناوين جديدى در هر بخش كه در جمع مى توانكار بر روى كتاب را ترجمه و نگارش و تنظيم نام نهاد.
ج : پيشنهاد اين ترجمه از سوى دوست گرامى ،دانشمند بزرگوار ومحقّق توانا، جنابحجّت الاسلام والمسلمين آقاى سيّدمحمّد حسينى قزوينى دامت افاضاتهبعمل آمد، به همين جهت ، كاراستخراج منابع نيز به وسيله ايشان انجام شد كه بدين وسيلهصميمانه سپاسگزارى مى شود.
و نيز از دانشمند فرزانه ، نويسنده ، مترجم و محقّق بزرگوار حضرت حجّت الاسلاموالمسلمين آقاى على اكبر مهدى پور دامت افاضاته كه اين ترجمه را از آغاز تا پايانمطالعه فرموده و مترجم و ناشر را از نظرات ارزشمند خود بهره ور و آگاه ساختند،صميمانه تشكر و قدردانى مى نمايم .
اميد كه خداى پرمهر و بخشايشگر، پاداش اين گام لرزان را ذخيره سراى ديگر سازد،ذخيره روزى كه نه مال و ثروت سودى مى بخشد و نه فرزند و يار و ياور.
يوم لاينفع مال و لابنون .(27)
و در روز رستاخيز، نويسنده ، مترجم ، ناشر و ديگر عزيزانى كه در فراهم آمدن اين اثر،با جان و دل تلاش كرده است همه را در زمره رهروان و خدمتگزاران به آستان حسين عليهالسلام برانگيزد، همچنانكه در اين سرا نيز بدان اميد هستيم كه ما رامشمول عنايت و كرامت كعبه مقصود وقبله موعود، آن فرزانه عصرها و نسلها، قرار دهد.
آمين ربّ العالمين
قم ، حوزه علميّه عليرضا كرمى
15 / 7 / 1372
مقدّمه مؤ لّف
(الحمدللّه والسلام على عباده الّذين اصطفى ، ولا سيّما محمّد المصطفىواهل بيته اعلام الهدى ، صلواته عليهم مادامت السّماوات العُلى .)
سرآغاز
اين بنده ناچيز جعفر شوشترى ، فرزند حسين است كه اينگونه زمزمه مى كند:
هنگامى كه موهاى سر و صورت با فرا رسيدن پيرى ، سپيد و شعله ور شد و كران تاكران وجودم از رنج و فرسودگى لبريز گرديد؛ نيك نگريستم كه شتابان به مرزشصت سالگى رسيده ام ؛ امّا نه از دوران گرانبهاى حيات ، محصولى درويده و نه دربرابر عمر بر باد رفته ، درجات والايى فراهم ساخته ، دريافتم كه باقيماندهزندگى نيز بر شيوه گذشته اش خواهد گذشت .
بر اين اساس نفس جنايتكار بازيگر و همدستانش را در مورد اين كارِخطير، مخاطب ساخته ،چنين گفتم :
(واى بر تو اى نفس سركش ! بهاران پر طراوت دوران جوانى سپرى گشت ، پس ،بپاخيز و فصل خزان پيرى را چون جوانى بر باد رفته ، ازدست مده ، بهره ورى وبرداشت چندبرابر از مزرعه پربار و حاصلخيز زندگى از دستت رفته ، پس بيا وغروب زندگى را درياب تا شايد غروبى شايسته باشد.
تو اى نفس سركش ! تو كه در تلف نمودن زندگى و سرمايه ها و استعدادهاى خويشتن ،همواره گزافه كارى و ولخرجى كردى ؛ اينك ، اندك باقى مانده از دانه هاى حيات وبذرهاى زندگى افتخار آفرين را با خيره سرى ضايع مساز.
تو در گذشته عمر، در تجارتخانه دنيا، سرمايه نقد خويشتن را تباه ساختى ؛ پس ،اينك اندك جنس كساد و بى مشترى و بى فايده اى را كه باقى مانده است با خيره سرىنابود مساز!)
هشدارها
آنگاه نفس سركش را، دگر باره ندا دادم كه :
اى نفس ! هان اى سفركننده بى زاد و توشه !
اى كوچ كننده بدون مركب !
اى زراعت كننده به هنگام درويدن !
اى پرنده اى كه به تير مرگ ، شكار خواهد شد!
اى دستفروش متاع بُنجل و وامانده !
اى ستمكار به خود و بندگان خدا ... !
هان اى نفس ! آيا پيام انسان ساز خدا را شنيده اى كه فرمود:
اِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ
براستى كه پروردگارت در كمينگاه (ستمكاران ) است .
هشدار پذيرى
آنگاه رفته رفته نوعى حالت هشدار پذيرى ، اين نفسِ سركش را از خواب سنگين ومرگبار غفلت ، بيدار كرد و در آستانه گردنه سخت و صعب العبورى قرار داد، در حالىكه پا برهنه و بدون مَركب و سخت فرسوده و وامانده بود و نيز هشدارهاى پياپى ، نفسرا وحشت زده و دچار بيم و هراس ساخت و به منزلگاههاى هراس انگيزى كه نزديكترين آنهامنزلگاه مرگ بود، نزديك شد در حالى كه دستها (از زاد و توشه ) تهى و راه ، بسىپرخطربود.
بانگ تكاندهنده
آنگاه با بانگ تكاندهنده (بشتاب )! (بشتاب )! و فرياد رعدآساى (سريعتر)!(سريعتر)! نفس خمود و غفلت زده را برانگيختم كه :
هان اى نفس ! تا چه زمانى خويشتن را به كورى و كرى زدن ؟
هدّدت شمس الضّحى عادت ظلاما
|
فانتبه من رقدة اللّهو وقم
|
وانف عن عين تماديك المناما
|
براستى كه پيشاروى تو، روزى سهمگين خواهد بود كه اگر خورشيد فروزان بدانتهديد گردد، تيره و تار، خواهد شد.
پس ، از خواب سنگين غفلت ، به هوشيارى و بيدارى گراى و بپاخيز واز ديدگانتآرزوهاى دور و دراز را دور ساز!
آن گاه در پرتو گفتار جاودانه پيشواى تقواپيشگان ، بر سرش فرياد زدم كه فرمود:
(اى پير كهنسال كه پيرى و سالخوردگى در كران تا كران وجودت رخنه كرده است ،چگونه خواهى بود آن گاه كه طوقها محكم بر گردنها بپيچند وغل و زنجيرها به دست و گردنها افكنده شوند، تا جايى كه گوشت و پوست بازوان رابسايند و بخورند.)(28)
پس نفس غفلت زده را به مرگش خبر دادم و بر او گريستم و به هر زبان ممكن بر اونوحه سرايى كردم و باران سرزنش را بر او باراندم ؛ پس تنهاى تنها آنچه بايدگفته مى شد، گفته شد.
گاهى بر عمر از دست رفته نوحه سرايى و سرزنش كردم و گاه بر دوران طى شدهجوانى و زمانى بر روزگار پيرى و با گريه بر او اين شعر را زمزمه كردم :
در معاصى شد همه عمرت تباه
|
موى تو در رو سياهى شد سپيد
|
يعنى از ره ، قاصد مرگت رسيد
|
خير خواهانه از او خواستم كه بر خود ترحّم كند و گفتم : آيا به گونه اى كه برديگران ترحّم مى كنى به خود ترحّم نمى نمايى ؟ از او خواستم كه به خود پناه دهد وبدو گفتم : براى خود پناهى بجوى ! پناه ! براى كوچ به سوى آخرت مجهّز باش !مجهّز! خويشتن را درياب و از فرصتها بهره گير و پيش از فرا رسيدن مرگ و كيفردردناك قهّارمقتدر، مهلت را، غنيمت شمار.
جرقّه هاى هوشيارى
با اين همه ، باز هم نفس سركش را، به وسيله هر كتابى از كتابهاى آسمانى و به زبانهر پيامبر و پيشوايى مخاطب ساختم ، به هر زبان و بيانى ، حتّى به زبان كودكان وحيوانات ، بلكه به زبان تمامى موجودات و پديده هاى هستى ، او را پند و اندرز دادم ؛پس از اين همه بود كه گويا هوشيارى ناچيز و بيدارى اندك و تصميمى نه چندان محكم وجدّى ، از افق پديدار شد و هنگامى كه در صدد پرداختن بهعمل و تحقّق بخشيدن به تصميم خويش برآمدم ، حالات گوناگون خوف و رجاء و اميد ويأ س ، يكى پس از ديگرى در اقيانوس وجودم پديدار شد تا سرانجام حالت آرامش واطمينان را به گونه اى كه خواهدآمد، بر جاى نهاد.
در حضيض نوميدى
پس از تصميم به عمل ، نخست به ايمان كه ملاك پذيرفته شدن كارها و معيار نجات ازهول و هراس است ، نگريستم ؛ امّا سوگمندانه در عمق جانم ، نه نشانى از نشانه هاى آن رايافتم و نه اثرى از آثارش را، نه اثرى از ايمانكامل و خلل ناپذير و نه ناقص و متزلزل ، نه كمترين درجه آن را يافتم كه خيرخواهانهو شجاعانه در برابر هواها بپاخاسته و ضدّ ارزشهاى شخص را ناپسند اعلان مى كند ونه بالاترين و والاترين مراتب ايمان را كه در آستانه مرگ و كنار رفتن حجابهاى مادّيتو خودپسندى رخ مى گشايد.
و نيز هر چه انديشيدم نه از اقسام ايمان قلبى در خود يافتم و نه ايمان عملى ، تاآنجايى كه بر نبودن ذرّه اى از ايمان كه نجات دهنده از آتش جاودانه ، پس ازتحمّل كيفر دردناك دوزخ باشد، بر خود لرزيدم .
آنگاه به جستجوى ارزشهاى اخلاقى خويش رفتم ؛ امّا با نهايت تاءسّف ، به جاى آنها،ضدّ ارزش را ديدم ، به كارهاى شايسته و فرمانبردارى از خدا و تقرّب به او انديشيدم ،امّا براى صحّت آنها شرايطى را يافتم كه يك بار هم توفيق دست يافتن بدان شرايطرا به هنگام عمل ، در خويشتن بياد نداشتم .
اينجا بود كه وحشت سراپاى وجودم را فرا گرفت و چيزى نمانده بود كه نوميدىكامل بر من چيره شود كه جرقّه ديگرى پديد آمد.
در اوج اميد
با دقّت بسيار به وسائل تقرّب به خداانديشيدم و ديدم كه : من فردى هستم از امّت محمدصلى الله عليه و آله و از شيعيان اميرمؤ منان عليه السلام و از شيفتگان خاندان رسالتعليهم السلام و آنان همگى شاهراه هدايتند و صراط مستقيم و استوار به سوى حق ، پناهگاهتسخير ناشدنى اند و تكيه گاه و دستگيرهتزلزل ناپذير و كشتى نجاتى هستند كه هر فرد، جامعه و تمدّنى بر آن بنشيند،رهايى خواهد يافت .
اينجا بود كه به فضل خدا در اعماق جانم ، اميد به نجات ، جوانه زد و رفته رفته بهاوج اميد، نائل آمدم ؛ امّا ديرى نپاييد كه شرايط ديگرى پديد آمد.
دلهره و اضطراب
مرحله سوّم حالت دلهره و اضطراب بود، چرا كه ديدم وارد شدن بر زمره شايستگان ياامّت محمّد صلى الله عليه و آله در گرو اقتدا و پيروى از آن گرامى است ، امّا من در كجابه او اقتدا نموده ام ؟ و نيز ديدم شيعه اميرمؤ منان عليه السلام محسوب شدن ، در گروپيروى از بزرگ قهرمان انسانيّت در اخلاق وعمل و زندگى و مرگ است و من در چه ميدانىاز ميدانهاى زندگى ، او را همراهى كرده ام ؟
انديشيدم كه شيفتگى به خاندان رسالت در گرو داشتن نشانه هاى محبت و ولايت آنان وتحقّق بخشيدن راه و رسم آنان است ؛ امّا من يكى از آن نشانه ها را هم آن چنانكه مى بايددر خويشتن نيافتم ، درست اينجا بود كه دلهره ، سراپاى وجودم را فرا گرفت و اميدم بهيأ س گراييد و ترس و وحشت بر من چيره شد وآن گاه وضعيّت جديدى پديدآمد....
