اسماعيل بن احمد نوه عبدالله بن عباس مى گويد: (سر راه امام حسن عسكرى (ع ) نشستم ،وقتى كه از نزديك عبور مى كرد، به پيش رفتم و از فقر و نياز خود شكايت كردم و درخواست كمك نمودم و گفتم : به خدا يك درهم بيشتر ندارم ، صبحانه و شام نيز ندارم ).
آن حضرت فرمود: (به نام خدا، سوگند دروغ مى خورى ، تو 200 درهم زير خاكپنهان كرده اى ، من اين سخن را به خاطر اينكه چيزى به تو نبخشم نمى گويم )، سپسبه غلامش فرمود: (هر چه همراه دارى به اسماعيل بده ).
غلامش صد دينار به من داد.
سپس امام حسن (ع ) به من فرمود: (اين را بدان كه هرگاه احتياج بسيارى به آندينارهائى كه در زير خاك نهاده اى پيدا كردى ، از آنها محروم خواهى شد).
اسماعيل مى گويد: همان گونه كه امام حسن (ع ) فرموده بود، همانطور شد، زيرا 200دينار در زير خاك پنهان نموده بودم ، تا براى آينده ام پس انداز باشد، مدتى گذشتنياز شديد به آن پيدا نمودم ، رفتم تا آن را از زير خاك بيرون آورم ، خاك را رد كردمديدم پولها نيست ، معلوم شد پسرم اطلاع پيدا كرده ، و آن پولها را از آنجا برداشته وفرار كرده است ، چيزى از آن پولها به دستم نرسيد و طبق فرموده امام حسن (ع ) در حالتشديد نياز از آن پولها محروم شدم . ⁽³⁶⁴⁾

على بن زيد مى گويد: اسب خوبى داشتم و بسيار به او علاقمند بودم ، هر جا مى رفتماز وصف و امتيازات او مى گفتم ، تا اينكه روزى به حضور امام حسن عسكرى (ع ) رسيدم ،به من فرمود: (اسبت را چه كردى ؟)
گفتم : اكنون از آن پياده شدم ، هم اينجا در اصطبل است .
فرمود: (تا شب نرسيده اگر مشترى يافتى آن را معاوضه كن و تاءخير نينداز).
من جريان را به برادرم گفتم ، او گفت : نمى دانم چه بگويم ، من هم حيفم آمد كه آن اسبمورد علاقه ام را بفروشم ، شب شد نماز عشاء را خواندم ، بعد از نماز، خدمتكاراصطبل آمد و گفت : (آقاى من ، اسب تو مرد).
اندوهگين شدم ، فهميدم كه منظور امام حسن (ع ) چه بوده است ، پس از چند روزى بهمحضرش رسيدم ، پيش خود گفتم : (كاش به جاى اندوهى كه از خبر دادن امام ، به منرسيد، آن حضرت چارپائى به من ببخشد).
وقتى كه در محضرش نشستم ، فرمود: (آرى بجايش چارپائى به تو مى دهم ).
آنگاه به غلامش فرمود: (برزون (اسب غير عربى ) قرمز رنگ مرا بياور و به على بنزيد بده )، و فرمود: (اين اسب (برزون ) از اسب تو بهتر است و به طور هموارتر راهمى رود، و عمرش طولانى تر مى باشد). ⁽³⁶⁵⁾

احمد بن محمد مى گويد: در آن هنگام كه مهتدى (چهاردهمين خليفه عباسى ) سرگرم جنگ بامواليان ترك بود، براى امام حسن عسكرى (ع ) نامه نوشتم كه : (اى آقاى من ! خدا راشكر كه شر مهتدى را از ما بازداشت ، شنيده ام او شما را تهديد كرده و گفته به خدا آنها(شما) را سر به نيست مى كنم ).
امام حسن (ع ) با خط خود در پاسخ نوشت : (اين گونه رفتار او، عمرش را كوتاه نمود،از همين امروز تا پنج روز بشمار، او در روز ششم كشته خواهد شد، بعد از آنكه خوار وذليل گردد).
همانگونه كه امام (ع ) فرموده بود، تحقق يافت . ⁽³⁶⁶⁾

محمد بن حسن مى گويد: از امام حسن عسكرى (ع ) در ضمن نامه اى تقاضا كردم : (در موردشفاى درد يكى از چشمهايم دعا كن ، زيرا يك چشمم كور شده و چشم ديگرم شديدا درد مىكند كه نزديك اس كور شود).
امام حسن (ع ) در پاسخ نوشت : (خداوند چشمت را براى تو نگهدارد).
همين دعاى آن حضرت موجب شفاى چشمم گرديد.
آن حضرت در آخر نامه نوشته بود: (خداوند به تو اجر و پاداش نيك دهد) (اين جمله درميان عرب به عنوان تسليت گفته مى شود)
من از اين سخن امام ، نگران و غمگين شدم و نمى دانستم چه كسى از خويشانم مرده (كه اماممرا تسليت مى گويد؟) چند روز گذشت كه خبر آوردند پسرت (طيب ) از دنيا رفته است، به راز تسليت امام حسن (ع ) آگاه شدم . ⁽³⁶⁷⁾

نيز عمربن ابى مسلم مى گويد: مردى به نام (سيف بن ليث ) كه ازاهالى مصر بود،در شهر سامره نزد ما آمد، هدفش از اين مسافرت اين بود كه شخصى به نام (شفيع خادم) ملك او را به زور گرفته بود، او آمده بود تا نزد مهتدى برود و دادخواهى كند.
ما به سيف گفتيم : نامه اى به امام حسن عسكرى (ع ) بنويس ، و گشايش گره كارت را ازآن حضرت طلب كن .
سيف ، نامه اى براى امام حسن (ع ) نوشت ، آن حضرت جواب داد:
(باكى نداشته باش ملك تو را به تو باز مى گردانند، نزد سلطان (خليفه ) نرو،بلكه وكيل خود را، كه او را سرپرست ملك نموده اى ، ببين و او را از سلطان اعظم ،پروردگار جهانيان بترسان ).
سيف ، وكيل خود را ديد، وكيل گفت : (هنگامى كه از مصر بيرون رفتى ، شفيع براى مننامه نوشت كه تو را حاضر كنم و ملك تو را به تو باز گردانم ).
آنگاه شفيع طبق قضاوت ابن ابى الشواب قاضى ، و گواهى گواهان ، ملك غصب شده رابه صاحبش برگردانيد، و ديگر نياز نشد كه به مهتدى شكايت شود، و ملك به صاحبشبازگشت و در اختيارش قرار گرفت .
همين (سيف بن ليث ) مى گويد: وقتى از مصر خارج شدم ، دو پسر داشتم ، پسر كوچكمبيمار بود، پسر بزرگم سالم بود، پسر بزرگم را قيم و سرپرستاموال و خانواده ام قرار دادم ، هنگامى كه به شهر سامره رفتم ، نامه اى به امام حسنعسكرى نوشتم و در خواست كردم : (براى پسر بيمارم دعا كن تا شفا يابد).
امام حسن (ع ) در جواب نوشت : (پسر بيمارت خوب شد، ولى پسر بزرگت از دنيا رفت، خدا را شكر كن و بى تابى مكن كه پاداشت ، تباه خواهد شد).
همانگونه كه امام فرموده بود، به من خبر رسيد كه پسر بيمارم ، شفا يافته ، ولىپسر بزرگم فوت شده است . ⁽³⁶⁸⁾

محمد بن ربيع مى گويد: در اهواز با مردى دوگانه پرست مناظره و گفتگو كرده بودم ،سپس به شهر سامره رفتم ، بعضى از سخنان آن دوگانه پرست به دلم چسبيده بود (ودلم آن را پذيرفته بود) روزى كه ملاقات عمومى مردم با خليفه وقت بود، من در خانه(احمد بن خضيب ) نشسته بودم ، امام حسن (ع ) از دارالخلافه وارد گرديد و به من نگاهكرد و با انگشت سبابه اش ‍ به من اشاره كرد و گفت : (خدا يكتا است ، يكتا است ، فرداست ).
من بيهوش شدم و به زمين افتادم . ⁽³⁶⁹⁾

ابو هاشم جعفرى يكى از شاگردان امام حسن (ع ) مى گويد: به حضور امام حسن عسكرى (ع) رسيدم و تصميم داشتم ، قدرى نقره از آن حضرت بگيرم و به عنوان تبرك ، از آنانگشتر بسازم ، در محضرش نشستم ، ولى به طور كلى فراموش كردم كه براى چه چيزرفته ام .
هنگام خداحافظى ، بر خاستم و خداحافظى كردم و مى خواستم كه بيرون بيايم ، آنحضرت انگشترش را به سوى من انداخت و فرمود: (تو نقره مى خواستى ، ما انگشتر بهتو داديم ، نگين و مزد ساخت آن هم مال تو باشد، گواراى تو باد اى ابوهاشم ).
عرض كردم : (اى مولاى من ، گواهى مى دهم كه تو ولى خدا و امام من باشى ، امامى كهديندارى من در اطاعت از او است ).
فرمود: (خدا تو را بيامرزد اى ابوهاشم ). ⁽³⁷⁰⁾

محمد بن قاسم مى گويد: هرگاه به حضور امام حسن عسكرى (ع ) مى رفتم ، و تشنه بودم، شكوه و هيبت آن حضرت مانع مى شد كه در خدمتش آب بخواهم ، خود آن حضرت به غلامشمى فرمود: (برايش آب بياور) و چه بسا در محضر آن حضرت بودم ، و هنگامى كهتصميم مى گرفتم ، از محضرش خارج شوم ، همين كه در خاطرم مى گذشت كه برخيزم ،امام حسن (ع ) غلام خود را صدا مى زد و مى فرمود: (اى غلام ! مركبش را آماده و حاضر كن) ⁽³⁷¹⁾

از طرف طاغوت وقت (مهتدى عباسى ) امام حسن عسكرى (ع ) را دستگير كرده و زندانىكردند، رئيس زندان شخصى به نام (صالح بن وصيف ) (تركى ) بود، چند نفر ازوابستگان طاغوت ، نزد صالح آمدند و سفارش اكيد به او كردند كه در زندان بر آنحضرت ، سخت بگيرد.
صالح پاسخ گفت : (چكنم ؟ دو نفر از نانجيب ترين افرادى را كه مى شناختم ، پيداكرده ، و آنها را ماءمور (شكنجه ) حسن بن على (ع ) نموده ام ، ولى آنها با مشاهده وضع آنحضرت ، از جهت نماز و روزه و مناجات و خلوص آنچنان دگرگون شده اند كه خود هموارهبه روزه و نماز اشتغال دارند، آنها را خواستم و به آنها گفتم : شما چرا چنين شده ايدمگر از او (امام حسن ) چه ديده ايد؟)
در پاسخ گفتند: چه مى گويى درباره شخصى كه روزها را روزه مى گيرد، و شبها را ازآغاز تا پايان ، به عبادت مشغول است ، نه سخن مى گويد، و نه به چيزى سرگرم مىگردد، وقتى به چهره او نگاه مى كنيم رگهاى ما به لرزه مى افتد، و آنچنان منقلب مىشويم كه نمى توانيم خود را نگه داريم .
وابستگان طاغوت ، وقتى كه چنين شنيدند، نااميد شده و بازگشتند. ⁽³⁷²⁾

(سابقا رسم بود (و اكنون نيز كم و بيش ديده مى شود) كه براى كم كردن فشار خونيا صاف نمودن آن ، (فصد) مى كردند، يعنى رگى را سوراخ مى نمودند، تا از آنمقدارى خون بيرون بيايد، و به آن شخصى كه اين كار را مى كند (رگزن ) مىگويند):
يك نفر رگزن نصرانى مى گويد: امام حسن عسكرى (ع ) هنگام ظهر مرا طلبيد و رگى ازبدنش را به من نشان داد و فرمود: (اين رگ را بزن !).
من آن رگ را نمى شناختم ، با خود گفتم : (كارى عجيب تر از اين نديده ام ، از يك سوبه من دستور مى دهد، رگى را كه نمى شناسم ، بشكافم ، و از سوى ديگر هنگام ظهركه وقت رگ زدن نيست ، اين دستور را به من مى دهد).
به هر حال ، سخنش را اطاعت كردم و آن رگ مورد نظر امام را زدم ، ومحل آن را بستم ، به من فرمود: در همين خانه در انتظار من باش .
وقتى كه شب شد، مرا طلبيد و فرمود: محل بسته را باز كن ، باز كردم ، سپس ‍ فرمود:ببند، بستم .
فرمود: در اين خانه در انتظار من باش ، وقتى كه نصف شب شد مرا طلبيد و فرمود:محل بسته را باز كن ، من بيشتر از آغاز كار، تعجب كردم ، در عينحال سكوت كردم ، وقتى كه محل بسته را گشودم خون سفيدى مانند نمك بيرون آمد، سپسبه من فرمود: ببند، محل را بستم ، باز فرمود: در خانه باش .
هنگامى كه صبح شد به سرپرست مخارج خانه اش فرمود: سه دينار به من بدهد، اوسه دينار به من داد و من از خانه آن حضرت بيرون آمدم .
(اين موضوع همچنان برايم مبهم بود) تا اينكه نزد بختيشوع (طبيب معروف مسيحى ) رفتمو ماجرا را به او گزارش دادم ، او گفت : (به خدا من درك نمى كنم كه تو چه مى گويى، و در علم طب چنين چيزى نيافته ام و در هيچ كتابى چنين چيزى نديده ام ، تو را به فلانمرد نصرانى ايرانى ، كه به كتابهاى مسيحيان آگاهى دارد، معرفى مى كنم نزد او برو،و ماجرا را بگو شايد به راز مطلب پى ببرى ).
رگزن نصرانى مى گويد: قايقى در بصره كرايه كردم و به اهواز رفتم و از آنجا بهشيراز سفر نمودم و در شيراز نزد آن عالم نصرانى رفتم و ماجرا را به او گفتم ، وبيان راز آن را از او خواستم .
او گفت : چند روز به من مهلت بده .
چند روز به او مهلت دادم ، سپس براى دريافت پاسخ ، به حضورش رفتم ، به من گفت :(اين موضوعى كه از اين مرد (امام حسن عسكرى - ع )نقل مى كنى ، حضرت مسيح (ع ) يك بار آن را در تمام عمرش ، انجام داده است )⁽³⁷³⁾

(نحرير از شكنجه گران سخت دل و بى رحم زندانهاى مهتدى عباسى ، طاغوت وقت بود)به دستور طاغوت ، امام حسن (ع ) را دستگير كرده و به زندان نحرير افكندند، نحريربر آن حضرت بسيار سخت گرفت و آن حضرت را شكنجه مى داد.
همسر نحرير (كه در زندان رفت و آمد مى كرد و به مقام معنوى امام حسن (ع ) پى بردهبود) به نحرير گفت : (واى بر تو، از خدا بترس آيا نمى دانى چه شخصيتى درزندان تو است .)
آنگاه آن بانو، مقدارى از مقام آن حضرت را توصيف كرد و سپس گفت : (من در مورد تو دررابطه با حسن بن على (ع ) نگران هستم ) (كه بلائى سخت بر تو وارد شود)
نحرير(به جاى پاسخ مثبت به همسرش ، عصبانى شد و) گفت : (او (امام حسن ) را بهميان درندگان (باغ وحش ) مى اندزم ) و همين كار را كرد، دستور داد امام حسن (ع ) رابدون محافظ در ميان درندگان (باغ وحش ) بردند.
ولى ديدند آن حضرت در كنار درندگان نماز مى خواند، و درندگان به گرد آن حضرتحلقه زده اند، بى آنكه آزارى به او برسانند. ⁽³⁷⁴⁾

(احمد بن اسحاق اشعرى ، يكى از ارادتمندان مخلص خاندان رسالت ، ووكيل امام حسن عسكرى (ع ) در قم بود، و به امر آن حضرت ، مسجد امام قم را ساخت ، وقبرش در كنار مسجد امام قم ، داراى اطاق و ضريح و بارگاه است ).
احمد بن اسحاق مى گويد: به محضر امام حسن عسكرى (ع ) رفتم ، از آن حضرت تقاضاكردم با خط خود چيزى بنويسد (تا به رسم ياگار در نزدم باشد و) تا هر وقت آن خطرا ديدم بشناسم .
فرمود: بسيار خوب ، سپس فرمود: (اى احمد! خط با قلم درشت و ريز، به نظرتگوناگون است ، نبادا به شك بيفتى !) (به ريزى و درشتى خط كارى نداشته باشبه شيوه آن بنگر).
آنگاه دوات و قلمى طلبيد و خطى را نوشت ، من تقاضا كردم آن قلمى را كه با آن مى نوشت(به عنوان تبرك ) به من ببخشد.
وقتى از نوشتن فارغ شد، با من صحبت مى كرد و در همين هنگام قلم را بادستمال پاك كرد و آن را به من داد و فرمود: (بگير اى احمد!).
گفتم : قربانت گردم ، مطلبى در خاطر دارم و به خاطر آن غمگين هستم ، مى خواستم ازپدرتان بپرسم ، توفيق نيافتم ، اكنون مى خواهم از شما بپرسم .
امام حسن : (آن مطلب چيست ؟)
احمد بن اسحاق : اى مولاى من ، راويان از پدران شما براى مانقل كرده اند كه : (خوابيدن پيامبر بر پشت است ، مؤ منان به طرف راست مى خوابند، ومنافقان به طرف چپ مى خوابند، و شيطانها به رو و دمر مى خوابند).
امام حسن : اين روايت درست است .
احمد بن اسحاق : اى مولاى من ! هرچه مى كنم كه در طرف راست بخوابم ، نمى توانم وخوابم نمى برد.
احمد مى گويد: امام حسن (ع ) پس از ساعتى سكوت فرمود: (اى احمد! نزديك بيا)،نزديكش رفتم ، فرمود: دستت را زير لباس ببر، چنين كردم ، آنگاه آن حضرت ، دست خودرا از زير جامه اش بيرون كرد، و زير لباس من آورد، و با دست راست خود به پهلوى چپمن ، و با دست چپ خود به پهلوى راست من كشيد، اين كار را تا سه بار انجام داد.
احمد بن اسحاق مى گويد: (از آن زمان به بعد، به گونه اى شدم كه نمى توانستمبه پهلوى چپ بخوابم ، و هرگاه بر پهلوى چپ دراز مى كشيدم ، هرگز خوابم نمىبرد!) ⁽³⁷⁵⁾

(مى دانيم كه حضرت قائم ، امام زمان (عج ) در روز 15 شعبانسال 225 يا 226 ه - ق در سامره به دنيا آمد، و حدود پنجسال ، تحت سرپرستى پدرش ، براى حفظ از گزند دشمن ، به طور كاملا مخفىزندگى مى كرد، ولى گاهى بعضى از اصحاب خاص و مورد اطمينان ، به توفيقزيارت آن نور ديده نائل مى شدند، به عنوان نمونه ):
ضوءبن على مى گويد: يك نفر ايرانى - كه نامش رابرد - به من گفت : به شهر سامرهرفتم ، و ملازم در خانه امام حسن عسكرى (ع ) شدم ، حضرت مرا طلبيد، وارد خانه آن جنابشدم و سلام كردم ، فرمود: (براى چه به اينجا آمده اى ؟)
گفتم : به خاطر شوقى كه به شما دارم براى خدمت به اينجا آمده ام .
امام حسن (ع ) فرمود: بنابراين دربان من باش ، من از آن پس در خانه آن حضرت همراهساير خادمان بودم ، گاهى به بازار مى رفتم و اجناس مورد نياز آنان را مى خريدم ، وزمانى كه مردها در خانه امام حسن (ع ) بودند، من بدون اجازه وارد خانه مى شدم ، روزىوارد خانه شدم ديدم امام حسن (ع ) با چند نفر نشسته بود، ناگاه در اطاق حركت كرد وصدائى شنيدم ، در همين هنگام امام حسن (ع ) فرياد زد: بايست ، من همانجا توقف كردم وجرئت بيرون رفتن و وارد شدن را نداشتم ، بعد از چند لحظه ، كنيزكى ، كه چيزىسرپوشيده همراه داشت از نزد من عبور كرد، آنگاه امام حسن اجازه ورود داد، من وارد خانه شدم، كنيز را نيز صدا زد، او نزد امام باز گشت ، امام حسن (ع ) به كنيز فرمود: (روپوش رااز روى آنچه همراه دارى بردار).
كنيز روپوش را برداشت ، كودك سفيد و زيبائى ديدم ، امام حسن (ع ) روپوش ‍ روى شكمكودك را برداشت ، ديدم موى سبزى كه سياهى نداشت از زير گلو تا نافش روئيده شدهاست . آنگاه به من فرمود:
(صاحب شما همين است )
سپس به كنيز امر فرمود: (او را ببر) و بعدا من آن كودك را تا زمان رحلت امام حسن (ع) نديدم ، و بعد از رحلت آن آن حضرت ، آن كودك را بار ديگر زيارت كردم...⁽³⁷⁶⁾

عصر غيبت صغرى بود، عبدالله بن جعفر حميرى مى گويد:
من و شيخ ابوعمرو (عثمان بن سعد، نخستين نايب خاص امام زمان از نائبان چهارگانه ) نزداحمد بن اسحاق (وكيل امام حسن عسكرى (ع ) در قم ) به گرد هم آمديم ، احمد بن اسحاق بهمن اشاره كرد كه در مورد جانشين امام حسن (ع )، از شيخ ابوعمرو، سؤال كنم ، من به (ابوعمرو) رو كردم و گفتم : مى خواهم از شما در مورد چيزى سؤال كنم ، كه در آن شك ندارم ، زيرا معتقدم و دينم مى گويد: هنچگاه زمين ، بدون حجت خالىنخواهد بود، مگر چهل روز در آستانه قيامت ، كه وقتى فرا رسيد ديگر در توبه بستهمى شود و حجت برداشته مى گردد، و كسى كه سابقه ايمان ندارد، ايمان او در آن وقتسودى ندارد...ولى دوست دارم كه بريقينم بيفزايد، چنانكه حضرت ابراهيمخليل (ع ) دوست داشت بر يقينش (در مورد معاد) بيفزايد، به خدا عرض كرد، زنده شدنمردگان را به او نشان دهد، خدا به او فرمود: مگر ايمان ندارى ؟
قال : (بلى ولكن ليطمئن قلبى : چرا ولى مى خواهم قلبم آرامش يابد) (بقره -260)، و احمد بن اسحاق به من خبر داد از امام هادى (ع ) پرسيدم : (بعد از شما) امور دينمرا از چه كسى بگيرم ، و سخن چه كسى را بپذيرم ؟
امام هادى (ع ) به او فرمود: (عمرى (عثمان بن سعيد نخستين نايب نواب اربعه ) موردوثوق من است ، او آنچه به تو خبر داد در حقيقت از من است ، و هر چه از جانب من بگويد،سخن من است ، سخنش را بشنو و بپذير و پيروى كن كه او مورد اعتماد و امين من مى باشد)
و نيز احمدبن اسحاق به من خبر داد كه همين سؤال را از امام حسن عسكرى (ع ) نمودم ، آن بزرگوار فرمود: (عمرى و پسرش (محمد بنعثمان ) مورد اعتمادند، هر چه آنها از جانب من بگويند، در حقيقت از جانب من گفته اند، آن رابشنو و اطاعت كن )، اين سخن دو امام (امام هادى و امام عسكرى عليهما السلام ) در مورد شما(عثمان بن سعيد) است .
وقتى كه عثمان بن سعيد، اين سخنان را از عبدالله بن جعفر حميرى شنيد، سجده شكر بجاآورد و گريه كرد، آنگاه گفت : حجت را بپرس .
حميرى : آيا شما جانشين بعد از امام حسن عسكرى (ع ) را ديده ايد؟
عثمان بن سعيد: سوگند به خدا آرى ديده ام ، گردن او چنين و چنان بود - با دست اشارهكرد.
حميرى : يك سؤ ال ديگر دارم .
عثمان بن سعيد: بپرس
حميرى نام او چيست ؟
عثمان بن سعيد: بر شما حرام است كه از نام او بپرسيد، من اين سخن را از خود نمى گويم، زيرا براى من روانيست كه چيزى را حلال يا حرام كنم ، بلكه اين سخن خود آن حضرتاست (زيرا اگر نام او برده شود، طاغوت زمان معتمد عباسى (پانزدهمين خليفه عباسى )آگاه مى شود و باعث مزاحمت و كشتار مى گردد زيرا براى سلطان چنين وانمود شده كه امامحسن عسكرى (ع ) از دنيا رفت و فرزندى از خود بجاى نگذاشت ، و ميراثش ‍ تقسيم شده ، وكسى كه حق نداشت (يعنى برادرش جعفر كذاب ) برد و خورد، واهل خانه اش دربدر شدند و هيچ كس جرئت ارتباط با آنها را ندارد، اگر نام او (امام زمان )بر زبانها بيفتد، او را تعقيب مى كنند، از خدا بترسيد و از اين موضوع خود دارى كنيد.⁽³⁷⁷⁾

(پس از آنكه امام حسن عسكرى (ع ) (در سال 260 ه -.ق ) به شهادت رسيد، يكى از دژخيمانو جلادان معتمد عباسى (چهاردهمين خليفه عباسى ) به نام (سِماء) ماءمور بازرسى خانهآن حضرت گرديد).
على بن قيس مى گويد: يكى از نگهبانان عراقنقل مى كند: در همين تازگى (سيماء) را در سامره ديدم كه در خانه امام حسن (ع ) راشكست ، و وارد خانه شد، شخصى (امام زمان عليه السلام ) از خانه بيرون شد و در دستش‍ طبر زينى بود، جلو سيماء را گرفت و به او فرمود: (در خانه من چه مى كنى ؟)
سيماء گفت : جعفر (كذاب ) معتقد است كه پدر شما از دنيا رفته ، و فرزندى ندارد، اگراينجا خانه شما است من باز مى گردم .
سيماء از خانه بيرون رفت (معلوم بود كه سيما از هيبت آن كودك ، وحشتزده شده و بدونعكس العمل و چون و چرا، عقب نشينى كرده است ).
على بن قيس گويد: به در خانه امام حسين (ع ) رفتم ، يكى از خدمتكاران خانه بيرون آمد،از او پرسيدم : (اين آقازاده طبرزين بدست چه كسى بود؟)
خدمتكار: چه كسى بيرون آمدن كودك طبرزين بدست را به تو خبر داد؟
على بن قيس : يكى از پاسبانهاى عراق به من خبر داد.
خدمتكار: (براستى چيزى از مردم پنهان نمى ماند!) ⁽³⁷⁸⁾
(اين حادثه بيانگر شدت سانسور و خفقان عصر معتمد عباسى است كه امامان معصوم وشيعيانشان را، سخت در تحت نظر و تحت فشار قرار داده بودند، و امامان و شيعيان براىحفظ جان خود، كاملا تقيه مى كردند، و اين پيام و درس را نيز به ما مى آموزد كه امامان (ع) و شيعيانشان در سخت ترين شرائط، تسليم طاغوت زمان نمى شدند و با تاكتيك هاىمختلف ، نفرت خود را به دستگاههاى ظلم و ستم ، نشان مى دادند.)

او يكى از شيعيان بود و در مدائن مى زيست ، با يكى از دوستانش براى انجام مراسم حج ،به مكه رفتند، در مكه و منى و عرفات ، در همه جا با هم بودند، براى انجام قسمتى ازمراسم حج به عرفات رفتند، در آنجا ضمن انجام عبادات خود، جوانى خوش سيما را درحال احرام ديدند كه نشانه هاى مسافر بودن او از چهره اش ديده مى شد، در اين ميانفقيرى آمد و تقاضاى كمك كرد، آنها چيزى به او ندادند، فقير نزد آن جوان رفت وتقاضاى كمك كرد، آن جوان چيزى از زمين برداشت و به آن فقير داد، و آن فقير براى اودعاى بسيار و عميق كرد.
سپس آن جوان از نزد آنها برخاست و ناگهان پنهان شد، آن دو نفر مى گويند، نزد آنفقير رفتيم و گفتيم ، عجبا آن جوان ، چه چيزى به تو داد؟
فقير ريگ طلاى دندانه دار را به ما نشان داد، كه وزن آن قريب بيستمثقال بود.
آنها در يافتند (و احتمال قوى دادند) كه آن جوان حضرت ولى عصر (عج ) بوده است ، بهجستجوى او پرداختند ولى او را نيافتند، از جمعيتى كه آن جوان در ميان آنها بود، سراغ اورا گرفتند، آنها گفتند: درباره اين جوان اطلاعى جز اين نداريم كه : (از سادات علوىاست و هر سال پياده به حرم مى آيد و در مراسم حج شركت مى كند. ⁽³⁷⁹⁾

(زراره يكى از شاگردان مورد اعتماد امام صادق (ع ) بود، سخن از قائمآل محمد(ص ) شنيده بود و مى خواست در اين مورد اطلاعات بيشترى بدست آورد، به حضورامام صادق (ع ) شرفياب شد، سخن از حضرت مهدى (ع ) به ميان آمد، به اين ترتيب :)
امام صادق : آن جوان (حضرت مهدى ) قبل از آنكه قيام كند مدتها از نظرها غايب است .
زراره : چرا غايب است ؟
امام صادق : ترس آن است كه دشمنان شكمش را پاره كنند و او را بكشند، اى زراره ! اوستكه مؤ منان ، چشم به راهش هستند، در اصل ولادت او (بر اثر غيبت طولانى او) شك و ترديدگردد، بعضى گويند: پدرش بدون فرزند از دنيا رفت ،
بعضى گويند: آن هنگام كه او در رحم مادرش بود (پدرش رحلت كرد) بعضى گويند دوسال قبل از وفات پدرش به دنيا آمد، او است ، امام مورد انتظار، خداوند دوست دارد كهشيعه را امتحان كند، در چنين مورد و امتحان است كهاهل باطل به شك مى افتند و ايمانشان به او،متزلزل مى شود
زراره : قربانت گردم ، اگر آن زمان را درك كنم ، وظيفه ام چيست و چه كنم .
امام صادق : با اين دعا از خدا چنين درخواست كن : (خدايا خودت را به من بشناسان ، زيرااگر تو خودت را به من نشناسانى ، پيامبر تو را نشناسم ، خدايا رسولت را به منبشناسان ، زيرا اگر تو رسولت را به من نشناسانى ، حجت تو (امام بعد از او) رانشناسم ، خدايا حجت و امام خود را به من بشناسان ، زيرا اگر او را به من نشناسانى ازراه راست دينم ، گمراه مى گردم ) ⁽³⁸⁰⁾ (منظور اين است كه در عصر غيبت ، اساسىترين وظيفه ، خداشناسى و پيامبرشناسى و امام شناسى ، و حركت در خط رهبرى آنها است)
اى زراره ! بناچار جوانى در مدينه كشته مى شود.⁽³⁸¹⁾
زراره : فدايت شوم ، مگر لشكر سفيانى او را نمى كشد؟
امام صادق : نه بلكه لشكر آل ابى فلان ، او را مى كشند، آن لشكر وارد مدينه مى شودو آن جوان را دستگير كرده و مى كشند، وقتى كه آن جوان را از ظلم و طغيان كشتند، مهلتظالمان به سر آيد، در اين وقت به اميد فرج (قائم عليه السلام ) باش كه انشاء اللهظهور مى كند. ⁽³⁸²⁾

اصبغ بن نباته مى گويد: به حضور امير مؤ منان على (ع ) آمدم ، ديدم غرق در فكر وانديشه است و در زمين خط مى كشد، پرسيدم :
(اى امير مؤ منان ! چرا تو را اينگونه در فكر و انديشه مى نگرم ، كه به زمين مىنگرى و آن را خط مى كشى ؟ آيا به (رهبرى ) در زمين ، اشتياق يافته اى ؟
امام على : نه به خدا سوگند، هرگز حتى يك روز نبوده كه من شيفته خلافت يا دنيا گردم، بلكه درباره مولودى كه يازدهمين فرزند من است (يعنى درباره حضرت مهدى عليهالسلام ) فكر مى كردم ، درباره همان مهدى (ع ) كه سراسر زمين را همانگونه كه پر ازظلم و جور شده ، پر از عدل و داد مى كند، براى او غيبت و سرگردانى وجود دارد، بعضىدر اين راستا گمراه گردند، و بعضى راه هدايت را شناخته و مى پيمايند.
اصبغ بن نباته : اى امير مؤ منان ! غايب بودن آن حضرت ، و سرگردانى تا چه حد است ؟
امام على : طول غيبت ، شش روز يا شش ماه ، يا ششسال است (واحد هر دوره ، شش مرحله است ، و خداوند پس از آن شش مرحله ، آن حضرت راآشكار مى كند).
اصبغ بن نباته : آيا اين (غيبت و سرگردانى ) واقع شدنى است ؟
امام على : آرى ، اين موضوع مسلم است و انجام شدنى است ، ولى اى اصبغ ! تو كجا و اينامر كجا؟ (يعنى تو شايسته هماهنگى و همسوئى با چنان رهبرى مهم را ندارى ) آنها (كهغيبت را درك كرده و در اين راه استوارند) نيكان اين امت همراه نيكان اين عترت (خاندانرسول اكرم - ص ) هستند
اصبغ بن نباته : بعد از آن چه مى شود؟
امام على : بعد از آن ، هر چه خدا بخواهد، انجام مى شود، زيرا براى خدا مقدرات وارده ها ونتيجه ها و پايانها است .⁽³⁸³⁾

جمعى كه در محضر امام صادق (ع ) در خانه آن حضرت (در مدينه ) بودند، (سخن از غيبتحضرت قائم (عج ) به ميان آمد) مفضل بن عمر (يكى از شاگردان برجسته امام صادقعليه السلام ) مى گويد: در اين هنگام به حضور امام صادق ع رفتم ، شنيدم مى فرمود:
(سوگند به خدا صاحب الامر (امام قائم عليه السلام ) از ميان شما غايب گردد، و آنچنانرد پاى او گم شود كه بعضى گويند: او مرد، و به هلاكت رسيد، و در فلان پرتگاهسقوط كرد و شما مانند كشتى درگير در برابر امواج دريا، پريشان و واژگون مىگرديد، و در اين شرائط سخت كسى از شما نجات نيابد، مگر كسى كه از او پيمانگرفته و ايمان را در جاى جاى دلش ‍ استوار نموده ، و با روحى از جانب خود، نيرومندكرده است .
آنگاه فرمود: (همانا دوازده پرچم مشتبه ، بر افراشته گردد (و مردم مسلمان به چنديندسته حتى تا 12 دسته در آيند) كه روشن نيست از پرچمها، پرچم حق است ) (حق وباطل در ميان هم اشتباه مى گردد).
مفضل وقتى كه اين سخن را شنيد، منقلب شد و بى اختيار گريه كرد.
امام صادق : به مفضل رو كرد و فرمود: (چرا گريه مى كنى ؟)
مفضل : قربانت گردم ، چگونه گريه نكنيم كه مى فرمائى : مسلمانان داراى دوازده پرچممختلف و مشبه مى شوند، كه پرچم حق از باطل شناخته نگردد.
امام صادق (ع ) به نور خورشيد كه از سوراخ اطاق وارد اطاق شده بود نگاه كرد و بهحاضران و به مفضل فرمود: (آيا اين تابش خورشيد، آشكار است ؟)
مفضل : آرى .
امام صادق : (امرنا ابين من هذه الشمس : راه و خط و پرچم ما، روشنتر و آشكارتر از اينخورشيد است ).⁽³⁸⁴⁾

ابو حمزه مى گويد: به حضور امام صادق (ع ) و عرض كردم : آيا صاحب الامر (قائمآل محمد) شما هستيد؟
امام صادق : نه .
ابو حمزه : آيا پسر شما است ؟
امام صادق : نه .
ابو حمزه : آيا پسر پسر شما است ؟
امام صادق : نه .
ابو حمزه : آيا پسر پسر پسر شما است ؟
امام صادق : نه .
ابو حمزه : او كيست ؟
امام صادق : او همان كسى است كه سراسر زمين را همانگونه كه پر از ظلم و جور شده ،پر از عدل و داد كند، او در عصر فترت (نبودن امامان معصوم ) بيايد، چنانكهرسول خدا(ص ) در زمان نبودن رسولان ، آمد.⁽³⁸⁵⁾

جمعى از شاگردان و اصحاب امام صادق (ع ) در محضرش به گرد هم آمده بودند، و سخناز ظهور و خروج امام قائم (عج ) مى گفتند، امام صادق (ع ) سخن آنها را مى شنيد، تا اينكهآن حضرت به آنها رو كرد و فرمود:
(كجائيد شما؟ هيهات ، هيهات ، سوگند به خدا آنچه كه شما به سوى او چشم مى كشيد(و در انتظارش هستيد) نمى آيد (و نهضت جهانى تحت پرچم او تحقق نمى يابد) مگر اينكهغربال شويد، نه به خدا آنچه به سويش ‍ چشم دوخته ايد، واقع نمى شود مگر اينكهزير و رو و برسى شويد، نه به خدا، آنچه چشم به سويش افكنده ايد، پديدار نمىشود مگر اينكه ، جدا شويد (و طرفداران ، حق وباطل ، مشخص گردند) نه به خدا آنچه به سويش ‍ چشم كشيده ايد
نمى آيد مگر بعد از نوميدى ، نه به خدا آنچه به جانبش چشم گشوده ايد نمى آيد مگروقتى كه شقاوت به شقاوتمند، و سعادت به سعادتمند برسد). ⁽³⁸⁶⁾
ابو بصير به امام صادق (ع ) عرض كرد: (آيا به عقيده شما من حضرت قائم (عج ) رادرك مى كنم ؟)
امام صادق (ع ) در پاسخ فرمود: (ابو بصير! مگر تو امامت را نمى شناسى ؟
ابو بصير: چرا، سوگند به خدا، امام من شما هستيد، و در اين هنگام دست حضرت را گرفت.
امام صادق : اى ابو بصير! به خدا از اينكه در خيمه حضرت قائم (عج ) بر شمشيرت(براى جانبازى در راه او) تكيه نكرده اى ، باكى نداشته باشد ⁽³⁸⁷⁾ (زيرا تو كهامام خود را شناختهاى و در خط او حركت مى كنى و همواره در انتظار فرمان او بسر مى برى، ثواب آن مانند آن است كه امامت ظهور كرده ، و تو پا در ركاب ، آماده يارى به او هستى )

ابو سعيد غانم هندى مى گويد: در كشمير هند دوستانى داشتم كه ازرجال كشور، در اطراف شاه آنجا بودند، آنهاچهل نفر بودند كه همه آنها كتابهاى آسمانى : تورات ،انجيل ، زبور و صحف ابراهيم (ع ) را مطالعه مى نمودند، من و آنها مبلّغ دين (مطابق اديانگذشته ) بوديم و بين مردم قضاوت مى كرديم ، و دربارهحلال و حرام فتوا مى داديم ، حتى خود شاه و مردم ديگر، در اين امور به ما مراجعه مىكردند.
روزى بين ما سخن از پيامبر(ص ) به ميان آمد، به اين نتيجه رسيديم كه نام پيامبر اسلام(ص ) در كتابهاى آسمانى هست ، ولى ما از وضع او بى اطلاع هستيم ⁽³⁸⁸⁾ لازم استبه جستجوى او بپردازيم ، و اطلاعاتى درآيم مورد كسب كنيم ، همه دوستان به اتفاق ،راى دادند كه من ، اين مساءله مهم را پى گيرى كنم .
ابو سعيد هندى مى گويد: از كشمير بيرون آمدم ،پول بسيار برداشتم ، دوازده ماه به سياحت و سفر و جستجو پرداختم ،
تا نزديك كابل (پايتخت افغانستان فعلى ) رسيدم ، عده اى از تركهاى آن سامان ، سرراه مرا گرفتند، و پولهايم را ربودند و مرا آن چنان كتك زدند كه چند جاى بدنم زخمىشد، سپس مرا به شهر كابل بردند، وقتى كه شاهكابل از جريان من آگاه شد، مرا به شهر بلخ فرستاد، و گزارش كار مرا بهفرمانرواى بلخ به نام (داود بن عباس بن ابى اسود) دادند، گزارش اين بود كه :(اين شخص به نام سعيد غانم هندى ، براى جستجوى دين و پيامبر اسلام (ص )، از هندبيرون آمده و زبان فارسى را آموخته و با فقهاء و علما مناظره و بحثها كرده است .)
داود بن عباس ، مرا به مجلس خود احضار كرد، و دانشمندان را جمع كرد تا با من مباحثهكنند.
من به آنها گفتم : (من به انگيزه جستجوى پيامبر اسلام ، از وطن خود بيرون آمده ام ،پيامبرى كه نامش را در كتابهاى آسمانى پيامبران ديده ام .
دانشمندان : او كيست و جه نام دارد؟
ابو سعيد: او محمد(ص ) نام دارد.
دانشمندان : او پيامبر ما است كه تو در جستجوى او هستى .
آنگاه ابو سعيد شرايع و احكام پيامبر اسلام (ص ) را از آنها پرسيد، و آنها او را بهاحكام و شرايع اسلام آگاه كردند.
آنگه ابو سعيد به آن دانشمندان رو كرد و گفت : (من مى دانم كه محمد(ص ) پيامبر خدااست ، ولى نمى دانم كه آيا او،
همين فردى است كه شما او را معرفى مى كنيد يا نه ؟ از شما تقاضا دارممحل او را به من نشان دهيد، تا نزدش بروم ، و از نشانه ها و دليلهائى كه مى دانم از اوبپرسم ، اگر همان شخص بود، كه به مقصود رسيده ام و به او ايمان مى آورم .دانشمندان : او وفات كرده است .
ابو سعيد: جانشين و وصى او كيست ؟
دانشمندان : وصى و جانشين او (ابوبكر) است .
ابو سعيد: نام ابوبكر چيست ؟
دانشمندان : نام او عبدالله بن عثمان است ، و او را به قبيله قريش نسبت داده اند.
ابو سعيد: نسبت پيغمبر خود محمد(ص ) را برايم بگوئيد.
دانشمندان نسبت پيامبر(ص ) را گفتند.
ابو سعيد گفت : (اين شخص (پيامبر) آن نيست كه من در جستجويش ‍ هستم ، زيرا جانشينپيامبر اسلام (ص )، برادر دينى او و پسر عموى نسبى او، و شوهر دختر او، و پدرفرزندان (نوادگان ) او است ، و آن پيامبر(ص ) را در سراسر زمين ، نسلى جز ازفرزندان جانشين نمى باشد).
در اين هنگام ، دانشمندان حاضر (كه همه از اهل تسنن بودند) بر سر ابو سعيد فريادكشيدند، و به فرمانرواى بلخ گفتند: اى امير، اين شخص از شرك بيرون آمده و بهسوى كفر رفته و ريختن خونش حلال است .
ابوسعيد: اى مردم ! من داراى دينى هستم كه به آن معتقد مى باشم و تا محكمتر از آن رانيابم ، از آن دست نمى كشم ، من اوصاف اين مرد (پيامبر و مشخصات جانشين او) را دركتابهائى كه بر پيامبران پيشين نازل شده خوانده و ديده ام ، از كشور هند با آن همهعزتى كه در آنجا داشتم ، فقط به خاطر يافتن دين حق بيرون آمده ام ، و چون دربارهپيامبرى كه شما برايم ذكر نموديد، به جستجو پرداختم ديدم او همان پيامبرى است كهنامش (با مشخصات جانشين ) در كتابهاى آسمانى آمده ، ولى با آنكه شما ذكر مى كنيدتطبيق نمى كند، از من دست برداريد.
امير بلخ به دنبال مردى به نام (حسين بن اشكيب ) فرستاد، او حاضر شد، و به اوگفت : با اين مرد هندى (يعنى من ) مباحثه كن .
حسين بن اشكيب به امير گفت : خدا كارت را سامان بخشد، در اين مجلس ‍ دانشمندان و فقهاىبزرگ كه از من داناتر و بيناتر هستند تشريف دارند، من درباره آنها چه بگويم .
امير بلخ : آنچه مى گويم بپذير، و با اين مرد در خلوت مباحثه كن و با او مهربان باش .
ابو سعيد مى گويد: با حسين بن اشكيب ، گفتگو كرديم ، سر انجام او به من گفت :آنكسى كه تو در جستجوى او هستى ، همان پيامبرى است كه اين دانشمندان ، او را به تومعرفى كرده اند، ولى جانشين او، اينگونه كه اينها گفتند نيست ، بلكه وصى و جانشيناو، على بن ابيطالب بن عبدالمطلب (ع ) و شوهر فاطمه (س ) دختر محمد(ص ) و پدر حسنو حسين (ع ) نوادگان محمد(ص ) مى باشد.
ابو سعيد: (الله اكبر، همين است كه من در جستجويش هستم ).
ابو سعيد مى گويد: نزد امير بلخ ، داود بن عباس رفتم ، و گفتم : (اى امير آنچه درجستجويش بودم ، يافتم و من گواهى ميدهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست ، و محمدرسول او است ).
امير بلخ با من خوش رفتارى كرد، و به من احسان نمود و به حسين بن اشكيب گفت : (همدمنيكى براى ابو سعيد باشد).
من نزديك حسين رفتم و با او همدم شدم ، و او تعاليم اسلام را به من آموخت ، به او گفتم :(ما در كتابهاى آسمانى پيامبران پيشين خوانده ايم ، كه محمد(ص ) آخرين پيامبر است ، وبعد از او پيامبرى نخواهد آمد، و مقام رهبرى ، بعد از او مخصوص وصى و وارث و جانشيناو است ، سپس ‍ مخصوص وصىّ پس از وصىّ ديگر، و همواره فرمان خدا (در مورد امررهبرى ) در نسل آنها جريان دارد، تا دنيا به پايان رسد، بنابراين وصىّ وصىّمحمد(ص ) كيست ؟
حسين بن اشكيب : او حسن (ع ) و بعد از او حسين (ع ) فرزندان محمد(ص ) هستند، و همچنانادامه يافت تا اكنون وصى آنها (صاحب الزمان )(ع ) است .
آنگاه حسين بن اشكيب ، آنچه را در مورد امام زمان (ع ) و غيبت او و ستمهاى بنى عباس بود،براى ابو سعيد نقل كرد، و همه چيز را به آگاهى ابو سعيد رسانيد.
ابو سعيد كه يك مسلمان شيعه متعهد شده بود، از آن پس به جستجوى حضرت قائم (ع )پرداخت تا اينكه در اين راستا نيز موفق گردد.
ابو سعيد در جستجوى صاحب الزمان (ع ) بود، به قم آمد و درسال 264 ه -.ق همراه ما (شيعيان ) بود و با آنها به بغداد مسافرت كرد، يكى ازدوستانش از اهل سند كه پيرو كيش سابق ابوسعيد بود، نيز همراه ابو سعيد.
عامرى مى گويد: ابو سعيد به من گفت : (من از اخلاق دوستم خوشم نيامد، از او جدا شدمتا به قريه عباسيه رفتم در آنجا پس از نماز، همچنان درباره آن كسى كه در جستجويشبودم مى انديشيدم ، ناگاه شخصى نزد من آمد و نام هندى مرا ذكر كرد و گفت : آيا توفلانى (ابو سعيد غانم ) هستى ؟)
گفتم : آرى .
گفت : (آقايت تو را دعوت كرده دعوتش را اجابت كن )
ابوسعيد مى گويد: همراه او به راه افتادم ، او همواره مرا از اين كوچه به آن كوچه (درقريه عباسيه در نهر الملك ) مى برد، تا به خانه و باغى رسيد ديدم حضرت در آنجانشسته است ، و به زبان هندى ، به من خوش آمد گفت ، فرمود: حالت چطور است ؟حال فلانى و فلانى كه از آنها جدا شدى چگونه است تا نام چهار نفر (از دوستان هندىمرا) شمرد، و جوياى حال هر يك يك آنها گرديد، و سپس به زبان هندى همه سرگذشتهاى مرا به من خبر داد، آنگاه فرمود: (مى خواستى بااهل قم براى انجام حج به مكه بروى ؟)
عرض كردم : آرى اى مولاى من !
فرمود: امسال با آنها به حج نرو، و مراجعت كن وسال آينده به حج برو، آنگاه كيسه پولى كه همراهش بود نزد من نهاد و فرمود: (اينپولها را خرج كن ، و در بغداد نزد فلانى - نامش را برد - مرو و به او چيزى نگو).
محمد بن محمد عامرى مى گويد: (سپس ابو سعيد هندى به قم آمد، در حالى كه به هدفرسيده بود، سرگذشت خود را براى ما تعريف كرد...).
او سال بعد به حج رفت ، و نيز به خراسان رفت و از خراسان هديه اى براى مافرستاد، و مدتى در خراسان بود و سرانجام در آنجا وفات كرد، خدايش ‍ او را بيامرزد.⁽³⁸⁹⁾