جواب: بايد فوراً خارج شود، و براى خروج از مسجد تيمّم بدل از غسل جنابت مى كند; مگر اين كه زمان خروج كمتر از زمان تيمّم باشد، كه بدون تيمّم فوراً خارج مى شود.

سؤال 750ـ آيا عبور و مرور حائض و جنب، از مقدار توسعه يافته مسجدالحرام و مسجدالنبى جايز است؟

جواب: جايز نيست، و فرقى ميان قسمت قديم و جديد نيست.

سؤال 751ـ منظور از مشقّت يا عُسر و حرج، كه در بعضى ازمسائل به آن اشاره كرده ايد چيست؟ آيا مشقّت و عُسر و حرج شخصى ملاك است، يا نوعى؟

جواب: منظور از عُسر و حرج شخصى است.

سؤال 752ـ آيا قصد باطل كردن عمره، يا قسمتى از مناسك آن (بدون آن كه هنگامِ قصدِ ابطال عمل را ادامه دهد) موجب بطلان آن مى گردد؟

جواب: قصد ابطال موجب بطلان نمى گردد.

سؤال 753ـ غسل احرام، زيارت و مانند آن، تا چه زمانى اعتبار

[ 261 ]

دارد؟ و با چه چيزهايى باطل مى شود؟

جواب: تا يك روز معتبر است; و اگر حدث اصغر از او سر زند، به قصد رجا آن را اعاده مى كند، ولى واجب نيست.

سؤال 754ـ آيا طلب رحمت براى بانيان، حافظان و خدمتكاران مسجدالحرام و مسجدالنّبى، كه زحمات فراوانى را متحمّل مى شوند، جايز است؟

جواب: براى آنها طلب هدايت كنيد.

سؤال 755ـ بعضى از حجّاج سهميّه موادّ خوراكى و مصرفى خود (مانند نوشابه، موز، پرتغال، سيب، پنير، آبميوه، صابون، شامپو و مانند آن را) كه در ايّام سفر مورد استفاده قرار نداده اند، با خود به ايران مى آورند. اين كار چه حكمى دارد؟ آيا استفاده از آن مواد جايز است؟

جواب: در صورتى كه واقعاً جنبه سهميّه داشته باشد مانعى ندارد; ولى اگر فقط جنبه اباحه تصرّف دارد، فقط حق دارند در آنجا مصرف كنند، ولى با خود بردن جايز نيست.

[ 262 ]

سؤال 756ـ انجام حج با مال حرام، يا مال مشتبه به حرام چگونه است؟

جواب: با مال حرام جايز نيست; ولى اگر مال او مشتبه به حرام است، ولى يقين به حرمت آن ندارد، مى تواند آن را صرف حج كند. مشروط بر اين كه از نظر ظاهر محكوم به حلال بودن باشد; يعنى از طريق ظاهراً حلال به دست آورده است.

سؤال 757ـ شك در اعمال عمره چه حكمى دارد؟

جواب: هرگاه پس از شروع در عملى كه بعد از آن است شك كند، اعتنا ننمايد; چه شك در انجام آن داشته باشد، يا شك در صحيح بجا آوردن آن.

[ 263 ]

1ـ استفاده از ماشينهاى سرپوشيده در حال احرام در شبها، يا بين الطّلوعين، يا روزهاى كاملا ابرى، كه سايبان تأثيرى براى حفظ از آفتاب و باران ندارد، جايز است، همچنان كه سوار ماشين سر پوشيده شدن در حال احرام در داخل شهر مكّه مانعى ندارد (خواه در روز باشد، يا در شب)، ولى بهتر است در آن قسمت كه از حرم بيرون است (يعنى آن طرف كه از مسجد تنعيم فراتر مى رود) احتياط كند، ولى با توجّه به اين كه قسمتهاى بعد از تنعيم هم جزء شهر مكّه است، احتياط مذكور واجب نيست.

2ـ اگر بدون اختيار چشم مُحرم به آينه بيفتد، اشكالى ندارد، و بهتر است كه در ايّام احرام حج يا عمره، در اطاق هايى كه افراد مُحرم سكونت دارند، و همچنين در مسير رفت و آمد آنها، مانند

[ 264 ]

داخل آسانسورها، روى آينه ها چيزى بيندازند، كه نگاه غير اختيارى نيز به آن نيفتد.

3ـ احتياط واجب آن است كه مُحرم حشرات (مانند پشه، زنبور، مگس، ملخ و امثال آن را) نكشد; چه روى بدن يا لباس او باشد، يا جاى ديگر، و نيز هيچ جنبنده اى را به قتل نرساند، مگر اين كه مايه آزار او شود، يا حيوان موذى و خطرناكى باشد; (مانند مار و عقرب). و اگر عمداً آنها را بكشد كفّاره دارد، و كفّاره آن مقدارى غذا است; (مثلا يك نان به فقير بدهد)، بنابراين بايد موقع راه رفتن مواظب ملخها و مورچه ها و مانند آن باشد.

4ـ لازم نيست طواف در فاصله بين مقام ابراهيم و خانه كعبه باشد; بلكه در تمام مسجدالحرام طواف جايز است; (به خصوص هنگام ازدحام جمعيّت) ولى در صورت امكان بهتر است از فاصله مزبور تجاوز نكند.

5ـ لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى كعبه باشد; بلكه همين اندازه كه مطابق معمول همه مردم، خانه كعبه را دور بزند كافى است.

6ـ هرگاه جمعيّت طواف كننده به قدرى زياد باشد كه انسان را

[ 265 ]

با فشار و بدون اختيار به پيش ببرد، ضررى براى طواف ندارد، و همين اندازه كه از آغاز نيّت مى كند كه براى طواف به ميان جمعيّت برود كافى است. هر چند مى داند فشار جمعيّت او را به جلو مى برد.

7ـ طواف در طبقه دوّم و پشت بام مسجدالحرام اشكال دارد; ولى كسانى كه مجبور هستند از آنجا طواف كنند طوافشان صحيح است، و نايب گرفتن لازم نيست.

8ـ محلّ نماز طواف واجب، پشت مقام ابراهيم است; ولى اگر ازدحام جمعيّت زياد باشد، مى توان عقب تر نماز خواند. به خصوص، در مواقعى كه جمعيّت طواف كننده به قدرى زياد است كه به پشت مقام ابراهيم مى رسد، در اين صورت نبايد مزاحم طواف كنندگان شد، و اصرار بر خواندن نماز در پشت مقام داشت، و كارهايى كه بعضى از عوام انجام مى دهند، و دستها را زنجير مى كنند، و مزاحم طواف كنندگان مى شوند، صحيح نيست; امّا نماز طواف مستحب را در هر جاى مسجد مى توان خواند.

9ـ خواندن نماز طواف به جماعت اشكال دارد، حتّى به عنوان احتياط، و افراد بايد حمد و سوره را به قدر امكان اصلاح كنند، و خودشان بخوانند.

[ 266 ]

10ـ سعى صفا و مروه در طبقه بالا جايز نيست; مگر اين كه ازدحام به قدرى زياد باشد كه سعى در طبقه پايين مشقّت شديد داشته باشد.

11ـ هنگام سعى صفاو مروه كافى است مقدارى از سربالايى صفا و مروه را طى كند، و لازم نيست به قسمت لخت كوه برسد، و پاى خود را به آن بچسباند. زيرا سربالايى مفروش در صفا و مروه جزء كوه است.

12ـ نشستن در حال طواف واجب، براى رفع خستگى مانعى ندارد; ولى احتياط آن است كه موالات عرفى به هم نخورد، يعنى فاصله زياد نشود; امّا نشستن در حال سعى، براى رفع خستگى و مانند آن به هر مقدار مانعى ندارد; خواه در صفا باشد، يا در مروه، يا در ميان آن دو.

13ـ بهتر است هنگام ازدحام جمعيّت، طواف متسحبى را ترك كرد، و محلّ طواف را براى كسانى كه طواف واجب مى كنند آزاد گذاشت.

14ـ نماز خواندن با اهل سنّت و شركت در جماعات آنها در ايّام حج و مانند آن، براى حفظ وحدت مسلمين از مستحبّات مؤكّد

[ 267 ]

و موجب تقويت صفوف در برابر دشمنان است، و در روايات معصومين(عليهم السلام) تأكيدات فراونى درباره آن شده است، و چنين نمازى كفايت از نماز واجب مى كند، و اعاده آن لازم نيست.

15ـ حُجّاج محترم مى توانند در مسأله وقت نماز و مانند آن از آنها پيروى نمايند، و با آنها نماز بخوانند، و براى سجده اگر بتوانند، روى سنگهاى كف مسجد سجده نمايند (زيرا سجده بر تمام آن سنگها جايز است) و اگر نتوانند، روى فرش سجده مى كنند، و لازم نيست دست بسته نماز بخوانند، يا بعد از حمد آمين بگويند.

16ـ كسانى كه به هنگام افطار روزه در مسجدالحرام يا ساير مساجد آنان حضور دارند، هرگاه به آنها اصرار بر افطار كنند، مانعى ندارد همزمان با اهل سنت افطار نمايند، و روزه آنها صحيح است.

17ـ استفاده از بادبزن، يا حصيرهاى بدون نخ، يا حصيرهاى معمولى كه نخ نازكى دارد، براى سجده كردن در همه حال جايز است، و لزومى ندارد از مهر استفاده شود كه مخالفان به خاطر تبليغات نادرست روى آن حسّاسيّت دارند. بلكه استفاده از مهر در بعضى از مواقع ـ كه باعث بدبينى و اعتراض مى شود ـ اشكال دارد.

[ 268 ]

18ـ نايب و اجير بايد اعمال حج را مطابق اجتهاد يا تقليد خودش بجا آورد، نه اجتهاد يا تقليد شخصى كه براى او نيابت مى كند.

19ـ زوّار خانه خدا مخيّرند نماز خود را در مسجدالحرام و مسجدالنّبى، بلكه در همه شهر مكّه و مدينه، تمام يا قصر بخوانند، و نماز تمام افضل است، و فرقى ميان مكّه و مدينه قديم و جديد نيست.

20ـ مسافر مى تواند براى گرفتن حاجت سه روز در مدينه روزه مستحبّى بگيرد; (هر چند قصد ده روز نكند) و احتياط لازم آن است كه روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه را انتخاب كند.

21ـ احرام بستن از تمام آنچه امروز جزء مسجد شجره است جايز مى باشد، حتّى از كنار مسجد شجره نيز مى توان احرام بست.

22ـ حاجيان شيعه و پيروان مكتب اهلبيت(عليهم السلام) نبايد در ايّام حج و مانند آن، نماز جماعت جداگانه به طور گروهى در كاروانها يا مسجدالحرام يا مسجدالنّبى، تشكيل بدهند، و چنين نماز جماعتى خالى از اشكال نيست، مگر اين كه نماز چند نفرى باشد.

23ـ زوّار خانه خدا بايد از تمام كارهايى كه موجب وهن

[ 269 ]

مذهب است اجتناب ورزند; مانند:

الف) بازگشت از مسجدالحرام و مسجدالنّبى و صفوف جماعت، هنگام اذان يا نزديك اذان.

ب) پرداختن به خريد و فروش در بازارها و خيابانها، يا بازگشتن با اجناس خريدارى شده به سمت كاروانها در چنان ساعاتى; بلكه اين كارها را كنار بگذارند، و به جماعت بپيوندند.

ج) اجتماع پشت ديوار بقيع براى زيارت قبور معصومين(عليهم السلام)، هنگام نماز جماعت.

د) پوشيدن لباسهاى نامناسب كه مايه وهن در انظار عموم است.

هـ ) برخورد خشونت آميز در سخن يا رفتار با ساير زوّارخانه خدا، يا ساكنان مكّه و مدينه.

خلاصه پيروان مكتب اهل البيت(عليهم السلام) بايد چنان رفتار كنند كه همه احساس نمايند آنها به بركت پيروى از اهلبيت(عليهم السلام)از تربيت بالايى برخوردارند، و هيچ گونه بهانه اى به دست مخالفان ندهند كه اين كار اجر و ثواب حجّ آنها را انشاء الله مضاعف مى سازد.

[ 270 ]

در روايات اسلامى، و كلمات فقهاى عظام (رضوان اللّه تعالى عليهم) آداب و مستحبّات بسيارى براى هر يك از اعمال «عمره» ذكر شده كه قسمت قابل توجّهى از آن را عيناً در اينجا مى آوريم، ولى از آنجا كه بعضى از آنها دليل كافى ندارد (و ما اصلِ تسامحِ در ادلّه سنن و مستحبّات را صحيح نمى دانيم) بهتر است همه را به قصد «رجاء»، يعنى به اميد اين كه مطلوب شرع مقدّس و داراى ثواب باشد، به جا آورد.

«نكته مهمّ ديگر» اين كه انجام بعضى از اين مستحبّات در زمان ما، و در آن انبوه جمعيّت، براى بسيارى از مردم غير ممكن است; بنابراين آنچه را ممكن است انجام مى دهند، و آنچه را نمى توان انجام داد اگر مورد علاقه حاجى باشد و نيّت انجام آن را،

[ 271 ]

در صورت امكان داشته باشد، طبق روايات معصومين(عليهم السلام) خداوند مطابق نيّتش به او پاداش خواهد داد.

كسى كه قصد سفر مكّه، يا سفر ديگرى دارد، مستحبّ است امور زير را انجام دهد:

1ـ از خداوند متعال طلب خير كند.

2ـ وصيّت بنمايد.

3ـ صدقه دهد، تا به آن صدقه سلامت خود را خريدارى نمايد.

4ـ هنگامى كه براى مسافرت مهيّا مى شود، در خانه خود چهار ركعت نماز به جا آورد. در هر ركعت سوره حمد، و توحيد (قل هو اللّه) را بخواند، و بگويد:

«اللَّهُمَّ إنّي أتَقَرَّبُ إلَيْكَ بِهِنَّ، فَاجْعَلْهُنَّ خَليفَتي في أهْلِي وَ مَالي».

5ـ بر در خانه خود ايستاده، و سه مرتبه از پيش رو، و از طرف راست، و طرف چپ، سوره حمد، و به همين ترتيب سه مرتبه آية الكرسى را بخواند، سپس بگويد:

[ 272 ]

«اَللَّهُمَّ احفَظْنى وَ احْفَظْ مَا مَعِىَ، وَ سَلِّمْني وَ سَلِّم مَا مَعِىَ، وَ بَلِّغْني وَ بَلِّغْ مَا مَعِىَ، بِبَلاغِكَ الحَسَنِ الجَميلِ».

مستحبّات احرام چند چيز است:

1- قبلاً بدن خود را پاكيزه نموده، و ناخن و شارِب (سبيل) خود را بگيرد، و موى زير بغل و اطراف عورت را زايل كند.

2- كسى كه قصد عمره مفرده دارد پيش از يك ماه، موى سر و ريش را رها كند، و بعضى از فقها قائل به وجوب آن شده اند، و اين قول هر چند ضعيف است، ولى موافق احتياط مى باشد.

3- پيش از احرام در ميقات غسل احرام كند، و اين غسل از زن حائض و زنى كه وضع حمل كرده نيز صحيح است، و تقديم اين غسل، به خصوص در صورتى كه خوف آن باشد كه در ميقات آب يافت نشود، جايز است، و در صورت تقديم، اگر در ميقات آب يافت شد مستحبّ است غسل را اعاده بنمايد، و هر گاه مكلّف پس از انجام غسل احرام لباسى بپوشد، يا چيزى بخورد كه بر محرم حرام است، تكرار غسل مستحبّ است، و اگر در روز غسل نمايد، آن

[ 273 ]

غسل تا آخر شب آينده كفايت مى كند. همچنين اگر در شب غسل كند، تا آخر روز آينده كافى است; ولى اگر بعد از غسل و پيش از احرام وضوى او باطل شد، غسل را اعاده نمايد.

4- هنگام پوشيدن دو جامه احرام بگويد:

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي رَزَقَني مَا اُواري بِه عَوْرَتِي، و اُؤَدِّي فيهِ فَرْضي، وَ أعْبُدُ فيهِ رَبِّي، و اَنْتَهي فيهِ إلى مَا اَمَرَنِي. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي قَصَدْتُهُ فَبَلَّغَني، و أرَدْتُهُ فَاُعانَني، وَ قَبِلَني وَ لَمْ يَقْطَعْ بي، وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ فَسَلَّمَني. فَهُوَ حِصْني وَ كَهْفِي و حِرْزي وَ ظَهْري وَ مَلاذي وَ رَجائي وَ مَنجاي و ذُخري وَ عُدَّتى في شِدَّتي وَ رَخائي».

5- دو حوله احرام از جنس پنبه باشد.

6- احرام را به ترتيب زير ببندد:

در صورت امكان بعد از نماز ظهر، و اگر ممكن نبود، پس از نماز واجب ديگر، و چنانچه آن هم امكان پذير نبود، بعد از شش يا دو ركعت نماز نافله، كه در ركعت اوّل پس از حمد سوره توحيد، و در ركعت دوم سوره قل يا ايّها الكافرون را بخواند، و شش ركعت افضل است، و پس از نماز، حمد و ثناى إلهى به جا آورد، و بر

[ 274 ]

پيغمبر و آل او صلوات بفرستد; آنگاه بگويد:

«اللَّهُمَّ إنَّي أسألُكَ أنْ تَجْعَلَني مِمَّنِ اسْتَجابَ لَكَ، وَ آمَنَ بِوَعْدِكَ، وَ اتَّبَعَ أمْرَكَ، فإنَّي عَبْدُكَ وَ في قَبْضَتِكَ، لا أوُقى إلاَّ مَا وَقَيْتَ، وَ لا آخُذُ إلاّ مَا أعْطَيْتَ، وَ قَدْ ذكَرْتَ الْحَجَّ فَأسْاَلُكَ أنْ تَعْزِمَ لي عَليهِ عَلى كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَليهِ وَ آلِهِ، و تُقَوِّيَني عَلى مَا ضَعُفْتُ، وَ تُسَلِّمَ لي مَناسِكي في يُسر مِنْكَ وَ عافِيَة، وَ اجْعَلْني مِن وَفْدِكَ الَّذي رَضِيْتَ وَ ارْتَضَيْتَ، وَ سَمَّيْتَ وَ كَتَبْتَ. اللّهُمَّ إنَّي خَرَجْتُ مِنْ شُقَّة بَعيدة، وَ أنْفَقْتُ مالي إبْتِغاءَ مَرْضاتِكَ. اللّهُمَّ فَتَمِّمْ لي حَجَّتي وَ عُمْرَتي. اللّهُمَّ إنّي اُرِيدُ الَّتمَتُّعَ بِالعُمرَةِ إلى الحَجِّ، عَلى كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ، صَلَواتُكَ عَلَيهِ وَ آلِهِ، فَإن عَرَضَ لي عارِضٌ يَحْبِسُني فَخَلِّني حَيثُ حَبَسْتَني، بِقَدَرِكَ الَّذي قَدَّرْتَ عَلَىّ. اللّهُمَّ إنْ لَمْ تَكُنْ حِجَّةً فَعُمرَةً اُحَرِّمُ لَكَ شَعْري وَ بَشَري وَ لَحْمي وَ دَمي وَ عِظِامي وَ مُخِّي وَ عَصَبِي مِنِ النِّساءِ وَ الثِّيابِ وَ الطّيبِ، أبْتَغي بِذلِكَ وَجْهَكَ وَ الدّارَ الآخِرَةَ».

7- نيّت احرام را بر زبان جارى كند، و تنها به نيّت قلبى قناعت نكند، و براى مردان مستحبّ است تلبيه را بلند بگويند.

[ 275 ]

8- سابقاً گفتيم كه تلبيه واجب، كه احرام به آن حاصل مى شود، بنا بر احتياط چنين است:

«لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيكَ، إنَّ الحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ المُـلْكَ، لا شَرِيكَ لَكَ».

و مستحبّ است پس از آن بگويد:

«لَبَّيْكَ ذَا الْمـَعارِجِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعِياً اِلى دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ اَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَاالْجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ اِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغْني وَ يُفْتَقَرُ اِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْعُوباً وَ مَرْهُوباً اِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ اِلهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا النَّعْمآءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَميلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشّافَ الْكُرَبِ العِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا كَرِيمُ لَبَّيْكَ».

9- تلبيه ها را در حال احرام، و در موارد زير تكرار كند:

الف) هنگام برخواستن از خواب، ب) بعد از هر نماز واجب و مستحب، ج) وقت رسيدن به زوّار ديگر كه سواره هستند، د) هنگام بالا رفتن از بلندى، يا سرازير شدن از آن، هـ) وقت سوار شدن يا پياده شدن، و) در اوقات سحر تلبيه بسيار بگويد.

[ 276 ]

10ـ زنان حائض و نفساء (زنى كه وضع حمل كرده) نيز اين تلبيه ها را بگويند.

شخصى كه عمره به جا مى آورد تلبيه گفتن او در عمره مستمر خواهد بود تا خانه هاى مكّه را ببيند، و پس از آن قطع خواهد شد.

مكروهات احرام چند چيز است:

1- احرام در احرامى مشكى، و احتياط ترك آن است، و بهتر احرام در جامه سفيد است.

2- احرام بستن در جامه چركين، و اگر لباس احرام كثيف شود بهتر است مكلّف مادام كه در حال احرام است آن را نشويد; ولى مى تواند تبديل كند.

3- احرام بستن در جامه راه راه.

4- استعمال حنا پيش از احرام.

1- براى تواضع و فروتنى در برابر خداوند متعال پا برهنه شده، و كفشهاى خود را در دست گرفته، داخل حرم شود. اين عمل ثواب

[ 277 ]

زيادى دارد.

2- هنگام دخول حرم اين دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ اِنَّكَ قُلْتَ في كِتابِكَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: (وَ اَذِّنْ في النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِر يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيق)اَللّهُمَّ اِنِّي اَرْجُوا اَنْ أكُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوَتَكَ، وَ قَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّة بَعِيدَة وَ فَجٍّ عَمِيق، سامِعاً لِنِدآئِكَ، وَ مُسْتَجِيباً لَكَ، مُطِيعاً لاَِمْرِكَ، وَ كُلُّ ذلِكَ بِفَضْلِكَ عَلَىَّ وَ اِحْسانِكَ اِلَىَّ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَى ما وَفَّقْتَني لَهُ، اَبْتَغي بِذلِكَ الزُّلْفَةَ عِنْدكَ، وَ الْقُرْبَةَ اِلَيْكَ، وَ الْمَنْزِلَةَ لَدَيْكَ، وَ الْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبي، وَ التَّوْبَةَ عَلَىَّ مِنْها بِمَنِّكَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ حَرِّمْ بَدَني عَلَى النّارِ، وَ امِنِّي مِنْ عَذابِكَ وَ عِقابِكَ، بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ».

1ـ براى دخول به مكّه معظّمه غسل كردن مستحبّ است.

2ـ هنگام ورود به مكّه، با حالت تواضع وارد شود.

[ 278 ]

3ـ مستحبّ است براى دخول به مسجدالحرام غسل نمايد.

4ـ مستحبّ است با پاى برهنه و با حالت سكينه و وقار وارد شود.

5ـ بهتر است از باب السّلام كه محاذى باب بنى شيبه سابق است وارد شده، و جلوى در مسجد الحرام ايستاده، و بگويد:

«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ، بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ ما شآءَ اللّهُ، اَلسَّلامُ عَلى اَنْبِيآءِ اللّهِ وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى رَسُولِ اللّهِ، صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى اِبْراهِيمَ خَليلِ اللّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ».

6ـ سپس داخل مسجدالحرام شود، و رو به كعبه دستها را بلند نموده، بگويد:

«اَللّهُمَّ إِنّي اَسْأَلُكَ فِي مَقامي هذا، وَ في اَوَّلِ مَناسِكي اَنْ تَقْبَلَ تَوْبَتي، وَ اَنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتي، وَ اَنْ تَضَعَ عَنِّي وِزْرِي. اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي بَلَّغَنِي بَيْتَهُ الْحَرامَ. اَللّهُمَّ إِنِّي اَشْهَدُ اَنَّ هذا بَيْتُكَ الْحَرامُ الَّذِي جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنّاسِ، وَ اَمْناً مُبارَكاً، وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ. اَللّهُمَّ إنّى عَبْدُكَ، وَ الْبَلَدَ بَلَدُكَ، وَ الْبَيْتَ بَيْتُكَ، جِئْتُ اَطْلُبُ رَحْمَتَكَ، وَ اَؤُمُّ طاعَتَكَ، مُطِيعاً لاَِمْرِكَ، راضِياً بِقَدَرِكَ،

[ 279 ]

اَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْفَقِيرِ اِلَيْكَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِكَ. اَللّهُمَّ افْتَحْ لي اَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَ اسْتَعْمِلْني بِطاعَتِكَ وَ مَرْضاتِكَ».

و در روايت ديگر آمده كه بر در مسجد چنين بگويد:

«بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ، وَ مِنَ اللّهِ وَ اِلَى اللّهِ وَ ما شآءَ اللّهُ، وَ عَلى مِلَّةِ رَسُولِ اللّهِ، صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ خَيْرُ الاَْسْمآءِ لِلّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ السَّلامُ عَلى رَسُولِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلى اَنْبِيآءِ اللّهِ وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى خَلِيلِ الرَّحْمنِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصّالِحينَ.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ بارِكْ عَلى مُحمد و آلِ مُحمد، وَ ارْحَم مُحمداً و آلَ مُحَمَّد، كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ على إبْراهِيمَ وَ آلِ إبْراهِيمَ، إنَّكَ حَميدٌ مَجِيدٌ.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى إبْراهِيمَ خَلِيلِكَ، وَ عَلى أَنْبِيآءِكَ وَ رُسُلِكَ، وَ سَلِّمْ عَلَيْهِمْ، وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.

اَللّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَ اسْتَعْمِلْني فِي طاعَتِكَ وَ

[ 280 ]