شیء شناخته شد ، حمل ذاتيات آن شیء بر او بديهی است ، نيازمند به دليل
نيست و حال آنكه هيچ ماهيتی نيست كه وجود داشتن آن بديهی باشد ( 1 ) .
| و لانفكاك منه فی التعقل |
| و لاتحاد الكل و التسلسل |
و به دليل انفكاك وجود از ماهيت در تعقل و به دليل لزوم يكی شدن همه
ماهيات و لزوم تسلسل
شرح : در اين بيت نيز دو برهان بر مدعا آورده شده است :
1 - اگر وجود عين ماهيت يا جزء ماهيت میبود تصور وجود از تصور ماهيت
منفك نمیشد . هر گاه ماهيت را تصور میكرديم وجود نيز تصور شده
پاورقی :
1 - اينجا ممكن است اين شبهه پيش آيد كه فقط ماهيتهای معقوله نيازمند
به اثبات وجود میباشند ، از قبيل عقل ، هيولای أولی ، زمان و غيره . اما
ماهيات محسوسه از قبيل انسان و درخت و سفيدی و غيره بديهی الوجودند .
جواب اين است : اولا برای اثبات مدعا كافی است كه بعضی ماهيات بديهی
الوجود نباشند ، زيرا اگر وجود عين ماهيات يا جزء ماهيات بود همه
ماهيات بلا استثنا بديهی الوجود بودند . ثانيا فرق است بين بديهی الوجود
و بين به اصطلاح محسوس الوجود . ماهيت آنگاه بديهی الوجود است كه از
نظر عقل ، نفس تصور آن ماهيت كافی باشد برای تصديق به وجود آن ماهيت ،
و بدون شك ماهيات محسوسه چنين نيستند ، در ماهيات محسوسه آنچه صورت
حسی را تشكيل میدهد ماهيت است ، مفهوم وجود مفهوم حسی نيست . همانطور
كه محققين حكما گفتهاند تصديق بوجود محسوس در خارج به كمك يك برهان
خفی صورت میگيرد پس حتی وجود ماهيات محسوسه نيز به كمك برهان اثبات
میشود . اين مطلب نيازمند به شرح و تفسير بيشتری است كه اينجا گنجايش
آن را ندارد .
