طور كلی دانشمندان عاليقدر مقيم بغداد بيشتر مسيحيان بودند كه از عراق وساير نقاط برای استخدام در دستگاه خلفا به بغداد میآمدند . دانشمندانمسلمان غالبا در خارج از بغداد ظهور كردند . به خصوص موقعی كه مملكتهایكوچك اسلامی پديد آمد و فرمانروايان آن ممالك به تقليد خلفا در ترويجعلم و ادب كوشش نمودند و دانشمندان را به مراكز فرماندهی خود : قاهره ،غزنين ، دمشق ، نيشابور ، استخر و غيره دعوت كردند نتيجه اين شد كه رازیازری ، ابن سينا از بخارا ( تركستان ) بيرونی از بيرون ( سند ) ابن جليلگياهشناس ، ابن باجه فيلسوف ، ابن زهره پزشك و خاندان وی و ابن رشدفيلسوف و ابن روميه گياهشناس از اندلس برخاستند ( 1 ) . پس سلول اول علوم و فرهنگ اسلامی در مدينه به وجود آمد و نخستيننقطهای كه اين بذر در آنجا پاشيده شد شهر مدينه بود . نخستين موضوع اما اينكه نخستين موضوعی كه توجه مسلمين را جلب كرد و حركت علمیمسلمين از آن شروع شد چه بود ؟ نقطه آغاز قرآن است مسلمانان علوم خويش را از تحقيق و جستجو در معانیو مفاهيم آيات قرآن و سپس حديث آغاز كردند و لهذا نخستين شهری كه جنبوجوش علمی در آن پيدا شد مدينه بود ، و نخستين مراكز علمی مسلمين مساجدبود و نخستين موضوعات علمی آنان مسائل مربوط به قرآن و سنت ، و نخستينمعلم شخص رسول اكرم است علم قرائت ، تفسير ، كلام ، حديث ، رجال ،لغت ، نحو ، صرف ، بلاغت و تاريخ و سيره كه جزء نخستين علوم اسلامی استبه خاطر قرآن و سنت به وجود آمد ادوارد براون میگويد :پاورقی : ( 1 ) همان مدرك ، صفحه . 257 |