اقـول فـى جـمـع المـال و البخل على نفسه و انفاقه فىسـبـيل الله تعالى كما قال تعالى فى كتابه : و لا يحسبنالذيـن يـبـخـلون بـمـا اتـيـهـم الله مـن فـضـله هـو خـيـرا لهمبـل هـو شـر لهـم سـيـطـوقـون مـا بـخـلوا بـه يـوم القـيـمه.(181) مـى گـويـم : در جـمـع مـال و بـخل نمودن بر خودش و انفاقكـردن در راه هـمـچـنـان اسـت كـه خـداىمـتـعـال در كتاب كريم خود فرموده : و گمان مبر كسانى كهبـخـل مـى كـنـنـد از آنـچـه خـداونـد مـتـعـال ازفـضـل خود به آنها مرحمت فرموده آن براى آنها خوب است ،بـلكـه آن شر است براى آنها. به زودى در روز قيامت آنچهكه از آن بخل مى كردند طوق گردن آنها شود. و فـى الخـبـر عـن النـبـى صـلى الله عـليـه و آلهقـال : يصورالله مال احدكم شجاعا اقرع فيطوق فى حلقهو يـقـول انـا مـالك الذى مـنـعـتنى ان تتصدق بى ثم ينهشهابانيابه فيصيح عند ذلك صياحا عظيما. در خـبـر اسـت كـه پـيـغـمـبـر صـلى الله عليه و آله فرمود:مـال شـما به امر خدا به صورت اژدهايى زهردار مى شود ودر گـردن صـاحـبـش مـى پـيـچـيـد و مـى گـويـد: مـنـممـال تـو كـه مـرا از دادن در راه خـدا مـنـع كردى پس او را بادنـدانـهـايـش نـيش مى زند كه در اين هنگام صيحه و نعره مىزند. ثم عليك يا طالب الجنة و نعيمها بترك حب الدنيا و زينتهالان الله قـد ذمـهـا فـى كـتـابـه العـزيـزفـقـال : مـن كـان يـريـد الحـيـوة الدنـيا و زينتها نوف اليهماعـمـالهـم فـيـهـا و هـم فـيـهـا لا يـبـخسون ، اى لا ينقصون منالمـال و الجـاه اولئك الذيـن ليس لهم فى الاخرة الا النار وحـبـط مـا صـنـعـوا فـيـهـا و بـاطـل ما كانوا يعملون .(182)والاحباط هو ابطال اعمالهم فى الدنيا. پـس بـر تـو بـاد اى طـالب بـهـشت و نعمتهاى آن به ترككـردن دوسـتى دنيا و زينتهاى آن ؛ براى آن كه خدا در كتابعـزيـزش در مـذمـت آن كسى كه اراده كند زندگى دنيا و زينتهـاى آن را فـرمـوده : نـتـيـجه اعمال و عبادات آنها را به نحووافى و كامل در دنيا به آنها مى دهيم و هيچ نقصانى در آن ازبـابـت مال و رياست براى آنها نيست و براى اينها در آخرتغـيـر از عـذاب و آتـش چـيـز ديـگـر نـيـسـت واعـمـال آنـهـا بـاطـل و حبط مى شود. مراد از (احباط) ايناست كه : اعمالشان باطل گردد. و قال الله تعالى : من كان يريد العاجلة عجلناله فيها مانـشـاء لمـن نـريـد ثـم جـعـلنـا له جـهـنـم يـصـليـهـا مـذمـومـامـدحـورا.(183) و قـال تـعـالى : من كان يريد حرث الاخرةنزدله فى حرثه و من كان يريد حرث الدنيا نوته منها و ماله فـى الاخـرة مـن نـصـيـب .(184) و حـرث الاخـرةهـوالعـمـل للاخـرة الذى يـسـتـحـق بـه العـبـددخول الجنة لان الحرث هو زرع الارض . خـداى متعال فرموده : كسى كه اراده كند دنيا را ما نيز به اودر دنـيـا آنـچـه خـواسـتـه بـاشـيم مى دهيم پس قرار مى دهيمبراى او جهنم را كه در آن انداخته مى شود در حالى كه موردمـذمـت و دور از رحـمت خدا مى باشد. و فرموده است : كسى كهاراده كـنـد كـشت و زرع آخرت را زياد مى كنيم براى او كشت وزرع او را و كـسـى كه اراده كند كشت و زرع دنيا را به او مىدهـيـم بـعـضـى از آن را و نيست براى او در آخرت بهره اى وكـشـت آخـرت آن عملى است كه براى آخرت انجام شود و بندهبـه واسـطـه آن مـسـتـحـق دخـول بـهـشـت گـردد؛ چـون مراد از(حرث ) كشت زمين است . و قال بعض الصالحين شعرا:
و قـال النـبـى صـلى الله عـليـه و آله : اناهـل الجـنـة لا يـنـدمون على شى ء من امور الدنيا الا على ساعةمرت بهم فى الدنيا لم يذكر الله تعالى . پـيـغـمـبـر اكـرم صـلى الله عـليـه و آله فـرمود: به تحقيقاهـل بهشت ندامت و پشيمانى بر چيزى از دنيا ندارند مگر برسـاعـتـى كـه بـر آنـهـا گـذشـتـه در دنـيـا و ذكـر خـداىمتعال نكرده اند. و قـال ايـضـا صـلى الله عليه و آله : ما من يوم يمر الا والبارى عزوجل ينادى عبدى ما انصفتنى اذكرك و تنسى ذكرىو ادعـوك الى عـبـادتـى و تذهب الى غير وارزقك من خزانتى وآمـرك لتـصـدق لوجـهـى فـلا تـطيعنى و افتح عليك ابوابالرزق و استقرضك من مالى فتجبهنى و اذهب عنك البلاء و انتمـعتكف على فعل الخطايا يا بن آدم ما يكون جوابك لى غدا اذااجبتنى . و نـيز پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: هيچ روزى براولاد آدم نـمـى گـذرد مـگـر ايـنـكـه خـداونـدعـزوجـل مـى فـرمـايـد: اى بـنـده مـن ، تـو بـا من به انصافعـمـل نـمـى كـنـى من تو را ياد مى كنم و تو مرا فراموش مىنـمـايـى . و تو را به سوى عبادت خود مى خوانم و تو بهسوى غير من مى روى و روزى مى دهم تو را از خزانه خودم وبـه تـو امـر مـى كـنـم كـه براى رضاى من صدقه دهى پساطـاعـت مـرا نـمـى كـنـى . و درهـاى رزق را بـه روى تـو مـىگـشـايـم و از تـو قـرض مـى خواهم تو مرا منع مى كنى . وبـلاهـا را از تـو دفع مى كنم و تو بر كارهاى خطا و گناهثـابـت مـانـده اى . اى پـسـر آدم چـه جـواب به من مى دهى درفـرداى قـيـامـت در وقـتـى كـه از تـو سـؤال كنم و تو بخواهى جواب دهى ؟. و قـال بـعـض العـلمـاء: يـا اخـى ان المـوتـى لم يـبكوا منالموت لانه محتوم لا بدمنه و انما يبكون من حسره الفوت كيفلا يـتـزودون مـن الاعـمـال الصـالحـه التـى يـسـتـحـقون بهاالدرجات العلى و لانهم ارتجلو من دار لم يتزود و امنها و حلوابـدار لم يـعـمروها فيقولون حينئذ يا حسرتى على ما فرطتفى جنب الله . بـعضى از علماء فرموده اند: اى برادر به درستى كه مردههـا از مـرگ گـريـه نمى كنند؛ چون حتمى است و ناچار از آناسـت و جـز ايـن نـيـسـت كه گريه مى كنند از حسرت آنچه ازعـمر كه از آنها فوت شد و بيهوده از دست دادند كه چگونهبـهـره نـبـردنـد از اعـمـال صـالحه كه به واسطه آن مستحقدرجـات بـالاى بـهشت گردند، و براى اينكه آنها كوچ كردهانـد از خـانـه اى كـه توشه بر نداشتند از آن و وارد شدندبه خانه اى كه آن را معمور و آباد نكردند. پس در اين هنگامفـريـاد آنـهـا بـلنـد مـى شـود كـه چـه بسيار است حسرت وافسوس بر آنچه از دست داديم و كوتاهى كرديم در ذات حقتعالى شاءنه و آنچه به ما امر فرمود. و قـال النـبى صلى الله عليه و آله : ما من ليلة الا و ملكالمـوت يـنـادى يا اهل القبور لمن تغبطون اليوم و قد عاينتمهول المطلع فيقول الموتى انما نغبط المؤ منين فى مساجد هملاءنـهـم يـصـلون و لانـصلى و يؤ تون الزكوة و لا نزكى ويـصـومـون شـهـر رمـضـان و لا نـصـوم و يـتـصـدقـون بـمـافضل عن عيالهم و نحن لا نتصدق و يذكرون الله كثيرا و نحنلا تذكر فوا حسرتاه على ما فاتنا فى دار الدنيا. پـيـغـمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: هيچ شبى نمىگـذرد مـگـر ايـنـكـه مـلك الموت ندا مى كند اى ساكنين قبرهابـراى چـه امـروز غـبـطـه و افـسـوس داريـد وحال آنكه بر شما ظاهر شد هول مطلع ، يعنى ورود در قبر واطـلاع پـيـدا كـردن از آنـچـه در مراحل بعد بايد در آن واقعشويد؟ پس مرده ها مى گويند كه : ما افسوس مى بريم برمـؤ مـنين كه در مساجد خود در دنيا هستند نماز مى گزارند و مانـماز نمى گزاريم ، زكات مى دهند و ما نمى دهيم . روزه مىگيرند و ما نمى گيريم از آنچه از مخارج خود و عائله زيادمـى آورنـد صـدقـه مـى دهـنـد و مـا نـمـى دهيم . و ذكر خدا مىگـويـنـد و مـا نـمـى گـويـيـم پـس چـه بسيار است حسرت وافسوس ما بر آنچه در خانه دنيا از دست ما رفت . و قـال لقـمـان لابـنـه : يـا بنى لو كنت تحب الجنه فانربك يحب الطاعه فاحب ما يحب ليعطيك ما تحب و ان كنت تكرهالنـار فـان ربك يكره المعصيه فاكره ما يكرهه لينجيك مماتـكـرهـه . و اعـلم ان مـن وراء المـوت مـا هـو اعـظـم وادهـىقـال الله تـعـالى فـى مـحـكـم كـتابه : و نفخ فى الصورفصعق من فى السموات و من فى الارض الا من شاء الله ثمنفخ فيه اخرى فاذاهم قيام ينظرون .(185) لقـمـان بـه فـرزنـدش گـفـت : اى پسرم اگر تو بهشت رادوسـت دارى خـداى تو هم اطاعت و عبادت را دوست دارد پس تودوسـت بـدار آنـچـه او دسـت دارد تا عطا كند به تو آنچه رادوست دارى و اگر تو آتش را مكروه و ناخوش دارى خداى توهم گناه و معصيت را مكروه دارد پس مكروه دار آنچه را او مكروهدارد تـا نـجـات دهـد تو را از آنچه كراهت دارى . و بدان بهدرستى كه بعد از مردن چيزهاى عظيم تر و وحشتناكتر هست .خـداى تـعـالى در كـتاب محكمش مى فرمايد: دميده مى شود درصـور پـس مـى ميرد آن كس كه در آسمانها و زمين است و دميدهمـى شـود در آن بـار ديـگـر پس ناگهان ايستاده و نگاه مىكنند. و قـد روث الثـقـات عـن زيـن العـابـديـن عليه السلام انالصـور قـرن عـظـيم له راءس واحد و طرفان و بين الطرفالاسـفـل الذى يـلى الارض الى الطـرف الاعـلى الذى يـلىالسماء مثل ما بين تخوم الارض السابعة الى فوق السماءالسـابـعـة فـيه اثقاب بعدد ارواح الخلائق . وسعة فمه مابـين السماء و الارض و له فى الصور ثلاث نفخات نفخةالفـزع و نـفخة الموت و نفخة البعث . فاذا فنيت ايام الدنياامـرالله عـزوجـل اسـرافـيـل ان ينفخ فيه نفخة الفزع . فاذاراءت الملائكة اسرافيل و قد هبط و معه الصور قالوا قد اذنالله فـى مـوت اهـل السـمـاء و الارض فـهـبـطاسرافيل عند بيت المقدس فيستقبل الكعبة فينفخ فى الصورنفخة الفزع . به تحقيق كسانى كه مورد اطمينان مى باشند از حضرت امامزين العابدين عليه السلام روايت كرده اند كه صور قرنىاسـت بـزرگ از بـراى او سـرى اسـت و دو طـرف . و مـا بـينطـرف پـايـيـن كـه بـه جانب زمين است تا طرف بالا كه بهجـانـب آسـمـان اسـت مـانـند ما بين ته زمين هفتم است تا بالاىآسمان هفتم . در او سوراخهاست به تعداد ارواح همه مخلوقات. وسـعـت دهـنه آن به قدر ما بين آسمان و زمين است و حضرتاسـرافـيـل سـه مـرتـبه در صور مى دمد: يكى نفخه فزع ،ديـگـرى نـفـخـه مـرگ و سـوم نـفخه زنده شدن . پس وقتىروزهـاى دنـيـا تـمـام شـد خـدا بـهاسـرافيل مى فرمايد كه بدمد در صور دميدن فزع را، چونمـلائكـه اسـرافـيـل را بـبـيـنـنـد كـه بـا صور فرود مى آيدگـويـنـد: خـداوند اذن مرگ اهل آسمان و زمين را داده است . پساسـرافـيـل در نـزد بـيـت المـقـدس پـايـيـن مـى آيـد ومقابل كعبه مى ايستد و در صور مى دمد دميدن فزع . قـال الله تـعالى و يوم ينفخ فى الصور ففزع من فىالسـمـاوات و مـن فـى الارض الا مـن شـاء الله وكـل اتـوه داخـريـن ، الى قوله تعالى : من جاء بالحسنه فلهخـيـر مـنـهـاو هـم مـن فـزع يـومئذ امنون .(186) و تزلزلتالارض و تـذهـل كـل مـرضـعـه عـمـا ارضـعـت و تـضـعكل ذات حمل حملها و يصير الناس يميدون و يقع بعضهم علىبعض كانهم سكارى و ما هم بسكارى ولكن من عظيم ما هم فيهمـن الفـزع و تـبـيـض لحـى الشيبان من شده الفزع و تطيرالشـيـاطـين هاربه الى اقطار الارض و لو لا ان الله تعالىيـمـسـك ارواح الخـلائق فـى اجـسـادهـم لخـرجـت مـنهـول تـلك النـفـخـه فـيـمـكـثـون على هذه الحاله ما شاء اللهتعالى . خداى متعال مى فرمايد: و در صور دميده شود پس هر كس كهدر آسمان و زمين است به فزع و ترس مى آيد مگر آن كس راكه خدا بخواهد. و همه مى آيند او را در حالى كه مطيع و منقادو ذليـلنـد. تـا آنـجـا كـه مـى فـرمـايـد: كـسـى كـه ايـنعمل خوب را آورد براى او بهتر از آن هست . و آنها از ترس وفـزع آن روز ايمنند. و زمين به لرزه آيد. و هر شير دهنده ازآنـچـه شـيـر مى دهد غفلت مى كند. و هر صاحب حملى حملش رامـى گـذارد. و مردم وحشت زده مى روند و بعضى بر بعضىواقـع مـى شـونـد گويا مستند و حال اينكه مست نيستند، ليكنبزرگى فزع و ترسى است كه در او واقع شده اند و ريشجوانان از شدت ترس سفيد مى گردد. و شياطين مى پرند وبه اطراف زمين فرار مى كنند و اگر نبود اينكه خدا خواستهاسـت كـه روحـهـا را در بـدنـهـا نـگـاه دارد هـر آينه روحها ازهـول و وحـشـت ايـن نـفخه و دميدن از بدنها خارج مى شد. پسبه همين حال هستند به اندازه اى كه خدا خواهد. ثـم يـاءمـر الله ان يـنـفـخ اسـرافـيـل فى الصور نفخهالصـعـق فـيخرج الصوت من الطرف الذى بلى الارض فلايـبـقى فى الارض انسى و لا جنى و لا شيطان و لا غير هم ممنله روح الا صعق و مات و يخرج الصوت من طرف الذى بلىالسـمـاء فـلا يـبـقـى فـى السـمـوات ذو روح الا مـات .قـال الله تـعـالى : الا مـن شـاء الله ، و هـوجبرئيل و ميكائيل و اسرافيل فاولئك الذين شاء الله . پس خداى متعال به اسرافيل امر مى نمايد كه در صور نفخهمـوت را بـدمـد. پـس صـدا از طـرفـى كه به جانب زمين استخارج مى شود پس باقى نماند دز زمين آدمى و نه جنى و نهشـيـطـان و نه غير اينها از كسانى كه صاحب روح هستند مگراينكه بميرند. صدا از طرفى كه به جانب آسمان است خارجمى شود پس باقى نماند در آسمان صاحب روحى مگر اينكهبميرد. و اين جا خدا استثناء مى فرمايد و مى گويد: مگر آنكـس كـه خـدا بـخـواهـد كـه عـبـارتـنـد از:جـبرئيل ميكائيل ، اسرافيل و عزرائيل . اينها كسانى هستند كهبه خواست خدا زنده مانده اند. فـيـقـول الله تـعـالى : يـا مـلك المـوت مـن بقى من خلقىفـقـال يـا رب انـت الحـى الذى لا يـمـوت بـقـىجـبـرائيـل و مـيكائيل و اسرافيل و بقيت انا فياءمر الله بقبضارواحـهـم فـيـقـبـضـهـا ثـم يـقـول الله يا ملك الموت من بقىفـيـقـول مـلك المـوت بـقـى عبدك الضعيف المسكين ملك الموتفـيـقـول الله مـت يـا ملك الموت باذنى فيموت ملك الموت ويـصـيـح عـنـد خـروج روحه صيحه عظيمه لو سمعها بنى آدمقبل موتهم لهلكوا و يقول ملك الموت لو كنت اعلم ان فى نزعارواح بنى آدم هذه المراره و الشده و الغصص لكنت على قبضارواح المومنين شفيقا. پـس خـداى مـتـعـال مـى فـرمـايـد:اى مـلك المـوت چـه كسى ازمـخـلوقاتم باقيمانده ؟ عرض مى كند: خدايا تويى آن زندهكه نمى ميرد چهار ملك كه من هم يكى از آنها هستم باقى ماندهاست . پس خدا او را امر مى فرمايد به قبض روح آن سه . واو قـبض مى كند. پس خدا مى فرمايد اى ملك الموت چه كسىبـاقـى مـانـده ؟ عـرض مـى كـند: بنده ضعيف و مسكين تو ملكالمـوت . خـدا مـى فـرمايد: ملك الموت بمير به اذن من ! پسمـلك المـوت مى ميرد. و در هنگام خروج روحش چنان صيحه مىزند كه هرگاه آدميان زنده بودند و صيحه او را مى شنيدندهـمـه هـلاك مـى شدند. ملك الموت مى گويد: اگر مى دانستمكه در نزع روح بنى آدم اين قدر تلخى هست و شدت و غصهآن تـا ايـن حـد اسـت هـر آيـنـه در قـبـض روح مـؤ مـنـين شفقت ومهربانى به كار مى بردم . فـاذا لم يـبـق احد من خلق الله فى السماء و الارض نادىالجـبـار جـل جـلاله يـا دنـيـا ايـن المـلوك و ابـنـاء المـلوك اينالجـبـابره و ابنائهم و اين من ملك الدنيا باقطارها اين الذينكـانـوا يـاكـلون رزقـى و لا يـخـرجـون مـن اموالهم حقى . ثميـقـول لمـن المـلك اليـوم فـلا يـجـيبه احد فيجيب هو عن نفسهفـيـقول . لله الواحد القهار. ثم ياءمر الله السماء فتموراى تـدور بـافـلاكـهـا و نـجـومـهـا كـالرحـى و يـاءمـرالجـبـال فـتـسـيـر كـمـا تـسـيـر السـحـاب ثـمتبدل الارض بارض اخرى لم يكتسب عليها الذنوب و لا سفكعـليـهـا دم بـارزه ليـس عـليـهـا جـبـال و لا نـبـات كـمـادهـاهـااول مـره و كـذا تـبـدل السـمـوات كـمـاقال الله تعالى : يوم تبدل الارض غير الارض و السمواتو بـرز و الله الواحـد القـهـار.(187) و يـعيد عرشه علىالمـاء كـمـا كان قبل خلق السموات و الارض مستقلا بعظمته وقدرته . پـس چـون كه باقى نماند از خلق خدا احدى در آسمان و زمينخـداى جـبـار جـل جـلاله نـدا فرمايد: اى دنيا كجايند شاهان وفـرزنـدان آنـهـا؟ كجايند جباران و ظالمان و اولاد آنها؟ و چهشدند آنها كه دنيا را به تمامه مالك شدند؟ كجا رفتند آنهاكـه روزى مـرا مـى خـوردنـد و حـق مـرا ازاموال خود خارج نمى كردند؟ پس مى فرمايد: امروز ملك از آنكـيـسـت ؟ احـدى نـيست كه جواب دهد. پس ذات مقدس حق تعالىخود جواب خود را مى فرمايد و مى گويد براى خداى يگانهقـهـار اسـت . پـس خـدا بـه آسـمـان امـر فرمايد پس به همهافـلاك و سـتـاره هـايش مانند آسيا دور مى زند و كوهها را امرمـى فـرمـايـد پـس مـانـنـد ابـرهـا سـيـر مـى كـنـنـد. پـسبدل مى فرمايد زمين را به زمين ديگرى كه در آن گناه نشدهبـاشـد، و خون ناحق علنا و آشكارا در آن ريخته نشده باشدنـه كـوهـى در آن بـاشـد و نـه گـيـاهـى ، هـمـچـنـان كـه دراول امـر آن را خـلق فـرمـود: و هـمـچـنـيـن آسـمـانبـدل مـى شـود. چـنـانـچـه خداى متعال مى فرمايد: روزى كهبـدل شـود زمـين به غير اين زمين و آسمانها و مخلوقات ظاهرگردند براى خداى يگانه قهار. و عود مى كند عرش خدا برآب چـنـان كـه قـبـل از خـلقـت آسـمـان و زمين بود در حالى كهاسـتـقـلال آن بـه قـدرت و عـظـمـت خـداىمتعال جلت عظمته مى باشد. ثـم ياءمرالله السماء ان تمطر على الارض اربعين يوماحـتـى يـكون الماء فوق كل شى اثنى عشر ذراعا فتنبت اجسادالخـلايـق كـمـا يـنـبـت البـقل فتتدانى اجزائهم التى صارتترابا بعضهم الى بعض بقدره العزيز الحميد حتى انه لودفـن فـى قـبـر واحـد الف ميت و صارت لحو مهم و اجسادهم وعـظـامـهـم النـخـره كلها ترابا مختلطه بعضها فى بعض لميـخـتـلط تـراب مـيـت بـمـيت اخرى لان فى ذلك القبر شقيا وسـعـيدا جسد ينعم بالجنه و جسدا يعذب بالنار نعوذ باللهمنها. پـس خـداى مـتـعـال امـر مـى فـرمـايـد كـه آسـمـانچـهـل روز بـر زمين ببارد تا اينكه آب به اندازه دوازده ذراعبـالاى هـمـه چيز باشد. پس جسدهاى مخلوقات برويد، چنانكـه دانـه ها از زير خاك روييده شوند. پس به قدرت خداىعـزيـز و حـمـيد اجزاى خاك شده و ذرات متفرقه خلايق به همنزديك گردد و بعضى به بعض ديگر بپيوندد، حتى اينكهاگر در يك قبر هزار ميت دفن شده باشد و گوشتها و جسدهاو اسـتـخـوانـهـاى پـوسـيده آنها همه خاك شده و با هم مخلوطگـرديده باشد از هم جدا شوند، چنان كه خاك ميتى به خاكمـيـت ديـگـر مـخـلوط نـخواهد ماند؛ براى اينكه در اين قبر آدمشـقـى هـسـت و آدم سعيد نيز هست . يك جسد است كه بايد متنعمبـه نـعـمتهاى الهى در بهشت باشد و يك جسد است كه بايدمعذب به عذاب جهنم باشد، كه از آن به خدا پناه مى بريم. پس بايد از يكديگر جدا شوند. ثـم يـقـول الله تـعـالى ليـحـيـىجـبـرائيـل و مـيـكائيل و اسرافيل و حمله العرش فيحيون باذنالله فـيامر الله اسرافيل ان ياءخذ الصور بيده ثم ياءمرالله ارواح الخـلائق فـتـاءنـى فـتـدخـل فـى الصـور ثـم يـاءمـر اللهاسرافيل ان ينفخ فى الصور للحيوه و بين النفختين اربعينسـنـه قـال فـتـخـرج الارواح من اثقاب الصور كانها الجرادالمـنـتـشـر فـتـمـلا مـا بـيـن السـمـاء و الارضفتدخل الارواح فى الارض الى الاجساد و هم نيام فى القبوركـالمـوتـى فـتـد خـل كـل روح فـى جـسـدهـافـتـدخـل فـى خـيـاشـيـمهم فتحيون باذن الله تعالى فتنشقالارض عـنـهـم كـمـا قـال : يـوم يـخـرجون من الا جداث سراعاكـانـهـم الى نـصـب يـوفضون خاشعه ابصارهم ترهقهم ذلهدلك اليوم الدى كانوا يوعدون .(188) پـس خـداى مـتـعـال مـى گـويـد: بـايـد زنـده شـونـدجبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و جمله عرش ! پس زنده مى شوندبـه اذن خـدا. پـس امـر مـى فـرمـايـد:اسـرافـيل را كه صور را به دست بگيرد و امر مى فرمايد:ارواح خـلايـق را كـه بيايند و داخل در صور شوند. و امر مىفـرمايد اسرافيل را كه بدمد در صور براى زنده شدن . وبـيـن ايـن دو نـفـخـه چـهـل سـال است . پس خارج مى شوند ازسوراخهاى صور كه گويا ملخهاى پراكنده هستند. پس مابينزمـيـن و آسـمـان از ارواح پـر مـى شـود. پـس ارواحداخـل زمـين مى شوند و به سوى اجساد مى روند در حالى كهآنـهـا در قـبـرها مانند مرده ها مى باشند، پس هر روحى از راهخـيشوم داخل در جسد خودش مى شود. پس به اذن خدا زنده مىشوند. پس زمين از روى آن بدنها شكافته مى شود، چنانچهخـدا مـى فـرمـايـد: روزى كـه خـارج مـى شـونـد از قبرها درحـال سـرعت گويا آنها به سوى پرچم نصب شده سرازيرمى شوند، چشم هاى آنها خاشع است و ذلت آنها را پوشيده وفرا گرفته اين است كه روزى كه وعده داده شده بودند. و قـال تـعالى : ثم نفخ فيه اخرى فاذا هم قيام ينظرون.(189) ثـم يـدعـون الى عـرصـه المـحـشـر فـياءمر اللهالشـمـس ان تـنـزل مـن السـمـاء الرابعه الى السماء الدنياقريب حرها من رووس الخلائق فيصيبهم من حرها امر عظيم حتىيـعـرقـون مـن شد حرها و كربها حتى يخوضون فى عرقهمثـم يـبـعـثـون عـلى ذلك حـفـاه عـراه عـطـاشـاكـل واحـد دالع لسـانـه عـلى شـفـتـيـهقـال فـيـبـكـون عـنـد ذلك حـتـى ينقطع الدمع ثم يبكون بعدالدموع دما. خـداونـد مـى فـرمايد: پس بار ديگر در صور دميده مى شودنـاگـهـان آنـهـا ايستاده نظر مى كنند سپس به سوى صحنهقـيـامـت خـوانـده مـى شـوند. و خدا امر فرمايد كه خورشيد ازآسـمـان چـهـارم بـه آسـمـان دنـيـا آيد كه گرما و حرارت آننـزديـك سـرهاى مردم باشد. پس از آن گرما امر عظيمى برآنـهـا وارد مى گردد تا اينكه از شدت گرما عرق مى كنند ودر زحـمـت واقـع مـى شـونـد تـا ايـنـكه در غرق خود فرو مىرونـد. در ايـن حـال بـا پاها و بدنهاى برهنه و تشنه ؛ كهبـر آنـهـا فـشـار آورده به نحوى كه هر كدام زبانشان برلبـهـايـشـان افـتـاده بـاشـد؛ بـر انگيخته مى شوند. در آنحال به قدرى گريه كنند كه اشك چشم آنها تمام شود پسخون گريه كنند. قـال الراوى : و هـو الحـسن بن محبوب يرفعه الى يونسبـن ابـى فاخته قال : رايت زين العابدين عليه السلام عندبـلوغـه الى هـذا يـنـتـحـب و يـبـكـى بـكـاء الثـكـلى ويـقـول آه ثـم آه عـلى عـمرى كيف ضيعته فى غير عباده الله وطاعته لا كون من الناجين الفائزين . راوى ، كـه حـسـن بـن محبوب است ، از يونس بن ابى فاختهنـقـل مـى كـنـد كه مى گويد: حضرت زين العابدين على بنالحسين عليهماالسلام را ديدم كه چون به اينجا رسيد صداىمباركش به گريه بلند شد و مانند زن فرزند مرده گريهكـرد و فـرمـود: آه پـس آه بـر عـمرم كه چگونه آن را در غيرعـبـادت خـدا ضـايـع كـردم و طـاعـت خـدا به جا نياوردم تا ازاهل نجات و رستگارى باشم . قـال الله تعالى فى سوره المومنون : حتى اذا جاء احدهمالمـوت قـال رب ارجـعـون لعـلى اعـمـل صـالحـا فـيـما تركت،(190) يـعـنـى فـيـمـا تـركـتـه لوراثـى و رائىفـاتـصـدق بـه و اكـون مـن الصـالحـيـن .فـيـقـول له مـلك المـوت : كـلا انـهـا كـلمـه هـو قـائلهـا، اىقـال هـذه الكـلمـه لمـا شـاهـده مـن شـده سـكـرات المـوت واهـوال مـا عـايـنـه مـن عـذاب القـبـر وهول المطلع و من هول سؤ ال منكر و نكير. خـداى مـتعال جلت عظمته در سوره مؤ منون ، چنين مى فرمايد:تـا وقـتـى كـه مـرگ بـه سـراغ يكى از آنها آيد مى گويدخـدايـا مرا به دنيا بازگردان شايد در آنچه از خود باقىگـذاشـتـم پـشـت سـر خـود بـراى وارثـانعـمـل صـالح انـجـام دهـم و صـدقـه دهـم و ازاهل صلاح باشم . پس ملك الموت او را گويد: نه چنين است ،ايـن كـلمـه اى اسـت كـه او مـى گـويد براى آن سختى ها كهمـشـاهـده كـرده و وحـشـتـهـا كـه ديـده اسـت از عـذاب قـبـر وهول مطلع و سؤ ال از اعمال و عقايد او. قـال الله تـعـالى : و لو ردوا لعادوا لما نهوا عنه و انهملكـاذبـون ،(191) اى لوردوا لعادوا الى ما كانوا عليه منبـخـلهم باموالهم فلم يتصد قوا و لم يطعموا الجوعان و لميـكـسـوا العـريـان و لم يـواسـوا الجـيـرانبـل يـطـيـعـون الشـيـطـان فـى البـخل و ترك الطاعه . ثمقال : و من و رائهم برزخ الى يوم يبعثون . و البر زخ فىالتقسير القبر. ثم قال : فاذا نفخ فى الصور فلا انساببـيـنـهم يومئذ و لا يتسائلون فمن ثقلت موازينه فاولئك همالمـفلحون و من خفت موازينه فاولئك الذين خسروا انفسهم فىجهنم خالدون تلفخ و جوههم النار(192) خـداى مـتـعـال مـى فـرمـايـد: اگـر رد شوند هر آينه باز مىگـردنـد بـه آن چـيز كه از آن نهى شده اند و آنها دروغ مىگـويـنـد، يـعـنـى اگـر رد شدند باز مى گردند به سوىآنچه كه بر آن بودند از بخيل بودنشان به مالهايشان پسصدقه نمى دهند و طعام به گرسنگان نمى دهند و برهنه رانـمـى پـوشـانـند با همسايگان مواسات نمى كنند، بلكه دربخل و ترك طاعت پيرو شيطانند پس خداوند فرمود: و از عقبآنـهـا بـرزخـى اسـت تا روزى كه مبعوث شوند. و برزخ ازقـبـر است تا قيامت . پس خداوند فرمود: گاهى كه در صوردمـيـده شـود نـسـب بـيـن آنـهـا نـيـسـت و از يـكـديـگـر سـؤال نـمـى كـنـنـد و كـسـانـى كـه مـيـزاناعمال آنان سنگين باشد آنان رستگارند و كسانى كه ضرركرده اند و در جهنم هميشگى مى باشند و صورتهاى آنها بهآتش مى سوزد... و مـعـنـى قوله : فاذا نفخ فى الصور فلا انساب بينهمفـفـى الخـبر الصحيح عن النبى صلى الله عليه و آله : انالخلائق اذا عاينوا يوم القيمه و دقه الحساب و اليم العذابان الاب يـومئذ يتعلق بولده فيقول اى بنى كنت لك فى دارالدنـيـا الم اربـك و اغـذيـك و اطـعـمـك من كدى و اكسيك و اعلمكالحـكـم و الاداب و ادرسـك آيـات الكـتـاب و ازوجـك كريمه منقـومـى و انـفـقـت عليك و على زوجتك فى حياتى و آثرك علىنفسى بمالى بعد وفاتى فيقول صدقت فيما قلت يا ابىفما حاجتك فيقول يا بنى ان ميزانى قد خفت و رجحت سيئاتىعـلى حـسـنـاتـى و قـالت المـلائكه تحتاج كفه حسناتك الىحـسـنـه واحـده حـتـى تـرجع بها و انى اريدان تهب لى حسنهواحـده بـهـا مـيـزانـى فـى هـذا اليـوم العـظـيـم خـطـرهقال : فيقول الولد لا و الله يا ابت انى اخاف مما خفته انت ولا اطـيـق اعـطـيـك مـن حـسـنـاتـى شـيـئا.قال فيذهب الاب عنه باكيا نادما على ما كان اسدى اليه فىدار الدنيا. مـعـنـى آيـه مزبور كه مى فرمايد: وقتى در صور دميده شدنـسـبى بين آنها نيست . در خبر صحيح است كه پيغمبر صلىالله عـليـه و آله فـرمـود: خلايق چون روز قيامت دقت حساب ودردنـاكـى عـذاب را بـبـيـنـنـد در آن روز پدر به فرزند مىآويـزد پـس مـى گـويـد: چـگـونه پدرى بودم براى تو دردنيا؟ آيا تو را تربيت نكردم ؟ و به تو غذا ندادم و از زحمتخـود طعام تو را فراهم نكردم ؟ و تو را لباس نپوشاندم ؟و دو را بـه آداب و حـكـمـتها آشنا نكردم و قرآن كريم را بهتـو نـياموختم ؟ و دختر نيكويى از قوم خود به تو تزويجنـكـردم ؟ و نـفقه تو و زوجه ات را در زندگى خود ندادم : ومـال خـود را بـعـد از وفاتم در اختيار تو قرار ندادم ؟ پسرمـى گـويـد: اى پـدر آنـچـه فـرمـودى هـمـه راسـت اسـت .الحـال بـگـو حـاجـت تـو چـيـسـت ؟ مـى گويد: اى پسر ميزاناعـمـال مـن سـبـك اسـت و سـيـئآت مـن سـنـگـين است . ملائكه مىگـويـند: كفه حسنات تو احتياج به يك حسنه دارد تا سنگينشـود. از تـو مى خواهم كه يك حسنه و ثواب به من ببخشىتـا بـا آن مـيزان خود را سنگين كنم در اين روزى كه خطر آنعـظـيـم اسـت ؟ سپس فرمود: فرزند به پدر مى گويد: بهخدا قسم من هم مى ترسم از آنچه كه تو از آن مى ترسى وقـدرت نـدارم كـه از حـسنات خودم چيزى به تو بدهم ، پسفـرمـود: پـدر از نـزد فـرزند مى رود در حالى كه گرياناست و از خوبيهايى كه در دنيا به فرزندش كرده پشيماناست . و كـذلك قـيـل : ان الام تـلقـى ولدهـا فـى ذلك اليـومفـتـقـول يـا بـنـى الم يـكـن بـطـنـى لك وعـاءفـيـقـول بـلى يـا امـاه فـتـقـول الم يـك ثـديـى لك سـقـاءفيقول بلى يا اماه فتقول ان ذنوبى قد اثقلتنى فاريد انتـحـمـل عـنـى ذنـبـا واحـدا فـيـقـول اليـك عـنـى يـا اماه فانىمـشـغـول بـنـفـسـى فـتـرجـع عـنـه بـاكـيـه و ذلكتـاءويـل قـوله تـعـالى : فـلا انـسـاب بـيـنـهـم يـومـئذ و لايتسائلون . و همچنين گفته شده كه : در آن روز ما در فرزندش را ملاقاتمـى كـند پس مى گويد: اى پسرم ! شكم من ظرف تو نبود؟مـى گـويد: بلى اى مادر، مى گويد: آيا پستان من مشك شيربـراى تـو نـبـود؟ مى گويد: بلى اى مادر. سپس مى گويدگناهان من زياد است و بار من سنگين است مى خواهم گناهى ازگناهان مرا تحمل كنى . مى گويد: دور شو از من اى مادر كهمن گرفتار خودم هستم . سپس مادر گريه كنان برمى گردد.ايـن بـود تاءويل آيه كريمه كه ذكر شد و فارسى آن ايناسـت كـه : نـسـب از بـيـن بـرداشـتـه مـى شـود و در ايـن روزمنسوبين از يكديگر سؤ الى ندارند. قـال : و يـتـعـلق الزوج بـزوجـتـهفـيـقـول يـا فلانه اى زوج كنت لك فى الدنيا فتثنى عليهخـيـرا و تـقـول نـعـم الزوج كـنـت لىفتقول انى اطلب منك حسنه واحده لعلى انجو بها مماترين مندقـه الحـسـاب و خـفـه المـيـزان و الجـواز عـلى الصـراطفـتـقـول له لا و الله انـى لا اطـيـق ذلك و انـى لا خـافمصل ما تخافه انت فيذهب عنها بقلب حزين حيران . و ذلك وردفـى تـاءويـل قـوله تـعـالى : و ان تـدع مـثـقله الى حملها لايـحـمـل مـنـه شى و لو كان ذاقربى ،(193) يعنى انالنـفـس مـثـقله بالذنوب تسال اهلها و قرابتها ان يحملوا عنهاشـيـئا مـن حـمـلهـا و ذنـوبـهـا فـانـهـم لا يـحـمـلونـهبـل يـكـون حـالهـم يـوم القـيـمـه نـفـسـى نـفـسـى كـمـاقـال الله : يـوم يفر المرء من اخيه و امه و ابيه و صاحبته وبنيه لكل امرء منهم يومئذ شان يغنيه .(194) فـرمـود: مـرد نـزد زوجـه خـود مى آيد و مى گويد: اى فلانچـگـونه شوهرى بودم من از براى تو در دنيا؟ پس زوجه اورا ثـنـا مـى كند و خير او را مى گويد كه تو خوب شوهرىبودى از براى من . پس شوهر مى گويد: من از تو يك حسنهمـى خـواهـم كـه شـايـد وسـيـله نجات من فراهم شود و از دقتحساب ، و سبكى ميزان و عبور بر صراط كه مى بينى نجاتپـيدا كنم . پس زوجه مى گويد: نه والله نمى توانم بهتـو كـمـك كـنـم و مـن مـى تـرسـم از هـمـان چـيزى كه تو مىتـرسـى . پـس مرد با قلب حزين و حيران از نزد زوجه خودمـى رود. ايـن مـطلب در تاءويل اين آيه كريمه وارد شده كهتـرجمه اش اين است كه : اگر آن كس كه بارش سنگين استكـسـى را بـخـوانـد كـه از سـنگينى او قدرى بكاهد چيزى ازسـنـگـيـنـى او حـمـل نخواهد كرد گرچه از خويشان نزديك همبـاشـد، يـعـنـى نـفـسـى كـه بـه گـنـاه سـنـگـيـن اسـت ازاهـل خـودش سـؤ ال مـى كـنـد و اقـربـاى خود را مى خواند كهچـيـزى از آن بـردارنـد و بـار گـنـاه او را سـبك كنند. و آنهاحـمـل نـمـى كـنـنـد و چـيـزى را بـرنـمـى دارنـد بـلكـهحـال آنـهـا در روز قيامت نفسى نفسى مى باشد، يعنى هر كسبـه فـكـر نـجـات شـخـص خـود مـى بـاشد. چنانچه خدا مىفـرمايد: روزى كه شخص از برادرش و پدر و مادرش و زنو فرزندانش فرار مى كند و براى هر يك از آنها در اين روزگـرفـتـارى هـسـت كـه ديـگـر فرصت ندارد كه به ديگرىبرسد. قـال رسـول الله صـلى الله عـليـه و آله : اخـبـرنـىجبرئيل قال بينما الخلايق وقوف فى عرصه القيامه اذ امرالله تـعـالى مـلائكـه النـار ان يقودوا جهنم فيقودها سبعونالف مـلك بـسـبـعـين الف زمام فيجد الخلايق حرها و و هجها منمسيره شهر للراكب المجد و قد تطاير شررها و علا زفيرهافـاذا دنـت من عرصه القيامه صارت ترمى بشرر كالقصرفـلا يبقى يومئذ من نبى و لا وصى نبى و لا شهيد الا وقع منقـيـامـه جـاثيا على ركبتيه و غيرهم من ساير الخلق يخر علىوجهه و كل منهم ينادى يا رب نفسى نفسى الا انت يا نبى الله. فـانـك قـائم تـقـول يا رب نجنى و ذريتى و شيعتى و محبذريـتـى . قـال فـيـطـلب النـبـى صـلى الله عـليـه و آله انتتاءخر عنهم جهنم فيامر الله تعالى خزنه جهنم ان يرجعوهاالى حـيث اتت منه و ذلك فى تفسير قوله تعالى فى سورهالفجر: و جى ء يومئذ بجهنم يومئذ يتذكر الانسان و انى لهالذكـرى .(195) و مـعـنى يتذكر يعنى ابن آدم يتذكرذنـو بـه و مـعـاصيه و يندم كيف ما قدم ما له ليقدم عليه يومالقيمه . و قوله تعالى : و انى له الذكرى يوم القيمه حيثتـرك الذكرى فى دار الاعمال و ما تذكر الا فى دار الجزاءفـمـا تـنـفـعـه الذكـرى . و قـوله تـعـالى يـحكى عن ابن آدميـقـول : يـا ليـتـنـى قـدمـت لحـيوتى (196) اى قدمت امامىقـتـصـدقـت بـه لوجـه ربـى و تـزيـدت مـنعـمل الخير و الصلوه و العبادات و التسبيح و ذكر الله حتىنـلت بـه فـى هذا اليوم درجات العلى و النعيم الدائم فىاعلى الجنان مع الشهداء و الصالحين . پـيـغـمـبـر صـلى الله عـليـه و آله فـرمـود:جـبـرئيـل بـه مـن خبر داد گفت در بين اينكه خلائق در عرصهقـيـامـت تـوقـف دارنـد نـاگـهـان امـر خـداىمـتـعـال صـادر مـى شـود كـه مـلائكـهمـوكـل به آتش جهنم را بكشند بياورند به محشر. پس هفتادهزار ملك آن را با هفتاد هزار مهار مى كشند. پس خلائق گرما وحـرارت او را از مـسـافـت يـك مـاه كـه سـواره تـندرو طى كنداحـسـاس مـى نـمـايـنـد. و شـعـله هـاى او در هوا پر مى زند وصـداى زفـيـر آن بـلنـد شـود پـس وقـتـى كـه نـزديك بهعرصه قيامت شود جرقه اى مى زند مانند قصر و كوشك پسبـاقـى نـمـاند در اين روز پيغمبرى و نه وصى پيغمبرى ونـه شهيدى مگر اينكه به زانو مى آيند و ديگر مردم به رومـى افـتـنـد و هـمـه فـريـاد مى كنند خدايا مرا نجات بده مرانـجـات بـده و نـجـات خـود را از خـدا خـواهـانـنـد مـگر تو يارسـول الله صـلى الله عـليـه و آله كـه ايـسـتـاده اى و مـىگـويـى خـدايـا نـجـات بـده مـرا و ذريه مرا و شيعيان مرا ودوسـتـان ذريـه مـرا! فرمود: سپس پيغمبر مى خواهد كه آتشبـه عـقـب بـرگـردد و از مـردم دور شـود. پـس خـداىمـتـعـال امـر فـرمـايـد كـه خـزنـه جـهـنـم او را بـه جـاى خودبرگردانند. اين معنى در تفسير آيه كريمه در سوره فجراست . كه مى گويد در اين روز جهنم آورده شود و در اين روزانـسـان بـه يـاد مـى آورد و چـگـونه براى او ياد آوردن نفعدارد، يـعنى روز قيامت اولاد آدم گناهانش را به ياد مى آورد وپشيمان مى شود و مى بيند چگونه آنچه پيش فرستاده برآن وارد شـده و چـگـونـه در دنـيـا يـادآور نـشـد كـه خـانـهاعـمال بود و مى توانست خود را اصلاح كند و امروز كه روزجزاست به ياد آورده ؛ بنابراين ياد نمودن براى او فايدهاى نـدارد. و فـرمـايـش حـق تـعـالى كـه از زبـان اولاد آدمنـقل مى فرمايد كه مى گويد: اى كاش پيش فرستاده بودمبـراى زندگانيم ، يعنى اى كاش براى رضاى خدا صدقهداده بودم ، و كارهاى خير، و عبادات ، نماز ذكر، دعا و تسبيحزياد انجام داده بودم تا اينكه امروز از آن فايده و بهره مىبـردم و درجـات عـالى و نـعمتهاى باقى در مجاورت انبياء وشهدا و صالحين نصيب من مى گرديد: و انـما سمى الله تعالى حيوه الاخره آخره لان نعيم الجنهخالده دائمه لا نفاد له باق ببقاء الله تعالى بخلاف الدنيافـان الحـيـوه فـيـهـا مـنـقـطـعه مع انه مشوب بالهم و الغم والمرض و الخوف و الضعف و الشيب و الدين و غير ذلك . علت اينكه خداى متعال زندگانى آخرت را آخرت ناميد از اينجـهـت اسـت كـه نعمت هاى بهشت هميشه و دائم است و تمام نمىشـود تـا خدا باقى است بهشت و نعمتهاى آن هم باقى است .بـه خـلاف دنـيـا كه زندگى در آن موقت و منقطع است و همانزنـدگى كوتاه نيز آلوده به هم و غم ، مرض ، و ترس ، وضعف و پيرى ، و مقروض شدن و غير اينها مى باشد. فـاسـتـيقظ يا اخى من نومك و اخرج من غفلتك و حاسب نفسكقـبـل يـوم الحـسـاب و اخـرج مـن تبعات العباد و صالح الذيناخـذت مـنـهـم الربـا و اعـتـذر الى من قذفته بالزنا و اغتبتهونـلت مـن عـرضـه فـان العـبـد مـادام فـى الدنـيـاتقبل توبته اذا تاب من ذنوبه و اذا اعتذر من غرمائه رحموه وعـفـوا عـنه و اسقطوا عنه حقوقهم الذى عليه فاما فى الآخرةفـلا حـق يـوهب و لا معذرة تقبل و لاذنب يغفر و لابكاء ينفع . وقال عليه السلام : ما فزع امرء فزعة الا كانت فزعته عليهحـسـرة يـوم القـيـمـة فـمـا خلق امرء ليلهو. انظر الى قولهتـعـالى : ايـحـسـب الانـسـان ان يـتـرك سـدى .(197) وقال تعالى : افحسبتم انما خلقنا كم عبثا.(198)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیه حقوق این سایت محفوظ می باشد.
طراحی و پیاده سازی: GoogleA4.com | میزبانی: DrHost.ir