بسم الله الرحمن الرحیم
 
نگارش 1 | رمضان 1430

 

صفحه اصلی | کتاب ها | موضوع هامولفین | قرآن کریم  
 
 
 موقعیت فعلی: کتابخانه > مطالعه کتاب عرفان اسلامی جلد 6, استاد حسین انصاریان   مناسب چاپ   خروجی Word ( برگشت به لیست  )
 
 

بخش های کتاب

     1 - عرفان اسلامي جلد6
     10 - عرفان اسلامي جلد 6
     11 - عرفان اسلامي جلد 6
     12 - عرفان اسلامي جلد 6
     13 - عرفان اسلامي جلد 6
     14 - عرفان اسلامي جلد 6
     15 - عرفان اسلامي جلد 6
     2 - عرفان اسلامي جلد 6
     3 - عرفان اسلامي جلد 6
     4 - عرفان اسلامي جلد 6
     5 - عرفان اسلامي جلد 6
     6 - عرفان اسلامي جلد 6
     7 - عرفان اسلامي جلد 6
     8 - عرفان اسلامي جلد 6
     9 - عرفان اسلامي جلد 6
     FEHREST - عرفان اسلامي جلد 6
 

 

 
 

روايات و مسئله دعا

مسئله دعا و آثار آن در زندگى به اندازه اى مهم است كه محدث مشهور شيعه ، و حديث شناس بزرگ ، ثقة الاسلام كلينى در كتاب با عظمت اصول كافى نزديك به شصت باب در زمينه دعا برنامه مطرح كرده است ، كه لازم است به قسمتى از آن ابواب اشاره رود .

فضيلت دعا

قُلْتُ لاِبي جَعْفَر (عليه السلام) : أَيُّ الْعِبادَةِ أَفْضَلُ ؟ فَقالَ : ما مِنْ شَىْء أفْضَلُ عِنْدَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أنْ يُسْئَلُ وَيُطْلَبُ مِمّا عِنْدَهُ وَما أحَدٌ أبْغَضُ إلىَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبادَتِهِ وَلا يَسْئَلُ ما عِنْدَهُ .

راوى مى گويد : به امام باقر (عليه السلام) عرض كردم برترين عبادت كدام است ؟ فرمود چيزى نزد خداوند افضل از اين نيست ، كه از او از آنچه نزد اوست در خواست شود ، و كسى نزد خداوند مبغوض تر نيست از انسانى كه از عبادت حق كبر ورزد ، و از آنچه نزد اوست نخواهد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : قالَ لي : يا مَيْسِرُ ادْعُ وَلا تَقُلْ إنَّ الاْمْرَ قَدْ فَرَغَ مِنْهُ إنَّ الله عَزَّوَجَلَّ مَنْزِلَةً لا تَنالُ إلاّ بِمَسْئَلَة وَلَوْ أنَّ عَبْداً سَدَّ فاهُ وَلَمْ يَسْئَلْ لَمْ يُعْطَ شَيْئاً فَسَلْ تُعْطَ يا مَيْسِرُ إنَّهُ لَيْسَ مِنْ باب يُقْرَعُ إلاّ يُوشِكُ أنْ يُفْتَحَ لِصاحِبِهِ .

ميسر مى گويد : حضرت صادق (عليه السلام) به من فرمود ، در پيشگاه حضرت حق دعا كن و مگو كار از كار گذشته ، آنچه مقدر شده همان مى شود و براى دعا اثرى نيست .

همانا نزد خداوند عزوجل منزلت و مقامى است كه به آن نتوان رسيد مگر به د

عا و گدائى ، اگر بنده اى دهان خود را ببندد و دعا نكند چيزى نصيبش نمى شود ، پس دعا كن تا به تو عنايت شود ، اى ميسر هيچ دردى نيست كه كوبيده شود مگر اينكه اميد آن هست كه به روى كوبنده باز شود .

مجلسى آن حديث شناس بى نظير در كتاب پرقيمت و كم نظير مرآة العقول ، كه از شاهكارهاى ارزنده مكتب عالى تشيع است ، در توضيح اين حديث مى فرمايد :

اينكه حضرت فرموده : « مگو كار از كار گذشته ، اين نهى حضرت نسبت به اين گفتار دو وجه دارد :

يكى اينكه اين گفتار باطل است ، زيرا ريشه در كلام يهود و بعضى از حكماء جداى از نبوت دارد ، بلكه بايد انسان ايمان به بداء داشته باشد ، و به اينكه خداوند سبحان هر روز در كارى است ، و هر چه را خواهد محو ، و هر چه را بخواهد ثبت كند ، و قضا و قدر مانع دعا نيستند ، چون تغيير در لوح محو و اثبات ممكن است ، گذشته از اين كه خود دعا نيز از اسباب قدر و قضا است و امر به دعا نيز از همانهاست .

ديگر اينكه درست است ، كه علم خداوند به هر چه تعلق گرفته همان شود ، ولى اين مانع از دعا نيست ، و اينكه امام (عليه السلام) او را از اين گفتار نهى فرموده ، نهى از اين است كه اين كلام در جاى خود صحيح است ، ولى نبايد اين كلام صحيح را به باب دعا كشيد و آن را مانع از دعا قرار داد ، كه نتيجه اش سبب بى اعتقادى به دعا گردد ، و خلاصه حاصل جواب حضرت به دو مرحله باز مى گردد :

اول اينكه : دعا به خودى خود مطلوب است ، چون عبادت بزرگى است ، و انسان را نزد خداوند به مقام بلندى مى رساند ، كه جز به وسيله زارى و دعا رسيدن به آن درجه بلند ممكن نيست .

دوم اينكه : مقدرات گاهى كم و زياد مى شود ، و چه بسا كه به خاطر شرطى از ميان برود .

مثلاً در تقدير الهى گذشته كه عمر فلان كس سى سال باشد ، به شرط اينكه صله رحم نكند ، و اگر كرد شصت سال مقدر شمرده ، و روزيش در فلان روز به يك درهم مقدر شده اگر دعا نكند ، ولى اگر دعا و درخواست كند ، دو درهم مقدر شده و همچنين ساير چيزها ، و حاصل اينكه براى وجود تمام كائنات و عدم آنها شرايط و اسبابى است ، و خداوند سبحان نخواسته كارها بدون اسباب و شرايط انجام گيرد و از جمله اسباب براى برخى از چيزها دعا است ، كه اگر دعا نكند آن چيز به او داده نمى شود .

و اما علم خداوند ، پس آن تابع معلوم است ، و علت پيدايش چيزى نيست ، و قضا و قدر حتمى و لازم نيستند ، و گرنه ثواب و عقاب و امر و نهى باطل گردند .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ مَنْ لَمْ يَسْئَلِ اللهَ عَزَّوَجَلَّ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ إفْتَقْرَ .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : هر كه از فضل خداوند درخواست نكند ، بيچاره و فقير گردد .

سيف تمار گويد : از امام صادق (عليه السلام) شنيدم ، كه مى فرمود : بر شما باد به ملازمت دعا ، زيرا به هيچ چيز مانند آن به خداوند نزديك نشويد ، و هيچ حاجت كوچكى را به خاطر كوچكى اش رها نكنيد ، از اينكه براى آن به درگاه حق دعا كنيد ، زيرا آن كس كه حاجات كوچك به دست اوست ، همان كس است كه حاجات بزرگ به دست اوست .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : قالَ أمْيرُ المؤمِنينَ (عليه السلام) : أحَبُّ الاْعْمالِ إلىَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ في الاْرْضِ ألدُّعاءُ وَأفْضَلُ الْعِبادَةِ ألْعِفافُ قالَ : وَكانَ أميرُالْمُؤمِنينَ رَجُلاً دَعّاءً .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : اميرالمؤمنين مى فرمايد : محبوبترين اعمال در روى زمين نزد خداوند دعا است ، و بهترين عبادت پرهيزكارى و پارسائى است ، و اميرالمؤمنين مردى بود كه دعايش بسيار بود .

اسلحه مؤمن دعا است

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالُ : قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله) : ألدُّعاءُ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ وَعَمُودُ الدّينِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاْرْضِ .

امام صادق (عليه السلام) مى گويد : پيامبر فرمود : دعا سلاح مؤمن و پايه دين ، و روشنى آسمانها و زمين است .

قالَ : قالَ أميرُالْمُؤمِنينَ (عليه السلام) : ألدُّعاءُ مَفاتيحُ النَّجاحِ وَمَقاليدُ الفَلاحِ وَخَيْرُ الدُّعاءِ ما صَدَرَ عَنْ صَدْر نَقِيٍّ وَقَلْب تَقِيٍّ وَفي الْمُناجاةِ سَبَبُ النَّجاةِ وَبِالإخْلاصِ يَكُونُ الْخَلاصُ فَإذا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإلىَ اللهِ الْمَفْزَعُ .

و نيز حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : اميرالمؤمنين فرمود : دعا كليدهاى نجات و گنجينه هاى رستگارى است ، و بهترين دعا آن دعائى است كه از سينه پاك و دلى پرهيزكار برآيد ، و وسيله نجات در مناجات است و خلاصى به اخلاص به دست آيد ، و چون فزع و بى تابى سخت شود ، مفزع و پناهگاه خداست .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : ألدُّعاءُ أنْفَذُ مِنَ السِّنانِ الْحَديدِ .

امام ششم حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : دعا از نيزه تيز نافذتر است .

پشت در روى جهان خواهيم كرد *** قبله روى دلستان خواهيم كرد
سود ما رسوائى عشقش بس است *** گرچه دين و دل زيان خواهيم كرد
خاصه عشقش را كه سلطان دل است *** موكبى از خون روان خواهيم كرد
دل اگر خون شد زعشقش باك نيست *** كاينچنين كارى بجان خواهيم كرد
گر در اول روز خون كرديم دل *** روز آخر جان فشان خواهيم كرد
ذره ذره در ره سوداى عشق *** پايه هاى نردبان خواهيم كرد
چون به يك يك پايه برخواهيم رفت *** پايه زيرين جهان خواهيم كرد
تا كسى چشمى زند بر هم به حكم *** ما دو عالم در ميان خواهيم كرد
آن روش كز هر چه گويم برتر است *** برتر از هفت آسمان خواهيم كرد
وان سفر كه افلاك هرگز آن نكرد *** ما كنون در يك زمان خواهيم كرد
گر كند چرخ فلك در قرن سير *** ما به يك دم بيش از آن خواهيم كرد
پس به يك يك ذره و يك يك وجود *** خويشتن را امتحان خواهيم كرد
شبنمى بى پا و سر خواهيم شد *** قصد بحر جاودان خواهيم كرد
تا ابد چندان كه ره خواهيم رفت *** منزل اول نشان خواهيم كرد
نيست از پيشان ره ، كس را خبر *** پس خبر از كاروان خواهيم كرد
كس جواب ما نخواهد داد باز *** گرچه بسيارى فغان خواهيم كرد
گر بسى معشوق را خواهيم جست *** هم وجود خود عيان خواهيم كرد
ور شود معشوق بر ما آشكار *** ما همه خود را نهان خواهيم كرد
چون فريد اينجا دو عالم محو گشت *** پس چگونه ره عيان خواهيم كرد

دعا باعث دفع بلا و قضا است

عَنْ حِمادِ بْنِ عُثْمانَ قالَ : سَمِعْتُهُ : إنَّ الدُّعاءَ يَرُدُّ الْقَضاءَ يَنْقُضُهُ كَما يُنْقٌضُ السِّلْكُ وَقَدْ أبْرِمَ إبْراماً .

حماد بن عثمان مى گويد : شنيدم فرمود : همانا دعا برگرداننده قضا است ، و رشته قضا را از هم واتاباند و بزند ، چنانچه رشته نخ از هم باز شود ، گرچه به سختى تابيده شده باشد .

عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزيدَ قالَ : سَمِعْتُ أبَاالْحَسَنَ (عليه السلام) يَقُولُ : إنَّ الدُّعاءَ يَرُدُّ ما قَدْ قُدِّرَ وَما لَمْ

يُقَدَّرْ ، قُلْتُ وَما قَدْ قُدِّرَ عَرَفْتُهُ فَما لَمْ يُقَدَّرْ قالَ : حَتّى لا يَكُونَ .

عمر بن يزيد مى گويد از امام كاظم شنيدم مى فرمود : همانا دعا برمى گرداند آنچه را مقدر شده و آنچه را مقدر نشده ، عرض كردم مقدر شده را دانستم مقدر نشده كدام است ؟ فرمود : تا اينكه تقديرى در باره آن نشود .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إنَّ الدُّعاءَ يَرُدُّ الْقَضاءَ وَقَدْ نَزَلَ مِنَ السَّماءِ وَقَدْ اُبِرْمَ إبْراماً .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : دعا قضائيكه از آسمان نازل شده برمى گرداند ، اگر چه آن قضا به سختى مبرم و محكم شده باشد .

كانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (عليهما السلام) يَقُولُ : ألدُّعاءُ يَدْفَعُ الْبَلاءَ النّازِلَ وَما لَمْ يَنْزِلْ .

حضرت رضا (عليه السلام) مى فرمايد : حضرت على بن الحسين فرمود : دعا بلائى را كه نازل شده و نازل نشده دفع مى كند .

مصداق اين روايت در قرآن مجيد ، قوم يونس اند ، كه بلاى الهى تا بالاى سر آنان آمد ولى به راهنمائى آن عالم ربانى به بيابان رفته و سر بر خاك مذلت نهادند ، و از پيشگاه خداوند در خواست رد بلا كردند و درخواست آنان اجابت شد .

دعا درمان هر دردى است

عَنْ عَلاءِ بْنِ كامِل : قالَ لي أبُوعَبْدِاللهِ (عليه السلام) : عَلَيْكَ بِالدُّعاءِ فَإنَّهُ شِفاءٌ مِنْ كُلِّ داء .

علاء بن كامل مى گويد : حضرت صادق (عليه السلام) به من فرمود : بر تو باد به دعا كه دعا درمان هر دردى است .

آرى ، دعا درمان هر دردى است . وقتى دل به حضرت محبوب بسته شود ، و جان آئينه انعكاس اوصاف معشوق گردد ، و آدمى در رحمت را از هر سو به

سوى خود باز ببيند ، و قلب بر اثر اتصال مالامال از اميد گردد ، روح داراى قدرت و تسلط و مالكيت شود ، و به هنگام هجوم دردها على الخصوص دردهاى معنوى ، از محبوبش بوسيله دعا درخواست رد بلا و شفاى مرض كند ، و محبوب هم بيمارى عاشق را هر چه باشد شفا دهد .

در اينجا مناسب است به سه قضيه بسيار مهم كه خودم در سطر اول و دوم آن هستم اشاره كنم .

اما داستانى كه واسطه اولش هستم : دوستى داشتم عاشق دين ، و دلسوز مسائل الهى ، داراى هفتاد سال عمر ، به من گفت وقتى كه عمرم قريب به ده سال بود ، گرفتار تب سوزنده سختى شدم ، طب و طبيب از علاجم عاجز شد ، پدرم مرا در آغوش گرفت ، و نزد سيدى بيدار و صاحب نفسى با حال برد ، و داستان رنج مرا براى او بازگفت ، آن مرد با حال سرى به جانب آسمان برداشت ، آنگاه روى به من كرد و گفت اى تب سوزنده او را رها كن ، لحظه اى نگذشت كه تب مرا رها ك رد و تا اين زمان كه هفتاد سال از عمرم گذشته تب به سراغم نيامده .

اما دو داستانى كه واسطه دومش هستم : فرزند مرحوم محدث قمى صاحب كتب ارزنده اى چون سفينه ، مفاتيح و الكنى و الالقاب و . . . برايم نقل كرد ، پدرم دچار چشم درد شديدى شد ، اطباى عراق از علاجش عاجز شدند ، روزى از مادرم خواست كتاب « اصول كافى » را به او بدهد ، كتاب را از دست همسرش گرفت و گفت اين كتاب مايه از اهل بيت رسول الله دارد ، و امكان ندارد خداوند به وسيله ماليدن اين كتاب به چشم مرا از درد ديده خلاص نكند ، چشم به حق دوخت و با دلى سوخته كتاب كافى را بر چشم ماليد ، ديده او از درد و الم رهائى يافت .

ديگر اينكه پدرم دچار مرض سختى شد ، دارو نسبت به او از اثر افتاده بود ، پس از رنج بسيار به مادرم گفت اين انگشتان من سالهاست ، آثار اهل بيت را

مى نويسد ، اگر اثرى الهى در اين انگشتان نباشد بايد آن را قطع كرد ، ظرفى پاك بياورد و مقدارى آب در كنار آن بگذارد ، آب و ظرف را بحضور آن مرد الهى آورد ، انگشتانش را در آن ظرف گرفت و آب بر روى آن ريخت و آن آب را در حاليكه به سبب آن از خداوند طلب شفا كرد خورد و از بيمارى برخاست .

آرى تو دل بر او بند ، و از مقام دعا دست بر مدار ، كه در صورت رابطه با حضرت او به وقت دچار شدن به درد ، در صورتى كه كليدهاى ظاهرى از باز كردن قفل درد عاجز باشند ، با كليد دعا دردت را شفا دهد .

دلبرا پيش وجودت همه خوبان عدمند *** سروران در ره سوداى تو خاك قدمند
شهرى اندر طلبت سوخته آتش عشق *** خلقى اندر هوست غرقه درياى غمند
خون صاحب نظران ريختى اى كعبه حسن *** قتل اينان كه روا داشت كه صيد حرمند
گاه گاهى بگذر بر صف دل سوختگان *** تا ثنايت بگويند و دعائى بدهند
هر خم زلف پريشان تو زندان دلى است *** تا نگوئى كه اسيران كمند تو كمند
حرفهاى خط موزون تو پيرامن روى *** گوئى از مشك سيه بر گل سورى رقمند
در چمن سرو ستادست و صنوبر خاموش *** كه اگر قامت زيبا به چمانى بچمند
زين اميران ملاحت كه تو بينى بر خلق *** به شكايت نتوان رفت كه ايشان حكمند
بندگان را نه گريزست زحكمت نه گريز *** چه كند ار بكشى ور بنوازى خدمند
جور دشمن چه كند گر نكشد طالب دوست *** گنج و مار و گل و خار و غم و شادى بهمند
تو سبكبار قوى حال بجان دريابى *** كه ضعيفان غمت باركشان ستمند
سعديا عاسق صادق زبلا نگريزد *** سست عهدان ارادت زملامت برمند

دعا كننده دعايش مستجاب است

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : ألدُّعاءُ كَهْفُ الاْجابَةِ كَما أنَّ السَّحابَ كَهْفُ الْمَطَرِ .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : دعا خزانه و گنجينه اجابت است . چنانچه ابر مخزن باران است .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : ما أبْرَزَ عَبْدٌ يَدَهُ إلىَ اللهِ الْعَزيزِ الْجَبّارِ إلاّ إسْتَحْيَى اللهُ عَزَّوَجَلَّ أنْ يَرُدَّها صِفْراً حَتّى يَجْعَلَ فيها مِنْ فَضْلِ رَحْمَتِهِ ما يَشاءُ فَإذا دَعا أحَدُكُمْ فَلا يَرُدُّ يَدَهُ حَتّى يَمْسَحَ عَلى وَجْهِهِ وَرَأسِهِ .

حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : هيچ بنده اى دست به درگاه خداى عزيز و جبار نگشايد ، جز اينكه خداى عزوجل شرم كند كه آن را تهى برگرداند ، تا اينكه از فضل و رحمت خود آن دست را پر كند ، پس هرگاه يكى از شما دعا كرد ، دستش را برنگرداند تا آن را به سر و روى خود بكشد .

علامه مجلسى آن بزرگ مرد عالم اسلام در شرح اين حديث مى فرمايد : شرم و حيا گرفتگى نفس است از كار بد ، بخاطر بيم نكوهش و چون به خداى بزرگ

نسبت داده شود ، مقصود لازمه آن است كه ترك باشد ، يعنى خداوند آن كار را نكند .

و در اينجا شبهه اى است كه بايد آن را دفع كنيم ، و آن شبهه بخاطر بسيارى از مردم بيايد و آن اين است كه ، چگونه خداوند سبحان وعده اجابت داده و خلف وعده او محال است و دروغ از خداى تعالى و حجج او ممتنع است ، پس چگونه است كه بسيارى از دعاها به اجابت نرسد .

جواب از اين شبهه را به چند وجه ممكن است بيان كرد :

اول ـ اينكه وعده خداوند مشروط به مشيت است ، يعنى اگر بخواهم اجابت كنم و به همين مسئله گفتارش در سوره انعام آيه 41 دلالت كند .

دوم ـ اينكه مقصود از اجابت كه خداوند و حجج او فرمودند لازمه آن است كه آن توجه و استماع دعا است ، يعنى فوراً شنيده شود و مورد توجه قرار گيرد ، ولى در دادن آنچه را كه خواهد تا خير كند ، تا عبد باز او را بخواند و او از عبد را خدا بشنود ، كه خدا صداى بنده را دوست دارد .

سوم ـ اينكه اجابت مشروط به مصلحت و خير بودن براى دعا كننده است ، زيرا خداى حكيم به دلخواه بندگان ، از آنچه خير و صلاح آنها است دست برندارد .

چهارم ـ لازم نيست اجابت دعا فورى باشد ، و ممكن است دعا مستجاب شده باشد ، ولى ظهور آثار آن روى پاره اى از مصالح به مدت زيادى تأخير افتد ، چنانچه در تفسير گفتار خداى تعالى در سوره يونس آيه 89 در حديث آمده ، كه ميان اين خطاب و ميان غرق فرعون و نابودى او و همراهانش كه موسى و هارون براى آن دعا كرده بودند چهل سال طول كشيد .

عَنْ سُلَيْمانِ بْنِ عَمْرو قالَ : سَمِعْتُ أبا عَبْدِاللهِ (عليه السلام) يَقُولُ : إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لا يَسْتَجيبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْب ساه فَإذا دَعَوْتَ فَأقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَيْقِنْ بِالاْجابَةِ .

سليمان بن عمرو مى گويد : شنيدم حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : خداوند دعائى كه از روى دل غافل باشد مستجاب نمى كند ، پس هرگاه براى دعا به پيشگاه مقدس او روى آوردى به دل توجه كن و يقين داشته باش كه قلبى كه در دعا مشغول مولاست دعايش مستجاب مى شود .

توجه قلب در دعا لازم است

و نيز دعا كننده لازم است داراى رقت قلب باشد ، قلب با قساوت دعاى صاحبش مستجاب نيست .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لا يَسْتَجيبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْب قاس .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : خداوند دعائى كه از روى دل سخت و با قساوت باشد مستجاب نمى كند .

در دعا پافشارى و اصرار لازم است

عده اى از مردم دعا را سبك مى كنند ، اولاً خيلى ساده و با شتاب و با عجله دعا مى كنند ، ثانياً خيلى سريع و بدون در نظر گرفتن مصلحت اجابت آن را مى خواهند ، در اين باب ائمه بزرگوار اعلام مى كنند كه اولا در دعا اصرار و الحاح و پافشارى داشته باشيد ، ثانياً اجابت آن را مشروط به مصلحت خويش از جانب خدا و در گرو وقت لازم براى اجابت بدانيد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ كَرِهَ إلْحاحَ النّاسِ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْض في الْمَسْئَلَةِ وَأحَبَّ ذلِكَ لِنَفْسِهِ ، إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ أنْ يُسْألَ وَيُطْلَبَ ما عِنْدَهُ .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : خداوند دوست ندارد مردم در انجام حاجت به همديگر اصرار ورزند ، ولى اين اصرار و الحاح را براى خودش دوست دارد ، او مى خواهد كه از او بخواهند ، و آنچه نزد اوست از او خواهش كنند .

عَنْ أبي جَعْفَر (عليه السلام) قالَ : لا وَاللهِ يُلِحُّ عَبْدٌ عَلىَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ إلاّ اسْتَجابَ اللهُ لَهُ .

امام باقر (عليه السلام) فرمود : بخدا سوگند هيچ بنده اى به درگاه خداى عزوجل اصرار نورزد جز اينكه خداوند دعايش را مستجاب فرمايد .

در دعا حاجات خود را ذكر كنيد

وجود مقدس حضرت حق ، به تمام غيب و شهود و آنچه گذشته و آنچه هست و آنچه خواهد گذشت به تمام جهات آگاه و عالم است ، و حاجات مشروعه بنده و آنچه را عبد مى خواهد براى حضرت او آشكار است ، ولى خود حضرت او علاقه دارد كه عبد به وقت دعا حاجاتش را به زبان بياورد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهك (عليه السلام) : إنَّ اللهَ تَبارَكَ وَتَعالى يَعْلَمُ ما يُريدُ الْعَبْدُ إذا دَعاهُ وَلكِنَّهُ يُحِبُّ أنْ تَبُثَّ إلَيْهِ الْحَوائِجُ فَإذا دَعَوْتَ فَسَمِّ حاجَتَكَ وَفي حَديث آخَرَ قالَ : قالَ : إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يَعْلَمُ حاجَتَكَ وَما تُريدُ وَلكِنْ يُحِبُّ أنْ تَبُثَّ إلَيْهِ الْحَوائِجَ .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : خداوند تبارك و تعالى مى داند كه بنده اش بوقت دعا چه مى خواهد ، ولى دوست دارد كه حاجت ها به درگاهش گفته شود ، پس هرگاه به دعا برخاستى حاجتت را بگو ، و در روايت ديگرى آمده : خداوند حاجت و خواسته ات را آگاه است ، ولى دوست دارد حاجات خود را به درگاهش بازگو كنى .

ارزش دعاى پنهان

عَنْ أبي الْحَسَنِ الرِّضا (عليه السلام) قالَ : دَعْوَةُ الْعَبْدِ سِرّاً دَعْوَةً واحِدَةً تَعْدِلُ سَبْعينَ دَعْوَةً عَلانِيَةً .

حضرت رضا (عليه السلام) فرمود : يك دعاى عبد در پنهانى مساوى با هفتاد دعاى آشكار است .

سرش اين است ، كه دعاى در پنهان به خلوص و اخلاص و پاكى در نيت نزديك تر است ، و عمل هر چه خالص تر باشد قيمت و ارزشش بيشتر است .

اوقاتى كه اميد اجابت دعا در آن هست

قالَ أبُوعَبْدِاللهِ (عليه السلام) : اُطْلِبُوا الدُّعاءَ في أرْبَعِ ساعات : عِنْدَ هُبُوبِ الرِّياحِ وَزَوالِ الاْفْياءِ وَنُزُلِ الْقَطْرِ وَأوَّلُ قَطْرَة مِنْ دَمِ الْقَتيلِ الْمُوْمِنِ فَإنَّ أبْوابَ السَّماءِ تُفْتَحُ عِنْدَ هذِهِ الاْشْياءِ .

حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : در چهار وقت دعا كنيد ، هنگام وزش بادها ، و هنگام ظهر ، و به وقت آمدن باران ، و هنگام ريخته شدن خون مؤمن ، زيرا در اين اوقات درهاى رحمت حق باز مى شود .

و نيز آن حضرت فرمود : در چهار مرحله دعا به اجابت مى رسد : در نماز وتر ، و پس از سپيده دم ، و بعد از ظهر و بعد از مغرب .

حضرت صادق از اميرالمؤمنين نقل مى كند : در چهار مورد دعا را غنيمت بدانيد ، بوقت قرائت قرآن ، و هنگام اذان ، و وقت باران ، و وقت برخورد صف حق عليه كفر در ميدان جهاد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إذا أحَدُكُمْ فَلْيَدْعُ ، فَإنَّ الْقَلْبَ لا يَرِقُّ حَتّى يَخْلُصَ .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : هرگاه دل يكى از شما نرم شد ، در آن حال دعا كند ، و دل تا پاك نشود رقت نكند .

مجلسى در شرح اين حديث مى فرمايد : رقت ضد قساوت است ، و نشانه و علامت رقت قلب گريه است ، و حاصل اينكه رقت نشانه پاكى دل از دغلى و حسد و افكار باطله و خيالاتى است كه انسان را از توجه به خداى تعالى سرگرم كند ، و خلوص و پاكى دل نشانه و سبب اجابت دعا است .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : هرگاه بدنت لرزيد ، و اشكت ريخت ، پس خود را باش كه به تو توجهى شده .

و در بابى از ابواب دعا آمده است ، در دعا چند برنامه لازم است :

1 ـ رغبت .

2 ـ رهبت .

3 ـ تضرع .

4 ـ تبتل .

5 ـ ابتهال .

6 ـ استعاذه .

7 ـ مسئلت .

رغبت به معناى ميل و شوق و رهبت به معناى ترس و بيم ، و تضرع و به معناى فروتنى ، و تنبل به معناى بريدگى و انقطاع از غير حق ، و ابتهال به معناى زارى كردن و استعاذه به معناى پناه جستن و مسئلت به معناى دعا و درخواست است ، چون اين حالات به وقت دعا در عبد تجلى كرد دعا كند و به دعايش براى رسيدن به اجابت اميد داشته باشد .

اشك ريختن به درگاه حق

گريه براى خدا و در راه خدا و بر مصائبى كه در راه خدا به اولياء خدا رسيده ذاتاً مطلوب است .

قرآن مجيد گريه براى خدا از علائم عاشقان حق دانسته ، و آنكس كه اشك چشم ندارد مريض است .

) وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّbمْعِ مِمَّا عَرَفُوا

مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ ((1) .

و چون آياتى را كه به رسول ما فرستاده شد بشنوند اشك از ديده آنها جارى مى شود ، زيرا حقانيت آن را شناخته ، گويند بارالها ما به رسول تو محمد و كتاب آسمانيش ايمان آورديم ، پس ما را در زمره گواهان راستين او ثبت فرما .

گريه به وقت دعا از ارزش خاصى برخوردار است ، و اشك چشم كه نشانى از صفاى باطن است ، آدمى را به رحمت حضرت حق نزديك كرده و از بار گناهان سبك مى كند .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : چيزى نيست مگر اينكه براى آن پيمانه و وزنى است مگر گريه ، كه يك قطره اش درياهائى از آتش را خاموش سازد ، و چون اشك در ديده حلقه بزند ، چهره صاحبش خوارى و ذلت نبيند ، و چون بر رخسار بريزد ، بر آتش دوزخ حرام گردد ، و اگر هر آينه در امتى يك نفر گريان باشد همه آنان مورد ترحم قرار مى گيرند .

عَنْ أبي جَعْفَر قالَ : ما مِنْ قَطْرَة أحَبُّ إلىَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ قَطْرَةِ دُمُوع في سَوادِ اللَّيْلِ مَخافَةً مِنَ اللهِ لا يُرادُ بِها غَيْرُهُ .

امام باقر (عليه السلام) فرمود : قطره اى نزد خداوند محبوب تر از آن قطره اشكى كه در تاريكى شب از ترس خدا بريزد و جز خدا چيز ديگرى منظور نداشته باشد نيست .

حضرت صادق (عليه السلام) فرمود :

خداى عزوجل به موسى (عليه السلام) وحى فرمود : كه همانا بندگان من به چيزى محبوب تر از سه خصلت به من تقرب نجستند عرضه داشت خداوندا كدام است ؟

1 ـ سوره مائده (5) : 83 .

فرمود : زهد در دنيا ، ورع و پارسائى در برابر معاصى ، و گريه از خوف من ، عرضه داشت خداوندا پاداش دارنده اين سه خصلت چيست ؟

خداوند فرمود : اى موسى اما آنان كه در دنيا زهد ورزيدند در بهشت باشند ، و اما آنان كه از ترس من گريه كنند در بلندترين منازلند ، و احدى با آنان در آن منازل شريك نباشد ، و اما آنها كه از نافرمانيهاى من بپرهيزند ، پس من به وقتى كه در قيامت همه مردم را تفتيش و بازرسى كنم ، از آنان بازرسى و تفتيش نكنم .

مجلسى در شرح اين حديث مى فرمايد : رفيع اعلا آن امكان بلندى است كه در بهشت بلندترين منزلهاست ، و آن مسكن انبيا و اولياء است ، و مقصود از عدم بازرسى يعنى بى حساب وارد بهشت شدن .

آنان كه در دعا و غير دعا مثل ذكر مصائب اهل بيت علاقه مند به گريه هستند ، ولى گريه براى آنان دشوار است به راهنمائى زير توجه كنند :

اسحاق بن عمار مى گويد : به حضرت صادق (عليه السلام) عرض كردم ، من دعا مى كنم و ميل دارم گريه كنم ، ولى گريه ام نمى آيد ، و چه بسا به ياد برخى از مردگان خانواده ام مى افتم پس رقت مى كنم و اشك مى ريزم ، آيا اين كار درست است ؟ فرمود آرى آنها را به ياد آر و چون رقت كردى گريه كن و پروردگار تبارك و تعالى را بخوان و به درگاه حضرتش دعا كن .

على بن ابى حمزه مى گويد : حضرت صادق (عليه السلام) به ابى بصير فرمود : اگر از وقوع چيزى ترس داشته باشى ، يا حاجتى خواستى ، به نام خدا دعا آغاز كن ، و او را چنانچه شايسته اوست تمجيد و ستايش كن و بر پيامبر صلوات فرست و حاجت خود را بخواه و خود را به گريه وادار كن اگر چه بسا اندازه سر مگسى باشد ، همانا پدرم هميشه مى فرمود : نزديك ترين حالى كه عبد به پروردگار عزوجل دارد آن زمانى است كه در سجده باشد در حالى كه اشك مى ريزد .

قبل از دعا خدا را ستايش و ثنا گوئيد

عَنِ الْحارِثِ بْنِ الْمُغَيْرَةِ قالَ :

سَمِعْتُ أبا عَبْدِاللهِ (عليه السلام) يَقُولُ : إيّاكُمْ أنْ يَسْئَلَ مِنْ رَبِّهِ شَيْئاً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ حَتّى يَبْدَءَ بِالثَّناءِ عَلَى اللهِ عزَّوَجَلّ وَالْمَدْحِ لَهُ وَالصَّلاةِ عَلَى النَّبيِّ ثُمَّ يَسْئَلُ اللهَ حَوائِجَهُ .

حارث بن مغيره مى گويد :

حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : مبادا چون يكى از شما بخواهد از پروردگار خويش چيزى از حاجات دنيا و آخرت مسئلت كند ، بدان مبادرت ورزد ، تا به ستايش او و صلوات بر پيامبر دعايش را آغاز كند ، سپس حاجات خود را بخواهد .

محمد بن مسلم گويد : حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : همانا در كتاب اميرالمؤمنين (عليه السلام) است ، كه ستايش پيش از درخواست است ، پس هرگاه خداى عزوجل را خواندى و به درگاهش دعا نمودى او را تمجيد كن ، عرض كردم چگونه تمجيدش كنم فرمود : مى گوئى :

يا مَنْ هُوَ أقْرَبُ إلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ ، يا فَعّالاً لِما يُريدُ ، يا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ ، يا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْعْلى ، يا مَنْ هُوَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ .

اى كسى كه از رگ گردن به من نزديك ترى ، اى كسى كه هر چه را بخواهى انجام دهى ، اى كسى كه ميان مرد و دلش حائل شوى ، و اى كسى كه در برترين نظر اندازهائى ، و اى آنكه به مانندش چيزى نيست .

مجلسى در شرح :

يا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ .

چند وجه فرموده :

اول ـ اينكه كنايه از نزديكى خداوند به بندگانش مى باشد ، زيرا كسى كه حائل بين دو چيز شد ، بدان چيز نزديك تر از ديگر است .

دوم ـ اشاره به اين است كه او بر مكنوناتى از دلها آگاه است كه شايد صاحبان آنها از آن بى خبر باشند ، و در روايتى هست ، كه فرمود : معناى اين جمله اينست كه دلها نتوانند چيزى را از خداوند مخفى و پنهان دارند .

سوم ـ يعنى بوسيله مرگ بين انسان و دلش جدائى اندازند ، و اين جمله دعا براى وادار كردن مردم است به اينكه به پاك كردن دلهاشان مبادرت ورزند ، پيش از آنكه خداوند به سبب مرگ بين آنها و دلهاشان جدائى اندازد .

چهارم ـ كنايه از اين است كه مالك دلها خداست ، هر تصميمى كه بندگان گرفته باشند ، به هم زند و مقاصد آن را تغيير دهد ، و دل را به حالات مختلف بگرداند ، از ذكر به فراموشى ، و از فراموشى به ذكر ، از ترس به آسودگى و از آسودگى به ترس ، و در حديث است كه دل مؤمن ميان دو انگشت اوست ، به هر سو كه بخواهد بگرداند ، و در دعاست :

يا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ .

پنجم ـ آنچه از دو حديث از تفسير عياشى آمده ، كه معنايش اين است كه حايل شود ميان انسان و ميان اينكه باطل را از حق تميز دهد .

« البته اين حالت در وقتى است كه گناه و بى حيائى عبد به حد نهائى رسيده و خود باعث محروميت خود از رحمت و عنايت حق شده باشد » .

ششم ـ يعنى او را از آنچه در دلش نهفته است غافل كنى .

و در جمله :

يا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْعْلى .

فرموده : در قاموس گفته « منظر » چيزى است كه بدان نگاه كنى و شايد حضرت (عليه السلام) مكانت و درجه رفيعه معنويه را به مكانهاى بلند ظاهرى تشبيه فرموده ، پس اين يا كنايه از اطلاع او بر تمامى مخلوقات است ، زيرا كسى كه در جاى بلندى بود ، مشرف بر پائين آن است و اطلاع بر جوانب امر دارفد ، و يا كنايه از تسلط و اقتدار او بر ممكنات است ، و يا كنايه از نرسيدن خردها و انديشه ها به ساحت معرفت اوست ، و محتمل است ، « منظر » از نظر به معناى فكر باشد ، يعنى او بالاتر و برتر از اين است كه انديشه و افكار اين مخلوقات بسيار ضعيف به حضرت او برسد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إنَّما هِيَ الْمِدْحَةُ ، ثُمَّ الثَّناءُ ثُمَّ الاْقْرارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْئَلَةُ إنَّهُ وَاللهُ ما خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْب إلاّ بِالاْقْرارِ .

حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : جز اين نيست كه آداب دعا همان مدح و ستايش و اقرار به گناه است ، آنگاه درخواست از خدا ، به خدا قسم هيچ بنده اى از گناه بيرون نشده جز به اقرار به آن .

دسته جمعى دعا كنيد

حضرت صادق (عليه السلام) مى فرمايد :

هيچ چهل نفرى براى دعا نزد هم اجتماع نكنند و خداى عزوجل را در كارى نخوانند جز اينكه خداوند دعاى آنها را مستجاب كند ، پس اگر چهل نفر نبودند ، و چهار نفر بودند نزد هم جمع شوند ، و ده بار خداى عزوجل را بخوانند ، خداوند دعايشان را اجابت كند ، و اگر چهار نفر با هم نباشند و يك نفر باشد كه چهل مرتبه خدا را بخواند ، خداى عزيز جبار دعايش را اجابت كند .

براى همه دعا كنيد

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله) : إذا دَعا أحَدَكُمْ فَلْيَعُمَّ فَإنَّةُ أوْجَبُ لِلدُّعاءِ .

امام صادق (عليه السلام) از رسول اكرم نقل مى كند : هرگاه يكى از شما دعا كرد ، همه را دعا كند ، زيرا به اجابت نزديك تر است .

از تأخير در اجابت نهراسيد

احمد بن محمد بن ابى نصر مى گويد : به حضرت رضا (عليه السلام) عرض كردم :

قربانت ، من چند سال است ، از خداوند حاجتى خواسته ام ، از تأخير اجابتش در دلم شبهه و نگرانى آمده ، فرمود : اى احمد مبادا شيطان بر دلت راهى باز كند ، تا تو را به ميدان نااميدى ببرد ، همانا امام باقر (عليه السلام) فرمود :

هر آينه مؤمن از خدا حاجتى بخواهد ، و اجابت آن تأخير افتد ، اين تأخير براى محبوبيت آواز و صداى گريه او در نزد خداست ، سپس فرمود : به خدا سوگند آنچه خداى عزوجل براى مؤمنين از آنچه خواهند پس انداز كند بهتر است براى آنان از آنچه زود عطا شود ، دنيا مگر چه اندازه ارزش دارد ؟ امام باقر (عليه السلام) مى فرمود : سزاوار است دعاى مؤمن در حال آسايش همانند دعاى او در حال سختى باشد ، و آنچه به او داده شد او را از دعا سست نكند ، پس تو از دعا خسته مشو ، زيرا د عا در نزد خدا منزلتى بس بزرگ دارد .

بر تو باد به شكيبائى ، و دنبال روزى حلال رفتن ، ، و صله رحم ، مبادا با مردم اظهار دشمنى كنى ، زيرا ما خاندانى هستيم كه پيوند كنيم با هر كه از ما ببرد و نيكى كنيم هر كه به ما بدى كند ، پس به خدا سوگند در اين كار سرانجام نيكوئى ببينم چه در دنيا چه در آخرت .

همانا كسى كه در اين دنيا داراى نعمت است اگر هرگاه درخواست چيزى از خدا كند و به او داده شود حرصش زياد گردد و جز آن را نيز بخواهد و در نتيجه نعمت خداوند در چشم او كوچك و خوار گردد و از هيچ چيز سير نشود ، و چون نعمت فراوان شود مسلمان از اين راه به خطر افتد ، و اين خطر به خاطر آن حقوقى است كه بر او واجب شود ، و به خاطر آن چيزى است كه بيم رود بواسطه اين حقوق در فتنه و آزمايش افتد و در اداء آنها كوتاهى نمايد .

بگو بدانم اگر من به تو چيزى گفتم به آن اعتماد دارى ؟ عرض كردم فدايت گردم اگر به گفته شما اعتماد نكنم پس به گفتار چه كسى اعتماد كنم ، با اينكه شما حجت خداوند بر خلق او هستى .

فرمود : پس تو به خدا و وعده ها و گفتارهاى او اعتمادت بيشتر باشد ، زيرا خداوند به تو وعده اجابت داده است ، يا اينكه اجابت دعاى تو به موعدى واگذار شده .

آيا خداوند در قرآن مجيد سوره بقره آيه 186 نفرموده :

هرگاه بندگانم مرا از تو بپرسند ، پس همانا من نزديكم و اجابت كنم دعاى آنكه مرا بخواند .

و در سوره زمر آيه 53 فرمود :

از رحمت خدا نوميد مباشيد .

و در سوره بقره آيه 268 فرموده :

خداوند به فضل و آمرزش نويدتان دهد .

پس تو به خداى عزوجل اعتمادت از ديگران بيشتر باشد و در دل خود جز خوبى راه ندهيد كه آمرزيده ايد .

مجلسى آن محدث بزرگ در ضمن شرح قسمت هاى حديث وجوهى براى

تأخير در اجابت دعا از آن استفاده كرده ، كه تا هشت وجه آن را ذكر كرده است .

اول ـ حقارت و پستى دنيا و اينكه تأخير اجابت به عالم آخرت بهتر است .

دوم ـ از شرايط اجابت دعا اين است ، كه در هر حال عبد نبايد دست از دعا بردارد ، چه در آسودگى چه در سختى .

سوم ـ شكيبائى در تأخير كند .

چهارم ـ كسب خود را حلال نمايد ، يا دعائى به اجابت رسد كه حرامى در بر نداشته باشد .

پنجم ـ قطع رحم نكند .

ششم ـ اظهار دشمنى با مردم ننمايد « خوش اخلاق باشد » .

هفتم ـ اگر زود به اجابت رسد موجب حرص بر دنيا گردد ، و نعمت هاى خدا در نظرش كوچك و خوار نمايد .

هشتم ـ بواسطه فراوان شدن مال و ثروت و قدرت در خطر ادا نكردن حقوق آنها افتد ، سپس در آخر شرحش گويد : در اين حديث فوائد بسيار و حقايق فراوانى است ، براى آنكه به چشم يقين و حقيقت در آن بنگرد .

عَنْ أبي عَبْدِاللهِ (عليه السلام) قالَ : إنَّ المُؤْمِنَ لَيَدْعُواللهَ عَزَّوَجَلَّ في حاجَتِهِ فَيَقُولُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ أخِّرُوا إجابَتَهُ شَوْقاً إلى صَوْتِهِ وَدُعائِهِ فَإذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ قالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ : عَبْدي دَعَوْتَني فَأَخَّرْتُ إجابَتَكَ وَثَوابُكَ كَذا وَكَذا وَدَعَوْتَني في كَذا وَكَذا فَأَخَّرْتُ إجابَتَكَ وَثَوابُكَ كَذا وكَذا قالَ : فَيَتَمَنَّي الْمُؤْمِنُ أنَّهُ لَمْ يَسْتَجِبْ دَعْوَةٌ فِي الدُّنْيا مِمّا يَرى مِنْ حُسْنِ الثَّوابِ .

حضرت صادق (عليه السلام) مى فرمايد : همانا مؤمن خداوند را در حاجتش بخواند ، و خداى عزوجل فرمايد اجابت او را به تأخير اندازيد كه به صدا و دعاى او شوق دارم ، چون روز قيامت شود خداى عزوجل فرمايد : اى بنده من مرا خواندى و من اجابت دعايت را به تأخير انداختم ، اكنون به جاى آن تأخير

ثواب تو چنين و چنان است ، و باز در باره فلان چيز و فلان چيز مرا خواندى ولى من اجابت دعايت را عقب انداختم ، اكنون پاداش تو چنين و چنان است ، سپس حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : مؤمن آرزو مى كند اى كاش هيچ دعائى از او در دنيا مستجاب نمى شد ، به خاطر آن ثوابى كه در آخرت مى بيند .

 
 

کلیه حقوق این سایت محفوظ می باشد.

طراحی و پیاده سازی: GoogleA4.com | میزبانی: DrHost.ir

انهار بانک احادیث انهار توضیح المسائل مراجع استفتائات مراجع رساله آموزشی مراجع درباره انهار زندگینامه تالیفات عربی تالیفات فارسی گالری تصاویر تماس با ما جمادی الثانی رجب شعبان رمضان شوال ذی القعده ذی الحجة محرم صفر ربیع الثانی ربیع الاول جمادی الاول نماز بعثت محرم اعتکاف مولود کعبه ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام امام حسن علیه السلام حضرت علی اکبر علیه السلام میلاد امام حسین علیه السلام میلاد حضرت مهدی علیه السلام حضرت ابالفضل العباس علیه السلام ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها پاسخ به احکام شرعی مشاوره از طریق اینترنت استخاره از طریق اینترنت تماس با ما قرآن (متن، ترجمه،فضیلت، تلاوت) مفاتیح الجنان کتابخانه الکترونیکی گنجینه صوتی پیوندها طراحی سایت هاستینگ ایران، ویندوز و لینوکس دیتاسنتر فن آوا سرور اختصاصی سرور ابری اشتراک مکانی colocation