همان طرز لباس پوشيدن فرنگی ، آدابش ، مراسمش ، تشريفاتش ، ادبياتش، عقائدش ، فلسفهاش ، هنرش ، اخلاقش همه فرنگی شود . سيد طرح همبستگی دين و سياست را برای دو جبهه لازم میدانست : جبههاستبداد داخلی و جبهه استعمار خارجی . كوشش فراوان داشت كه شعور مذهبیمسلمانان را برای مبارزه با استبداد و استعمار بيدار سازد و برای اينبرنامه ، نسبت به هر برنامه اصلاحی ديگر حق تقدم قائل بود . كوششهائی كه بعدها متقابلا از طرف عمال استعمار در جهت جدائی دين وسياست ( سكلاريسم ) به عمل آمد كه به نام " علمانيت " ( 1 ) معروف شدو آتاتورك را قهرمان بزرگ آن بايد به شمار آورد ، برای مقابله با همينطرح بود . انديشه علمانيت را در جهان عرب ، مسيحيان عرب تبليغ كردند .واضح است كه اگر همبستگی دين و سياست اصل مسلم شناخته شود ، مسيحيانعرب نقشی در جامعه نخواهند داشت . ولی تنها مسيحيان عرب نبودند كهانديشه علمانيت را تبليغ میكردند ، عدهای از مسلمانان نيز سخت طرفدارآن بودند ، آنهم مسلمانان روشنفكر متدين . چرا ؟ اين مسلمانان در حقيقت از يك جريان ديگر رنج میبردند ، و آن اينكه درجهان تسنن به حكم اينكه خلفا و سلاطين را " اولوالامر " میدانستند واطاعت آنها را از جنبه دينی واجب میشمردند ، همبستگی دين و سياست بهصورت در خدمت قرار پاورقی : . 1 اين لغت به همان معنی است كه در بالا گفته شد ، هر چند عربی نمااست ، در لغت نشانهای از آن پيدا نكرديم . |