كمال است و هر كمال واقعی به حقيقت وجود كه حقيقتی اصيل است باز
می‏گردد از قبيل علم ، قدرت ، حيات ، اراده ، رحمت ، خيريت و غيره .
موجودات در اصل آفرينش به هر نسبت كه از وجودی كامل تر - يعنی از
وجودی قوی تر و شديدتر - بهره مند هستند ، به ذات الهی كه وجود محض و
كمال صرف است نزديكترند طبعا فرشتگان از جمادات و نباتات به خداوند
نزديكترند و به همين جهت بعضی از فرشتگان از بعضی ديگر مقرب ترند ،
بعضی حاكم و مطاع بعضی ديگر می‏باشند ، و البته اين تفاوت مراتب قرب و
بعد مربوط به اصل خلقت و به اصطلاح مربوط به قوس نزول است .
موجودات ، بخصوص انسان ، به حكم " « انا لله و انا اليه راجعون »"
( 1 ) به سوی خداوند بازگشت می‏كنند انسان به حكم مرتبه وجودی خود ، اين‏
بازگشت را بايد به صورت طاعت و عمل اختياری و انجام وظيفه و به صورت‏
انتخاب و اختيار انجام دهد انسان با پيمودن طريق طاعت پروردگار واقعا
مراتب و درجات قرب پروردگار را طی می‏كند ، يعنی از مرحله حيوانی تا
مرحله فوق ملك را می‏پيمايد اين صعود و تعالی يك امر تشريفاتی و اداری‏
نيست ، قراردادی و اعتباری نيست ، از قبيل بالا رفتن از عضويت ساده يك‏
اداره تا مقام وزارت ، و يا از عضويت ساده يك حزب تا رهبری آن حزب‏
نيست ، بلكه بالا رفتن بر نردبان وجود است ، شدت و قوت و كمال يافتن‏
وجود است كه مساوی است با زيادت و استكمال در علم و قدرت و حيات و
اراده و مشيت و ازدياد دايره نفوذ و تصرف .

پاورقی :
. 1 بقره / . 156

67