« يا ايها الذين آمنوا . . . و لا يجرمنكم شنئان قوم علی ان لا تعدلوا ،
اعدلوا هو اقرب للتقوی »( 1 ) .
خلاصه مضمون اين است : ای اهل ايمان ! ما می‏دانيم دلهای شما از اينها
پر از عقده و ناراحتی است ، از اينها شما خيلی ناراحتی و رنج ديديد ،
ولی مبادا آن ناراحتيها سبب بشود كه حتی درباره اين دشمنها از حد عدالت‏
خارج بشويد .
اين اصل چه اصلی است ؟ [ مطلق است يا نسبی ؟ ] آيا می‏شود گفت كه از
حد تجاوز كردن در يك مواردی جايز است ؟ خير ، از حد تجاوز كردن در هيچ‏
موردی جايز نيست . هر چيزی ميزان و حد دارد ، از آن حد نبايد تجاوز كرد
. حد تجاوز در جنگ چيست ؟ می‏پرسم با دشمن برای چه می‏جنگی ؟ يك وقت‏
می‏گويی برای اينكه عقده‏های دلم را خالی كنم . آن مال اسلام نيست . ولی‏
يك وقت می‏گويی من با دشمن می‏جنگم تا خاری را از سر راه بشريت بردارم .
خوب خار را كه برداشتی ديگر كافی است . آن شاخه كه خار نيست شاخه را
برای چه می‏خواهی برداری ؟ ! اين ، معنی حد است .

ج . اصل انظلام و استرحام

اصل انظلام و استرحام از اصولی است كه هرگز پيغمبر يا اوصيای پيغمبر از
اين اصل پيروی نكردند . يعنی آيا بوده در يك جايی كه چون دشمن را قوی‏
می‏ديدند به يكی از اين دو وسيله چنگ

پاورقی :
. 1 سوره مائده ، آيه . 8

96