میشود . ولی ملامت هم جا دارد . گاهی ملامت - به قول ابونواس - سبباغراء میشود :
دع عنك لومی فان اللوم اغراء |
و دوانی بالتی كانت هی الداء (1) |
اين مطلب كليت ندارد ولی در بسياری از موارد ، ملامت زياد بيشترنفرت ايجاد میكند . مثلا خيلی افراد در تربيت فرزند اين اشتباه رامرتكب میشوند ، دائما بچه را ملامت میكنند و سركوفت میزنند : ای خاكبر سرت ، فلان بچه هم سن توست ، ببين او چطور پيش رفته ، تو خيلی بیعرضه و نالايق هستی ، من كه ديگر به تو اميدی ندارم . خيال میكنند با اينملامتها غيرت بچه تحريك میشود . در صورتی كه در اين موارد ، اگر ملامتاز حدش بگذرد عكس العمل خلاف ايجاد میكند ، روح او حالت انقباض وفرار پيدا میكند و او از نظر روحی بيمار میشود و دنبال آن كار هم محالاست كه برود . اين است كه پيغمبر اكرم در دستورهای خودش نه تنها بهمعاذبن جبل بلكه به معاذبن جبلها ، به همه میفرمود : « بشر و لا تنفر ،يسر و لا تعسر » آسان بگير ، سخت نگير ، هی به مردم نگو مگر دينداری كارآسانی است ، دينداری مشكل است ، خيلی هم مشكل است ، فوق العاده مشكلاست ، كار هر كس هر كس نيست ، هر كس كه نمیتواند ديندار باشد ،
" كار هر بز نيست خرمن كوفتن |
گاو نر میخواهد و مرد كهن " |
هی از مشكل بودن دينداری میگويی ، در نتيجه او
پاورقی : . 1 [ ترجمه : رها كن ملامت كردن مرا زيرا كه ملامت ، موجب تجری میشود. و مرا مداوا كن با چيزی كه آن چيز درد است ] .