حكمت : در گشايش كار با توجه به حضرت او

وقتى انسان با روى دل روى به سوى محبوب كند ، وقتى انسان خويش را از شوائب امراض نفسانى علاج كند ، وقتى انسان با تمام وجود حق را بخواهد ، چرا تمام درهاى خير دنيا و آخرت به رويش باز نگردد ؟

محمد بن حسين خطيبى بلخى در اين زمينه در توضيح آيه :

مى گويد : شما درهاى غيب را بزنيد تا ما گشائيم ، آخر سنگ خارا توانستيم شكافتن و آب خوش از وى پديد آورديم ، و آتش از وى ظاهر كرديم ، چون تو طالب باشى دل سنگين تو را هم توانيم شكافتن و از وى آتش محبت ، و آب راحت توانيم ظاهر كردن .

آخر بنگر كه خاك تيره پى كوب كرده را ، بشكافتيم و سبزه جان فزا رويانيديم و پيدا آورديم ، همچنين از زمين مجاهده توهم توانيم گلستان آخرتى ظاهر كردن و پيدا آوردن .

آخر بدين خوان كرم ما چه نقصان ديده اى كه چنين نوميد شده اى .

يعنى چون الله يكى است تقدير او برآيد و بس ، تو دل به الله نه و اين تدبيرها و آرزوها را از كتف هاى خود بيرون انداز و برو اين بيخك هاى مرادها و پيشنهادها را از خود بتراش و از هر چه مى ترسى كه بيايد آمده گير و اين شيشه وجود را شكسته گير ، چو همچنين خواهد شدن ، پس مشغول شدن به حضرت بارى اولى بود .

سئوال كرد ، كه كريم چون چيزى بدهد باز بستاند ، گفتم : اگر پدر درستهاى زر و سيم را بيارد و پيش دختر و پسر بريزد و گويد : كه اين از آن شماست و باز از پيش ايشان برگيرد تا بجائى نهد و ايشان بگريند كه چرا از پيش ما برداشتى و باز بردى ، پدر گويد : از بهر آن برمى دارم تا روز جهاز و عروسيتان بباشد ، اگر همين

1 ـ فتح (48) : 1 .

2 ـ بقره (2) : 255 .

ساعت شما را بدهم بنا جايگاه خرج كنيد و آن روز كه بايستتان شود شرم زده و تا تشويش بمانيد ، كرم اين است كه از پيش شما برگيرم ، نه آنك كار را به شما مهمل فرو گذارم و ديگر آنك شما را درين حجره به مهمانى فرود آورده ايم ، چون يگانگى ورزيديت به سراى خاص برم و در آنجايتان ساكن گردانم ، اگر شما را داديمى همه را تلف كردتانى و ربايندگان ربودندى و به غارت بردندى و به هوا و آفتاب سوخته شدندى و از سرما فرسوده گشتيديتى ، پس كرباس ها را در آن عيبه پم دانه نهاديم و ابريشمين را در گنجينه تخم پيله نهاديم ، تا اگر دزدان اين را ببرند كليد آن گنجينه را بانيابند كه ببرند ، و آن قفل را نتوانند كه بگشايند .

اين بود قسمت بسيار بسيار كمى از حكمت ها ، كه همچون درياى خروشان بى پايانى در برابر ديدگان دل موج مى زند ، به فرموده حضرت صادق (عليه السلام) در متن روايت ، از جمله مراحل زكات گوش استماع حكمت و عمل به آن است ، تا بدينوسيله خير كثير نصيب انسان گردد .

در دنباله روايت امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : مرحله ديگر زكات گوش استماع قرآن و فوائد دين از موعظه و نصيحت و اعراض از كذب و غيبت و اشباه آن است .

توضيح و تشريح استماع قرآن و موعظه و نصيحت را بخواست خدا در باب هفتاد و دوم و هفتاد و سوم كتاب با عظمت مصباح الشريعه و كذب را در باب چهل و ششم و غيبت را در باب چهل و نهم خواهيد خواند .

در اين قسمت براى خالى نبودن عريضه ، كلماتى را در باب نصيحت از كتاب انسان كامل براى شما نقل مى كنيم ، كه دقت در همين نصيحت مختصر براى بيدارى و بينائى بس است .

بدان كه آدميان چون بى اختيار خود به اين عالم آمدند ، از صدهزار كس كه بيامدند ، و برفتند ، يكى چنان بود كه خود را به حقيقت دانست ، و اين عالم را

چنان كه اين عالم است بشناخت و بدانست كه از كجا مى آيد و به كجا مى رود ، يعنى مبدء و معاد خود را به علم اليقين و عين اليقين بشناخت و بديد .

باقى ، جمله نابينا آمدند و نابينا رفتند .

هر يك در مرتبه اى از مراتب حيوانى فرو رفتند و به مرتبه انسانى نرسيدند ، از جهت آنكه در اين عالم به شهوت بطن و به شهوت فرج و دوستى فرزند مشغول بودند ، و از اول عمر تا آخر عمر سعى و كوشش ايشان و جنگ و صلح ايشان از بهر اين بود . و به غير از اين سه چيز ، چيزى ندانستند و نديدند .

و بعضى كسان از اين سه بت خلاص يافتند و به سه بت ديگر ، عظيم تر از اين گرفتار شدند ، و از اين سه حجاب بگذشتند و به سه حجاب ديگر ، قوى تر از اين فرو ماندند و آن :

دوستى آرايش ظاهر 2 ـ و دوستى مال 3 ـ و دوستى جاه هستند .

و اين سه بتان عظيم تراند و اين سه حجاب قوى تر است ، اى درويش دنيا همين بيش نيست ، و اين هر شش شاخه هاى دنيااند ، و اين سه شاخه آخرين چون قوى شوند و غالب گردند ، آن سه شاخه اول ضعيف شوند و مغلوب گردند .

و اهل دنيا هر يك در زير سايه يكى از اين شاخه ها نشسته اند ، يا در زير جمله

1 ـ اسراء (17) : 72 .

2 ـ اعراف (7) : 179 .

نشسته اند ، و پناه به سايه اين شاخه ها برده اند ، از جهت آنكه تا راحتى و لذتى به نفس ايشان برسد ، و مراد نفس ايشان حاصل گردد .

نمى دانند كه زير هر مرادى ده نامرادى تعبيه است ، بلكه صد ، بلكه هزار ، و كسى از بهر يك خوشى تحمل هزار ناخوشى چون كند .

دانا هرگز اين تحمل نكند ، ترك آن يك خوشى كند ، اما نادان ترك آن يك خوشى نكند ، از سبب غفلت بنا بر غفلت ، يعنى نادان طلب آن يك خوشى كند و غافل باشد از آنكه اين يك خوشى را چندين ناخوشى از غفلت است .

اى درويش اين شاخه هاى دنيا كه گفته شد خود سايه است ، نه اينكه اين شاخه ها سايه اى دارد ، از جهت آنكه دنيا خود سايه است و وجود ظلى دارد ، مى نمايد اما حقيقتى ندارد و از اين سايه ، راحتى به كسى نرسد ، بلكه از اين سايه رنج و زحمت زيادت شود ، از اين جهت آنكه اين سايه خنكى ندارد و دفع گرما نمى كند بلكه حرارت و آتش مى انگيزد .

اى درويش به حقيقت حجاب هفت آمد ، يكى دوستى نفس و دوستى اين شش چيز ديگر از براى نفس ، اين هفت چيز هر يك دوزخى اند ، دوزخ هاى بى پايان و هر يك نهنگى اند ، نهنگان گرسنه ، هر زمانى چندين هزار كس فرو مى برند و همچنان گرسنه اند .

جمله اوصاف ذميمه و اخلاق ناپسنديده در آدمى بواسطه اين هفت چيز باز پيدا مى آيند ، و اين چندين هزار بلا و فتنه و رنج و عذاب كه با آدمى رسد در دنيا و آخرت بواسطه اين هفت چيز مى رسد ، آدمى از اين همه غافل و به غفلت روزگار مى گذارد .

چون از خواب غفلت بيدار شود ، و از مستى هشيار گردد ، و به مرتبه انسانى به كمال عقل رسد و اين عالم را چنان كه اين عالم است بداند و ببيند ، البته از اين عالم سير شود و نفرت گيرد ، و علامت اين آن باشد كه در اين عالم چنان باشد كه مرغ در قفس ، يا كسى كه در زندان است .

و علامت اين آن باشد كه در وقتى كه از اين عالم خواهد كه بيرون رود ، سخن او اين باشد كه :

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد :

براى زبان دو زكات است : 1 ـ نصيحت مسلمانان و بيدار كردن غافلان ، 2 ـ كثرت تسبيح و ذكر و تحميد و تهليل .

مفصل مسئله نصيحت مسلمين و بيدار كردن اهل غفلت با خواست حق در باب شصت و چهارم مصباح الشريعه امر به معروف و نهى از منكر خواهد آمد ، و مسئله تسبيح و تحميد و تهليل در باب پنجم مصباح در رابطه با ذكر در جلد سوم شرح ، در صفحه نود و سه به بعد گذشت .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد :

زكات دست ، بخشش و  عطا و سخا از نعمت هائى است كه خداوند به تو عنايت كرده ، كه توضيح مفصل اين مسئله در باب پنجاه و سوم مصباح در قسمت سخا خواهد آمد .

و مرحله ديگر زكات دست نوشتن كتاب ها و مقالات علمى براى حفظ دين و بيدارى مسلمين است ، و انجام كارهائى كه مسلمانان در طاعت حق از آن بهره ببرند ، مانند ساختن مسجد ، مدرسه علمى ، صندوق قرض الحسنه و از اين قبيل امور ، و نيز زكات ديگر دست حفظ آن از ايجاد شر است ، مثل زدن به سر مردم بى گناه ، دعواى بدون دليل ، امضاء ناحق ، نوشتن و پخش كردن باطل و از اين قبيل امورات .

دين الهى را با نوشتن كتب اسلامى زنده نگاه داشتند

راستى از جمله علل بسيار مهمى كه تاكنون باعث حفظ دين الهى از دستبرد حوادث از زمان و قرون و حملات شياطين شده ، نوشتن آثار الهى و اسلامى بوسيله عالمان ربانى است .

براى اينكه بدانيد در اين زمينه بزرگان شيعه متحمل چه زحماتى شدند بايد به كتابهاى بى نظير اعيان الشيعه ، الذريعه الى تصانيف الشيعه و الغدير علامه امينى ، و فهرست كتابخانه هاى آستان قدس ، مجلس ، ملك ، وزيرى يزد مراجعه كنيد .

اگر نوشته هاى با عظمت اصول چهارصدگانه اصحاب بزرگوار ائمه ، و نوشته هاى شيخ متقدمين حضرت صدوق همچون ، من لا يحضر ، خصال ، توحيد ، عيون اخبار الرضا ، اعتقادات ، علل الشرايع ، معانى الاخبار ، و نوشته هاى ثقة المحدثين محمد بن يعقوب كلينى همچون : اصول و فروع وز روضه كافى ، و نوشته هاى مرجع كم نظير شيعه در سخت ترين عصر مرحوم شيخ طوسى همچون : تهذيب ، استبصار ، عده ، رجال ، تبيان ، خلاف ، و پانصد و سى جلد نوشته هاى علامه حلى و سيصد جلد نوشته هاى فيض كاشانى ،

و چندين جلد نوشته هاى شيخ حر عاملى و از جمله وسائل ، و هفتاد جلد نوشته هاى علامه مجلسى و از همه مهم تر مرآت العقول و بحارالانوار ، و نوشته هائى همچون مستدرك الوسائل و نوشته هائى همچون : جواهر الكلام ، رياض ، مسالك ، شرايع ، و نوشته هاى شيخ انصارى ، و ساير فقها ، مفسران ، ادبا ، شعرا ، حكما ، و عرفاى شيعه نبود ، امروز ما از دين خدا چه خبر داشتيم ؟ !

و اگر در اين قرن كه قرن پانزدهم هجرى و بيستم ميلادى است ، بيانيه هاى آتشين ، و اعلاميه هاى بيدارگر و فتاوى بسيار بسيار حساس و نوشته هاى فقهى و اصولى و عرفانى حضرت امام خمينى مد ظله العالى نبود ، ما از اساس دين و حقايق الهى چه خبر داشتيم ؟

اينان بودند كه با زكات دست در مقام حفظ دين و حفظ امت از انواع شرور و فتن و محن برآمدند ، ورنه تاكنون يهود و نصارى و يا ديگران كمترين اثرى از دين خدا و فرهنگ انبيا و امامان در صفحه زمين باقى نگذاشته بودند ! و  اگر اين همه مساجد و محافل و مدارس و حوزه ها و صندوق هاى قرض الحسنه و خيريه و ايتام ، كه با زكات مال و دست اهل جود و كرم بنا شده ، نبود ملت اسلام با چه مشكلات و سختى هائى روبرو بودند ؟

در هر صورت زكات دست ، نوشتن حقايق ، و انجام اعمال نيك در طاعت خدا ، و جود و بخشش و عطا و حفظ آن از شرور و ايجاد ضربه و ضرر نسبت به مسلمين و مؤمنين است .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد :

زكات پا رفتن به جائى است كه از حقوق خداست مانند :

1 ـ زيارت عباد شايسته .

2 ـ مجالس علم .

3 ـ جلسه اصلاح و صلح بين مسلمانان .

4 ـ صله رحم .

5 ـ جهاد .

6 ـ و هر جا كه صلاح قلب و دين در آن است .

مسئله زيارت حق و عباد صالح الهى

اسلام به مسئله زيارت حق و عباد شايسته و ديدار عالمان ربانى و مؤمنين اهميت فوق العاده اى داده است ، چرا كه در اين زيارات بهره هاى دنيائى و آخرتى و گاهى منافع بى نهايت براى فرداى آخرت نصيب انسان مى شود .

على (عليه السلام) در تفسير قد قامت الصلاة فرموده اند :

وقت زيارت حضرت حق ، و مناجات با او ، و قضاء حوائج و درك آرزو ، و اتصال و وصول به حضرت الله رسيد !

در روايت آمده : روزى پيامبر نشسته بودند ، در حاليكه على و فاطمه و حسن و حسين اطراف حضرت بودند ، فرمود : چگونه است وقتى كشته شويد ، و قبور شما پراكنده باشد ، حضرت حسين (عليه السلام) عرضه داشت كسى ما را زيارت مى كند ؟ فرمود آرى گروهى از امتم به اميد بر وصله من شما را زيارت مى كنند ، چون قيامت شود ، به نزد آنان آيم و از اهوال قيامت نجاتشان خواهم داد .

و حضرت فرمودند اگر كسى مرا زيارت كند ، يا يكى از افراد ذريه مرا زيارت

كند ، قيامت به زيارتش خواهم آمد و او را از رنج هاى قيامت نجات خواهم داد .

اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرمود ، هر كس قبر رسول خدا را زيارت كند ، در جوار او خواهد بود .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : هر كس اميرالمؤمنين (عليه السلام) را عارف به حقش بدون تجبر و تكبر زيارت كند همانند اجر صد هزار شهيد براى اوست ، و گناهان گذشته و آينده اش مورد بخشش قرار خواهد گرفت ، و در قيامت به حال امن وارد خواهد شد ، و حساب بر او سبك گرفته شود ، و ملائكه از او استقبال خواهند كرد ، چون شيعه از زيارت به منزلش برگردد . بوسيله ملائكه عيادت شود اگر مريض شود ، و مشايعت گردد اگر بميرد و تا هنگام قرار گرفتن در قبر ملائكه براى او استغفار كنند .

و در روايت آمده : هر كس حسين (عليه السلام) را زيارت كند در صورت عرفان به حقش ، ثواب هزار حج مقبول و هزار عمره مقبول به او داده شود ، و گناه گذشته و آينده اش آمرزيده شود .

در روايت آمده : زيارت حضرت سيد الشهداء موجب طول عمر و حفظ نفس و مال و زيارت رزق و رفع ناراحتى ها و علت قضاء حاجات است .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : اگر بر اثر مشقت و دورى خانه نتوانستيد به زيارت ما بيائيد ، بالاى منزل رويد و دو ركعت نماز بگذاريد ، و با سلام به قبر ما اشاره كنيد ، كه اين سلام و زيارت شما به ما مى رسد .

راوى به حضرت صادق (عليه السلام) عرض كرد : وقتى قادر به زيارت شما نباشم چه كنم ؟ فرمود : اگر نتوانستى بيائى روز جمعه غسل كن يا وضو بگير ، و بر بام خانه برو و دو ركعت نماز بخوان و به طرف من توجه كن ، كه هر كس مرا در حياتم زيارت كند ، پس در مماتم زيارت كرده و هر كس در مماتم مرا زيارت كند ، مانند اين است كه در حياتم زيارتم كرده است .

در باب زيارت همه ائمه (عليهم السلام) چه در حيات ، چه در ممات روايات بسيار زيادى به مضامين بالا وارد شده ، كه دلالت بر اهميت زيارت عباد شايسته چه در حيات آنان ، چه در ممات آنان دارد .

امام صداق (عليه السلام) مى فرمايد : هر كس قدرت بر صله نسبت به ما را ندارد ، شايستگان از مواليان ما را صله كند ، و هر كس قدرت بر زيارت ما را ندارد ، خوبان از مواليان ما را زيارت كند ، كه ثواب زيارت آنان ، زيارت ماست .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : دوستانم را از جانب من سلام برسانيد ، من مى گويم خدا رحمت كند آن بنده اى كه با ديگرى بنشيند و در مسائل ما سخن بگويند ، كه سومى آنها ملكى است كه جهت آنان استغفار كند ، در نشستن شما با يك ديگر و سخن در فرهنگ ما احياء دين ماست ، بهترين مردم بعد از ما كسانى هستند ، كه در امر ما سخن بگويند و به امر ما برگردند .

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : كسى كه به ديدار برادر مؤمنش در منزلش برود ، و نيتى جز زيارت برادر مؤمن نداشته باشد ، او را از زيارت كنندگان خدا مى نويسند . و بر خداست كه زائرش را اكرام كند .

و نيز آن حضرت فرمود : زيارت مؤمن براى خدا بهتر از آزاد كردن ده بنده مؤمن است . و هر كس عبد مؤمنى را آزاد كند ، به هر عضوش ، عضوى از جهنم آزاد مى شود .

و اما كسى كه به زيارت برادر مؤمن برود ، براى اينكه مشكلى از او حل كند ، يا حاجتى از او روا نمايد ، يا در مرضش از او عيادت كند ، ثواب هاى عظيم به او خواهد رسيد(1) .

مجالس علم

1 ـ مجموع روايات باب زيارت را در كتاب زيارت بحار و مستدرك سفينه 4/327 به بعد ببينيد .

رفتن به مجالس علم جهت رشد عقل و كمال روح ، و يافتن واقعيات ، و به دست آوردن معرفت ، به حقيقت زكات پاى انسان است . و در اداى اين زكات است ، كه بهترين بهره هاى مادى و معنوى نصيب انسان مى گردد .

به حقيقت كه در تمام روى زمين هيچ مجلسى ، ارزنده تر و پر بهره تر و نافع تراز مجلس علم نيست ، مجلس علم مجلس حق ، مجلس نور ، و بنا بر روايات باغى از باغهاى بهشت است .

رسول خدا فرمود : هر كه راهى رود كه در آن دانشى جويد ، خداوند او را به راه بهشت برد و به راستى فرشته ها براى طالب علم پرها و بالهاى خود را فرو نهند به نشانه رضايت از او ، و اين محقق است كه براى طالب علم هر كه در آسمان و در زمين است آمرزش خواهد ، تا برسد به ماهيان دريا .

فضيلت عالم بر عابد چون فضيلت ماه است بر ستارگان در شب چهارده و براستى علما وارث پيامبرانند زيرا پيامبران دينار و درهمى به ارث نگذاشتند ولى ارث آنها علم بود و هر كس از آن برگرفت بهره فراوانى برده .

ابوبصير مى گويد از حضرت صادق شنيدم مى فرمود : هر كه كار خيرى ياد بدهد ، مانند كسى كه بدان عمل كند اجر مى برد ، گفتم اگر او هم به ديگرى ياد دهد به معلم اول ثواب آن عمل مى رسد ؟ فرمود اين ثواب براى او جارى است ، اگر به همه مردم هم ياد بدهد ، گفتم اگر معلم بميرد ؟ فرمود اگر چه بميرد .

امام چهارم حضرت سجاد (عليه السلام) فرمود : اگر مردم مى دانستند در طلب علم چه فايده اى است دنبال آن مى رفتند گرچه خون دل در راه آن بريزند ، و به گرداب ها فرو شوند .

براستى خداى تبارك وتعالى به دانيال وحى فرمود ، مبغوض ترين بندگانم نزد من نادانى است كه حق اهل علم را سبك شمارد و از آنان پيروى نكند ، و دوست ترين بندگانم نزد من پرهيزكار طالب ثواب شايان و ملازم علما و پيرو

بردباران و پذيراى از حكمت شعاران است(1) .

جلسه صلح بين مسلمين

بر اثر حوادث و پيش آمدها ، و امور مالى و خانوادگى ، و گاهى كم ظرفيتى ها بين دو دوست مسلمان ، دو ملت مسلمان ، دو خانواده مؤمن ، دو زن و شهر ، پدر و مادر ، فرزند و مادر ، معلم و متعلم ، دو شريك در كار ، نزاع و اختلاف پيش مى آيد . چه بهتر كه خود اينان در پى قوانين ثمربخش الهى به صلح و مصالحه با هم برخيزند ، و اگر نشد بر ساير مؤمنين و افراد مسلمان است كه براى اصلاح و صلح بين آنان حركت كنند ، كه اين حركت به قول امام صادق (عليه السلام) زكات پا است و اين حركت در پيشگاه حضرت حق از ثواب بسيار عظيم برخوردار است .

قرآن مجيد در آيات متعددى به اين حقيقت ثمربخش امر مى كند ، و از مردم مى خواهد براى صلح بين افرادى كه نزاع دارند بپا خيزند و به اين امر مهم الهى اهتمام ورزند .

تقواى خدا را پيشه كنيد و بين خودتان اصلاح كنيد ، خدا و رسول را اگر ايمان داريد اطاعت كنيد .

1 ـ كافى كتاب علم .

2 ـ انفال (8) : 1 .

اگر دو طايفه از اهل ايمان به قتال و دشمنى برخيزند ، شما مؤمنين در ميان آنان صلح را برقرار كنيد ، و اگر يك قوم بر ديگرى ظلم كرد ، با طايفه ظالم بجنگيد تا به فرمان خدا آيند . پس هرگاه طايفه ظالم به حكم حق برگشت ، با حفظ عدالت ميان آنان آشتى دهيد ، و هميشه عدالت كنيد ، كه خدا اهل عدل را بسيار دوست دارد .

به حقيقت مؤمنان برادر يكديگرند ، پس هميشه بين برادران ايمانى چون نزاعى شود صلح ايجاد كنيد ، و خداترس و پرهيزكار باشيد كه مورد رحمت الهى قرار گيريد .

پيامبر اسلام در يك سخنرانى فرمودند :

هر كس براى صلح بين دو نفر حركت كند ، ملائكه تا وقت بازگشت به او درود فرستند ، و اجر شب قدر به او عطا شود ، و هر كس براى جدائى بين دو نفر حركت كند به قدر اجر اصلاح كننده بار در پرونده او خواهد آمد ، و لعنت حق بر او حتم خواهد گشت تا داخل جهنم گردد ، و در آنجا عذابش دو چندان خواهد بود(2) .

و نيز آن حضرت فرمود :

هر كس براى آشتى بين زن و شوهر حركت كند ، ثواب هزار شهيد كشته شده به حق را در راه خدا دارد ، و براى هر قدم و هر كلمه اى در اين راه ثواب يكسال عبادت براى اوست كه شبهايش به قيام و روزهايش به روزه گذشته .

در وصيت اميرالمؤمنين (عليه السلام) هنگام وفات آمده : از رسول خدا شنيدم مى فرمود : اصلاح بين دو نفر بهتر از اقامه نماز و روزه است ، و قطع كننده دين انسان به حقيقت فساد ايجاد كردن بين دو نفر است و قوتى نيست مگر به خدا .

امام هفتم حضرت كاظم (عليه السلام) فرمود : در انجيل آمده :

خوشا به حال اصلاح كنندگان بين مردم ، اينان در قيامت از مقربين هستند .

پيامبر اسلام در آويختگان به شاخه هاى درخت طوبى فرمود :

كسى كه بين زن و شوهر و پدر و فرزند و دو قوم و خويش ، و همسايه و همسايه و غريبه و غريبه اصلاح كند به شاخه آن آويخته .

1 ـ مستدرك سفينة الحبار : 6/301 .

2 ـ مستدرك سفينة الحبار : 6/301 .

3 ـ مستدرك سفينة الحبار : 6/301 .

صله رحم

از مسائل بسيار مهم و از عبادات بسيار پر قيمت صله رحم است ، لازم است انسان قسمتى از اوقات خود را وقف ديدن و زيارت پدر و مادر و برادر و خواهر و اقوام دور و نزديك كند و گاه گاهى از آنان دلجوئى نموده و مشكلات ايشان را حل كند ، ترغيب فوق العاده اسلام به صله رحم نه فقط براى ديدن تنهاى آنان است ، بلكه بيشتر براى رفع حوائج و حل سختى ها و درمان دردهاى آنان است . و حتى نبايد از رحمى كه با انسان قطع رحم كرده و سر تافته قطع كرد و سر تافت .

اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرمود : صله رحم بجاى آريد گرچه به يك سلام باشد . خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد : خدائى را كه به نام او از يكديگر درخواست مى كنيد بپرهيزيد ، و در باره ارحام كوتاهى ننمائيد .

داود رقى مى گويد به حضرت صادق (عليه السلام) وارد شدم ، فرمود اى داود روزهاى پنج شنبه اعمال شما بر ما عرضه مى شود ، در پرونده ات چيزى ديدم كه مرا خوشحال كرد و آن صله تو در باره پسر عمويت بود ، اين صله مرگ او را نزديك مى كند و از رزق تو چيزى كم نمى نمايد ، داود مى گويد پسر عموئى داشتم ناصبى كه داراى فرزندان زياد بود ، و احتياج به مال داشت ، چون خواستم به مكه روم سفارش كردم به او از مال من كمك كنند ، وقتى خدمت حضرت رسيدم مرا از اين عملم خبر داد .

منصور دوانيقى به حضرت صادق (عليه السلام) عرضه داشت حديثى در صله رحم بگو تا مهدى پسرم را از آن خبر دهم ، فرمود پدرانم از جدم على (عليه السلام) از رسول

خدا (صلى الله عليه وآله) نقل كردند ، مردى سه سال بيشتر از عمرش باقى نيست صله رحم بجا مى آورد ، خداوند آن را سى سال قرار مى دهد ، و مردى سى سال از عمرش باقى است قطع رحم مى كند خداوند آن را سه سال قرار مى دهد ، سپس اين آيه را تلاوت فرمود :

منصور عرضه داشت اين حديث منظورم نبود ، فرمود همانگونه پدرانم از على (عليه السلام) از رسول اسلام (صلى الله عليه وآله) نقل كرده اند : صله رحم آباد كننده ديار و اضافه كننده عمرهاست اگر چه اهلش از اخيار و خوبان نباشند ، گفت حديث خوبى است ولى اين را نمظور نداشتم ، فرمود پدرانم از على (عليه السلام) از رسول خدا (صلى الله عليه وآله)آورده اند : صله رحم حساب را آسان و آدمى را از بد مردن حفظ مى كند ، منصور گفت : آرى اين حديث را مى خواستم .

پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود : رحم ريسمانى كشيده از زمين به آسمان است مى گويد : هر كس مرا قطع كند ! خدا قطعش كند و هر كس مرا وصل كند خدا وصلش كند .

در حديث آمده پيامبر فرمود : هر كس با جان و مال بسوى قوم خويش براى صله رحم برود ، اجر صد شهيد دارد و به هر قدمى چهل هزار حسنه براى اوست ، چهل هزار سيئه از نامه اش محو مى گردد و چهل هزار درجه به او عنايت مى شود ، و مانند اين است كه صد سال در حال صبر و احتساب خدا را عبادت كرده .

1 ـ رعد (13) : 39 .

روايات باب صله رحم ، و گناه قطع رحم بسيار زياد است مى توانيد به جلد هفتاد و شش و هفتاد و هفت و هفتاد و هشت بحار و مستدرك سفينة البحار جلد چهارم و ساير كتب حديث مراجعه كنيد .

شرح شركت در جهاد فى سبيل الله در باب هشتادم مصباح الشريعه با خواست خداوند بطور مفصل خواهد آمد .

امام صادق (عليه السلام) در جمله آخر اين قسمت از روايت باب زكات مى فرمايد : و زكات ديگر پايت ، شركت در جائى است كه صلاح قلب و دين توست ، و آنجا بدون شك مجالس مذهبى و مساجد الهى و مجلس اخيار ، و محفل عارفان و اولياء خداست ، كه در اين گونه محافل شهوات مهار مى شوند ، و معرفت آدمى به خدا و قيامت و معارف اضافه مى گردد ، و در اين مجالس نفس اهل حال روان مرده را زنده و قلب غافل را بيدار مى كند .

امام صادق (عليه السلام) در پايان اين روايت بسيار مهم مى فرمايد : آنچه در باب زكات ذكر شد به اندازه طاقت فهم مردم بود ، و به مقدارى كه براى نفوس مردم قابل عمل است .

اما آنچه كه از اسرار اين مسئله و حقايق اين برنامه مهم الهى براى بندگان مقرب و مخلص حضرت حق معلوم است و آن بزرگواران بر آن اشراف و اطلاع دارند بيش از آن است كه به شماره آيد ، كه راه بردن به كنه حقايق و اطلاع بر باطن اسرار ، و فهم دقايق الهيه كار عباد مقرب و مخلص است و ديگران را بر آن راهى نيست ! !

پروردگارا ، معبودا ، اين قسمت از شرح در ساعات آخر عصر جمعه ، با لطف

و محبت تو پايان پذيرفت ، مرا جز تو اميدى نيست ، و برايم غير عنايت تو تكيه گاهى نمى باشد ، با كرم بى نهايت و لطف عميم و رحمت و مرحمتت مرا مهلت ده تا اين راهى كه فقط و فقط از باب فضيلت پيش پايم گذارده اى تا آخر بپيمايم ، عنايتى كن كه دنباله اين شرح تا پايان آن ادامه يابد ، شايد از توجه مخصوصت به اين گداى راه نشين خدمتى به دين و به خلق تو انجام گيرد ، محبوبا به من اجازه ده در پايان اين اوراق و در خطوط آخر اين پرونده ، مناجاتى كه در راه عشق تو سروده ام چون گدائى ذليل و فقيرى عليل و دردمندى بى نوا به محضر لطفت عرضه بدارم ، كه راز و نياز و دعا و مناجات در ساعات آخر روز جمعه به درگاه كرمت مقبول است .

اى غم تو مايه قلب و دلم *** عشق تو اندر دو جهان حاصلم

دست من و خاك سر كوى تو *** قلب من و روى من و سوى تو

روح من و راحت و ريحان من *** عشق من و مهر من و جان من

تكيه گه روزشمارم توئى *** هر دو جهان ياور و يارم توئى

روز حسابم تو به من دادرس *** دادرسا پس تو به فرياد رس

گر نبود لطف تو اى يار من *** خوش نشود در دو جهان كار من

من به عنايات تو هستم فقير *** من بسر خاك تو باشم اسير

من نروم از در تو اى حميد *** من نشوم از كرمت نااميد

من نبرم روى دل از سوى تو *** من نكشم دست خود از كوى تو

من به گدائى در اين خانه ام *** مست رخ حضرت جانانه ام

عبد در اين خطه شود رو سپيد *** حق نكند بنده خود نااميد

هر كه دل از درگه جانان گرفت *** از پس آن آتش نيران گرفت

هر كه مقيم در اين خانه گشت *** محو جمال رخ جانانه گشت

من كه چو مسكين زغمت ساختم *** پرچم عشقت به دل افراشتم

پايان