محبوب ترين عمل

انسان براىورود به جهان با عظمت نماز ، و دست يافتن به حقيقت عالى آن ، ناچاراست مراحل و منازلى را طى كند ، و داراى سير و سلوكى بسگرانقدر و پر منفعت گردد .

1 ـ وسائل 3 /21 ـ 22 .

2 ـ وسائل 3 /24 .

3 ـ وسائل 3 /24 .

در مرحلهاول و نخستين منزل ، بايد در مسئله لباس و مكان ، و آبوضو و غسل و خاك تيمم از حق و حقوق تمام مردم و بيت المالمسلمين پاك باشد .

اگر ذره اىاز اجزاء لباس يا قسمتى از مكان و محل نماز ، يا قطره اى از آب وضوو غسل ، يا مقدارى از خاك تيمم غصبى يا حرام باشد ، با آنلباس ، و در آن مكان و با آن آب و خاك ، به هيچ عنواننمى توان به بارگاه قدس نماز قدم گذاشت ، و به ميهمانى حضرت دوستمشرف شد .

نماز بالباس حرام يا غصبى و با آب و خاك غير مباح و با مكان غير شرعى نمازنيست ، هر چند مكلف براى بجاى آوردن آن خود را به انواع مشقات و زحماتو رنجها دچار كند .

مگر امكاندارد ، كسى با آلودگى به مال حرام ، يا قرار گرفتن در مقام حرام ،يا با اتصال به غسل و وضو و تيممى كه آب و خاكش از راه حراماست ، به بارگاه عزت آن عزيز راه يابد .

آنجا مقامپاكان ، و نيكان است ، آنجا منزل بينايان و داناياناست ، آنجا راه عارفان و عاشقان است .

عارفو عاشق محال است در مسئله لباس و مكان و طهارت از دستور معشوقو محبوب سرپيچى كند .

مگر مؤمن قدرت دارد به مالكسى چشم بدوزد ، تا چه رسد كه آن مال را غاصبانه تصرف كند .

مگر براىمؤمن امكان دارد با آب غصبى يا خاك حرام غسل يا وضو يا تيمم بسازد ، آن وضوو غسل و تيمم مگر طهارت است ؟

چون عبد ازمحصول زحمت و كوشش خود لباس و عامل طهارت و مكان به دستآورد . و در اين زمينه سير و سلوكش را به پايان برد ، واردمرحله بعد و منزل ديگر مى شود ، و آن منزل عبارت است از بيرونآوردن لباس گناه از

وجود و به تن كردن لباستقوا ، و پاك كردن غبار و خاك شيطنت از صفحه نفس ،و تيمم بر خاك كوى محبوب ، و بيرون ريختن لجن هوا و رذائل ازقلب و شستشوى وجود با آب عشق يار ، و رها كردن زمين دو روئىو مكر و حيله و قرار گرفتن در مقام تسليم ، آن مقامى كه جزپاكى و طهارت ظاهر و باطن نماند ، و جز ترك سر و درباختن جان براى رسيدن به وصال جانان هوسى نباشد .

نقدجان را دربهاى زلف جانان مى دهم *** عاشقم وز بهر سودائى چنين جانمى دهم

اىكه از حال من آشفته مى پرسى مپرس *** كز پريشانى خبرهاى پريشان مى دهم

پيشآن لب زار مى ميرم زهى حسرت كه من *** تشنه لب جان بر كنار آب حيوانمى دهم

اينچنين كز چشم من هر گوشه مى بارد سرشك *** عاقبت از گريه مردم را به طوفانمى دهم

دوراز او هجران اگر قصد هلاك من كند *** عمر خود مى بخشم و جان را به هجرانمى دهم

هركه روزى دل به خوبان داد آخر جان دهد *** واى جان من كه آخر دل به ايشانمى دهم

درغم هجران هلالى از فغان منعم مكن *** زآن كه من تسكين درد خود به افغانمى دهم

آنگاه كهلباس تقوا به تن هستى خود كردى ، و با آب عشق دوست غسل يا وضو بجاىآوردى ، و يا با غبار كوى محبوب دست و صورت صفا دادى و درمقام تسليم قرار گرفتى ، به مرحله ديگر سفر كن و آن مرحله خالى كردن دل

است از آنچه غير اوست ،كه اگر دل از غيرش خالى نكنى چگونه امكان نيت خالص و اراده پاك براى تو خواهدبود ؟

همه حواسو مشاعر و ذهنيات خويش را از تفرقه نجات ده و بر محور عشق جانانجمع كن و بر اين حقيقت مراقب و مواظب باش كه در آستانه معراج هستىو در اين سفر مسئله درمان فراق با داروى وصال مطرح است ! !

عارف باللهحضرت امام خمينى در اين زمينه مى فرمايد :

بدان كهاهل معرفت و اصحاب مراقبه را به قدر معرفت آنها به مقام مقدس ربوبيت ،و اشتياق آنها به مناجات حضرت بارى عز اسمه از اوقات صلوة كه ميقات مناجاتو ميعاد ملاقات با حق است ، مراقبت و مواظبت بودهو هست .

آنان كهمجذوب جمال جميل و عاشق و دلباخته حسن ازلند و از جام محبت سرمستو از پيمانه الست بيخودند ، از هر دو جهان رسته و چشم از اقاليموجود بسته و به عز قدس جمال الله پيوسته اند براى آنها دوام حضوراست ، و لحظه اى از فكر و ذكر و مشاهدت و مراقبتمهجور نيستند ، و آنان كه اصحاب معارف و ارباب فضايلو فواضلند و شريف النفس و كريم الطينه اند چيزى را به مناجاتحق اختيار نكنند و از خلوت و مناجات حق ، خود او را طالبند .

عزو شرف و فضيلت و معرفت را همه در تذكر و مناجات با حقدانند ، اينان اگر توجه به عالم كنند و نظر به كونين اندازند نظر آنهاعارفانه باشد و در عالم ، حق جو و حق طلبند و تمامموجودات را جلوه حق و جمال جميل دانند .

ايناناوقات صلوة را به جان و دل مواظبت كنند و خود را براى ميقات گاه حقحاضر و مهيا كنند و دل آنها حاضر است و از محضرحاضر را طلبندو احترام محضر را براى حاضر كنند و عبوديت را مودت و معاشرت باكامل مطلق دانند ، و اشتياق آنها براى عبادت از اين باب است .

الهى آنحكيم فرزانه ، و آن دلباخته عشق يار ، و آن مست جام محبت دراين

مقام مى فرمايد :

ايزدپرستانرا نظر بر ما سوا نيست *** خورشيد رويان را به ذرات اعتنا نيست

نازمبه ناز چشم آن معشوق عالم *** كز حسن خويش او را نظر بر ما سوا نيست

چشمنكويان بيند آن روى نكو را *** هر ذره را آن حسن گل برقع گشا نيست

گوشرسولان بشنود وحى خدا را *** جز گوش پاكان در خور اين خوش نوا نيست

تسليمفرمانند عشاق جمالش *** در كار عشق اى دل ره چون و چرا نيست

دارالامان درگاه الله است و ما را *** از فتنه دوران پناهى جز خدا نيست

تاشد خيالش رهبر دل مونس جان *** با هيچ كس جز ياد او دل آشنا نيست

شبتا سحر چون بلبل افغان كن الهى *** ما را در آن حضرت رهى غير دعا نيست

آنان كهمؤمن به غيب و عالم آخرت و شيفته كرامات حضرت حق جلاله اندو نعمت هاى ابدى بهشتى و لذت ها و بهجت هاى دائمىسرمدى را با حظوظ دائره ديناويه و لذائذ ناقصه موقته مشوبه ، مبادلهنكنند ، نيز در وقت عبادات كه بذر نعم اخرويه است قلوب خود را حاضر نمايندو از روى دل چسبى و اشتياق قيام به امر كنند و از اوقات صلوةكه وقت حصول نتائج و كسب ذخائر است انتظار كشند و چيزى را به نعمجاويدان اختيار نكنند ، اينان نيز چون قلب آنها از

عالم غيب با خبر است ، ايمانقلبى به نعم هميشگى و لذات دائمه عالم آخرت آورند ، اوقات خود را غنيمتشمارند و تضييع اوقات خود نكنند ، اولئك اصحاب الجنة و اربابالنعمة هم فيها خالدون . اين طوايف كه ذكر شد و بعض ديگر كه ذكر نشد خودعبادات نيز براى آنها لذاتى است به حسب مراتب آنها و معارف آنان و كلفتتكليف براى آنها به هيچوجه نيست .

عارف نكتهسنج نشاط با نشاط در اين زمينه مى فرمايد :

محفلعشق چو مى آراستند *** اول از بيگانگان پيراستند

ساقىآنگه باده در گردش فكند *** باده ها را در سينه ها آتش فكند

بادهشوق انجمن افروز شد *** آتش مى باز عالم سوز شد

دستجذبه دامن جانها گرفت *** اشك حيرت راه دامانها گرفت

آسمانهاو زمين ها سر خوشند *** كز حريفان همان بزم خوشند

ازيكى جرعه زمين سر مست شد *** هم زپا افتاد و هم از دست شد

مستافتادست از خود بى خبر *** نى شناسد سر زپا نى پا زسر

طاقتچرخ از زمين چون بيش بود *** در بساط قرب حق زان پيش بود

دورها خور دست و اكنون سرخوشاست *** از پى دور ديگر در گردش است

شخصانسان كز همه كامل تر است *** ذات او را لطف حق شامل تر است

جرعه هانوشيده و پيمانه ها *** جرعه نه ، پيمانه نه ، خمخانه ها

جنبشگردون و آرام زمين *** گشته در شخص وجود او ضمين

گربجنبد ، عرش فرش راه اوست *** از حد امكان برون خرگاه اوست

ورگرايد سوى تمكين راى او *** كوه كى جنباندش از جاى خود

ولى مابيچارگان گرفتار آمال و امانى و بسته زنجيرهاى هوا و هوسو فرو رفتگان در سجن مسجور ظلمانى طبيعت كه نه بوئى از محبت و عشقبه شامه روحمان رسيده ، و نه لذتى از عرفان و فضيلت را از ذائقهقلبمان چشيده ، نه اصحاب عرفان و عيانيم و نه ارباب ايمانو اطمينان .

عباداتالهيه را تكليف و كلفت دانيم و مناجات با قاضى الحاجات را سربارو تكلف شماريم ، جز دنيا كه معلف حيوانات است ، ركون به چيزىنداريم و جز به دار طبيعت كه معتكف ظالمان است است تعلقى نداريم ، چشمبصيرت قلبمان از جمال جميل كور و ذائقه روح از ذوق عرفان مهجوراست ! !

عمرخود را در چه پايان برده اى *** قوت و قوت در چه فانى كرده اى

گوهرديده كجا فرسوده اى *** پنج حس را در كجا پالوده اى

گوشو چشم و هوش و گوهرى عرش *** خرج كردى چه خريدى تو زفرش

بلى سرحلقه اهل معرفت و خلاصه اصحاب محبت و حقيقت :

فرمايد :خدايا اين چه بيتوته است كه در دارالخلوت انس ، محمد را با تو بودهو اين چه طعام و شراب است كه با دست خود اين موجود شريف را چشاندىو از همه عوالم وا رهاندى .

آن سرور رارسد كه فرمايد :

آيا اينوقت از اوقات عالم دنيا و آخرت است ؟ يا وقت خلوت گاه قاب قوسينو طرح الكونين است ؟

چهل روزموسى كليم صوم موسوى گرفت و به ميقات حق نايل شد و خدا فرمود :

با اين وصفبه ميقات محمدى نرسد و با دقت احمدى تناسب پيدا نكند به موسى درميعادگاه :

خطاب رسيدو آن را به محبت اهل تفسير كردند ، و به رسول ختمى ، امر بهحب على شد ، در قلب از اين سر جذوه اى است كه دم از او نزنم تو خود حديثمفصل بخوان از اين مجمل ! !

1 ـ سوره اعراف(7) : 142 .

2 ـ سوره طه(20) : 12 .

دردل بى خبران جز غم عالم غم نيست *** در غم عشق تو ما را خبر از عالم نيست

خاكآدم كه سرشتند غرض عشق تو بود *** هر كه خاك ره عشق تو نشد آدم نيست

ازجنون من و حسن تو سخن بسيار است *** قصه ما و تو از ليلى و مجنونكم نيست

گرطبيبان زپى داغ تو مرهم سازند *** كى گذاريم كه آن داغ كم از مرهم نيست

بسكه سوداى تو دارم غم خود نيست مرا *** گر ازين بيش غمى بود كنون آنهم نيست

منكهامروز هلاك دم جان بخش توام *** دم عيسى چه كنم چون دم او اين دم نيست

غنچهخرمى از خاك هلالى مطلب *** كه سر روضه او جاى دل خرم نيست

اى عزيز تونيز به قدر ميسور و مقدار مقدور اين وقت مناجات را غنيمت شمار و به آدابقلبيه آن قيام كن و به قلب خود بفهمان كه مايه حيات ابدى اخروى و سرچشمهفضايل نفسانيه و رأس المال كرامات غير متناهيه به مراودت و مؤانست با حقاست و مناجات با او خصوصاً نماز كه معجون روحانى ساخته شده با دست جمالو جلال حق است و از جميع عبادات جامع تر و كامل تراست ، پس از اوقات و شرايط آن حتى الامكان محافظت كن و اوقات فضيلتآن را انتخاب نما كه در آن نورانيتى است كه در ديگر اوقات نيست .

اشتغالاتقلبيه خود را در آن اوقات كم كن ، بلكه قطع كن ، و اين حاصل شود بهاين كه اوقات خود را موظف و معين كنى و براى نماز كه متكفل حيات ابدى

توست و قتى خاص تعيينكنى كه در آن وقت كارهاى ديگر نداشته باشى و قلب را تعلقاتى نباشد ،و نماز را با امور ديگر مزاحم قرار مده ، تا بتوانى قلب را راحتو حاضر كنى .

در احاديثدر احوال معصومين تدبر كن و در حالات آن بزرگواران تأمل نما ، شايدتنبهى حاصل آيد و ما نيز بتوانيم به قلب مهجور خود بفهمانيم كه اوقات صلوةاوقات حضور در بارگاه قدس حضرت ذوالجلال است ، اوقاتى است كه حق تعالىكه مالك الملوك و عظيم مطلق است بنده ضعيف ناچيز را به مناجات خود دعوتفرموده و بدار الكرامة خود اذن دخول داده تا فوز به سعادتهاى ابدىو سرور بهجت هاى دائمى پيدا كند .

از دخولوقت نماز به مقدار معرفت خود بهجت و سرور داشته باشيم و اگر قلب استشعارعظمت و خطر مقام كند به مقدار فهم عظمت ، خوف و خشيت حاصلمى شود و چون قلوب اولياء مختلف و حالات آنها متفاوت است ، بهحسب تجليات لطفيه و قهريه و استشمار عظمت و رحمت و جمال آنهارا به سرور و بهجت وادار كند وارحنا يا بلال گويند و گاهى تجليات بهعظمت و قهر و سلطنت آنها را از خود بيخود كند و رعشه و رعدهبراى آنها دست دهد ! !

هركه را جامه زعشقى چاك شد *** او زحرص و عيب كلى پاك شد

جملهمعشوق است و عاشق پرده اى *** زنده معشوق است و عاشق مرده اى

جسمخاك از عشق بر افلاك شد *** كوه در رقص آمد و چالاك شد

عشقآن زنده گزين كاو باقى است *** وز شراب جان فزايت ساقى است

عشقآن بگزين كه جمله انبيا *** يافتند از عشق او كار و كيا

بالجمله اىضعيف آداب قلبيه اوقات آن است كه خود را مهيا كنى براى ورود به حضور مالك دنياو آخرت ، و مخاطب و مكالمه با حضرت حق جل و علا پس بانظرى توجه به ضعف و بيچارگى و ذلت و بينوائى خود و عظمتو بزرگى

و جلال و كبرياىذات مقدس جلت عظمته كه انبياء مرسلين و ملائكه مقربين در بارگاه عظمتش از خودبيخود شودن و اعتراف به عجز و مسكنت و ذلت كنند و چون اين نظررا كردى و به دل فهماندى استشعار خوف كند و خود او عبادات خود را ناچيزشمارد .

و بانظرى توجه به سعه رحمت و كمال عطوفت و احاطه رحمانيت آن ذات مقدس كن كهبنده ضعيفى را به بارگاه قدس خود با همه آلودگى و بيچارگى كه دارد بار دادهو او را با همه تشريفات فرو فرستادن فرشتگان و نازل نمودن كتابهاىآسمانى و فرستادن انبياء مرسلين فرشتگان و نازل نمودن كتابهاى آسمانىو فرستادن انبياء مرسلين دعوت به محفل انس خود فرموده ، بدون آنكه سابقهاستعدادى از براى ممكن بيچاره باشد ، و يا در اين دعوت و حضور براىحضرتش يا ملائكة الله يا انبياء سودى تصور شود .

البته قلبرا با اين توجه انسى حاصل شود و استشعار رجا و اميدوارى كند پس با قدمخوف و رجا و رغبت و رهبت خود را مهياى حضور كن و عدهو عده حضور مهيا كن كه عمده آن ، آن است كه با قلب خجل و دلو جل و استثعار انكسار و ذلت و ضعف و بيچارگى وارد محضرشوى و خود را به هيچ وجه لايق محضر ندانى و لايق عبادات و عبوديتنشمارى ، و اذن در عبادت و عبوديت را فقط از شمول رحمت و عميملطف حضرت احديت جلت قدرته بدانى ، كه اگر ذلت خود را نصب عين خود كردى و بهجان و دل تواضع براى ذات مقدس حق نمودى و  خود و عبوديت خود راناچيز و بى ارزش دانستى ، حق تعالى با تو تلطف فرمايدو ترا مرتفع كند و به كرامات خود مخلع فرمايد ! !

اين همهسود و منفعت ، اين همه عشق و محبت ، اين همه لطفو كرامت ، اين همه رأفت و رحمت كه در سطور گذشته ديدى گوشه اىاز آثار و نتائج نماز است .

اگر بگويندنماز باب رحمت ، بارگاه قدس ، ميقات عاشقان ، معراج مؤمنان ،عشق عارفان ، راه نادايان ، صراط بينايان ، جان متحيرانو وسيله قرب جانان ، و همه دردها را درمان است به خدا قسم چيزى بهگزاف نگفته اند ، و اگر در روايات عالى شيعه آمده كه نمازمحبوب ترين عمل در پيشگاه خداست ، به حقيقت قسم كه سخن حق است و عين واقعيت در ملك و ملكوت است .

معاوية بن وهب كه ازراويان بزرگوار ماست مى گويد : از حضرت صادق (عليه السلام)پرسيدم برترين چيزى كهوسيله قرب عباد به حق است و محبوبترين عمل نزد خداوند چيست ؟ فرمود پساز معرفت به حق چيزى را محبوب تر از نماز نمى شناسم ، نديدى بندهشايسته حق حضرت عيسى بن مريم گفت : خداوند مرا به نماز و زكات تازنده ام سفارش فرموده .

امام ششم (عليه السلام) فرمود :

محبوب ترين اعمالنزد حضرت حق نماز است ، و آن آخرين وصيت انبياء خداست .

چه نيكوستمرد غسل كند يا وضوى كامل بگيرد سپس آهنگ جائى كند كه كسى او را نبيند ، پسپروردگار مهربان او را در حال ركوع و سجود بنگرد ، عبد زمانى كه سجدهكند و سجودش طول بكشد ابليس فرياد برمى دارد ، واى بر من انسانهااطاعت كردند ولى من معصيت و آنان سجده كردند ولى من از اين عمل با

1 ـ فروع كافى 1/ 37 .

عظمت سرباز زدم !(1) !

ابوبصير از حضرت صادق (عليه السلام) نقل مى كند ،يك نماز واجب از بيست حج بالاتر است و يك حج بهتر است از خانه اى كه پراز طلا باشد و همه آن در صدقه مصرف شود .

امام ششممى فرمايد :

پيرمردى را در قيامتحاضر مى كنند ، سپس پرونده او را به دستش مى دهند ، پرونده بهصورتى است كه مردم آن را مى بينند و در آن جز بديهاى او رانمى نگرند ، اين برنامه به طول مى انجامد تا پيرمرد به حضرت حقمى گويد : امر مى كنى كه مرا به آتش ببرند ، خطاب مى رسداى پيرمرد من حيا مى كنم ترا عذاب كنم در حالى كه در دنيا براى من نمازخواندى ، اى ملائكه من بنده مرا به بهشت ببريد .

اين عبدمسكين و شرمنده مستكين ، و افتاده ناتوان در مقام مناجات با حضرتقاضى الحاجات به دنباله حديث بالا كه عجيب حديثى است به پيشگاه با كرم حضرت مولاعرضه داشته ام :

اىكرمت ياور افسردگان *** زنده بيادت دل ، دل مردگان

تيرهشبم نور تو روشن كند *** خاك مرا عشق تو گلشن كند

اىتو شفاى دل مجروح من *** پاكى جان منى و روح من

هستدو دستم به گدائى دراز *** سوى تو اى با كرم بى نياز

1 ـ وسائل 3 /26 .

2 ـ وسائل 3 /26 .

چشماميدم به كرامات توست *** روى دلم سوى عنايات توست

روشنىظلمت دل نور توست *** دل كه زالطاف تو مخمور توست

هستبه درگاه تو فرياد من *** لطف تو گيرد زعدو داد من

صاف تراز آينه كن جان من *** جان من و مذهب و ايمان من

بازكن از عشق درى بر دلم *** تا كه شود مهر رخت حاصلم

روزو شبم مونس و همدم تو باش *** راه نجات از الم و غم تو باش

خاكدرت بستر جان من است *** مرحمت و لطف تو خوان من است

يادتو اى دوست شفاى من است *** عشق تو آواى بقاى من است

مىنرود ياد تو از خاطرم *** چون كه توئى در دو جهان ناصرم

بندهتو يكسره مسكين توست *** بسته مهر تو و آئين توست

پيامبر اسلامفرمود : محبوب ترين كارها نزد حضرت الله نماز ، نيكى و جهاداست .

يونس بن يعقوبمى گويد : شنيدم امام ششم مى فرمود : يك حج از دنياو آنچه در آن است برتر است و يك نماز واجب از هزار حج بالاتر است .

ازرش نمازگزاران

انساننمازگزار ، ظرف ارزش الهى است ، و از آنجا كه در آيات قرآننماز ، به

1 ـ وسائل 3 /27 .

2 ـ وسائل 3 /27 .

عنوان يك عمل بسيار پر قيمتالهى قلمداد شده ، و در روايات اصيل ، از نماز به عنوان محبوب ترينعمل در پيشگاه حضرت عزت ياد شده ، بايد گفت متصل به نماز و بپا دارندهآن از اين فيض عظمى و چشمه پر ارزش الهى كسب ارزش مى كند .

نمازگزاراز دو ناحيه واجد عالى ترين ارزش است ، از طرفى به خاطر برپاداشتن نمازواجد شرايط مجبور است ، بسيارى از محرمات ظاهرى از قبيل مال حرام ، لباسغصبى ، مكان غصبى ، آب و خاك غير مباح و لقمه حرام را ترككرده و از جهت ديگر ملزم است قسمت اعظمى از محرمات باطنى را از قبيل كبرو حسد و ريا و نفاق و خدعه و شر و عجب و حقدو كينه را ترك نمايد .

و ازطرفى با اتصال به آداب قلبيه و روحيه نماز ، به كسب حسنات و فضائلاز قبيل مراقبه ، محاسبه ، توجه ، ذكر ، خلوص ،پاكى ، صافى نايل مى گردد و اين بهره ها كه از بركت نماز نصيباو مى شود بهره هاى الهى است ، پس با ترك محرمات واجد تقواو با اقامه نماز دارنده نيكى ها مى گردد ، و تقوا باعثاين است كه گرامى ترين بنده شود و نيكى ها باعث اين است كه به مقاملى مع اللهى برسد و چه ارزشى در عالم وجود بالاتر از مقام تقوا و مقاملى مع اللهى است ؟ ! !

به حق گرامى ترينشما در پيشگاه پروردگار پرهيزكارترين شماست .

بحق كه خدا با اهل تقواو نيكوكاران است .

آرى به قولقرآن مجيد ، نماز بازدارنده انسان از فحشا و منكرات و به قول

1 ـ سوره حجرات(49) : 13 .

2 ـ سوره نحل(16) : 128 .

معصوم (عليه السلام) نماز معراج مؤمن است .

توجه واقعىبه حقيقت و آداب و شرايط نماز ، از طرفى انسان را از تمام گناهانكبيره و بعضى از صغائر حفظ مى كند ، و با توفيق الهيه آدمى رابه مرتفع ترين قله تقوا و خويشتن دارى از گناه مى برد ،و از طرفى به خاطر حقايقى كه در نيت و تكبير و حمد و سورهو ركوع و سجود و قنوت و تشهد است آدمى را به معراج واقعياتسوق مى دهد ، و اين دو طرف نماز است كه بالاترين ارزشها را نصيبنمازگزار مى كند ، و طبق محاسبه دقيق بر اساس آيات و رواياتو تحقيقات اولياء كامل و عرفاى جامع و بينايان راه و داناياندل آگاه اگر گفته شود نمازگزار واقعى وجودش از تمام امت پر ارزش تر استسخنى به گزاف گفته نشده ! !

آرى اىمقصود پويندگان و اى سرمايه عاشقان ، و اى نواى ناله داران ،و اى راز و نياز نيازمندان ، و اى سرور مشتاقان ،و اى انيس دل باختگان و اى مونس عارفان ، آنان كه تو رامى طلبند ، پس از معرفت به مقام تو بايد با قدرت نماز به سوى تو حركتكنند ، كه بدون نماز آنهم نماز واجد شرايط رسيدن به وصال تو ميسر نيست ،آنان كه طالب راز و نياز عاشقانه با تو هستند با تمام وجود خود بايد در نىنماز بدمند ، كه بدون اين دميدن روزگار وصل بدست نمى آيد ، آرى اىمحبوب محبان با معرفت :

اىدر دل مشتاقان از عشق تو دستانها *** وز حجت بى چونى در صنع تو برهانها

درذات لطيف تو حيران شده فكرت ها *** بر علم قديم تو پيدا شده پنهانها

دربحر كمال تو ناقص شده كامل ها *** در عين قبول تو كامل شده نقصانها

درسينه هر معنى بفروخته آتش ها *** بر ديده هر دعوى بر دوخته پيكانها

مستانتو از شوقت در كوى تو سرگردان *** از خلق جدا گشته خرسند به خلقانها

ازسوز جگر چشمى چون حقه گوهرها *** وز آتش دل آهى چون رشته مرجانها

چهخوش بود آن وقتى كز سوز دل از شوقت *** در راه تو مى كارند از ديده گلستانها

اىپايگه امرت سرمايه درويشان *** وى دستگه نهيت پيرايه خذلانها

صدتير بلا پران بر ما زهر اطرافى *** ما جمله بپوشيده از مهر تو خفتانها

حقاكه فرو نايد بى شوق تو راحت ها *** والله كه نكو نايد بى علم تودستانها

گاهطلب از شوقت بفكنده همه دلها *** وقت سحر از بامت برداشته الحانها

اىكرده دوا بخشى لطف تو بهر دردى *** من در تو مى خواهم دور از همه درمانها

كىنام كهن گردد مجدود سنائى را *** نونو چو مى آرايد در وصف تو ديوانها

در ضمناحاديث قدسيه كه در كتب معتبره روائى نقل شده مسائلى در بيان ارزش وجود نمازگزارانآمده كه لازم است به برخى از آنها اشاره رود :

اى ملت هاى نافرمانو مردم عاصى ، و جمعيت هاى گنهكار ، اگر پيران ركوعكننده و جوانان اهل تضرع و زارى ، و كودكان شيرخوار ،و چهارپايان علف خوار نبودند ، هر آينه به جرم گناهانتان عذابى برشما فرو مى ريختم كه حق فرو ريختنش ادا شود ! !

اى اهل معصيت اگر در بينشما اهل ايمان نبودند ، آن انسان هائى كه به واسطه جلال من دوستداريكديگرند و زمين و مساجد من با نمازشان آباد است و از خوف من بهوقت سحر در حال استغفارند ، هر آينه عذابم را بر شما نازل مى كردمو هيچ باكى هم نداشتم .

اين روايتو روايت سابق دلالت دارد ، كه ارزش نمازگزار واقعى در حدى است كه بهاحترام او عذاب دنيا بر يك ملت بخشيده مى شود . در اين زمينه در بارهزكريا بن آدم كه از اصحاب بزرگوار حضرت رضا (عليه السلام) است مى خوانيم :

كه على بنمسيب به حضرت رضا (عليه السلام) عرضه داشت : راهم به شما دور استو هر وقت بخواهم دسترسى به شما ندارم ، مطالم دينم را از چه كسى تعليمبگيرم ؟ حضرت فرمودند از زكريا بن آدم قمى كه بر دين و دنياى شما ازجانب من امين است(3) .

زكريا بنآدم به حضرت رضا (عليه السلام) عرضه داشت : يابن رسول الله نيتدارم از

1 ـ كلمة الله ص76 .

2 ـ كلمة الله ص76 .

3 ـ سفينةالبحار 1 / 550 ـ 551 .

مردم شهرم جدائى كردهو به جاى ديگر روم ، زيرا در ميان آنان نادان زياد است ، حضرتفرمود : اين كار را نكن زيرا به احترام تو بلا از اهل قم دفعمى شود ، چنانچه به احترام حضرت موسى بن جعفر بلا از اهل بغداد رفعمى گردد(1) .

زكريا بنآدم انسان بزرگوار و با كرامتى است كه از جانب ائمه بزرگوار بسيار بسياراحترام و اكرم مى شد ، و ائمه دين براى او هديه هاو تحفه ها و كفن فرستادند(2) .

آرى مؤمندر پيشگاه حضرت حق و انبياء و ائمه بزرگوار داراى كرامت و احترامخاصى است ، در حدى كه خداوند مهربان بوسيله او بركاتش را بر مردم نازلو عذابش را از آنان دفع مى كند .

چه نيكوستكه همه ما ، آهنگ زندگى خود را در همه شئون هماهنگ با انبياء و ائمهو اولياء و اهل كرامت قرار دهيم .

چه نيكوستكه ما قدر خود را شناخته ، و از استعدادهاى عالى درون خود آگاه شويمو با ايمان و عمل صالح به رشد و كمال عقل و قلب و نفساقدام كرده و خويش را از اين ظلمتكده جهل و غفلت و بى خبرىنجات داده به ميدان نور و مقام قرب و نقطه با عظمت وصال برسانيم .

نمى دانىدلا راهت كدام است *** همه ميل تو اندر ننگ و نام است

بميراز خويش و بگذر تو زصورت *** كه تا دايم بود اينجا حضورت

اگراز خود بميرى جان شوى كل *** يقين اين جايگه جانان شوى كل

برونرو زين بهشت آباد دنيا *** مياور بعد از اين تو ياد دنيا

بدوكن پشت و رويت در حق آور *** زدنيا هر چه اندر اوست منگر

تمامانبيا گشتند از او دور *** زظلمت آشنا گردند در نور

1 ـ سفينةالبحار 1 / 550 ـ 551 .

2 ـ سفينةالبحار 1 / 153 .

بميراى دل چو ايشان نيز از خود *** كه تا فارغ شوى از نيك و از بد

بتنفس و هوا و آز بشكن *** كه تا رسته شوى از ما و از من

بهيك ره محو كن اينجا نمودار *** چو مردان باش تو پيوسته بيدار

چومردان باش بيدار حقيقت *** چو ميثم باش بر دار حقيقت

دريندم هيچ غيرى در نگنجد *** جهان دون به يك ذره نسنجد

دراين دم ، دم مزن جز از دم يار *** چو گشتى در حقيقت همدم يار

دراين دم ، دم مزن جز از حقيقت *** نگه مى دار اسرار شريعت

دريندم ، دم مزن جز ذات بيچون *** برافكن عرش و فرش و هفت گردون

حقيقتيار ما ذات و صفات است *** صفاتش بى شكى ديدار ذات است