كارها كه نا آگاهانه در طريق رضای خداست ولی آگاهانه چنين نيست [ اجر دارد يا نه ؟ ] مثلا يك بت پرست ممكن است چنين كاری بكند چنانكه حاتم طائی كرد و امثال او میكردند ما احاديث زيادی در اين زمينه داريم درباره كافرانی كه چنين كارهايی كرده اند از پيغمبر يا ائمه سؤال كرده اند آيا اينگونه كارها نزد خدا بی اجر است ؟ جواب داده اند : نه ، بی اجر هم نيست درست است كه عمده اجرها مال كارهای آگاهانه انسان است ، ولی اينكه انسان به حس اخلاقی خودش پاسخ میدهد ، حس اخلاقی حسی جدا از حس خداشناسی نيست بر عكس آنچه كه عده ای خيال كرده اند حس خداشناسی يك حس است و حس اخلاقی حس ديگر ، حس اخلاقی همان حس خداشناسی است ولی حس تكليف خداشناسی ، حس خداشناسی و حس تكليف خداشناسی است ، يعنی حسی است كه به موجب آن انسان ، اسلام فطری را میشناسد ، بالفطره میشناسد كه " عفو " مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كه خدمت به خلق خدا و فداكاری برای خلق خدا مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كه انصاف مورد رضای معبود است ، بالفطره میشناسد كه تن به ذلت و خواری ندادن مورد رضای معبود است . توجيه صحيح اخلاق راست است و هم راست نيست راست است به اين معنی كه واقعا قلب انسان اينها را به او الهام میكند اما راست نيست به اين معنی كه |