انواع استغفار و بركات آنها

   يكى از پرسش هاى مهم در زمينه استغفار ، اين است : چگونه استغفار كنيم؟ و چه استغفارى مجرب تر است ، و ما را در دست يافتن به آثار و بركات استغفار زودتر به مقصد مى رساند؟

   پاسخ اين سؤال به صورت پراكنده در الهامات پيامبر و اهل بيت پاكش (عليهم السلام) آمده است ، و با توجّه به موارد گوناگونى كه ، به تلاوت نسخه هاى متفاوت استغفار سفارش شده ، به ميزان فهم و ظرفيّت اشخاص ، براى هر نوع استغفار ، آثار خاصّى ذكر گرديده است . و هر يك
جايگاه ويژه اى دارد و اثر خاصّى را ايفا مى كند . و در اكثر

موارد آثار مشتركى نيز دارند .

   اين بدان خاطر است كه همانگونه كه بدن انسان ، به غذاها ، ميوه ها ، سبزى ها و نوشيدنى هاى مختلف احتياج دارد ; تا انواع ويتامين هاى لازم بدن تأمين شود . و اكتفا كردن به يك نوع خوردنى يا نوشيدنى ، باعث نارسايى ها و كمبودهايى در بدن گشته و سلامت جسم او را به خطر مى اندازد ; روح بشر نيز محتاج به انواع عبادات ، اذكار و ادعيه است ; كه هر نوعى از آن ها مكمّل نوع ديگر است و از تأثير آن ها در شادابى و سبكبالى روح انسان ، نبايد غافل گشت .

   در مورد استغفار نيز ، اين مسأله رعايت شده است. از آن جا كه گناهان انواع مختلفى دارند ، هر گناهى استغفارى مخصوص لازم دارد ; در تعاليم نورانى قرآن و اهل بيت (عليهم السلام)به تلاوت استغفارهاى گوناگونى سفارش

شده است .

   در نسخه هاى استغفار كه از معصومين (عليهم السلام)رسيده است ، به مناسبت هاى گوناگون نوع خاصّى از آن ذكر گرديده است كه بايد قرائت شود . همچنين در بسيارى از موارد ، زمان و تعداد آن نيز مشخص شده است . پس شايسته است ، انسانى كه شيفته كمال و در جستجوى گل هاى هدايت است ، در گلستان استغفار قدم گذارده و از هر شاخه اى گلى چيده و مشام جانش را به انواع عطرهاى دل انگيزش ، معطر سازد.

توجّه به فرازهاى متفاوت اين ذكر پر بار و تلاوت انواع گوناگونش ، هستى انسان را از زندان تاريك گناهان
رهانيده و دل و جانش را به انوار سخنان نورانى معصومين (عليهم السلام) ، روشن مى سازد .

   ما در اينجا نمونه هاى مختلف استغفار ، همراه با زمان

تلاوت و آثار و بركات هر يك را به طور اختصار يادآور شده و در لابلاى بحث ، به استغفارهاى مجرّب نيز ، اشاره اى خواهيم داشت :

   زمان تلاوت : تا هفت ساعت بعد از گناه

   اثر و پاداش : گناه در نامه عمل نوشته نمى شود

   امام صادق (عليه السلام) مى فرمايند:

كسى كه مرتكب گناهى مى گردد ، هفت ساعت به او
مهلت داده مى شود ، اگر سه مرتبه گفت :

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ ».

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى جز او نيست زنده اى ازلى و ابدى و سرپرستى بى همتا است » ;

آن گناه در نامه عملش نوشته نمى شود.(1)

   در حديث ديگر ، امام صادق (عليه السلام) همين پاداش را براى اين نوع استغفار ، با مختصر اضافه اى ، بيان مى كنند ، متن استغفار در اين روايت چنين است :

أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ .(2)

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى
جز او نيست زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا و صاحب جلالت و جوانمردى است به سوى او توبه مى كنم » .

   اين اثر در روايتى ، براى استغفار ديگرى نيز بيان گرديده

1 . كافى ، ج 2 ، ص 437 .

2 . كافى ، ج 2 ، ص 438 ; وسائل الشّيعه ، ج 16 ، ص 65 .

است ، متن استغفار در اين روايت چنين آمده است :

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو ، عالمُ الْغَيْبِ والشَّهادَة ، العَزيزُ الحَكيمُ ، الغَفُورُ الرَّحيمُ ، ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ».(1)

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى جز او نيست ، داناى نهان و آشكار ، ارجمند و نيرومند و صاحب حكمت است ; ( نسبت به گنهكاران ) بسيار آمرزنده و ( نسبت به مؤمنان ) بسيار مهربان و صاحب جلالت و جوانمردى است . و به سوى او توبه مى كنم » .

   زمان تلاوت : بعد از نماز واجب

   اثر و پاداش : بخشش تمام گناهان

   امام باقر (عليه السلام) مى فرمايند:

1 . كافى ، ج 2 ، ص 429 ـ 430 .

هر كس بعد از نماز واجب و قبل از آن كه از حالت نماز
خارج شده و پايش را تكان دهد ; بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ »

« از خداوند ، آمرزش مى طلبم ، خدائى كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى و سرپرستى بى همتا و صاحب جلالت و جوانمردى است به سوى او توبه مى كنم » .

خداوند همه گناهانش را مى آمرزد ، اگر چه گناهانش به اندازه كف دريا باشد.(1)

   زمان تلاوت : لحظه سوار شدن بر مركب

   اثر و پاداش : آمرزش تمام گناهان

1 . كافى ، ج 2 ، ص 521 .

   رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) در ضمن سفارش هايشان به اميرالمؤمنين (عليه السلام)مى فرمايند:

اى على ، هر كس هنگامى كه سوار مركب شد ،
آية الكرسى را تلاوت كند و سپس بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ، اَللّهُمَّ اغْفِرْلى ذُنُوبى ، إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أَنْتَ ».

« از خداوند ، آمرزش مى طلبم ، خدائى كه معبودى جز او نيست زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا است ، و به سوى او توبه مى كنم . خدايا گناهانم را ببخش ، كه كسى جز تو گناهان را نمى بخشد ».

سيّدالكريم ( خداوند ) خطاب به ملائكه مى فرمايد:

اى فرشتگان من ، بنده من مى داند كه غير از من كسى گناهان او را نمى بخشد . شما شاهد باشيد كه من همه

گناهان او را آمرزيدم .(1)

   زمان تلاوت : هنگام خوابيدن

   اثر و پاداش : آمرزش همه گناهان هر چند زياد باشد

   پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايند:

هر كس هنگامى كه براى خوابيدن به بستر مى رود ،
سه مرتبه بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ »

خداوند همه گناهان او را مى بخشد ، اگر چه گناهانش مثل كف دريا، به تعداد برگ درختان و ريگ هاى انباشته بيابان و به عدد روزهاى دنيا باشد .(2)

1 . بحارالأنوار ، ج 73 ، ص 294 .

2 . بحارالأنوار ، ج 73 ، ص 204 .

   زمان تلاوت : در طول شبانه روز

   اثر و پاداش : آمرزش چهل گناه كبيره در شبانه روز

   امام صادق (عليه السلام) مى فرمايند:

هر مؤمنى كه شبانه روز چهل گناه كبيره انجام دهد و
با حالت ندامت و پشيمانى ( از كردار زشت خويش ) بگـويـد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ بَديعُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ ، ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرامِ ، وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد  وَ اَنْ يَتُوبَ عَلَىَّ » .

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا ، پديد آورنده آسمان ها و زمين و صاحب جلالت و جوانمردى است . از او مى خواهم كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستد و توبه مرا بپذيرد » .

خداوند همه گناهان او را مى بخشد و كسى كه در روز

بيش از چهل گناه كبيره انجام دهد خيرى در او نيست .(1)

   زمان تلاوت : هر روز بعد از نماز عصر

   اثر و پاداش : دو فرشته مأمور ، نامه اعمال زشت را پاره مى كنند

   رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايند :

هر كس بعد از نماز عصر هر روز ، روزى يك بار بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ ، الرَّحْمنُ الرَّحيمُ ، ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرامِ ، وَ أَسْأَلُهُ اَنْ يَتُوبُ عَلَىَّ تَوْبَةً عَبد ذَليل خاضِع فَقير بائِس مِسْكين ( مُسْتَكين ) مُسْتَجير لايَمْلِكُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لاضَرّاً وَ لا مَوْتاً وَ لا حَياةً وَ لانُشُوراً ».

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى

1 . كافى ، ج 2 ، ص 438 ; بحارالأنوار ، ج 84 ، 1 .

جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى ، بخشنده و مهربان ، صاحب جلالت و جوانمردى است . و از او مى خواهم كه توبه مرا بپذيرد ، بسان ( پذيرش ) توبه بنده خوارى كه فروتن و تهيدست ، نيازمند و درمانده ، و حقير و پناهنده گشته ، و مالك هيچ سود و زيان ، مرگ و حيات و دوباره زنده شدنى نيست » .

خداوند به دو ملك مأمور او دستور مى دهد كه نامه كردار زشت او را ، هر چه هست ، پاره كنند .(1)

   زمان تلاوت : تا دو ماه ، روزى چهارصد مرتبه

   اثر و پاداش : دست يافتن به گنجى از علم يا مال

   امام صادق (عليه السلام) مى فرمايند:

هر كس تا دو ماه روزى چهارصد بار پى در پى بگويد:

1 . مستدرك الوسائل ، ج 5 ، ص 120 .

« أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الرَّحْمنُ الرَّحيمُ ، الْحَىُّ الْقَيُّومُ ، بَديعُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ ، مِنْ جَِميعِ ظُلْمى وَ جُرْمى و إِسْرافى عَلى نَفْسى وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ. »

« از خداوند ، طلب آمرزش مى كنم ، خدائى كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا و پديد آورنده آسمان ها و زمين است . از همه ستمى كه به خود كرده و جرمى كه مرتكب گشته ام و اسراف و زياده روى كه بر نَفْس خويش روا داشته ام ( آمرزش طلبيده ) و به سوى او باز مى گردم » ;

يا گنجى از علم و دانش به او داده مى شود ، يا گنجى از مال و ثروت روزيش مى گردد.(1)

1 . وسائل الشّيعه ، ج 7 ، ص 225 .

   زمان تلاوت : سحر ، در قنوت نماز وتر

   اثر و پاداش :

   * آمرزش خدا براى انسان واجب مى شود

   * نام او جزو استغفارگويان در سحر نوشته مى شود

   امام صادق (عليه السلام) در حديث زيبايى مى فرمايند:

هر كس در نماز وتر ( يك ركعت آخر نماز شب ، هنگام قنوت ) هفتاد مرتبه بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّى وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » و مدّت يك سال
هر شب بر آن مداومت نمايد ، خداوند در نزد خويش او
را از استغفار گويان در سحرگان ، مى نويسد، و آمرزش و مغفرت خدا برايش واجب مى شود .(1)

   استغفار پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) در نماز شب همين استغفار بوده است . علاوه بر اين ، حضرتش روزى هفتاد مرتبه

1 . وسائل الشّيعه ، ج 6 ، ص 279 ; من لايحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 489 .

مى فرمودند: « أَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّى وَأَتُوبُ إِلَيْهِ » و اهل بيت آن حضرت (عليهم السلام) و صالحين از اصحابشان نيز به همين روش عمل مى كردند.(1)

   زمان تلاوت : هر روز ، روزى هفتاد مرتبه

   اثر و پاداش : خدا هفتصد گناه او را مى آمرزد

   امام صادق (عليه السلام) مى فرمايند :

هر كسى روزى هفتاد بار بگويد : « أَسْتَغْفِرُ اللهَ » خداوند هفت صد گناه او را مى آمرزد . و در بنده اى كه روزى
هفت صد گناه مى كند ، خيرى نيست .(2)

   در اهميّت و شرافت اين ذكر همين بس كه امام صادق (عليه السلام)مى فرمايند:

1 . وسائل الشّيعه ، ج 16 ، ص 81 .

2 . كافى ، ج 2 ، ص 439 .

برنامه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) چنين بود كه روزى هفتاد بار ، بدين صورت استغفار كرده و هفتاد مرتبه به سوى خدا توبه مى كردند .(1)

   زمان تلاوت : بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب

   اثر و پاداش : دست يافتن به ثروت بى گمان

   ابى جعفر شامى گويد: در شام مردى به نام هلقام بود ، او اين حديث را برايم نقل كرد :

   خدمت مولايم موسى بن جعفر (عليهما السلام) رفتم و عرض كردم : به من دعايى تعليم نماييد كه جامع دنيا و آخرت باشد و مختصر هم باشد .

   امام (عليه السلام) فرمودند :

1 . كافى ، ج 2 ، ص 504 .

بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب اين ذكر را بگو:

« سُبْحانَ اللهِ العَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ ،  أَسْتَغْفِرُ اللهَ ، وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ »

« منزّه است خدائى كه با عظمت است و به حمد و
ستايش او مشغولم ، از خداوند آمرزش مى طلبم و از فضل و عنايتش سؤال مى كنم ».

   هلقام گفت: وضعيّت من در ميان خاندانم از همه بدتر بود، نمى دانم چه شد كه ( بعد از تلاوت اين ذكر شريف ) ناگهان ارثى از طرف شخصى به من رسيد كه فكر نمى كردم بين او و من پيوند خويشاوندى باشد ، به حدّى وضع مالى و اقتصاديم رونق يافت كه امروز توانگرترين فرد در ميان بستگان خود هستم ، اين بركات نبود مگر به خاطر آنچه بنده صالح خدا ، مولايم

حضرت موسى بن جعفر (عليهما السلام) به من آموخت .(1)

   زمان تلاوت : شب عيد فطر بعد از دو ركعت نماز

   اثر و پاداش : روا گشتن حاجت ، آمرزش تمام گناهان

حارث اعور گويد: عادت مولايم اميرالمؤمنين (عليه السلام) اين بود كه شب عيد فطر ، دو ركعت نماز مى خواندند ، در ركعت اوّل بعد از حمد هزار مرتبه سوره توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد يك مرتبه آن را تلاوت مى فرمودند، سپس به ركوع مى رفتند و پس از آن سجده مى كردند و بعد از سلام نماز به سجده مى رفتند و صد بار مى گفتند : « أَتُوبُ إِلَى اللهِ »

سپس مى فرمودند:

« يا ذَالمَنِّ وَ الجُودِ ، يا ذَا المَنِّ وَ الطَّوْلِ ، يا

1 . كافى ، ج 2 ، ص 550 .

مُصْطَفِىَ مُحَمَّد ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بى كَذا و كَذا »

« اى خدائى كه صاحب منّت و سخاوتى ، اى خداوئى كه صاحب انعام و برترى هستى ، اى برانگيزنده محمّد ، بر محمّد و آلش درود فرست و با من چنين و چنان كن ( حاجتم را برآور ».

و چون سر از سجده بر مى داشتند ، چهره نورانيشان را به طرف ما برگردانده و مى فرمودند:

« وَالَّذى نَفْسى بِيَدِهِ لا يَفْعَلُها أَحَدٌ يَسْأَلُ اللهَ تَعالى شَيْئاً إِلاّ أَعْطاهُ ، فَلَوْ أَتاهُ مِنَ الذُّنُوبِ بِعَدَدِ رَمْل عالِج ، غَفَرَاللهُ تَعالى لَهُ. »

سوگند به آن كس كه جان من در دست اوست ، هيچ كس اين عمل را انجام نمى دهد و از خدا حاجتى نمى خواهد مگر اين كه خدا حاجتش را به او عطا

مى فرمايد. اگر كسى با كوله بارى از گناه به تعداد ريگ هاى روى هم انباشته شده ، به درگاه او روى آورد ( و اين ذكر را بگويد ) ، خدا او را مى آمرزد.(1)

   زمان تلاوت : شب قدر بعد از نماز مغرب و عشا

   اثر و پاداش : برآورده شدن حاجت

   حسن بن راشد حديثى را از امام صادق (عليه السلام) نقل مى كند كه بعضى از اعمال شب قدر را در آن بيان مى كنند ،
در بخشى از آن مى فرمايند:

وقتى نماز مغرب و عشايت را خواندى ، دستهايت را بلند كن و بگو:

« يا ذَالمَنِّ يا ذَا الطَّوْلِ  ( والطَّوْلِ ) يا ذَالجُودِ يا مُصْطَفَِى مُحَمَّد وَ ناصِرَهُ ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ

1 . بحارالأنوار ، ج 88 ، ص 120 .

آلِهِ وَ اغْفِرْلى كُلَّ ذَنْب اَحْصَيْتَه وَ هُوَ عِنْدَكَ فى كِتاب مُبين. »

« اى خدائى كه صاحب نعمت هستى و بر بندگانت منّت دارى ، اى كسى كه صاحب برترى هستى ، اى كسى كه صاحب جود و سخاوتى ، اى برانگيزنده محمّد و ياور او ، بر محمّد و آلش درود فرست و هر گناهى ( كه از من سر زده و ) تو آن را شماره كرده اى و در نزد تو در كتاب مبين ثبت گرديده است ، ببخشاى ».

سپس به سجده رفته و صد بار در حال سجده مى گويى: « أَتُوبُ إِلَى اللهِ ».

بعد حاجتت را مى خواهى انشاءالله برآورده مى شود .(1)

   چقدر مناسب و بجاست كه منتظران و دلباختگان امام زمان (عليه السلام) بعد از انجام اين عمل در شب عيد فطر و شبهاى

   1 ـ الاقبال ، ص 271 .

قدر ، كه وعده استجابت داده شده است ، تعجيل ظهور مولاى مظلوم خويش را از خدا بخواهند و اين دعا را ورد زبان خويش ساخته و بگويند :

« اَللّهُمَّ عَجِّلْ لِوَلِيّكَ الْفَرَج »

   به اين اميد كه آن يار سفر كرده دعا كنندگان براى ظهورش را از دعاى خويش بهره مند سازد ; آن ها را از خاطر عاطرش دور نگرداند و براى گناهانشان استغفار نمايد.

   زمان تلاوت : ماه رجب

   اثر و پاداش :

   * گوينده آن عاقبت به خير مى گردد

   * پاداش صد شهيد برايش نوشته مى شود

   * در قيامت به آرزويش مى رسد

   پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) فرمودند :

هر كس در ماه رجب صد بار بگويد:

أَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ .

و آن را با صدقه اى ختم كند ، خداوند عاقبت او را به رحمت و آمرزش خودش ، ختم مى فرمايد.

و هر كس اين استغفار را چهار صد بار بگويد ، خداوند پاداش صد شهيد را برايش مى نويسد و زمانى كه در
قيامت خدا را ملاقات كند ، خداوند به او مى گويد: تو به سلطنت من اقرار كردى ، اكنون هر آرزويى دارى از من بخواه تا به تو عطا كنم ، به راستى كه قدرتمندى غير من نيست .(1)

   زمان تلاوت : هر صبح و شب در ماه رجب

   اثر و پاداش :

   * در حالى مى ميرد كه خداوند از او راضى است

1 . وسائل الشّيعه ، ج 10 ، ص 484 .

   * آتش قيامت او را فرا نمى گيرد

   سيّد بن طاووس در كتاب اقبال گويد: در روايتى چنين آمده است :

هر كس در ماه رجب از خدا آمرزش طلبد ، استغفار كرده و از خدا درخواست توبه كند و هفتاد مرتبه در صبح و هفتاد مرتبه در شب بگويد: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أتُوبُ إِلَيْهِ » و بعد از آن كه هفتاد مرتبه تمام شد ، دست هايش را بلند كرده و بگويد: « اَللّهُمَّ اغْفِرْلى وَتُبْ عَلَىَّ » اگر در ماه رجب بميرد ، در حالى از دنيا رفته است كه خدا از او راضى است و از بركت ماه رجب آتش او را فرا نمى گيرد .(1)

   زمان تلاوت : هر روز ماه شعبان

   اثر و پاداش :

1 . وسائل الشّيعه ، ج 10 ، ص 484 .

   * نامه برائت از آتش به انسان داده مى شود

   * مجوز عبور از صراط برايش نوشته مى شود

   * در دارالقرار ساكن مى گردد

   * استغفارش هزار برابر پاداش داده مى شود

   ريان بن صلت گويد: از مولايم على بن موسى الرّضا (عليه السلام)شنيدم كه مى فرمودند:

هر كس در هر روز ماه شعبان ، هفتاد بار بگويد: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَأَسْأَلُهُ التَّوبَةَ »

خداوند نامه اى به عنوان برائت از آتش برايش مى نويسد و مجوّزى براى عبور از صراط براى او صادر مى كند و او را در دارالقرار ( بهشت ) ساكن مى نمايد .(1)

   گفتن اين استغفار ، اگر در ماه شعبان باشد هزار برابر استغفار در ماه هاى ديگر است . و برترين عمل در اين ماه

1 . وسائل الشّيعه ، ج 10 ، ص 509 .

شمرده شده است .

   ابراهيم بن ميمون گويد: از امام صادق (عليه السلام) سؤال كردم : برترين دعا در ماه شعبان چيست؟

   فرمودند: « استغفار » . آن گاه فرمودند:

هر كس در ماه شعبان روزى هفتاد بار استغفار بگويد مثل كسى است كه در ماه هاى ديگر غير از ماه شعبان هفتاد هزار بار استغفار گفته است.

من گفتم : چگونه در اين ماه استغفار كنم؟

فرمودند : بگو : « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوبَةَ ».(1)

در اهميت اين استغفار همين بس كه امام رضا (عليه السلام)مى فرمايد :

هر كس در ماه شعبان ، روزى هفتاد بار استغفار كند، خداوند روز قيامت او را همراه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) محشور مى گرداند و بر خدا

1 . وسائل الشّيعه ، ج 10 ، ص 511 .

واجب مى شود او را گرامى بدارد .(1)

   1 ـ بحارالأنوار ، ج 94 ، ص 72 .

   زمان تلاوت : روز جمعه ، بعداز عصر

   اثر و پاداش :

   * باعث آمرزش گناه گذشته انسان مى شود

   * از گناه در آينده محفوظ مى ماند

   * اگر گناهى نداشته باشد ، خدا پدر و مادرش رامى آمرزد

   امام صادق (عليه السلام)مى فرمايند:

هر كس بعد از عصر روز جمعه هفتاد مرتبه بگويد: « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ».

خداوند گناه گذشته او را مى آمرزد و در باقى مانده عمرش او را از گناه حفظ مى كند و چنانچه گناهى نداشته باشد ، گناهان پدر و مادرش را مى بخشد .(1)

   زمان تلاوت : سحر ، قنوت نماز وتر

   اثر و پاداش :

1 . بحارالأنوار ، ج 87 ، ص 91 .

   * وجوب آمرزش خداوند را در پى دارد

   * بهشت براى انسان واجب مى شود

   * نامش در شمار استغفار گويان در سحرها نوشته مى شود

   امام صادق (عليه السلام) مى فرمايند:

كسى كه در آخر ( قنوت ) نماز وتر در سحر ، هفتاد بار بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ »

آمرزش ( خداوند ) براى او واجب مى شود .(1)

   و نيز در سخن زيباى ديگرى مى فرمايند:

اگر اين ذكر را هفتاد بار در حال ايستاده در (قنوت) نماز
وترش بگويد، و يك سال بر آن مواظبت كند ، ( نام او ) نزد خداوند در شمار استغفارگويان در سحرها نوشته مى شود و بهشت برايش واجب مى گردد .(2)

1 و 2 . مستدرك الوسائل ، ج 4 ، ص 407 .

   زمان تلاوت : هنگام بروز مشكلات و سختى ها

   اثر و پاداش : گشايش در امور و حلّ مشكلات سخت

   پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) در حديث زيبايى مى فرمايند :

هر كس مشكلى طاقت فرسا پيدا كرد ، يا مصيبتى
سخت بر او وارد شد ، يا در زندگى به تنگنا افتاد ، سى هزار بار بگويد:

« أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ »

در اين صورت خداوند گره از كارش مى گشايد و گشايشى در زندگى او قرار مى دهد .(1)

   تلاوت اين استغفار در حلّ معضلات سخت زندگى به تجربه رسيده است و گره هاى كور بسيارى از افراد ، با همين ذكر باز شده است ! آنچه مهم به نظر مى رسد تعداد آن است كه در حديث فوق سى هزار بار ذكر شده است و

1 . مستدرك الوسائل ، ج 12 ، ص 143 .

اشخاص متعددى با تلاوت آن به اين تعداد ، به حوايج خود دست يافته اند.

   چه زيبا است ! كه شيعه گنهكارى ، به نيّت بر طرف شدن موانع فرج مولاى عزيزش ـ كه گناه شيعيان يكى از آن ها است ـ همين استغفار را به تعداد مذكور ـ سى هزار بار ـ در اوقات استجابت دعا ، تلاوت كند ; تا هم گناهش ريخته و غمى از دل مولاى غريبش برداشته شود و هم مقدّمات خلاصى يوسف زندانى فاطمه (عليها السلام) را از زندان غيبت فراهم كرده باشد ! و در ضمن خداوند گره از كارش بگشايد .

   زمان تلاوت : روز جمعه ، بعد از نافله صبح

   اثر و پاداش : خانه اى در بهشت براى گوينده استغفار

   ابى حمزه گويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم مى فرمودند:

كسى كه بعد از دو ركعت نافله صبح قبل نماز واجب روز جمعه ، صد بار بگويد:

« سُبْحانَ رَبّى وَ بِحَمْدِهِ وَ أَسْتَغْفِرُ رَبّى وَ أتُوبُ إِلَيْهِ »

خداوند منزلى در بهشت برايش بنا مى كند.(1)

   زمان تلاوت : شب يا روز در طول سال

   اثر و پاداش :

   * همه گناهان آمرزيده مى شود

   * گوينده آن هيچ گاه فقير نمى شود.

   * به تعداد آنچه در آسمان و زمين است ، برايش حسنات نوشته مى شود.

   * اگر در شب يا روزى كه اين استغفار را تلاوت كرده بميرد وارد بهشت مى گردد.

   رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) در فضيلت اين استغفار مى فرمايند :

1 . بحارالأنوار ، ج 87 ، ص 18 .

خداوند گناهان صاحب اين استغفار را مى آمرزد ، اگر چه گناهان او آسمان ها و زمين هاى هفتگانه را پر كرده باشد ، به سنگينى كوه ها و عدد قطرات باران ، و به تعداد آنچه در بيابان و دريا است ; باشد . و به همين اندازه براى كسى كه اين استغفار را تلاوت كند ، حسنات نوشته مى شود . و چنانچه بنده اى ، در شب يا روزى كه اين استغفار را قرائت مى نمايد ، بميرد ، داخل بهشت مى شود و هيچ گاه فقير نمى گردد .(1)

   متن اين استغفار چنين است :

« اَللّهُمَّ اِنّى اَسْتَغْفِرُكَ مِمّا تُبْتُ اِلَيْكَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فيهِ ، وَ اَسْتَغْفِرُكَ لِما اَرَدْتُ بِهِ وَجْهَكَ فَخالَطَنى فيهِ ما لَيْسَ لَكَ ، وَ اَسْتَغْفِرُكَ لِلنِّعَمِ

1 . بحارالأنوار ، ج 84 ، ص 326 .

الَّتى مَنَنْتَ بِها عَلَىَّ فَقَوِيْتُ بِها عَلى مَعاصيك .

 أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الحَىُّ الْقَيُّومُ، عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ ، لِكُلِّ ذَنْب اَذْنَبْتُهُ وَ لِكُلِّ مَعْصِيَة ارْتَكَبْتُها.

اَللّهُمَّ ارْزُقْنى عَقْلاً كامِلاً ، وَ عَزْماً ثابِتاً ،(1) وَ لُبّاً راجِحاً ، وَ قَلْبًا زَكِيّاً ،(2) وَ عِلْماً كَثيراً ، وَ اَدْباً بارِعاً ، وَاجْعَلْ ذلكَ كُلَّهُ لى ، وَ لا تَجْعَلْهُ عَلَىَّ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ » .

« خداوندا ، از گناهى آمرزش مى طلبم كه از آن به سوى تو توبه كردم ، سپس به سوى آن باز گشتم ، از تو آمرزش مى جويم براى عملى كه در انجامش تو را اراده نمودم سپس در نيّت من چيزى راه يافت كه براى تو

1 . ثاقباً ( مصباح الكفعمى و البحار والعلوية ) .

2 . ذاكياً ( مصباح الكفعمى ) .

نبود ، از تو آمرزش مى خواهم براى نعمتهايى كه آن ها را بر من منّت نهادى ولى من از آن ها براى نافرمانى هاى تو نيرو گرفتم .

از خدائى طلب آمرزش مى كنم كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا ، دانايى به پنهان و آشكار و بخشنده اى مهربان است . از او براى هر گناهى كه انجامش داده و هر معصيتى كه مرتكبش شده ام ، آمرزش مى طلبم .

خدايا به من عقل كامل ، اراده پا بر جا ، عقل برتر ، قلب پاكيزه ، علم فراوان و ادب نيكو عطا فرما ، و همه اين نعمت ها را به سود من قرار ده و بر ضرر من قرار مده ، به رحمت خودت اى مهربان ترين مهربانان ».

   سپس پنج مرتبه مى گويى:

« أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ

أَتُوبُ إِلَيْهِ » .(1)

« از خدائى آمرزش مى طلبم كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى و سر پرستى بى همتا است و به سوى او باز مى گردم ».

   زمان تلاوت : شب قبل از خواب

   اثر و پاداش :

   * آمرزش تمام گناهان

   * برآورده شدن خواسته هاى انسان

   * ازدياد مال و ثروت

   * يافتن اولاد خوب و سالم

   استغفارى كه در صفحات آينده از نظرتان مى گذرد ، تلاوت آن براى برطرف كردن بسيارى از مشكلات ، و

1 . بحارالأنوار ، ج 84 ، ص 326 .

برآورده شدن بسيارى از خواسته هاى انسان به تجربه ثابت شده است . اميرالمؤمنين (عليه السلام) متن اين استغفار را به دست مبارك خود نوشته و به فردى كه دستش از مال دنيا تهى شده بود دادند، و او هم طبق دستور حضرت عمل
كرد و به ثروت انبوهى دست يافت.

   افراد زيادى از خواندن اين استغفار براى حل مشكلات اقتصادى خويش نتيجه گرفته اند و گره هاى كور زندگى خود را با تلاوت آن باز نموده اند.

   بسيار به جاست كه دوستان اميرالمؤمنين (عليه السلام) با تلاوت آن به خواسته هاى مادى و معنوىِ خويش برسند و از فيوضات آن بهره مند گردند.

   ما ابتدا اصل داستان را كه از امام رضا (عليه السلام) روايت شده است ، براى خوانندگان محترم نقل مى كنيم و سپس متن زيباى دستخطّ مولا اميرالمؤمنين (عليه السلام) را با مضامين بلندى كه

دارد ، خدمت دوستداران ولايت و شيعيان اميرالمؤمنين (عليه السلام)تقديم مى كنيم.

   امام رضا (عليه السلام) از پدرانشان از امام سجاد (عليه السلام) و آن
حضرت از پدرشان امام حسين (عليه السلام) چنين روايت مى فرمايند:

   يك روز در خدمت پدرم اميرالمؤمنين (عليه السلام)نشسته بودم كه مرد عربى خدمت آن حضرت رسيد و اظهار كرد:

   اى اميرمؤمنان من مردى عيال مندم و بهره اى از مال دنيا ندارم. اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرمودند : چرا استغفار نمى كنى تا حالت خوب شود ؟

   مرد عرب گفت: يا اميرالمؤمنين من استغفار زياد كردم و تغيير و افزايشى در وضع خود نديدم.

اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرمودند : خداوند در قرآن مى فرمايد:

( اِسْتَغْفِرُوا رّبَّكُمْ اِنَّهُ كانَ غَفّاراً * يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً * وَ يُمْدِدْكُمْ بِاَمْوال وَ بَنينَ وَ

يَجْعَلْ لَكُمْ جَنّات وَ يَجْعَلْ لَكُمْ اَنْهاراً ).(1)

« از خدا طلب عفو و بخشش كنيد كه او آمرزنده است و اگر چنين كنيد از آسمان باران رحمتش را براى شما پياپى فرو مى فرستد و شما را با اموال و فرزندان متعدّد كمك مى كند و باغ هاى سرسبز و خرّم و رودهاى جارى و خوشگوار برايتان فراهم مى سازد».

   آن گاه فرمودند : من استغفارى را به تو ياد مى دهم كه هنگام خواب بايد آن را تلاوت كنى كه اگر اين استغفار را هر شب قبل از خواب بخوانى خداوند روزى تو را افزايش مى دهد.

   سپس نسخه استغفار را براى او نوشته و به او دادند و فرمودند : هر گاه براى خواب به بستر رفتى و خواستى بخوابى ، اين استغفار را بخوان و گريه كن و اگر اشكت

1 . سوره نوح ، آيه 10 ـ 12 .

نيامد حالت گريه به خود بگير و تباكى كن.

   امام حسين (عليه السلام) مى فرمايند : مرد عرب رفت و سال بعد خدمت پدرم اميرالمؤمنين (عليه السلام) رسيد و گفت: يا اميرالمؤمنين ، خداوند نعمتش را بر من تمام كرد . و آن قدر به من ثروت و مكنت عطا كرد كه از زيادى اموال ، محل نگهدارى آن ها برايم تنگ شده است و جايى براى بستن و محافظت شتران و گوسفندانم ندارم.

   اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرمودند: اى برادر عرب سوگند به آن خدايى كه محمد (صلى الله عليه وآله وسلم) را به رسالت برانگيخته است ، هر بنده اى كه اين استغفار را قرائت كند و به آن خدا را بخواند ، خداوند گناهان او را ببخشد ، حوايج مشروع او را برآورد ، و از بركت تلاوت اين استغفار مال و فرزند او را زياد كند.(1)

1 . الصّحيفة العلوية الجامعة ، ص 659 ، متن اين استغفار در ص 164 تا 168 ، كتاب مذكور آمده است . و ما آن را در صفحات آينده با ترجمه روان آورده ايم .

   نكته قابل تذكّر اين كه ، دست يافتن به آثار و بركات اين استغفار، علاوه بر آنچه گذشت ـ همان گونه كه اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرموده اند ـ مشروط به اين است كه اولاً : با وضو و هنگام رفتن به بستر خواب قرائت شود. ثانياً : هنگام تلاوت آن اشك ندامت و پشيمانى ريخته شود و چنانچه اشكى نداشت تباكى كند و حالت گريه كنندگان را به خود بگيرد.

   از همه مهمتر اين كه ، واقعاً از گذشته خود پشيمان شود ، از گناهان خود توبه كند ، تصميم جدّى بر ترك گناه بگيرد ، از هر گونه معامله حرام و درآمد غيرمشروع فاصله جويد ، خداوند را رازق خود بداند، و در حضرت
حال كه براى كسب حلال و درآمد مشروع تلاش مى كند ; به درگاه خداوند پناه برده و از او بخواهد كه به كسب و كارش بركت دهد و روزى او را وسيع گرداند.

   با حفظ همه اين جهات ، دست يافتن به نتيجه قطعى متوقّف بر اين است كه مصلحت انسان در ثروتِ بيشتر و روزىِ فراوان تر و يا حاجتِ ديگرى كه از خدا خواسته است ، باشد . و اگر مانعى چون ترك دعا ، عدم توجّه به خدا و ارتكاب بعضى از گناهان براى رسيدن به آن در ميان باشد ، با قرائت اين استغفار همه موانع برطرف مى شود و روزى انسان زياد مى گردد و به حاجت خويش دست مى يابد .

   گفتنى است : ما متن اين استغفار را با سه كتاب « الصّحيفة العلويّة الجامعة » تحقيق مدرسة الامام المهدى (عليه السلام) ، نسخه خطّى كتاب « مفاتيح النّجاة » تأليف مولى محمد باقر سبزوارى ،(1) و كتاب « الصّحيفة العلويّة الثانية » تأليف علاّمه نورى (رحمه الله) مقابله كرده و نسخه

1 . اين كتاب ، از نسخه هاى خطّى كتابخانه آستان قدس رضوى است .

صحيح تر را در متن آورده و اختلاف نسخه ها را در حاشيه ذكر كرديم . و غلط هاى ادبى كه در چاپها و نسخه مذكور ملاحظه شد ، بر اساس رعايت قواعد عربى اصلاح گرديد. اين استغفار داراى سى فراز است كه هر شب قبل از خواب بايد تلاوت گردد :

*