 |  |  |
واژه ولى
ولاء , ولايت ( به فتح ( واو) , ولايت ( به كسر( واو) , ولى, مولى , اولى و امثال اينها همه از ماده( ولى) - و , ل , ى – اشتقاق يافته انداين واژه از پر استعمال ترين واژه هاى قرآن كريم است كه به صورتهاى مختلفى به كاررفته است , مى گويند در 124 مورد به صورت اسم و 112 مورد در قالب فعل در قرآن كريمآمده است .معناى اصلى اين كلمه همچنانكه راغبدر مفردات القرآن گفته است , قرار گرفتن چيزى در كنار چيز ديگر است به نحوى كهفاصله اى در كار نباشد
, يعنى اگر دو چيز آنچنان به هم متصل باشند كه هيچ چيز ديگر در ميان آنها نباشد ,ماده ( ولى) استعمال مى شود مثلا اگر چند نفر پهلوى هم نشسته
باشند و ما بخواهيم وضع و ترتيب نشستن آنها را بيان كنيم , مى گوييم :
زيد در صدر مجلس نشسته است( ويليه عمرو , ويلى عمروا بكر)يعنى بلافاصله در كنار زيد عمرو نشستهاست و در كنار عمرو بدون هيچ فاصله
اى بكر نشسته است .
به همين مناسبت طبعا اين كلمه درمورد قرب و نزديكى به كار رفته استاعم از قرب مكانى و قرب معنوى , و باز به همين مناسبت در مورد دوستى , يارى, تصدى امر , تسلط و معانى ديگر از اين قبيل استعمال شده است , چون در همه اينهانوعى مباشرت و اتصال وجود دارد .
براى اين ماده و مشتقات آن , معانىبسيارى ذكر كرده اند , مثلا براى لفظ ( مولى( بيست و هفت معنى ذكر كرده اند ,اما بديهى است كه اين لفظ براى بيست و هفت معنى جداگانه وضع نشده است , يك معنىاصلى بيشتر ندارد , در ساير موارد , به عنايت همان معنى استعمال شده است معانىمتعدد , و به تعبير بهتر , موارد استعمال متعدد را از روى قرائن لفظى و حالى بايدبه دست آورد .
اين لفظ , هم در مورد امور مادى وجسمانى استعمال شده است و هم در مورد امور معنوى و مجرد , ولى مسلما در ابتدا درمورد امور مادى استعمال شده است و از راه تشبيه معقول به محسوس و يا از راه تجريدمعنى محسوس از خصوصيت مادى و حسى خودش , در مورد معنويات هم استعمال شده است ,زيرا توجه انسان به محسوسات - چه از نظر يك فرد در طول عمر خودش و چه از نظر جامعهبشرى در طول تاريخش - قبل از تفكر او در معقولات است , بشر پس از درك معانى ومفاهيم حسى تدريجا به معانى و مفاهيم معنوى رسيده است و طبعا از همان الفاظى كه درمورد ماديات به كار مى برده استاستفاده كرده و آنها رااستخدام نموده است , همچنانكه ارباب علوم , الفاظ خاصى را براى علم خوداختراع نمى كنند بلكه از الفاظ جارى عرف استفاده مى كنند اما به آن الفاظ مفهوم ومعنى خاص مى دهند كه با مفهوم و معنى عرفى متفاوت است .
راغب راجع به خصوص كلمه( ولايت)از نظر موارد استعمال مى گويد :
( ولايت ( به كسر( واو) به معنى نصرت است و اما ولايت ( به فتح ( واو( بهمعنى تصدى و صاحب اختيارى يك كار است , و گفته شده است كه معنى هر دو يكى است و حقيقت آن همان تصدى و صاحب اختيارىاست) .راغب راجع به كلمه ( ولى)و كلمه ( مولى) مى گويد :
( اين دو كلمه نيز به همان معنى است , چيزى كه هست گاهى مفهوم اسم فاعلى دارند وگاهى مفهوم اسم مفعولى . ) آنگاه به ذكر موارد استعمال آنها مى پردازد .
دو نوع ولاء
در قرآن سخن از ( ولاء( و( موالات( و ( تولى( زياد رفته استدر اين كتاب بزرگ آسمانى مسائلى تحت اين عناوين مطرح است آنچه مجموعا ازتدبر در اين كتاب مقدس به دست مىآيد اين است كه از نظر اسلام دو نوع ولاء وجوددارد : منفى و مثبت يعنى از طرفى مسلمانان , ماموريتدارند كه نوعى ولاء رانپذيرند و ترك كنند , و از طرف ديگر دعوت شده اند كه ولاء ديگرى را داراباشند و بدان اهتمام ورزند .ولاء اثباتى اسلامى نيز به نوبه خودبر دو قسم است : ولاء عام و ولاء خاص ولاء خاص نيز اقسامى دارد : ولاء محبت , ولاءامامت , ولاء زعامت , ولاء تصرف يا ولايت تكوينى اكنون درباره هر يك از اينها بهاجمال بحثمى كنيم .
| | |
