 |  |  |
ولاء اثباتى خاص
ولاء اثباتى خاص , ولاء اهل البيت ( عليهمالسلام ) است . در اينكه پيغمبر اكرم مسلمانان را به نوعى ولاء نسبت به خاندان پاكخود خوانده و توصيه نموده است جاى بحث نيست , يعنى حتى علماى اهل تسنن در آن بحثى ندارندآيه ذوى القربى ( قل لا اسئلكم عليه اجرا ) ( 1 ) ولاء خاص را بيان مى كند آنچه در حديث معروف و مسلمغدير نيز آمده است كه با اين عبارت است : ( من كنت مولاه فهذا على مولاه (خود بيان نوعى از ولاء است كه بعدا توضيح داده مى شود .آيه كريمه : ( انما وليكمالله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة و هم راكعون)( 2 ) .
( ولى تان خداست و فرستاده اش وآنان كه ايمان آورده اند كه نماز را به پا مى دارند و زكاترا در حال ركوع ادا مى كنند ) به اتفاقفريقين در مورد على ( ع ) نازل گشته طبرى روايات متعددى را در اين باره نقل مى كند( 3 ) و زمخشرى كه از اكابر علماى اهل تسنن است به طور جزم مى گويد :
( اين آيه در شأن على نازل شده و سر اينكه لفظ جمع آمده با اينكه مورد نزول آنيك مرد بيش نبوده اين است كه مردم را به اينچنين فعلى ترغيبكند و بيان دارد كه مؤمنان بايد اينچنينسيرت و سجيه اى را كسب كنند و اينچنين بر خير و احسان و دستگيرى از فقيران ساعى وحريص باشند و حتى با نمازى نيز تأخير نيندازند ( يعنى با اينكه در نمازند و موضوعزكات پيدا مى شود تأخير نكرده و در حال نماز انجام وظيفه مى كنند( ( 4 ) .
فخر رازى نيز كه همچون زمخشرى ازاكابر اهل سنت و جماعت است مى گويد :
( اين آيه در شأن على نازل گشته و علما نيز اتفاق كرده اند كه اداى زكات در حالركوع واقع نشده جز از على( ( 5 ) .
منتها در معناى ( ولى) مناقشاتىدارد و در آينده در مورد مقصود آيه بحث خواهيم كرد
على بن حماد عدوى بصرى بغدادى معروفبه ابن حماد , از اكابر شعراىاماميه در قرن چهارم هجرى است , در اشعار ذيل به اين معنى اشاره مى كند :
| قرن الاله ولائه بولائه | مما تزكى و هو حان يركع |
همچنانكه قبلا گفتيم , در اسلام بهنوعى ولاء توصيه شده است كه اثباتى و عام است و آيه كريمه( المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض) ناظر به آن نوع از ولاء است .
اكنون مى گوييم آيه كريمه ( انماوليكم الله) مطلب را به شكلى بيان مى كند كه عموميت بردار نيست و به هيچ وجهنمى توان احتمال داد كه اين آيه نيز درصدد بيان ولاء اثباتى عام است , زيرا قرآندر اينجا درصدد بيان يك قانون كلى نيست , نمى خواهد استحباب يا وجوب اداى زكات در حالركوع را بيان كند و به عنوان تشريع يك مندوب يا يك فريضه اسلامى , جعل قانون كند ,بلكه اشاره است به عمل واقع شده اى كه فردى در خارجانجام داده و اكنون قرآن عمل را معرف آن فردقرار داده و به نحو كنايه , حكمى را كه همان ولايت خاص است اثبات مى كند اين سبكسخن كه يك حادثه شخصى مربوط به فرد معين به لفظ جمع بيان شود در قرآن بى نظير نيست, مثلا مى فرمايد :
يقولون لئن رجعنا الى المدينة ليخرجنالاعز منها الاذل ( 7 ) .
مى گويند اگر به مدينه برگشتيمعزيزتر , خوارتر را بيرون مى كند .
در اينجا نيزقرآن به داستان واقعشده اى اشاره كرده , مى فرمايد : ( يقولون) ( مى گويند ) با اينكه گوينده يك نفر- عبداللهبن ابى – بيش نبوده است , كما اينكه در عرف امروز ما نيز اين مطلب متداولاست , مى گوييم : مى گويند چنين و چنان , با اينكه گوينده يك نفر بيش نيست .
زكات دادن در حال ركوع يك كارمعمولى براى مسلمانان نبوده است تا بگوييم قرآن همه را مدح مى كند و ( ولايت) را- به هر معنايى كه بگوييم - براى همه اثبات مى كند خود اين مطلب شاهد زنده اى استبر اينكه مورد آيه , شخصى و خصوصى است , يعنى يك كسى بوده كه در حال ركوع و در حالعبادت از بندگان خدا نيز غافل نبوده و چنين كارى را كرده است و اكنون قرآن مىفرمايد او نيز همچون خدا و رسولش ولى شماست پس سخن از شخص معينى است كه او نيزمانند خدا و رسول , ولى مؤمنين است و مؤمنين بايد ولاء او را بپذيرند .
اما اينكه مقصود از اين ولاء چيست ,آيا صرفا محبت و ارادت خاصى است كهمردم بايد نسبت به آن حضرت داشته باشند يا بالاتر
از اين است , مطلبى است كه عن قريب درباره اش سخن خواهيم گفت فعلا سخن ما در ايناست كه برخلاف تصور بعضى از علماى اهل تسنن , مفاد اين آيه , ولاء خاص است نه ولاءعام .
1 . شورى / 23 .
2 . مائده / 55 .
3 . تفسير طبرى , ج 6 / ص 288 و 289 .
4 . الكشاف ( چاپ مصر , سال 1373 ) , ج 1 / ص 505 .
5 . التفسير الكبير ( طبع مصر , سال 1357 ) , ج 12 / ص 30 .
6 . ريحانه الادب , ج 5 / ص 311 .
7 . منافقون / 8 .
| | |
