سياحت شرق در احوالات آقا نجفي قوچاني

زمـانـى قـرض مـن كـه مـتـدريـجـا دو قـران و چـهار قران گرفته بودم از رفقا در بين دوسـال مـتـجـاوز بـه بيست و هفت تومان رسيده بود و من آنچه فكر كردم ديدم به هيچ وسيلهممكن نمى شود اين قرض را بدهم و از دائيم ولو مطالبه نداشتند، بلكه اظهار مى كردنداگـر پـول مـى خـواهـى مـوجـود اسـت ولكـن مـعـذلك چـونطـول كـشـيـده بـود خـجـالت مـى كـشـيـدم از آنـهـا و آنـچـه خـودم را بـه كـارهـاى ديـگـرمـشـغـول ، بـلكـه خـودم را بـه بـى عـارى مـى زدم و بـه خـود مـى گفتم كه اين همه مسلمينمـال يـكـديـگـر را صـدهـا هـزارهـا عـمـدا خـورده انـد، مـن هـم يـكـى از آنـهـا ليـساول قـاروره كـسـرت فـى الاسـلام مـعـذلك از خيال اين قرض سنگين بيرون نمى شدم وهـمـيـشـه مـحزون و غمناك كه اگر غفلتى مى شد و صحبتى و خنده اى واقع مى شد همين كهبـه يـاد مـى آمـد فـورا و قـهرا منقبض و اندوه تمام سراسر وجودم را تكان مى داد، يكى ازرفـقـا مـى رسـيـد بـه مـا مـى گـفـت در چـه خـيـالى و چـوناهـل حال بود گفتم خيال اين قرض آخر مرا تمام مى كند. گفت اين قرض را كرده اى جهت امرغير مشروعى گفتم نه . گفت پسر ديوانه اى ، تو قرض كن و به همين تيرهه كه گذرانكـرده اى خرج كن و بمير فرداى روز قيامت به گردن من ، به گردن من ، كه حضرت حجتكه آمد اين طور قرضها را مى دهد.
گـفـتم : ولو مرا چند دقيقه خوشحال كردى ، لكن ماليخوليا مرا گرفته از خيالات آسودهنيستم و حقيقتا راست است كه : لا هم كهم الدين و لا وجع كو جع العين .⁽¹³⁸⁾
و از اين رو، آورده ام به ختومات مسموعه و مدونه و توسلات به ائمه پيغمبر كه يك سفردر غير فصل زيارت پياده زدم به راه كربلا و در حرم و عرض ‍ شكايت نموده ، بعد از دوروز مـزاحـمـت نـمـودم و يـك ختم چهارده هزار صلوات به اسم چهارده معصوم در يك شب جمعهبـعـد از غـسـل و نـماز مغرب و عشاء رو به قبله دو زانو نشستم تا نيم ساعت به اذان صبحمـانـده سيزده هزار صلوات را تمام و مال حضرت حجت عصر را به اسم گروه نگاهداشتم ،تسبيح را به سر ميخى بايد آويخت تا حاجت برآيد و در جمعه آتيه بعد از روا شدن حاجتخوانده مى شود و من ديدم تا شب جمعه آتيه خبرى نشد. وضو گرفتم بعد از نماز مغرب وعشا تسبيح را برداشتم كه من هزار صلوات حجت عصر را گرو نگاه نمى دارم و مى خوانم ،مـى خـواهـند قضاى حاجت بكنند يا نكنند خود مى دانند و من اين صلواتها را بخشيدم به آنهامـزد خـواسـتـن يـعـنـى چه ؟ يعنى لب مطلب باز اين بود كه به اين گذشت و مشتى گرىكـردن مـن ، آنـها بلكه سر غيرت بيايند زودتر انجام مقصود دهند باز هم خبرى نشد رفتمبـيـرون ، صـورت قـبـر پـيامبر را ساختم و با اشاره اى به آن صورت قبر هزار مرتبهگفت :
صلى الله عليه و آله يا رسول الله و بعد از آن حاجت خواستم ، باز نشد.
بـالجـمـله آنـچـه از كـتـب و ادعـيـه و مـندرجات بياض كهنه و خواص سور و آيات قرآنى ومـسـمـوعـات از خـتـومـات بـراى اداء ديـن و سـعـه رزق و مـطـلق حـاجـت ، ديـده و شـنـيـده ،مـعمول گرديد و اثر حاجت كه ظاهر نمى شود بر حزن و اندوه و خيالات من افزوده مى شدو خيالات مشوش تر بود و نزديك بود ديوانه شوم .
عصر جمعه اى از روضه برخاسته رو به صحن مى رفتم و در فكر اين ختومات بودم كهاثـرى ظـاهـر نـشـد تـا بـه در مسجد هندى رسيدم . به خاطرم خطور نمود كه به هر امام وپـيـغـمـبـر و ولى مـتوسل شده ، به در خانه خود خدا بدون واسطه با اين كه چيزدارتر وكـهـنـه كـارتـر از هـمـه اسـت تـوسـل نـجـسـتـه ام ، بـاز بـهقـول خـودمـان هـر چه هست مى گوينده دود از كنده مى آيد بايد رفت به مسجد. رفتم و بهمـسـجـد، قـبـا را كـنـدم از گـرمـى ، زيـر سقف دو ركعت نماز حاجت و يك سوره ليس خواندم وشروع به ختم امن يجيب المضطر نمودم چون تنها بودم به هزار و دويست قناعت كردم و تانـزديـك غـروب تـمام نمودم ، بعد از آن به خدا عرض كردم كه اگر تو لجت گرفته كهبه در خانه ديگران رفتم و الله بالله تالله از اين رو بوده كه آنان مقربين درگاه توو وسيله شفعاء و وسائط فيض تو بودند، نه آن كه بدون اذن شما آنها كارى مى توانندبـكـنـنـد كـه بـرتـو ناگوار آيد، بر فرض كه آن طور بوده حالا چه مى گويى ؟ نمىتـوانـى بـگويى كه از در و ديوار مسجد خواستى ، فقط از تو خواستم ، و از قولت كهفـرمـودى ادعـونى استجب لكم هم نمى توانى برگردى و اگر بگويى به حد اضطرارنـرسـيـده ، مـعـنـى اضـطـرار كـدام اسـت ، ديـوانـه شدن و يا از غصه مردن است كه آن وقتمـضـطـرى نـيـسـت ، مـضـطـر كـسـى اسـت كـه دسـتـش از زمـيـن و آسـمـان كـوتـاه بـاشـد،مـثـل مـن ، غرض ، بهانه برايت باقى نمانده بعد از اين من وردى و دعايى هم نخواهم كرد،خودت مى دانى و از مسجد بيرون رفتم . داخل صحن شدم ، سلامتى به حضرت نمودم ، عباسركشيده اى به من رسيد، هيجده قران به من داد و گفت آخوند از جهت شما داده و گذشت .
مـن زود سـر بـه آسـمـان نموده گفتم ، خدا اگر چه شكمم نيز گرسنه بود اين به موقعرسيد، لكن حاجتى كه از تو خواستم اشتباه نشود اداء دين بود نه شكم سيرى و آن بيست وهفت تومان پول است ، يكجا نه تدريجى كه به درد قرضم بخورد و اگر خرده خرده صدتـومـان هـم بـدهى حساب نخواهد شد و سر من بعد از اين شيره ماليده نمى شود، كارد بهاستخوان رسيده .
اين تشرها را زدم امام خيلى اميدوار شدم از همين رسيد هيجده قران كه مخارج فعليه راه افتادكـه خـدا بـه سـر رحـمـت آمـده قـضاى حاجت خواهد نمود، حالا چند روزى هم دير يا زود بشودنـبـايـد زور آورد، از آسـمـان مـسـكـوك كه نمى ريزد لابد به كلاه كلاه نمودن قرض ما راخـواهـد داد، حـالا چـنـد روزى بـايد صبر نمود تا ببينيم در اين وادى غير ذى زرع چه دوز وكـلكـى مى سازد، گوشتى گرفتم آمدم به حجره ، آن شب را با اطمينان قلب و شكم سيرگذراندم .
هميشه از بى پولى يك ـ دو تومانى مى رسيد، سه و چهار قران مى دادم قند و چايى و يكـ قـرانـى مـى دادم يه توتون و اصبع جيگاره كه تهيه دود و چايى را هميشه داشتم و بهامـر خـوراكـى اهـمـيـتـى نـمـى دادم و از ايـن جـهـت وقـتـى كـه بـىپـول و گـرسـنـه مـى مـانـدم روى نـداشـتـم كـه از خـدا و عـلى نـان وپـول بـخـواهـم و اگـر وقـتـى هـم در حـرم بالاى سر كه جاى دعا كردن است در ضمن طلبمـغـفـرت و تـوفـيـق علم و عمل ، غفلتا طلب توسعه روزى مى كردم فورا به دلم مى افتادكانه على مى گفت گرسنه باشى تا چشمت كور شود اگر چايى و جيگاره نكشى شكمت ازنـان گـنـدم هـمـيـشـه سير است و من از نان جو هم سير نبودم معذلك دور من را گرفته ايد واقتداى به من ادعا داريد و هيچ چيزتان شبيه به من نيست ، آن وقت خجالت زده سر به زيراز حـرم بيرون مى شدم ، ولكن در حرم سيدالشهداء اگر دعا مى كردم اين طور نبود هر چهدلمـان مـى خواست به زبان مى خواستيم و خجالت هم نمى كشيديم و ترسى هم نداشتيم ،چون باب رحمة الله الواسعه بود.
غذاى ما نوعا در تابستان و پاييز وقتى كه نداشتم معلوم بود و وقتى كه بود فقط نانو دوغ بـود و گـاهـى خـرمـا و رطـب هـم جـزئش بـود. و هـفـتـه اى دو مـرتـبه و يا يك مرتبهآبـگـوشـت بـود و در زمـسـتـان ناهار يك ـ دو لقمه نان و گاهى پنير هم جزو مى شد و شبطـبـيـخ و يـا آبـگـوشـت بـود. مـخـارج طـبـيـخ چـهـار پـول بـرنـج و دوپـول زغـال و شـش پـول روغـن و سـه پـول خـرمـا، جـمـعـا پـانـزدهپـول و غـالبـا جـهـت طـبـيـخ خـورش مـى سـاخـتـيـم و خـرمـا نـمـى گـرفـتـيـم و خـورش دهپـول گـوشت و دو پول زغال و دو پول زردك كه با كارد مى تراشيديم و استخوان او رادور مـى انـداخـتـيـم و آن زردك تـراشـيـده را بـا پـنـجپـول سـكـنـجـبـيـن كـه يـك استكان مى شد مى ريختم روى گوشت با دو استكان آب بعد ازجوشيدن آب او مى خشكيد او را در كاسه اى خالى جا مى داديم او را خورش سه شب طبيخ مىكـرديـم كـه جـمـعـا دوازده پـول خـرجـى طـبـيـخ بـود و شـبـى شـشپـول خـرج خـورش آن بـود و خـرج نـاهـار هـم شـشپـول بـيـش نـبـود. ايـن بـيـسـت و چـهـار پـول و مخارج چاپى و جيگاره و نفت روزى بيش ازشـانـزده پـول نـمـى شد تماما روزى يك قران كه خرج مى كردى سلطان وقت خود برديمسـرفـراز و گـردن دراز و مـعـتنى به احدى در دنيا نبوديم الا به كارساز و اين نه از آنتكبر مذموم است .
و در سـالى مـخـارج سـلطـنـتـى مـا سـى و شـش تـومـان بـود بـدونپـول لبـاس و ابـريـق و شـربـه آب خـورى و حـصـير حجره و سرداب و كوره غذاپزى وكاسه سفالى و شيشه فانوس و استكان كه گاهى شكسته مى شد و حمام و سرتراشى .
سه تومان كه لباس مى گرفتيم ، شش سالبا آن به سر مى برديم كه پيراهن در آن اواخر عمرش فقط همان جلو ياخن مى ماند چيزىديـگـر نـداشـت . و هـمـچـنـيـن زيـر جامه ساتر عورت نبود و قبا و عبا را ستارالعيوب اسمگـذارده بـوديـم كه در هر سال پنج قران لباس لازم بود پنج قران هم اشياء ديگر كهاسـم بـرده شـد. و سـرتـراشـى دو هـفـتـه يـك مـرتـبـه و مـرتـبـه اى دهپول ، ماهى نيم قران سال شش قران و در شش ماه تابستان نمى رفتيم حمام حوض مدرسهحـمـام مـا بـود و يـا شـط كـوفـه و شـش مـاه مـاه ديـگـر هـفـتـه اى دهپـول حـمـام ، مـاهـى يـك قـران و در سـال شـش قـران جـمـعـا دوازده قـران و جـمـع مخارج درسـال سـى و هـشـت تـومـان و دو قـران بـود و پـولى كـه بـه مـن مـى رسـيـد درسال از ممقانى هيجده تومان و از آقاى آخوند سه تومان والسلام نامه تمام . بقيه آنها بهقرض و گرسنگى مى گذشت و يا غيب بدون اطلاع ما مى رسيد.
چـون چند دفعه به حساب ماهيانه خود رسيدگى نمودم وجوهى كه رسيده بود به مفت و يابـه غـرض مـحـدود و مـعـلوم بـود و مـخـارجـى كـه شـده بـود بـيـش ‍ ازدخـل بـود و بـسيار مورد تعجب شد بعد از آن عهد نمودم كه حساب رسيدگى نكنيم كه سرخدا فاش گردد كه خداكريم ، مهربان عطاى او مبتنى بر ستر و اختفا است و بنده بايد باوجـدان و حـقـوق شـنـاس باشد و ما سربسته و اجمالا ممنون و اظهار امتنان داشتيم كه گله واظـهـار حـاجتمندى نزد احدى نمى كردم و اگر كسى هم مى نمود من به درجه اى او را كافرمى دانستم .
و از خـتـم امـن يـجـيـب ....مـن يـك هـفـتـه گـذشته كه از خراسان كاغذى رسيد كه صد تومانپول جهت آخوند حواله شد و بيست و هفت تومان از آن را به آخوند نوشتم كه به شما بدهدو شما از آخوند مطالبه كنيد.
خوشحال شدم كه خدا كاركن و حرف شنوتر از پيغمبر و ائمه است و سريع االاجابه تراسـت . حـركـت كـردم روز بـه مـنـزل آخـونـد و در بـيـن راه فـكـر كـردم كـه ايـن كاغذ يك ماهقـبـل نـوشـتـه شده پس زمينه كار را ختومات سابق تاءثير نموده و كاش معلوم مى شد كهبـه درد بـعـد از ايـن هم مى خورد. رسيدم به آخوند عرض كردم چنين كاغذى به من نوشتهانـد، فـرمودند به من هم نوشته اند، ولكن آن تاجر در نجف نيست تا هفته ديگر صبر كنيدوقتى كه آمد به نوشته عمل خواهد شد.
مـن از آن اوج خـوشـحـالى كـه داشـتـم پايين آمدم ، بلكه اوقاتم تلخ گرديد شايد از اينخـيـالى كـه بـيـن راه كـردم خـدا سـرلج افـتاده و انگشتى به مطلب رسانيد كه به منعهدهتـعـويق افتاده . بالاخره معلوم نيست كه اصلا بدهند دلم لرزيد اى كاش اين كاغذ نرسيدهبود كه باز آسوده بودم .
اى خـدا آن خـيـالى بـود كـه شـيـطـان و يـا بـه عـنـوان شـوخـى ازدل مـا گـذشـت تـو خـود مـى دانـى كـه مـن مـوحـدم . والله بـالله انـتالاول و آخـر و الظـاهـر و البـاطـن و بـيـدك مـلكـوتكـل شـيـئى . و به مضمون اسامى جماليه و جلاليه تواذعان دارم و لا يشفعون الا لمناذن له الرحـن و قـال صـوابـا. مـن نه على اللهيم و نه حسين اللهى ، توبه ، توبه ،شـوخـى هـم بـعـد از ايـن نـكـنـيـم چـشـم . در دهـان را بـبـنـيـدم دروازهخيال را چه كنيم .

سياحت شرق در احوالات آقا نجفي قوچاني