در سال نهم هجرى ، پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله وسلم عده اى همراه وليد بنعقبه به سوى قبيله بنى مصطلق اعزام داشت ، تا زكوة آنها را جمع كردهبياورند. در زمان جاهليت ميان وليد و قبيله بنى مصطلق خونى ريخته شده بود، و بهمينجهت بنى مصطلق كينه او را در دل داشتند، ولى موقعى كه شنيدند پيغمبر صلىالله عليه و آله وسلم او را به اتفاق جمعى از مسلمين براى اخذ زكوة به سوى آنها اعزامفرموده است ، سابقه دشمنى خود را با او فراموش كردند و به استقبالش ‍ شتافتند.
وليد روى حساب سابق ، گمان كرد افراد قبيله كه به پيشباز مى آمدند نسبتبه وى قصد سوئى دارند. از اينرو از همانجا برگشت و به عرض ‍ پيغمبر رسانيد كه :بنى مصطلق راه ارتداد پيش گرفته و از دين خدا برگشتند، و از پرداخت زكوةسر باز زدند و مى خواستند مرا بكشند!
ولى درست در همان موقع اين آيه شريفه از جانب خداوند بر پيغمبر صلى الله عليه وآله وسلم فرود آمد:
(اى كسانيكه ايمان آورده ايد، اگر شخص فاسقى آمد و خبرى به شما داد درباره آن تحقيقكنيد مبادا مردمى از روى نادانى صدمه ببينند، و شما با كار خودتان پشيمانشويد⁽²⁷⁾) طولى نكشيد كه سرشناسان بنى مصطلق به حضور پيغمبر صلى اللهعليه و آله وسلم شرفياب شدند، و جريان رانقل كردند و آمادگى خود را براى پرداخت زكوة و انجام اوامر مطاعرسول خدا اعلام داشتند! بدينگونه دروغ و فسق وليد فاش ‍ گرديد!
وليد اين سوء نيت و انحراف را از پدرش عقبة ابن ابى معيط به ارثبرده بود. عقبه قبل از ظهور اسلام در مكه همسايه پيغمبر بود، ولى بعد از آنكه كارپيغمبر صلى الله عليه و آله وسلم بالا گرفت و بر ضد بت پرستى قيام كرد، او نيزاز افراد سرشناسى بود كه به مخالفت آنحضرت برخاست ، و چون همسايه پيغمبربود، بيش از ديگران حضرت را مى آزرد. حتى روزى باكمال بى شرمى آب دهان ، به صورت مبارك پيغمبر افكند و گستاخى را از حد گذرانيد.
پيغمبر صلى الله عليه و آله وسلم فرمود: اى عقبه گويا مى بينم كه چون از مكهخارج شوى گردنت را بزنيم و بارها مى فرمود: من در ميان دو همسايه شرور:ابولهب و عقبة بن ابى معيط قرار گرفته بودم ! عقبه درسال دوم هجرى در جنگ بدر اسير شد و به فرمان پيغمبر، امير مؤمنان عليهالسلام او را گردن زد و به سزاى كردار زشت خود رسيد.
وليد پسر او به ظاهر مسلمان شد، پيغمبر هم او را مانند ساير مسلمين مى نگريست. تا اين ماجراى زكوة گرفتن قبيله بنى مصطلق او را مانند پدرش رسوا گردانيدو از نظر خدا و پيغمبر و مسلمانان انداخت و منفور خاص و عام شد.
ولى چون برادر مادرى عثمان بن عفان بود، با همه بدنامى در زمان خلافت وى ،به استاندارى كوفه ، مركز عراق منصوب گشت !
وليد در كوفه با خاطرى آسوده به عيش و نوش مى پرداخت و از صرف بيتالمال مسلمين در راه ميگسارى و فسق و فجور، خوددارى نمى كرد. كسى هم جرئت نداشت او رااز اعمال نامشروعى كه پيش گرفته بود باز دارد.
موقعى كه وليد به استاندارى كوفه رسيد عبدالله مسعود، صحابىمعروف و مرد نامى اسلام ، خزانه دار بيت المال بود. روزى وليد مبلغ معتنابهى ، از بيتالمال وام گرفت . عبدالله مسعود هم به اين شرط كه در موعد مقرر به خزانه مستردنمايد، به وى داد، اما وليد از پرداخت وام امتناع ورزيد. وقتى عبدالله مسعود از وىمطالبه كرد از پرداخت آن سر باز زد، و براى اين كه خود را از بازخواست ابنمسعود آسوده گرداند، جريان را به خليفه اطلاع داد. عثمان هم به عبدالله مسعودنوشت : تو خزانه دار ما هستى كارى به كار وليد نداشته باش !
عبدالله مسعود به مسجد كوفه آمد و در مقابل مردم كليدهاى خزانه را به دور افكند و گفت: من گمان مى كردم خزانه دار مسلمانان هستم ، ولى اگر بنا باشد خزانه دار عثمان باشم، حاضر نيستم اين سمت را بعهده بگيرم !
عبدالله سنان مى گويد: ابن مسعود به مسجد كوفه آمد و گفت : اى مردم كوفه ! منصد هزار درهم بيت المال را از دست داده ام ، ولى خليفه مسلمين آنرا از من بازخواست نكردهاست ! اين وجوهى بود كه استاندار از وى گرفته بود.
چون اين خبر به وليد رسيد، جريان را به عثمان گزارش داد. خليفه هم دستورداد عبدالله مسعود آزاد مردى كه دزدى استاندار غارتگر را فاش ‍ ساخته بود از كاربركنار شود! خيانت و خودسرى وليد بن عقبه استاندار كوفه به همين جا خاتمهنيافت ، بلكه كار غارتگرى و خوش ‍ گذرانى او به جاى باريكترى كشيد. او چون كدخدارا ديده بود، ده را مى چاپيد و به هر عمل ناشايستى دست مى زد و از كسى هم باك نداشت .
از جمله شبى به ميگسارى پرداخت و چندان افراط كرد كه هنگام صبح با حالت مستى بهمسجد جامع كوفه آمد و طبق معمول با مردم نماز جماعت گزارد. در اثناى نماز بناى بدمستىنهاد و اشعار عاشقانه خواند و چون بحال خود نبود، به جاى دو ركعت نماز صبح ، چهارركعت خواند! سپس روبرو گردانيد و به نماز گزاران پشت سر خود گفت : امروز نشاطخوبى دارم اگر بخواهيد مى توانم زيادتر هم بخوانم ؟!
عتاب بن علاق يكى از اشراف بنى عوافه گفت نماز ما از دولت سرشما قضا شد، همين قدر كه خواندى كافى است . خداوند خيرى به تو ارزانى ندارد. سپسمشتى خاك و شن از كف برداشت و به صورت استاندار پاشيد.
ديگرى گفت ما از تو در شگفت نيستيم ، از كسى درشگفتيم كه چون تو فاسق رسوائى رابر ما مسلط نموده است !
وليد به كلى از حال رفته بود، چندانكه استفراغ كرد و محراب مسجد را آلودهساخت . آنگاه بيحال و مدهوش بگوشه اى افتاد. اطرافيان او كه وضع را بدين گونهديدند، او را برداشته و به خانه بردند، و روى تختش ‍ خوابانيدند، ولى او چندانشراب خورده بود و آنقدر مست بود كه به اين زوديها به هوش نيامد!
جمعى از حاضران كه ناظر اوضاع بودند، دل به دريا زدند و گفتند هر چه بادا باد!سپس انگشتر استاندار را در حالى كه بى هوش افتاده بود از دستش بيرون آوردند، وچهار نفر كه از مردان خوش نام و شاهد واقعه بودند، براى گزارش امر به خليفه و اداىشهادت رهسپار مدينه شدند.
هنگامى كه موضوع شرابخورى وليد با آن كيفيت مفتضح به اطلاع عثمانرسيد. برآشفت و شهود را مورد تهديد و سرزنش قرار داد كه چرا وليد برادر اورا رسوا كرده اند! عثمان از يكى از گواهان به نام جندب بن زهيرپرسيد: تو خود برادر مرا به چشم ديدى كه شراب مى نوشد؟!
جندب گفت : من شراب خوردن او را نديدم ، ولى ديدم او بيهوش ‍ است و استفراغمى كند، و من انگشترش را از دستش در آوردم ، اما او ملتفت نشد و همچنان مست ولايعقل بود!
عثمان تازيانه به دست گرفت و چند ضربه بر بدن جندب نواخت ، سپس او رابيرون كرد! شهود كه از خليفه ماءيوس ، و مرعوب شدند و از اقدام خود نتيجه اىنگرفتند، رفتند نزد عايشه همسر پيغمبر (ص ) و ماجراى شرابخوارى وليد وعكس العمل عثمان و سهل انگارى او را در اين باره به اطلاع وى رساندند.
عايشه كه با عثمان مخالف بود، در حالى كه فرياد مى كشيد گفت : عثمان اجراىاحكام خدا را تعطيل و شهود قضيه را تهديد كرده است . سپس برخاست و آمد نزد عثمان ورسما به وى اعتراض نمود. عثمان هم جواب او را با درشتى داد. در نتيجه گفتگوى آنهابالا گرفت . حاضران جمعى به جان هم افتادند. اين نخستين زد و خوردى بود كه بعد ازرحلت پيغمبر (ص ) ميان مسلمانان در گرفت ، ولىاصل موضوع همچنان بى نتيجه ماند!
طلحه و زبير دو تن از ريش سفيدان قوم هم به ملاقات خليفه آمدند و به آن حضرت كهبه واسطه سستى و سهل انگارى و دنيا پرستى مردم از صحنه سياست بركنار بود،عارض شدند.
على (ع ) آمد نزد عثمان و به وى فرمود: اجراى حكم الهى را درباره تبهكارانتعطيل نمودى ، و افرادى را كه شهادت به فسق برادرت دادند كتك زدى ، و احكام خدا رادگرگون ساختى با اين كه عمر بن الخطاب به تو سفارش كرد كه مردانبنى اميه و مخصوصا اولاد ابى معيط را بر گردن مردم مسلط مكن ! چرا اين فاسقرا بر سر مردم مسلط كردى ؟!
عثمان پرسيد اكنون نظر شما چيست و چه بايد كرد؟ حضرت فرمود: بايد فورىوليد را از حكومت كوفه معزول نمائى و ديگر هيچ كارى به وىمحول نكنى . سپس شهود را احضار كن اگر گواهى آنها از روى گمان و دشمنى نبود،بايد حد شرابخوار را درباره وليد جارى نمايى .
عثمان كه از هر طرف در فشار قرار گرفته بود ناگزير سعيد بن عاص يكىديگر از خويشان خود را كه از لحاظ سوء پيشينه كمتر از وليد نبود، به استاندارىكوفه منصوب نمود و دستور داد كه وليد را روانه مدينه كند.
سعيد بن عاص چون به كوفه رسيد، وليد را به مدينه فرستاد، سپس ‍ منبرىرا كه وليد بر آن مى نشست ، تطهير نمود! همچنين دارالاماره و مقر حكومت راكه آلوده به شراب و نجس شده بود تطهير كرد!
بعد از ورود وليد استاندار معزول به مدينه ، بر اثر فشار افكار عمومى واصرار شخص اميرالمؤمنين (ع ) عثمان شهود را طلبيد و يك بار ديگر از آنها بازپرسىنمود، و چون موضوع مسلم و قابل انكار نبود، وليد را خواست و لباس فاخرى (به جاىلباس مقصرين و محكومين ) به وى پوشانيد و باكمال عزت در اتاقى نشانيد، آنگاه اعلام كرد هر كس ‍ مى خواهد، برود او را حد بزند!
هر كس براى حد زدن او مى رفت ، وليد را به ياد خويشاوندى خود با خليفه مى انداخت ومى گفت : دست از من بردار و خليفه را نسبت به خود خشمگين مساز، و او هم خوددارى مىنمود.
همين كه على عليه السلام اين صحنه سازى را نگريست ، سخت خشمگين شد و تازيانه بهدست گرفت و در حالى كه فرزند بزرگش امام حسن عليه السلام نيز در خدمتش بود، وارداتاق شد. وليد باز همان سخنانى كه ديگران را فريب داده و مرعوب ساخته بود، بهزبان آورد.
حضرت فرمود ساكت باش ! بنى اسرائيل چون اجراى حدود الهى راتعطيل نمودند، نابود شدند، اگر من هم به خاطر خويشاوندى تو با خليفه از اجراىحدود الهى صرفنظر كنم ، مؤمن نيستم .
وليد كه ديد حضرت مصمم است او را حد بزند، برخاست كه از چنگ حضرتبگريزد، ولى على (ع ) او را گرفت و به زمين افكند.
آنگاه با تازيانه اى كه دو شاخه داشت ، وليد را زير ضربات محكم و پى در پى خودگرفت . هشتاد تازيانه كه حد شرابخوار است بر بدن او نواخت و بدين گونه حكم خدارا درباره او جارى ساخت .
عثمان كه هيچ انتظار به زمين زدن برادرش آنهم در حضور خود را نداشت گفت : يا على !تو حق ندارى كه با وليد اين طور رفتار كنى .
حضرت فرمود: وليد شراب خورده و مرتكب فسق گرديده و مانع شده كه حكم خدا جارىگردد. او شايسته كيفرى بيش از اين است كه ديدى !!⁽²⁸⁾