1- لات و عزى ، دو بت معروف عرب جاهلى بوده است .
2- سيره ابن هشام ، ج 1 ص 116 - اعلام الورى امين الدين طبرسى چاپ جديد ص ‍26.
3- سيرة ابن هشام - ج 1 ص 222، اعلام الورى طبرسى ، چاپ اسلاميه ص 53كامل ابن اثير، ج 2 ص 51.
4- نگاه كنيد به اوائل جلد اول شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد معتزلى دانشمندبزرگ اهل تسنن .
5- كامل ابن اثير جلد 2 - ص 103 - 165 - الاصابه ابن حجر عسقلانى جلد 4 - ص409، سيره ابن هشام و سيره حلبيه و تقريبا همه مآخذ نخستين تاريخ اسلام و سيرهرسول اكرم صلى الله عليه و آله .
6- يمامه نقطه اى در حجاز بوده است .
7- در بعضى از كتب صوفيه ، نوشته اند، صوفى منسوب به اصحاب صفه است ،در صورتى كه غلط است ، و اگر چنين بود مى بايد صفوى باشد. صوفى يعنى پشمپوش ، چون سران اوليه آنها مانند ابوهاشم كوفى لباس پشمى مى پوشيده است .
8- كافى ، طبع جديد جلد پنجم ص 239 - باب ان المؤمن كفوالمؤمنه
9- سوره توبه آيه 75.
10- تفسير ابوالفتوح رازى ، ذيل آيه و منهم من عاهدالله .
11- با ثعلبه دنياپرست اشتباه نشود.
12- سوره آل عمران آيه 135.
13- خزينة الجواهر، ص 320 به نقل از روضة الانوار محقق سبزوارى .
14- كامل ابن اثير، ج 2 ص 145. البداية و النهاية ج 2 ص 269.
15- مردم مدينه را به ملاحظه اين كه هنگام تشريف فرمائى پيغمبر اكرم صلى اللهعليه و آله وسلم از مكه به شهر آنها، بيارى و نصرتش برخاستند انصار مىگفتند و انصارى يكفرد آنهاست .
16- وسايل الشيعه - باب 12 - 13 - كتاب احياء موات بهنقل از كتاب كافى و نيز كتاب من لايحضره الفقيه در باب حكمالحريم
17- نام ابوهريره درست معلوم نيست ، عبدالله ، عبدالرحمن يا عبدالقيس ، تاسى نامگفته اند كه درباره هيچكدام از صحابه اين همه اختلاف نام معهوذ نيست ! روزى ابوهريرهبه حضرت رسول خدا رسيد و چيزى در آستين داشت حضرت پرسيد چيست ؟ گفت : گربهاست ، چون بچه گربه را دوست دارم ! حضرت فرمود: يا اباهر! يعنى : اى پدر گربه، يا گربه باز! و همين لقب او شد كه به آنهم مشهور شد. هريره بچه گربهاست .
ابوهريره در سال هشتم هجرى مسلمان شد، با اين وصف بيش از تمامى صحابه از پيغمبرروايت كرده است ! به گفته دميرى در حيات الحيوان او مردى شطرنج باز ودروغگو بود بيشتر رواياتش از پيغمبر دروغ است . تا جائيكه عمر بن خطاب او را ازحكومت بحرين عزل كرد و اموالش را مصادره نمود، و در حاليكه زير ضربات تازيانهخود گرفته بود، مى گفت : دست از دروغهايت بر مى دارى ؟! ابن ابى الحديد معتزلى درجلد چهارم شرح نهج البلاغه ، از ابوجعفر اسكافىنقل مى كند كه او و عمرو عاص از جمله كسانى بودند كه به امر معاويه با گرفتنپول و پست و مقام ، رواياتى در نكوهش ‍ على عليه السلامجعل مى كردند. بازرگان حديث ترجمه ابوهريره شيخ المضيره تاءليفدانشمند معاصر سنى شيخ محمود ابوريه مصرى ، و كتاب ابوهريره تاءليف علامه فقيدشيعه سيد عبدالحسين شرف الدين را ببينيد.
18- گلستان سعدى - باب دوم .
19- سيره ابن هشام ، ج 1 ص 47.
20- زهرالربيع - ج 1 ص 61.
21- بيابانى .
22- به به .
23- محله .
24- پرده نشين .
25- لطائف الطوائف ، فخرالدين على صفى ، ص 147.
26- زهر الآداب ص 5 مجمع الامتال ص 7 قصص العرب ج 2 - ص 205.
27- يا ايها الذين آمنوا ان جائكم فاسق بنباءفتبينوا ان تصيبوا قوما بجهالةفتصبحوا على ما فعلتم نادمين - آيه 6 سوره حجرات .
28- اين داستان مفصلتر از آنچه مسطور گشت در تواريخ اسلامى و كتب حديث سنى وشيعه مانند: تاريخ ابن اثير، اسدالغابه ، تاريخ يعقوبى ، صحيح مسلم ، مسند احمدحنبل عقدالفريد، اغانى ابوالفرج اصفهانى ، انساب بلاذرى و غيره ، در حوادثسال نهم هجرى آمده است .
29- ان مثل عيسى عندالله كمثل آدم خلقه من تراب ثمقال له كن فيكون . الحق من ربك فلا تكوننن من الممترن - آيه 58 و 59 سورهآل عمران .
30- فان حاجك من بعد ما جائك من العلم ،فقل تعالواند عوابنائنا و ابنائكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم ثمنبتهل فنجعل النة الله على الكاذبين - آيه 61 سورهآل عمران .
31- خله - به ضم حاء و تشديد لام ، لباس پوشيدنى بوده است .
32- الميزان فى تفسير القرآن ، استاد علامه و فيلسوف نامى معاصر مرحوم سيدمحمد حسين طباطبائى جلد 9 به نقل تفسير على بن ابراهيم قمى ، تفسير ثعلبى ، حليةالاولياء ابونعيم اصفهانى و در المنثور سيوطى .
33- مجمع البيان طبرسى - ذيل آيه و انذر عشيرتك الاقربين ، طبقات محمدبن سعد ج 1 - قسم اول صفحه 124 - كنزالعمال على متقى ج 6 ص 392.
34- آيه 12 سوره حجرات .
35- آيه 189 سوره بقره .
36- آيه 27 سوره نور.
37- المستطرف ج 2 ص 94. خطاى چهارم خليفه كه از همه مهمتر بود اين است كهبعد از اثبات جرم و ثبوت خطا و گناه ، حد شرابخوار را كه هشتاد تازيانه بود، برمرد سياه شرابخوار جارى نساخت ، و به ملاحظه اينكه خود هم خطا كرده بود او را بخشيد!
بخشش و قبول توبه كار خداوند است . خليفه مسلمين و هر حاكم ديگرى وظيفه اجراى حكمخداوند قرار ندهد. بديهى است كه هر مجرمى حاضر است بعد از كشف جرم توبه كند واظهار پشيمانى نمايد. ولى آيا اين كافى است ؟!
ضمنا بايد دانست كه در برخى كتب نوشته است عمر مرد و زنى را ديد كهمشغول ميگسارى بودند.
38- بايد دانست كه به عمر اميرالمؤمنين مى گفتند و اين لقب بعدها نيز بر همهخلفا اطلاق شد. ولى در نظر ما شيعيان و رواياتى كه از شخص پيغمبر صلى الله عليهو آله وسلم از شيعه و سنى روايت شده لقب اميرالمؤمنين را پيغمبر خود به على عليهالسلام داد و فرمود: كه به على بعنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد.
39- قضاوت هاى اميرالمؤمنين عليه السلام ، شيخ ذبيح الله محلاتى بهنقل از تهذيب شيخ طوسى و مناقب ابن شهر آشوب و كتاب سياست شرعيه ابن قيم حنبلى .
40- ان العبد المسلم من المسلمين ذمتهى كذمكتم فلينفذ امانه ، معجم البلدان ،طبع بيروت ج 3، ص 290 در لفظ سهرياج و كودك فلسفى - ج 2 ص ‍ 17.
41- نهج البلاغه فيض الاسلام ص 654.
42- بحارالانوار علامه مجلسى جلد هشتم - ص 588، چاپ امين الضرب .
43- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد. ج 3 ص 205.
44- تفصيل اين جنگ را در داستان ماجراى حكمين ببينيد.
45- به گواهى تواريخ اسلامى على عليه السلام در ماجراى محاصره خانه عثمانتوسط عثمان و طرفداران خود وى نه تنها دخالتى نداشت بلكه آب و غذا به وسيلهفرزندانش براى او فرستاد ولى محاصره كنندگان پيش از رسيدن امام حسن و امام حسينكار عثمان را يكسره كردند.
اين تهمتى بود كه دستگاه شايعه ساز معاويه و بدخواهان اميرالمؤمنين به آن پيشواىعادل زدند و پيراهن خون آلود عثمان را كه قربانى اجحافات و تبعيضات و استبدادهاىخود وى شده بود بر ضد على عليه السلام بهانه اغراض سياسى و مقاصد شخصى خودساختند. جالبست كه خانه عثمان چهار ماه در محاصره بود، و هر چه عثمان از معاويه استمدادنمود، معاويه عملا خوددارى كرد و به كمك وى نشتافت .
46- همدان با سكون ميم نام قبيله اى از مردم يمن بوده است .
47- اشعث قيس كه يكى از سرداران على (ع ) بود و در زمان عثمان استاندارآذربايجان و يكى از چهره هاى معروف به شمار مى رفت ، عاقبت بدى آورد.
زيرا با همه زيركى و شجاعتى كه داشت در همين جنگ فريب معاويه و عمر و عاص را خوردو سپاهيان تحت فرمانش از على (ع ) كناره گرفتند و باعث شدند كه نتيجه جنگ بسودمعاويه پايان پذيرد.
شاعرى ميگويد: