عبدالله بن مبارك ⁽¹¹⁹⁾ مى گويد: ((به خانه خدا مى رفتم ، در بين راه زنى ديدم كهدر سنّ پيرى بود و چادرى از پشم داشت ، به وى سلام دادم . گفت : (سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّرَحيمٍ.)⁽¹²⁰⁾
:(بر آنها سلام و درود الهى است ، اين سخنى است از سوى پروردگارى مهربان .)
گفتم : مادر جان ! در اين بيابان چه مى كنى ؟ جواب داد:
(وَ مَنْ يُضْلِلِ اللّهُ فَلا هادِىَ لَهُ)⁽¹²¹⁾:(هر كس را خداوند گمراه سازد هدايت كننده اىندارد.)
دانستم كه او از قافله عقب مانده و راه را گم كرده است .
گفتم : از كجا مى آيى و به كجا مى روى ؟ گفت : (سُبْحانَ الَّذى اَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ اِلَى الْمَسْجِدِ الاَْقْصى .)⁽¹²²⁾:(پاك و منزه است خدائى كه بنده اش رادر يك شب ، از مسجد الحرام ، به مسجد الاقصى برد.) فهميدم كه از مكه برگشته و بهبيت المقدس مى رود.
گفتم : چند روز است كه در بيابان سرگردان هستى ؟ گفت : (ثَلاثَ لَيالٍ سَوّيًا)⁽¹²³⁾فهميدم كه سه شبانه روز در آن بيابان گم شده و حيران و سرگردان است .
پرسيدم : آيا چيزى براى خوردن دارى ؟ گفت : (هُوَ يُطْعِمُنى وَ يَسْقينِ)⁽¹²⁴⁾ آب و غذااز جانب خداست .
گفتم در اين صحراى بى آب و علف چگونه وضو، مى گيرى ؟ اين آيه را قرائت كرد:(فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيمَّمُوا صَعيداً طَيِّباً)⁽¹²⁵⁾: (اگر براى وضو وغسل آب نيابيد، با خاك پاكى تيمم كنيد.) دانستم كه تيمم مى كند.
گفتم : پيش من طعام و غذا هست اگر ميل دارى بدهم ؟ گفت : (ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّيامَ اِلَىاللَّيْلِ)⁽¹²⁶⁾:(روزه را در اول شب به پايان رسانيد.) دانستم كه روزه است .
پرسيدم : الا ن كه ماه رمضان نيست ، چطور روزه گرفته اى ؟ اين آيه را خواند: (وَ مَنْتَطَوَّعَ خَيْراً فَاِنَّ اللّهَ شاكِرٌ عَليم )⁽¹²⁷⁾:(كسى كه فرمان خدا را در انجام كارهاىنيك ، اطاعت كند؛ خداوند در برابر عمل او شكرگزار، و ازافعال وى آگاه است .)
گفتم : در سفر افطار كردن مباح است . گفت : (وَ اَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْتَعْلَمُونَ)⁽¹²⁸⁾:(و روزه داشتن براى شما بهتر است اگر بدانيد.)
گفتم : چرا مانند من سخن نمى گوئى ؟ گفت : (ما يَلْفِظُ من قَوْلٍ اِلاّ لَدَيْهِ رقيبٌعَتيد.)⁽¹²⁹⁾:(انسان هيچ سخنى را بر زبان نمى آورد مگر اينكه همان دم ، دو فرشتهمراقب و آماده هستند.)⁽¹³⁰⁾
گفتم : اهل كجائى ؟ گفت : (وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالفُؤ ادَكُلُّ اُولئِكَ كانَ عَنْهُ مُسْئُولاً.)⁽¹³¹⁾:(از آنچه به آن آگاهى ندارى ، پيروى مكن ؛ چراكه گوش و چشم و دل ، همه مسئوولند.
گفتم : خطا كردم مرا حلال كن . گفت : (لا تَثْريبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُاللّهُ لَكُمْ وَ هُوَ اَرْحَمُالرّاحِمينَ.)⁽¹³²⁾:(امروز ملامت و توبيخى بر شما نيست ، خداوند شما را مى بخشد؛ و اومهربانترين مهربانان است ).
گفتم : مى خواهى ترا بر شتر سوار كنم تا بقافله برسى ؟ گفت : (وَ ما تَفْعَلُوا مِنْخَيْرٍ يَعْلَمُهُ اللّهُ.)⁽¹³³⁾:(آنچه از كارهاى نيك انجام دهيد خدا آن را مى داند).
من پياده شدم و شترم را خوابانيدم ، تا او سوار شود؛ امّا وقتى كه خواست سوار شود،گفت : (قُلْ لِلْمُؤ مِنينَ يَغُضُّوا مِنْ اَبْصارِهِمْ.)⁽¹³⁴⁾:(به مؤ منان بگو: چشمهاى خود را،از نگاه به نامحرمان ببنديد.) من چشم خود را بستم .
ولى هنگام سوار شدن ، شتر رم كرد و چادرش پاره شد.
در اين هنگام ، اين آيه را تلاوت كرد: (وَ ما اَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ اَيْديكُمْ وَيَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ.)⁽¹³⁵⁾:(هر مصيبتى كه به شما مى رسد، بخاطر اعمالى است كهانجام داده ايد، و بسيارى را نيز عفو مى كند.)
گفتم : اجازه بده پاى شتر را به بندم . گفت : (فَفَهَّمْناها سُلَيْمانَ.)⁽¹³⁶⁾:(ما آن رابه سليمان فهمانديم .) پاى شتر را بستم و گفتم : براى سوار شدن آماده است او همسوار شد و اين آيه را خواند:(سُبْحانَ الَّذى سَخَّرَلَنا هذا وَ ما كُنّا لَهُمُقْرِنينَ.)⁽¹³⁷⁾:(پاك و منزه است خدائى كه اين را مسخّر ما ساخت وگرنه ما توانائىتسخير آن را نداشتيم .)
آنگاه مهار ناقه را گرفتم . حركت كردم و چون مى خواستم او را هر چه سريعتر بقافلهبرسانم ، شتر را به سرعت مى راندم و با صداى بلند بر شتر صيحه مى زدم ؛ ديدماين آيه را قرائت كرد: (وَاقْصِدْ فى مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صُوْتِكَ.)⁽¹³⁸⁾:(در راه رفتنميانه روى كن و صدايت را پائين بياور.) شتر را آرام رانده و نرم و آهسته حركت كردم .
همچنانكه مهار شتر را مى كشيدم ، زير لب زمزمه مى كردم و شعر مى خواندم ، گفت :(فَاقْرَؤُا م ا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرآن .)⁽¹³⁹⁾: (آنچه براى شما ممكن است قرآن بخوانيد.)
گفتم : از سخنان آموزنده تو استفاده كردم و بهره مند شدم . گفت : (وَ ما يَذَّكَرُ اِلاّ اوُلُوالاَْلْبابِ.)⁽¹⁴⁰⁾:(اين حقايق را جز خردمندان عالم درك نمى كنند.) گفتم : (مَنْ يُوْتَالْحِكْمَةَ فَقَدْ اءُوْتى خَيْراً كَثيراً.)⁽¹⁴¹⁾:(خداوند هر كس را به حكمت و دانش برسانددرباره او مرحمت بسيار فرموده است .) گفت : (هذا مِنْ فَضْلِ رَبّى .)⁽¹⁴²⁾:(اينتوانائى از فضل پروردگارم مى باشد.)
پس از آنكه مقدارى راه رفتيم پرسيدم : آيا شوهر دارى ؟ گفت : (يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوالاتَسْئَلُوا عَنْ اَشْياءَ اِنْ تُبْدَلَكُمْ تَسُؤْكُمْ.)⁽¹⁴³⁾:(اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ازچيزهائى نپرسيد كه اگر براى شما آشكار گردد شما را ناراحت مى كند.)
ديگر با او حرفى نزدم تا اينكه به قافله رسيديم ، پرسيدم : آيا در اين قافلهآشنائى دارى ؟ گفت :(اَلْمالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيوةِالدُّنْيا.)⁽¹⁴⁴⁾:(مال و فرزند زينت زندگى دنياست .) فهميدم كه در ميان قافله ،فرزندانى دارد.
پرسيدم : اينها براى حج آمده اند يا در كاروان كارى دارند؟ گفت : (وَ عَلاماتٍ بِالنَّجْمِ هُمْيَهْتَدُونَ.)⁽¹⁴⁵⁾:(خداوند علاماتى قرار داد، كه بوسيله ستارگان هدايت مى شوند.)دانستم كه فرزندان او، در ميان قافله كار مى كنند و كار آنان ، راهنمائى حاجيان است .
بعد گفتم اين قبّه ها و خيمه هاى قافله است ، نام فرزندانت چيست ؟ بگو تا آنها را صداكنم ، گفت : (وَ اَّتخَذَ اللّهُ اِبْراهيمَ خليلاً.)⁽¹⁴⁶⁾:(ابراهيم را خداوند به مقام دوستى خودبرگزيد. (وَ كَلَّمَ اللّهُ مُوْسى تَكْليماً.)⁽¹⁴⁷⁾:(خداوند بطور آشكار با موسى سخنگفت .) (يا يَحْيى خُذِ الْكِتابَ بِقُوَّةٍ.)⁽¹⁴⁸⁾:(اى يحيى كتاب آسمانى را، بقوت نبوّتفراگير.) دانستم كه نام فرزندان وى ، ابراهيم و موسى و يحيى است و آنها را صدا زدم. ديدم سه جوان خوش اندام و ماهرو آمدند و هنگاميكه نشستند به آنان گفت : (فَابْعَثُوااَحَدَكُمْ بِوَرَقِكُمْ هذِهِ اِلَى الْمَدينَةِ فَلْيَنْظُرْ اَيُّهَا اَزْكَى طَعاماً فَلْيَاءتِكُمْ بِرِزْقٍمِنْهُ.)⁽¹⁴⁹⁾:(اكنون يك نفر از خودتان را با اين سكّه اى كه داريد، به شهر بفرستيد،تا بنگرد كداميك از آنها، غذاى پاكيزه ترى دارند و مقدارى از آن براى روزى شمابياورد.) در اينحال يكى از آنها رفت و خوراكى تهيه كرده و آورد. چون درمقابل من گذاشتند، اين آيه را قرائت كرد: (كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنيئاً بِما اَسْلَفْتُمْ فى الاَْيّامِالخاليةِ.)⁽¹⁵⁰⁾:(بخوريد و بياشاميد، گوارا باد، در برابر اعمالى كه در روزهاىگذشته انجام داديد.)
گفتم : اينك خوراك شما بر من گوارا نيست ، تا آنكه مرا ازحال مادر خود خبر دهيد، گفتند: اين خانم مادر ماست وچهل سال است كه نيازمنديهاى خود را با آيات قرآن ادا مى كند، تا از سخنان بيجا محفوظماند. گفتم : (ذلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤ تيهِ مَنْ يَشاءُ وَاللّهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظيمِ.)⁽¹⁵¹⁾:(اينفضل خداست كه به هر كس بخواهد و شايسته بداند مى بخشد و خداوند صاحبفضل عظيم است .)⁽¹⁵²⁾