در عصر امام كاظم (ع ) در مدينه ، مردى بود بسيار پارسا واهل عبادت ، و پايبند به دين ، به طورى كه طاغوت وقت ، از او واهمه داشت ، او آنچنانشجاع بود كه گاهى به عنوان نهى از منكر به زمامداران قلدر زمانش ، سخن درشت مىگفت ، ولى زمامدار، سخن درشت او را، به خاطر زهد و نيكو كاريش ،تحمل مى نمود، اين شخص (حسن بن عبدالله ) نام داشت ، در عين آنكه صفات فوق راداشت ، در آئين اهل تسنن بود، و على (ع ) را چهارمين خليفهرسول خدا(ص ) مى دانست .
روزى امام كاظم (ع ) در مدينه ، وارد مسجد شد، او را در مسجد ديد، اشاره كرد نزد من بيا، اونزد امام كاظم (ع ) آمد، بين امام و او گفتگوى ذيل ، انجام گرفت :
امام كاظم : من شيوه عبادت و زهد و نهى از منكر و...تو را دوست دارم ، ولى تو معرفت(آگاهى و شناخت ) ندارى ، برو معرفت بياموز.
حسين بن على : معرفت چيست ؟
امام كاظم : برو مسائل را بطور عميق بفهم و احاديث را بياموز.
حسن بن على : احاديث را از چه كسى بياموزم ؟
امام كاظم : از فقهاى مدينه بياموز، سپس آن را نزد من بخوان .
حسن رفت و احاديث را از فقهاى مدينه آموخت و به حضور امام كاظم آمد و آنها را خواند.
امام كاظم : تمام اين احاديث را كه تو آموخته اى ، بى اساس است ، برو معرفت بياموز.
حسن بن على كه احاديث را بر مبناى عقيده خود (اهل تسنن ) به دست مى آورد، پيوسته درانتظار آن بود تا معرفت را از محضر امام كاظم (ع ) بياموزد، روزى ديد آن حضرت بهسوى مزرعه خود مى رفت ، از فرصت استفاده كرد و در بين راه ، خود را به محضر آنبزرگوار رسانيد و عرض كرد: (قربانت گردم ، من در برابر خدا، با شما احتجاج وگله مى كنم (از اين رو كه مرا به جاى ديگر سوق مى دهى ، و خودت به من معرفت نمىآموزى ) مرا خودت به معرفت هدايت فرما).
امام كاظم (ع ) وقتى كه او را آماده يافت ، ماجراى حوادث بعد از رحلت پيامبر اسلام (ص )را براى او شرح داد و تقابل آن دو نفر (ابوبكر و عمر) را با على توضيح داد و حقانيتعلى (ع ) را براى او روشن كرد.
حسن بن على ، تحت تاءثير بيان مستدل امام قرار گرفت و به امامت على (ع ) بعد ازپيامبر(ص ) معتقد گرديد، و سپس عرض كرد: امام بعد از اميرالمؤ منان على (ع ) اكنونكيست ؟
امام كاظم (ع ): اگر خبر دهم مى پذيرى .
حسن بن على : آرى مى پذيرم .
امام كاظم : اكنون ، امام مردم ، من هستم .
حسن بن على : از شما چيزى (معجزه اى ) مى خواهم ، تا به وسيله آن بر مخالفاناستدلال كنم .
امام كاظم : اشاره به درختى كه در آنجا بود كرد و فرمود: برو نزد آن درخت و به اوبگو: موسى بن جعفر(ع ) مى گويد (نزد من بيا).
حسن بن على : من نزد آن درخت رفتم و پيام امام را به او ابلاغ كردم ، ناگهان ديدم آن درختزمين را مى شكافد و به پيش مى آيد، نزديك آمد و در برابر امام كاظم (ع ) ايستاد.
امام كاظم (ع ) به آن درخت اشاره كرد كه برگرد، آن درخت بازگشت و سر جاى خود قرارگرفت .
در اين هنگام ، حسن بن على به امامت امام كاظم (ع ) معتقد شد و اعتراف كرد، و از آن پسخاموشى را شيوه خود قرار داد و به عبادت پرداخت و كسى نديد كه او سخن بگويد⁽²⁸⁸⁾ به اين ترتيب ، معرفت آموخت ، و از آن پس عبادتهايش در پرتو معرفت ، ارزشواقعى خود را باز يافت .

عصر امام كاظم (ع ) بود، شخصى به نام (عبدالله بنهليل ) به مذهب فطحى گرايش داشت (يعنى مى گفت : عبدالله افطح پسر امام صادق (ع)، امام بعد از امام صادق (ع ) است ، نه امام كاظم عليه السلام ) سپس صفرى به سامرهكرد، و آن عقيده را رها كرد و شيعه دوازده امامى شد.
احمد بن محمد مى گويد: او را ديدم به او گفتم : چرا از مذهب فطحى برگشتى ؟ رازشچيست ؟
در پاسخ گفت : (من به فكر افتادم با امام كاظم (ع ) ملاقات كنم ، و حقيقت مطلب را از اوبپرسم ، اتفاقا در كوچه تنگى عبور مى كردم ، ديدم آن حضرت مى آيد، راه خود را بهطرف من كج كرد تا به من رسيد، چيزى از دهانش به جانب من انداخت كه روى سينه ام قرارگرفت ، آن را برداشتم ديدم ورقه اى است و در آن نوشته شده : (او (عبدالله ) در آنمقام نبوت نبود (مدعى امامت نبود) و شايسته آن مقام نيز نبود) ⁽²⁸⁹⁾
(همين خبر دادن از فكر نهان من ، مرا از مذهب فطحيه خارج نمود)

معتب مى گويد: امام كاظم (ع ) در باغ خرماى خود بودم و شاخه مى بريدم ، ديدم يكى ازغلامان آن حضرت ، دسته اى از خوشه هاى خرما را برداشت و (به عنوان دزدى ) پشتديوار انداخت ، من رفتم و غلام را گرفته و نزد آن حضرت آوردم و ماجرا را گفتم ، امامكاظم به غلام رو كرد و فرمود:
فلانى ! آيا گرسنه اى ؟
غلام : نه اى آقاى من .
امام : آيا برهنه اى ؟
غلام : نه آى آقاى من .
امام : پس چرا آن دسته خوشه هاى خرما را برداشتى ؟
غلام : دلم چنين خواست .
امام : آن خرماها مال خودت باشد، سپس فرمود: غلام را رها كنيد. ⁽²⁹⁰⁾

على بن جعفر (برادر امام كاظم ) مى گويد: براى عمره ماه رجب در مكه بوديم كه محمد بناسماعيل بن امام صادق (برادر زاده امام كاظم ) نزد من آمد و گفت : (عمو جان تصميم دارمبه بغداد مسافرت كنم ، دوست دارم با عمويم موسى بن جعفر(ع ) خداحافظى كنم ، دلممى خواهد تو نيز همراه من باشى ).
من با او به حضور امام كاظم رفتيم ، ديدم امام كاظم (ع ) پارچه رنگ كرده اى به گردنشبسته بود، و پائين آستانه در نشست ، و من خم شدم و سرش را بوسيدم و عرض كردم :برادر زاده ، (محمد بن اسماعيل ) مى خواهد به مسافرت برود، اينك آمده تا با شماخداحافظى كند.
فرمود: بگو بيايد، من او را كه در كنار ايستاده بود، صدا زدم ، نزديك آمد و سر حضرترا بوسيد و گفت : (قربانت مرا سفارشى كن و به من پند و موعظه بفرما).
امام كاظم (ع ) به محمد بن اسماعيل فرمود:
(اوصيك ان تتقى الله فى دمى : به تو سفارش مى كنم كه درباره خون من ، از خدابترسى ) (و باعث ريختن خون من نگردى )
محمد گفت : هر كس درباره تو بدى كند، به خودش مى رسد، سپس براى بدخواه امام (ع )نفرين كرد.
بار ديگر محمد، سر عمويش امام كاظم (ع ) را بوسيد و گفت (مرا موعظه كن )
امام بار ديگر فرمود: (تو را سفارش مى كنم كه درباره خون من از خدا بترسى )
او باز همان سخن را تكرار كرد، و براى بار سوم ، سر امام را بوسيد و گفت : (اىعمو! مرا موعظه كن )
امام كاظم براى سومين بار به او فرمود: (تو را درباره خون خودم شفارش ‍ مى كنم كهاز خدا بترسى ).
محمد بن اسماعيل ، باز بر بدخواه امام نفرين كرد.
على بن جعفر مى گويد: در اين هنگام برادم امام كاظم (ع ) به من فرمود: اينجا باش ، منايستاده ام ، حضرت به اندرون رفت و مرا صدا زد، نزدش ‍ رفتم ، كيسه اى كه محتوىصد دينار بود به من داد و گفت : اين پول را به پسرت برادرت (محمد) بده ، تا كمكخرجش در صفر باشد، دو كيسه ديگر نيز داد و فرمود: همه را به او بده .
عرض كردم : (اگر طبق آنچه فرمودى ، از او مى ترسى ، پس چرا او را بر ضد خودكمك مى كنى ؟)
فرمود: هر گاه من صله رحم كنم ، ولى او قطع رحم نمايد، خدا رشته عمرش ‍ را قطع مىكند، سپس سه هزار درهم ديگر كه در هميانى بود داد و فرمود: (به او بده ).
على بن جعفر مى گويد: من نزد محمد بن اسماعيل رفتم ، كيسهاول (صد دينار) را دادم ، بسيار خوشحال شد و براى عمويش امام كاظم (ع ) دعا كرد، كيسهدوم و سوم را دادم ، به گونه اى خوشحال شد كه گمان كردم ديگر به بغداد نمى رود،باز سيصد درهم به او دادم .
ولى در عين حال او به بغداد نزد هارون رفت و گفت :
(گمان نمى كردم در روى زمين دو خليفه باشد، تا اينكه ديدم مردم به عمويم ، موسىبن جعفر(ع ) به عنوان خلافت ، سلام مى كنند) (و به اين ترتيب سخن چينى كرد و هارونرا بر ضد امام كاظم (ع ) برانگيخت ).
هارون صد هزار درهم براى او فرستاد، ولى خداوند او را به بيمارى (ذبحه ) (دردشديد گلو شبيه ديفترى ) گرفتار كرد، كه نتوانست به يك درهمش بنگرد و آن را بهمصرفش برساند، به اين ترتيب مرد.⁽²⁹¹⁾

خدمتكار خانه امام كاظم (ع ) به نام (مسافر) مى گويد: هنگامى كه امام كاظم (ع ) را(به فرمان هارون الرشيد از مدينه به سوى بغداد) مى بردند، آنحضرت به فرزندشامام رضا(ع ) فرمود: (هميشه تا وقتى كه زنده ام ، در خانه من بخواب تا هنگامى كهخبر (وفات من ) به تو برسد)
ما هر شب بستر حضرت رضا(ع ) را در دالان خانه مى انداختيم و آن حضرت بعد از شام مىآمد و در آنجا مى خوابيد، و صبح به خانه خود مى رفت ، اين روش تا چهارسال ادامه يافت ، در اين هنگام در شبى از شبها بستر حضرت رضا(ع ) را طبقمعمول انداختند، ولى او دير كرد و تا صبح نيامد،اهل خانه نگران و هراسان شدند، و مانيز از نيامدن آن حضرت ، سخت پريشان شديم ،فرداى آن شب ديدم ، آن حضرت آمد و به ام احمد (كنيز برگزيده و محترم را از امام كاظمعليه السلام ) رو كرد و فرمود: (آنچه پدرم به تو سپرده نزد من بياور).
ام احمد (از اين سخن دريافت كه امام كاظم (ع ) وفات كرده است ) فرياد كشيد و سيلى بهصورتش زد و گريبانش را چاك كرد و گفت : (به خدا مولايم وفات كرد).
حضرت رضا(ع ) جلو او را گرفت و به او فرمود: (آرام باش ، سخن خود را آشكار نكنو به كسى نگو تا به حاكم مدينه خبر برسد).
آنگاه ام احمد زنبيلى را با دو هزار دينار (يا چهار هزار دينار) نزد امام رضا(ع ) آورد و همهرا به آن حضرت تحويل داد، به به ديگران .
ام احمد، ماجراى فوق را چنين بيان نمود: (روزى امام كاظم (ع ) محرمانه آنپول را به من داد و فرمود: اين امانت را نزد خود حفظ كن ، و به كسى اطلاع نده ، تا منبميرم وقتى كه از دنيا رفتم ، هر كس از فرزندانم ، آن را از تو مطالبه كرد به اوتحويل بده و همين نشانه آن است كه من وفات كرده ام ، سوگند به خدا اكنون آن نشانهكه آقايم فرمود، آشكار شد).
امام رضا(ع ) امامت را تحويل گرفت و به همه بستگان و خدمتكاران دستور داد، جريانوفات امام كاظم (ع ) را پنهان كنند و به كسى نگويند، تا زمانى كه (از بغداد به مدينه) خبر رسد.
سپس حضرت رضا(ع ) به خانه خود رفت ، و شب بعد، ديگر به خانه امام كاظم (ع )نيامد، پس از چند روز به وسيله نامه اى خبر وفات امام كاظم (ع ) رسيد، ما روزها راشمرديم معلوم شد همان وقتى كه امام رضا(ع ) براى خوابيدن نيامد، امام كاظم (ع ) وفاتنموده است ⁽²⁹²⁾
(به اين ترتيب از ماجراى فوق بدست مى آيد كه امام هشتم (ع ) با طى الارض از مدينهبه بغداد رفته و در بالين امام كاظم (ع ) هنگام وفات (يا در كنار جنازه آن حضرت ) بهطور ناشناس حاضر شده و در غسل دادن و كفن كردن و نماز و دفن جنازه پدر، حاضر بودهو سپس بى درنگ به مدينه بازگشته است )

امام كاظم (ع ) در بغداد بود، جمعى از جمله هشام بن حكم و على بن يقطين ، نيز در آن وقت دربغداد بودند.
على بن يقطين گفت : من به حضور امام كاظم (ع ) رفتم (گويا آن حضرت در زندان بود، وعلى بن يقطين كه در ظاهر تقيه مى كرد و از اطرافيان هارون الرشيد به شمار مى آمد، مىتوانست به حضور امام برسد) ناگاه ديدم پسرش على بن موسى الرضا(ع ) به حضورپدرش آمد.
امام كاظم (ع ) به من فرمود: (از على بن يقطين ! همين على (ع ) آقاى فرزندان من است ،آگاه باش كه من كنيه ام (ابوالحسن ) را به او بخشيدم )
هشام بن حكم ، كف دست خود را به پيشانى زد و گفت : (واى بر تو چه گفتى ؟)
ابن يقطين : سوگند به خدا همانگونه كه گفتم ، از امام كاظم (ع ) شنيدم .
هشام : (بنابراين ، امام كاظم (ع ) با اين سخن به تو خبر داده كه امام بعد از خودش ،فرزندش على بن موسى الرضا(ع ) است ) ⁽²⁹³⁾
در روايت ديگر آمده : مخزومى كه مادرش از فرزندان جعفر طيار است گفت : در محضر امامكاظم (ع ) بودم (ظاهرا اين قضيه در مدينه بوده است ) آن حضرت براى ما پيام فرستاد وما را به حضورش طلبيد و ما به محضرش ‍ رفتيم ، فرمود: (آيا مى دانيد براى چه شمارا به اينجا حاضر كرده ام ؟)
گفتيم : (نه ، نمى دانيم )
امام كاظم : (گواه باشيد، همانا اين پسرم (اشاره به حضرت رضا) وصى من ، و قيم من ،بعد از من است ، هر كس از من طلبى دارد از اين پسر بگيرد، و به هر كس وعده داده ام ،بايد از اين بخواهد تا وفا كند، و هر كسى ناگزير است كه با من ملاقات كند، جز بهوسيله نامه او با من ملاقات ننمايد) ⁽²⁹⁴⁾

يزيد بن سليط (كه او را با كنيه (ابو عمار) مى خوانند) مى گويد، عازم مكه براىانجام عمره بودم ، در مسير راه به حصرت موسى بن جعفر(ع ) برخوردم و با هم بهمكانى رسيديم ، به آن حضرت عرض كردم : (آيا به خاطر دارى كه در همين مكان من وپدر شما را با پدرت (امام صادق ) و برادرانت ملاقات كرديم ؟).
فرمود: آرى بياد دارم .
عرض كردم : (پدرم (سليط) به پدرت (امام صادق ) گفت : پدر و مادرم به قربانت ،شما همه امامان پاك هستيد، ولى كسى را از مرگ ، گريزى نيست به من سخنى بگوييد تابه جانشين خودم بگويم (كه امام بعد از شما كيست ) تا جانشينم گمراه نشود)
امام صادق (ع ) فرمود: (اينها پسران من هستند، ولى اين (اشاره به شما) سرور آنها است)، آنگاه در وصف شما فرمود:
(او (حضرت كاظم ) در قضاوت ، حكمت ، سخاوت و شناخت نيازهاى مردم و اختلافات درامور دين و دنيا، سرآمد همه است ، و درى از درهاى بهشت مى باشد، و علاوه داراى امتيازىاست ، كه از همه اين صفات بهتر است .
پدرم عرض كرد آن امتياز چيست ؟
امام صادق (ع ): خداوند فريادرس و پناه و علم و نور فضيلت و حكمت اين امت (يعنى امامهشتم حضرت رضا) را از صلب او به وجود آورد...
پدرم عرض كرد: آيا آن آقازاده (امام هشتم ) متولد شده است ؟
امام صادق : آرى ، چند سال هم از عمر او گذشته است ...
يزيد بن سليط مى گويد: به امام كاظم (ع ) عرض كردم : شما نيز مانند پدرتان ،بفرمائيد كه بعد از شما، چه كسى صاحب مقام رهبرى است )
امام كاظم :...اگر كارى در دست من مى بود، امامت را به پسرم قاسم مى سپردم كه به اومهربان هستم ولى اختيار اين امر با خداست ، او هر كه را بخواهد قرار مى دهد، آنگاه درضمن نقل خوابى كه ديده بود (و در داستان بعد مى آيد)، حضرت رضا(ع ) را به عنوانجانشين خود معرفى نمود. ⁽²⁹⁵⁾

يزيد بن سليط، هنگامى كه از امام كاظم (ع ) در مورد جانشينش سؤال كرد، امام كاظم (ع ) (پس از بيانى ، كه در داستانقبل گذشت ) چنين فرمود:
رسول خدا(ص ) را در عالم خواب ديدم ، پيامبر(ص ) امامت جانشين مرا به من معرفى كرد، وخود او و افراد هم عصرش را به من نشان داد...من در عالم خواب ديدم كه در حضورپيامبر(ص ) هستم ، در نزد آن حضرت ، انگشتر، شمشير، عصا، كتاب و عمامه وجود داشت ،عرض كردم : (اى رسول خدا! اينها چيست ؟)
رسول خدا(ص ) فرمود: (عمامه ، رمز سلطنت خداوند است ، شمشير رمز عزت خداوند است ،كتاب رمز نور الهى است ، عصا ،رمز نيروى خدا است ، و انگشتر، رمز در برگيرنده همهاين امور است )
سپس به من فرمود: امر امامت از تو بيرون رفته و به ديگرى رسيده است (نزديك است اينكار تحقق يابد).
به رسول خدا(ص ) عرض كردم : (اى رسول خدا! به من نشان بده كه او (جانشين من )كيست ؟)
فرمود: من هيچكدام از امامان را نديدم كه در مورد امامت ، اين گونه آشفته و بى تاب باشد،اگر مقام امامت ، از روى محبت و دوستى مى بود، برادرتاسماعيل ، در نزد پدرت (امام صادق ) از تو محبوبتر بود، ولى شخص امام از طرفخداوند تعيين مى گردد.
آنگاه امام كاظم (ع ) فرمود: من همه فرزندانم را، چه آنها كه از دنيا رفته اند و چه آنهاكه زنده اند به نظر آوردم ، آنگاه اميرالمؤ منين على (ع ) به پسرم على (بن موسىالرضا) اشاره كرد و فرمود:
(هذا سيدهم فهو منى و انا منه و الله مع المحسنين :
اين ، سرور آنها است ، او از من است و من از او هستم ، خداوند با نيكوكاران مى باشد).
يزيدبن سليط مى گويد: در اين هنگام امام كاظم (ع ) به من فرمود: (اين مطلب در نزدتو مانند امامت ، محفوظ باشد، آن را جز به آدمعاقل يا بنده خدائى كه او را راستگو تشخيص داده اى نگو، و اگر از تو گواهى خواست ،گواهى بده ، اين است سخن خدا، آنجا كه (در آيه 59 نساء) مى فرمايد:
(ان الله يامركم ان تودوا الامانات الى اهلها:
خداوند به شما فرمان مى دهد كه امانتها را به صاحبانش بپردازيد).
و نيز خداوند به ما فرموده است :
(و من اظلم ممن كتم شهادة عنده من الله
كيست ستمگرتر از آنكه گواهى خدا را نزد خود مخفى كند). (بقره - 150)
آنگاه امام كاظم (ع ) افزود: من (در عالم خواب ) بهرسول خدا(ص ) عرض ‍ كردم (شما يكجا همه فرزندانم را ذكر كرديد، بفرمائيد كداميكاز آنها امام است ؟).
فرمود: آنكه با نور خدا ببيند، و با فهم خود بشنود، و بر اساس حكمت خود، سخنبگويد، از اين رو، راه درست مى رود، و اشتباه نمى كند و در راه علم حركت مى كند نه در راهجهل ، سپس دست پسرم على (حضرت رضا عليه السلام ) را گرفت و فرمود: (او، هميناست ).
آنگاه به من فرمود: چقدر اندك ، همراه او (حضرت رضا) هستى ، وقتى كه از سفر (مكه )بازگشتى ، كارهايت را سامان بده ، و آماده باش كه از فرزندانت جدا مى شوى و همسايهديگران مى شوى ...
يزيدبن سليط مى گويد: سپس امام كاظم (ع ) به من فرمود: مراامسال دستگير مى كنند، و امر امامت پسرم على (ع ) است كه همنام دو على (از امامان ) است : 1 -على بن ابيطالب (ع ) 2 - على بن الحسين (ع )، خداوند به او فهم و خويشتن دارى ونصرت و دين و محنت على اول (ع )، و محنت و صبر در برابر ناگواريها و استقامت على دوم(ع ) را داده است ، و تا چهار سال بعد از مرگ هارون ، در بيان حقايق آزاد نيست .
سپس به من فرمود: (با او در همين جا ملاقات خواهى كرد، به او مژده بده كه خداوندپسرى امين ، مورد اعتماد و مبارك به تو خواهد داد، و او به تو خبر دهد كه تو بامن در همينجا ملاقات نموده اى ...)، همانگونه كه امام كاظم (ع ) خبر داده بود، تحقق يافت .⁽²⁹⁶⁾

هشام بن احمر مى گويد: امام كاظم (ع ) به من فرمود: آيا مى دانى كه ازاهل مغرب ، كسى به مدينه آمده باشد؟
گفتم : نه .
فرمود: چرا، مردى آمده ، بيا باهم نزد او برويم ، پس سوار بر مركب شد، و من نيز سوارشدم و رفتيم نزد آن مرد مغربى ، در آنجا ديدم يك نفر از اهالى مدينه ، بردگانى دارد وآنها را مى فروشد، من به او گفتم : (بردگانت را به ما نشان بده ).
او هفت كنيز را آورد و نشان داد، امام كاظم (ع ) درباره همه آنها فرمود: (آنها را نمى خواهم)
سپس فرمود: (باز بياور)
برده فروش : من جز يك دختر برده بيمار، برده ديگرى ندارم .
امام كاظم : چرا او را به ما نشان نمى دهى ؟
برده فروش : از نشان دادن او امتنا نمود، و امام كاظم (ع ) منصرف گرديد و با هم بهباز گشتيم .
هشام بن احمر مى گويد: فرداى آن روز، امام كاظم (ع ) مرا نزد برده فروش ‍ فرستاد وفرمود: (به او بگو: بهاى آن دختر چقدر است ، هر چه گفت ، بگو از آن من باشد).
من نزد برده فروش رفتم و تقاضاى خريد آن دختر را كردم ، گفت : (قيمت آن فلان مقداراست ) گفتم قبول است ، او از آن من باشد.
برده فروش : آن دختر را به تو فروختم ، ولى بگو بدانم ديروز آن شخص كه با توبود چه كسى بود؟
گفتم : مردى از بنى هاشم بود.
گفت : از كدام بنى هاشم ؟
گفتم : بيش از اين نمى دانم .
برده فروش گفت : ولى من او را مى شناسم .
گفتم : چطور؟
گفت : اين دختر، داستانى دارد و آن اينكه : او را از دورترين نقطه مغرب خريدم ، بانوئىاز اهل كتاب با من ملاقات كرد و گفت : (اين دختر همراه تو چكار مى كند؟)
گفتم : او را براى خود خريده ام .
بانوى اهل كتاب گفت : (سزاوار نيست كه او همراه فردى مانند تو باشد، او داراى پسرىشود كه مانند او در مشرق و مغرب ، به دنيا نيامده است .)
هشام مى گويد: من آن دختر را نزد امام كاظم (ع ) بردم ، و او همسر امام كاظم گرديد، وطولى نكشيد كه از او حضرت رضا(ع ) متولد شد ⁽²⁹⁷⁾ (نام مادر امام رضا(ع ) نجمهبود و به او ام البنين مى گفتند)

صفوان بن يحيى مى گويد: پس از شهادت امام كاظم (ع )، حضرت رضا(ع ) درباره امامتخود صريحا سخن گفت ، ما از آشكار شدن اين امر، بر جان حضرت ترسيديم (كه مباداهارون به او آسيب برساند) شخصى به امام رضا(ع ) عرض كرد: (شما امر بسيار مهمىرا آشكار نموديد، و ما ترس آن داريم كه از ناحيه اين طاغوت (هارون ) به شما گزندىبرسد)
امام رضا(ع ) فرمود: (او (هارون ) هرچه مى خواهد تلاش كند، ولى براى من راهىندارد) ⁽²⁹⁸⁾

غفارى مى گويد: مردى از خاندان ابورافع غلام پيامبر(ص )، كه نامش ‍ (طيس ) بود،از من طلبى داشت ، و آن را مطالبه مى كرد، و اصرار مى ورزيد، مردم نيز او را كمك مىكردند، چون خود را درمانده يافتم و ديدم او دست بردار نيست (و دست من نيز خالى است ونمى توانم طلب او را بپردازم ) نماز صبح را در مسجد مدينه خواندم و تصميم گرفتمبه امام رضا(ع ) كه در آن وقت در عريض (روستايى نزديك مدينه ) بود، پناه ببرم ، بهعريض رفتم ، وقتى كه به نزديك خانه آن حضرت رسيدم ، ديدم آن حضرت بر الاغىسوار است ، و خجالت كشيدم به محضرش بروم ، حضرت به طرف من آمد وقتى كه به منرسيد ايستاد و نگاه كرد، سلام كردم ، ماه رمضان بود، عرض كردم : (قربانت گردم غلامشما طيس از من طلبى دارد و در دريافت آن پافشارى مى كند و مرا رسوا كرده است ).
من پيش خود گفتم ، حضرت رضا(ع ) به طيس مى گويد، به غفارى مهلت بده ، و اصلانگفتم كه طيس چقدر پول از من مى خواهد.
امام رضا(ع ) به من فرمود: بنشين تا برگردم ، نماز مغرب را خواندم و روزه هم بودم كههنوز افطار هم نكرده بودم ، سينه ام تنگ شده بود، خواستم برگردم كه ديدم امامرضا(ع ) در حالى كه مردم در گردش بودند و گداها سر راهش نشسته بودند آمد، او بهآنها انفاق مى كرد، تا اينكه از آنها گذشت و وارد خانه شد و سپس بيرون آمد، مرا طلبيد،به حضورش رفتم ، با هم وارد خانه شديم ، و كنار هم نشستيم و درباره اين مسيب اميرمدينه كه بسيارى اوقات درباره او با آن حضرت سخن مى گفتم گفتگو كرديم ، سپسفرمود: (گمان ندارم كه هنوز افطار كرده باشى ؟)
گفتم ، نه ، افطار نكرده ام ، برايم غذا طلبيد و نزدم گذارد و همراه غلامش از آن غذاخورديم ، بعد از غذا، به من فرمود: تشك را بلند كن و زير تشك هر چه هست براى خودبردار.
تشك را بلند كردم ، دينارهائى در آنجا بود، همه آنها را برداشتم و در آستينم نهادم .
آنگاه امام رضا(ع ) دستور داد تا چهار نفر از غلامانش بيايند و مرا تا خانه ام برسانند،عرض كردم : نيازى به آمده غلامان نيست ، شبگردهاى اين مسيب ، در گردش هستند و من تنهابه خانه ام مى روم ، و دوست ندارم شبگردها مرا همراه غلامان شما بنگرند.
فرمود: راست گفتى ، خدا تو را هدايت كند، به غلامان دستور داد، هرگاه من گفتمبرگردند.
غلامان تا نزديك خانه ام آمدند، در آنجا دلم آرام گرفت و به آنها گفتم برگرديد، آنهابرگشتند، من به خانه ام رفتم و چراغ را روشن كردم ، ديدم پولى كه از زير تشكبرداشته ام 48 دينار است ، و طلب طيس 28 دينار بود، در ميان آن دينارها يكى از آنهانظرم را جلب كرد، ديدم بسيار زبيا و خوشرنگ است ، آن را برداشتم و كنار نور چراغبردم ، ديدم به طور آشكار روى آن نوشته شده : (28 دينار طلب آن مرد است و بقيهمال خودت باشد).
سوگند به خدا، به امام رضا(ع ) نگفته بودم كه طلب طيس چقدر است ، حمد و سپاسمخصوص خداوندى است كه به ولى خود عزت بخشد. ⁽²⁹⁹⁾
آرى حضرت رضا(ع ) اين گونه نسبت به من مهربانى كرد و 20 دينار بيش از بدهكاريمبه من داد، علاوه بر اينكه بدهكاريم را ادا كرد.

يكى از اصحاب حضرت رضا(ع ) مى گويد: در آن سالى كه هارون به مكه رفت ،حضرت رضا(ع ) نيز به قصد حج از مدينه خارج شد، در مسير راه در جانب چپ جاده ، بهكوهى رسيد، كه نام آن كوه (فارع ) بود، حضرت رضا(ع ) فرمود: (بنا كنندهساختمان در اين كوه و ويران كننده آن كشته مى شود و قطعه قطعه مى گردد).
ما نفهميديم كه منظور حضرت رضا(ع ) چيست ، هنگامى كه حضرت رضا(ع ) از آنجا بهسوى مكه رفت ، كاروان هارون به آنجا رسيد، و در آنجا بار انداخت ، (جعفر برمكى )(شخصيت برجسته دربار هارون ) كه در آن كاروان بود، بالاى كوه رفت و دستور داد درآنجا ساختمانى بنا كنند.
سپس كاروان به سوى مكه رهسپار شدند، پس از مراسم حج هنگام مراجعت ، وقتى كهكاروان هارون به پاى كوه (فارع ) رسيدند، جعفر برمكى بالاى آن كوه رفت و ديد طبقدستور قبلى ، ساختمان ساخته شده است ، دستور داد آن را ويران نمودند.
هنگامى كه كاروان هارون به بغداد بازگشت (بر اثر خشم هارون بر برمكيان ، زندگىبرمكيان تارومار شد، عده اى از آنها كشته و عده اى دربدر شدند) جعفر برمكى كشته شدو بدنش را قطعه قطعه نمودند ⁽³⁰⁰⁾به اين ترتيب خبر امام رضا(ع ) از حوادث آيندهتحقق يافت .

ابراهيم بن موسى مى گويد: از امام رضا(ع ) طلب داشتم و اسرار و پافشارى مى كردمكه طلب مرا بدهد، و آن حضرت از من مهلت مى خواست و وعده مى داد.
روزى آن حضرت به استقبال والى مدينه مى رفت ، من همراهش بودم ، وقتى كه نزديكقصر فلان رسيد، در آنجا در سايه درختها فرود آمد، من هم در آنجا پياده شدم ، و غير از ماكسى در آنجا نبود، به امام رضا(ع ) عرض ‍ كردم : (قربانت گردم ، عيد نزديك است وبه خدا كه من پولم ته كشيده ، طلب مرا بده ).
حضرت رضا(ع ) با تازيانه اش ، محكم زمين را خراش و شيار داد، سپس ‍ دست برد و ازلاى آن شيار، شمش طلائى را در آورد و به من داد و فرمود: (اين را ببر و از آن بهرهبردارى كن ، و آنچه كه ديدى مخفى كن ). ⁽³⁰¹⁾

عصر حضرت رضا(ع ) بود، (حسين بن عمر) مى گويد: من قبلا در مذهب واقفى بودم(يعنى معتقد بودم كه امام كاظم (ع ) زنده است ، و امام قائم (ع ) مى باشد و بعد از اوديگر امامى نيست ) در همان زمان به حضرت رضا(ع ) رسيدم ، قبلا پدرم از پدر او (امامكاظم ) هفت مساءله پرسيده بود كه امام كاظم شش مساءله را جواب داده بود، و به هفتمينمساءله جواب نداده بود، من با خودم گفتم : (به خدا همان هفت مساءله را بايد از حضرترضا(ع ) بپرسم ، اگر پاسخ گفت ، دلالت بر صدق امامتش مى كند).
من مسائل را از امام رضا(ع ) پرسيدم ، آن حضرت نيز جواب شش سؤال را همانند جواب پدرش بدون كم و كاست داد، ولى از جواب سؤال هفتم ، خوددارى كرد، (هفتمين سؤ ال اين بود كه ) پدرم به پدر حضرت رضا(ع ) گفتهبود: (من در روز قيامت در پيشگاه خدا شكايت و احتجاج مى كنم كه تو مى گويى (برادربزرگت ) عبدالله افطح امام نيست .
آن حضرت دستش را بر گردنش نهاد و فرمود: (آرى در قيامت در پيشگاه خدا در اين موردبر ضد من احتجاج كن ، هر گناهى داشت آن را به گردن مى گيرم ).
هنگامى كه با حضرت رضا(ع ) خداحافظى كردم ، آن حضرت به من فرمود: (هر كس كهشيعه ما است هنگام بلا و بيمارى ، صبر و استقامت كند، پاداش هزار شهيد براى او نوشتهمى شود.)
من با خود گفتم ، يعنى چه ؟ سخنى درباره بيمارى و بلا در ميان نبود تا آن حضرت چنينبفرمايد، ولى وقتى كه رفتم در بين راه به بيمارى (عرق المدينى ) مبتلا شدم (يعنىريشه اى در پاى من بيرون آمد) درد شديد اين بيمارى ، بسيار طاقت فرسا بود،سال بعد در سفر حج ، به حضور امام رضا(ع ) رسيدم و جريان را گفتم ، هنوز اندكى ازدرد پا باقى مانده بود، به حضرت رضا(ع ) عرض كردم : (قربانت گردم ، دعاىدفع بلا بخوانيد) من پايم را دراز كردم ، فرمود: (اين پايت باكى ندارد، پاىسالمت را نشان من بده ).
من پاى ديگرم را به حضرت نشان دادم ، آن بزرگوار دعاى تعويذ خواند، وقتى بيرونرفتم ، طولى نكشيد كه آن ريشه بيرون آمد و دردش اندك گرديد. ⁽³⁰²⁾

(حسن بن على بن زياد، معروف به (وشاء) پارچه فروش بود و مدت كوتاهى بهمذاهب واقفى اعتقاد داشت (كه طبق اين مذهب ، امام كاظم (ع ) آخرين امام است )، بعدا بر اثرديدن معجزاتى از حضرت رضا(ع )، آن مذهب را ترك كرد و شيعه دوازده امامى گرديد)
وشاء مى گويد: در سفرى به خراسان رفتم و طرفدار مذهب واقفيه بودم ، همراه خودممتاعى بود، در ميان آن پارچه گلدار در يكى از بغچه ها وجود داشت ، كه خودم از آن اطلاعىنداشتم ، هنگامى كه وارد شهر (مرو) شدم ، و در منزلى سكونت نمودم ، يك نفر مدنى(كه در مدينه متولد شده بود) بدون سابقه نزد من آمد و گفت : حضرت رضا(ع ) مىفرمايد: (آن جامه گلدار را كه در نزدت است براى من بفرست ).
من گفتم : چه كسى ورود مرا به (مرو)، به حضرت رضا(ع ) اطلاع داد، من همين لحظهوارد مرو شدم ، وانگهى نزد من پارچه گلدار نيست .
آن مرد مدنى رفت ، و سپس بازگشت و گفت : حضرت رضا(ع ) مى فرمايد: آن پارچهگلدار در فلان جا و در ميان فلان بغچه است ، و بغچه اش چنين و چنان مى باشد.
آنگاه من آن بغچه را پيدا كردم و گشودم و در زير آن ، پارچه گلدار را يافتم و براى آنحضرت فرستادم . ⁽³⁰³⁾

عبدالله بن مغيره عراقى مى گويد: من به مذهب (واقفيه ) اعتقاد داشتم ، (و مى گفتم بعداز امام هفتم ، امامى نيست ) براى انجام مراسم حج به مكه رفتم در آنجا در مورد مذهبم ، شكو ترديد نمودم ، كنار كعبه خود را به ملتزم (ديوارمقابل در خانه كعبه ) چسباندم و گفتم : (خدايا! تو خواسته مرا مى دانى ، مرا بهبهترين دينار ارشاد فرما).
همانجا به قلبم افتاد كه به حضرت امام رضا(ع ) بروم ، به مدينه رفته و به خانهآن حضرت شتافتم ، و به خادم خانه گفتم : (به مولايت بگو يك مرد عراقى به درخانه آمده است ).
هماندم صداى امام رضا(ع ) را از درون خانه شنيدم دوبار فرمود:
(اى عبدالله بن مغيرة ! وارد خانه شو).
وارد خانه شدم ، هنگامى كه آن حضرت ، به چهره من نگاه كرد، فرمود: (خداوند دعايت رابه استجابت رسانيد، و تو را به دين خودش ، هدايت نمود).
گفتم :
(اشهد انك حجة الله و امينه على خلقه :
گواهى مى دهم كه البته تو حجت خدا، و امين خدا در ميان مخلوقاتش ‍ هستى ). ⁽³⁰⁴⁾

هنگامى كه حكومت امين (ششمين خليفه عباسى ) سقوط كرد، و حكومت سراسر قلمرو اسلام ،براى ماءمون (هفتمين طاغوت عباسى ) استقرار يافت ، ماءمون نامه اى براى امام رضا(ع )(كه در آن روز در مدينه بود) نوشت و در آن نامه ، آن حضرت را به خراسان دعوت كرد.
حضرت رضا(ع ) به عللى از رفتن به خراسان ، خوددارى كرد و عذر خواهى نمود، ولىماءمون پيوسته براى آن حضرت نامه مى نوشت و اصرار مى كرد كه بايد به خراسانبيائى ، سرانجام آن حضرت در يافت كه چاره اى جز رفتن به خراسان نيست بناچارمدينه را به قصد خراسان ترك كرد، و در آن روز پسرش امام جواد(ع ) هفتسال داشت .
ماءمون در نامه اش دستور داده بود كه حضرت رضا(ع ) از راه كوهستان (باختران و همدان )و قم نيايد، بلكه از راه اهواز و بصره بيايد (و اين دستور به خاطر وجود شيعيان درمسير راه اول بود كه ماءمون براى خود احساس ‍ خطر از شيعيان مى كرد).
حضرت رضا(ع ) به راه خود ادامه داد تا به سرزمين خراسان رسيد و در آنجا به شهر(مرو) كه ماءمون در آنجا بود، وارد گرديد.
ماءمون به به حضرت رضا(ع ) پيشنهاد كرد كه مى خواهم امر خلافت را به تو واگذاركنم ، آن را بر عهده بگير.
حضرت رضا(ع ) (كه مى دانست نقشه اى در كار است ) آن پيشنهاد را با قاطعيت رد كرد.
سر انجام ماءمون (مساءله ولى عهدى ) را مطرح نمود و به حضرت عرض ‍ كرد:(بايد مقام ولايتعهدى را بر عهده بگيرى ).
پس از گفتگوى بسيار، امام رضا(ع ) فرمود: (مشروط به شروطى كه از تو مى خواهم)
ماءمون : هرچه خواهى بخواه .
امام رضا(ع ): (من مقام ولايتعهدى را به عهده مى گيرم ، به شرط آنكه امر و نهى نكنم وحكم و فتوى ندهم و كسى را نسب و عزل ننمايم ، و هيچ امرى را كه پا برجاست تغييرندهم ، و از همه امور مرا معذور بدارى ) ⁽³⁰⁵⁾
(به اين ترتيب ، امام رضا(ع ) ولايت عهدى را پذيرفت ، كه در حقيقت نامش ‍ بود، و اينپيشنهاد را نيز رد كرد زيرا معنى دخالت نكردن در هيچ يك از امور، بيانگر آن است كه آنحضرت ، ولايتعهدى ماءمون ظالم را نپذيرفته است ).