231-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 10، ص 317.
232-((اُكُل )): ميوه .
233-((اجْتُثَّتْ)): بركنده شده . اجتثاث به معناىاستيصال و از ريشه كندن است . جثّه به معناى بلنديهاى زمين است مانندتل . جثّه هر چيز جسد آن است كه خود يكى از برآمدگيهاى زمين است .
234-ابراهيم / 24 27.
235-((سِماك )): ستاره .
236-تفسير صفى ، ج 1، ص 568.
237-نهج البلاغه فيض الاسلام ، حكمت 8
238-فاطر / 10.
239-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 134 135.
240-اصول كافى ، ج 2، ص 235، ح 16.
241-ابراهيم / 27.
242-احقاف / 13.
243-تفسير الميزان ، ج 12، ص 72 73.
244-روزنامه جمهورى اسلامى ، 20 دى 1375، ص 3.
245-ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، ص 33.
246-علل الشرايع ، ج 2، باب 138، ح 2.
247-اسرار عبادات ، ص 212.
248-نحل / 75.
249-تفسير صفى ، ج 1، ص 596.
250-((اءبْكَمْ)): گنگ مادر زاد.
251-((كَلّ)): سنگينى ، سربار، گرانبار، كَلُّ عَلى مَوْلاهُ، يعنى سربار صاحبش .
252-نحل / 76.
253-تفسير صفى ، ج 1، ص 597.
254-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 11، ص 326 330.
255-((قرية ))، هم به معناى روستاست و هم به معناى شهر، ولى در اينجا ظاهراًمنظور شهر يا منطقه و يا كشور است .
256-نحل / 112 113.
257-تفسير صفى ، ج 1، ص 604.
258-مصراع دوّم بيت سعدى دو جور خوانده شده ، بعضى مى خوانند:
((كفر، نعمت از كفت بيرون كند)) و بعضى ديگر مانند مصراعاول كه ((شكر نعمت )) است در مصراع دوّم هم ((كفر نعمت )) را صحيح مى دانند و مىگويند: در اين مصراع كلمه ((نعمت )) حذف شده است و معنا دراصل چنين است : كفر نعمت ، نعمت از كفت بيرون كند)).
259-تفسير صافى ، ج 1، ص 943، (بااندكى تصرّف ).
260-تفسير نمونه ، ج 11، ص 432.
261-امثال قرآن ، ص 223.
262-تفسير نمونه ، ج 11، ص 433.
263-تفسير نمونه ، ج 10، ص 345 346 (با اندك تصرّف ).
264-(( هَشيم ))، از ماده هشم به معناى شكستن است و در اينجا به معناى گياهان خشكيدهاى است كه در هم شكسته شده باشد.
265-((تَذْرُوهُ))، از ماده ((ذرو)) به معناى پراكنده ساختن است . ((تَذْرُوهُ الرِّيَحُ))،يعنى بادها آن را به هر سو پراكنده مى سازند. (مجمع البيان ، چاپ اسلاميه ، ج 6، ص ‍473).
266-كهف / 45.
267-تفسير صفى ، ج 2، ص 641.
268-تفسير مجمع البيان ، ج 6، ص 473.
269-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 356.
270-همان ، ص 357.
271-اقتباس از تفسير منهج الصادقين ، ج 5، ص 356.
272-شرح صد كلمه قصار از: كلمات امير المؤ منين عليه السّلام ، ص 77 78.
273-تفسير نمونه ، ج 12، ص 447.
274-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 12، ص 448 449.
275-طارق / 5 6.
276-قيامت / 36 38.
277-الكنى والالقاب ، ج 3، ص 82 83.
278-فوائد الرضويه ، ص 71.
279-آشنايى با علوم اسلامى ، ص 80.
280-يعنى ((اياز)) خطاب به خويشتن مى گفت : اين است لباس و كفش تو، اكنونبه اين مقام عالى كه رسيده اى ، منگر؛ دوران فقر و فلاكتت را فراموش مكن .
281-((خمره )): يعنى كوزه جواهرات .
282-يعنى انتخاب قفل محكم براى در، نه براىبخل ورزيدن نسبت به سيم و مال و طلا بود، بلكه براى پنهان داشتن آن راز شگفت انگيزرا از عاميان كه گروه زيادى در خيالات غوطه ورند و قوم ديگر اگر چارق و پوستين راببينند، سالوس و حيله گرم خواهند ناميد.
283-يعنى رازهاى نهانى جان در نزد مردان باهمّت به پوشيدن نيازمندتر است ازلعل و جواهر معدنى در نزد مادّه پرستان . زيرا ابلهان طلا را از جان بهتر مى دانند، ولىانسانهاى بزرگ ، طلا را فداى جان مى كنند.
284-يعنى آن اميران به طمع طلا تند و تيز مى شتافتند، ولى عقلشان مى گفت : اىاحمقان ! كمى آهسته تر، آرى ، حرص آدمى بيهوده به سوى سرابها مى تازد، ولىعقل به او مى گويد: درست بنگر، اين آب نيست بلكه سراب و آب نماست !
285-يعنى آن اميران با حرص و آز و صد گونه هوس درحجره اياز را باز كردند ودر همان حال مانند پشّه و مگس كه در دوغ گنديده بيفتند، ازدحام كردند و همچون پشه و مگسكه عاشقانه در دوغ گنديده بيفتند و پرهاى آنها آلوده شود و نه مى توانند بپرند و نهمى توانند چيزى بخورند آنان جز چارق و پوستين كهنه چيزى نيافتند.
286-همه گفتند: اين جا محلى مرموز و مشكوك است و اين چارق و پوستين ، روپوشچيزهاى پنهانى است .
287-((كاريز)): قنات ، مجراى آب زير زمين .
288-((گو)): گودى .
289-حفره ها بانگ مى زدند: ماگودالهاى خالى هستيم ، اى گنديده ها چيزى در ما وجودندارد.
290-((سگالش )): انديشه بدگمانى ، يعنى از بدگمانى كه برده بودند،خجالت مى كشيدند و بار ديگر همان گودالها را پر مى كردند.
291-بالا خره از شدّت نوميدى و ناراحتى دست و لب خود را با دندان مى گزيدند ومانند زنان دست بر سر مى كوبيدند.
292-مثنوى معنوى ، انتشارات كلاله خاور، دفتر پنجم ، ص 310 314.
293-حجّ / 73.
294-((چست )): چابك و چالاك ، محكم ، نه چست ، يعنى سست و غير چابك .
295-تفسير صفى ، ج 2، ص 719.
296-بحار الانوار، ج 47، ص 166.
297-تفسير امثال القرآن ، ص 375.
298-اقتباس از كشف الاسرار و عدة الابرار، ج 8، ص 210.
299-كليّات سعدى ، باب سوّم در فضيلت قناعت ، ص 195.
300-تفسير نمونه ، ج 14، ص 174 176.
301-نور / 35.
302-تفسير صفى ، ج 2، ص 741 742.
303-يعنى آن چنان روغنش صاف و خالص است كه نزديك است بدون تماس ‍ با آتشو (كبريت ) شعله ور شود.
304-اقتباس از تفسير نمونه ، ج 14، ص 476 480.
305-تفسير نور الثقلين ، ج 3، ص 605.
306-همان ، ص 604.
307-همان ، ص 602.
308-منهج الصادقين ، ج 6، ص 315.
309-تفسير مجمع البيان ، ج 7، ص 143.
310-((سراب )): در اصل به معناى سرچشمه آب مى باشد و بعد به معناى آب نمابه كار رفته است . حافظ مى گويد:
دور است سَرِ آب در اين باديه هشدار تا غول بيابان نفريبد به ((سرابت )).
311-((بقيعه )): زمين گسترده بى آب و گياه ، كوير.
312-((ظمآن )): آدم تشنه .
313-((لُجّىّ)): درياى عميق و پهناور.
314-((سحاب )): ابر باران زا كه غالباً متراكم و تيره و تار است .
315-نور / 39 40.
316-((يَمْ)): دريا.
317-تفسير صفى ، ج 2، ص 743.
318-بقره / 167.
319-تفسير صافى ، ج 1، ص 157.
320-بعضى مصراع دوّم را چنين گفته اند: ((بيداركنش زود، كه در خواب نماند)).
321-در بعضى از نقلها مصراع دوّم چنين آمده است : (( او خويشتن از كفر و ضلالتبرهاند )).
322-اين مصراع نيز در بعضى نقلها اينگونه ثبت شده : ((تو مرده شمارش ، كهكسش زنده نخواند)).
323-امثال قرآن ، ص 264. تفسير امثال القرآن ، ص 404.
324-تفسير منهج الصادقين ، ج 6، ص 327 (با كمى تصرّف در عبارات ).
325-روم / 30.
326-صحيفه نور، ج 14، ص 134 137.
327-همان ، ج 21، ص 68.
328-عنكبوت / 41 43.
329-تفسير صفى ، ج 2، ص 818 819.
330-تفسير منهج الصادقين ، 7، ص 161.
331-كلمه بوالعجب را به صورت بلعجب نيز ثبت نموده اند. بعضى مى گويند:كلماتى مانند بُلْعَجَبْ و بُلهوس مخفف ابوالعجب و ابوالهوس نيست ، بلكه((بُل )) پيشوند فارسى و به معناى ((كثرت و فزونى )) است .
332-امثال قرآن ، ص 275.
333-((عندليب )): بلبل هزار دستان .
334-((قوت )): غذا، طعام .
335-((حريف )): همكار، هم پيشه .
336-امثال قرآن ، ص 274.
337-بحار الانوار، ج 76، ص 175.
338-تفسير الميزان ، ج 16، ص 132.
339-اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 152 158.
340-مى گويند: هر تار عنكبوت فقط در حدود 7 ميكرون (71000 ميلى متر) قطردارد، ((يعنى اگر 150 تار عنكبوت را پهلوى هم قرار دهند، يك ميلى متر قطر آن خواهدشد و 40000 كيلومتر از اين تارها كه برابر با محيط كره زمين است ، فقط دو كيلو وزندارد.(اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 154) )).
341-تفسير نمونه ، ج 16، ص 278 279.
342-(... خُلِقَ الاِْنسانُ ضَعِيفاً) (نساء / 28).
343-اسرارى از زندگى حيوانات ، ص 159 160.
344-((عَزَّزنا))، از ماده عزّت ، به معناى نيرو و شوكت است .
345-((تَطَيّرنا))، از مصدر تطيّر، به معناى شوم دانستن وفال بد زدن است .
346-يس / 13 19.
347-((اُشتلم )): داد و فرياد، هياهو. چنان كه نظامى مى گويد: