عباس ، رئيس شهربانى ماءمون گفت : روزى نزد خليفه رفتم ، مردى را ديدم كه بهزنجيرهاى گران بسته و در پيش او است . ماءمون گفت : عباس اين مرد را ببر، كاملا مواظباو باش ، مبادا از دست تو فرار نمايد، هر چه مى توانى در نگهدارى او دقت كن . به چندنفر دستور دادم او را ببرند. با خود گفتم : با اين همه سفارش ماءمون ، نبايد اين شخصرا در غير اطاق خود زندانى كنم . از اين جهت امر كردم ، در اطاق خودم او را جاى دهند.
وقتى كه منزل رفتم از حال او و علت گرفتاريش جويا شدم .
پرسيدم : از كدام شهرى ؟ گفت : از دمشق . گفتم : فلان كس را مى شناسى ؟ پرسيد: شمااز كجا او را شناخته ايد؟ گفتم : من با او داستانى دارم . گفت : پس ‍ من حكايت خود را نمىگويم مگر اين كه شما داستان خويش را با آن مرد بگويى .
گفتم : چند سال پيش من در شام با يكى از فرمانداران همكارى مى كردم ، مردم شام بر آنفرماندار شوريدند، بطورى كه به وسيله زنبيلى از قصر حجاج پايين آمد و با يارانخود فرار كرد. من با عده اى فرار كردم . در ميان كوچه ها مى دويدم ، مردم مرا تعقيب مىكردند، به كوچه اى رسيدم ، مردى را بر در خانه نشسته ديدم ، گفتم : اجازه مى دهىداخل خانه شما شوم و با اين كار خود، خون مرا بخرى ؟ گفت :داخل شو. مرا داخل خانه نمود و در يكى از اتاقها وارد كرد. به زنش دستور داد،داخل اتاقى كه من هستم بشود. از ترس ، ياراى زمين نشستن نداشتم . مردم وارد خانه شدندو مرا از او مى خواستند. گفت : برويد تمام خانه را بگرديد،منزل را جستجو كردند.
رسيدند به اتاقى كه من در آنجا بودم . زن صاحب خانه بر آنها نهيبى زد و گفت :خجالت نمى كشيد، مى خواهيد داخل خانه اى كه من هستم شويد؟! مردم به خاطر اين حرف ،آن خانه را وا گذاشتند و رفتند. زن گفت : ديگر نترس ، همه آنها رفتند. پس از ساعتىخود آن مرد آمد و مرا اطمينان داد. آنگاه در ميان منزل اتاقى برايم تخصيص دادند و آنجا بهبهترين طريق از من پذيرايى مى شد.
روزى به او گفتم : اجازه مى دهى خارج شوم و ازحال غلامان خود خبرى بگيرم ، ببينم آيا كسى از آنها هست ؟ اجازه داد ولى از من پيمانگرفت كه باز به خانه بر گردم . بيرون شدم ولى هيچ كدام را پيدا نكردم ، بهمنزل باز گشتم .
مدتى از اين ماجرا گذشت و روزى پرسيد: چهخيال دارى ؟ گفتم : مى خواهم به بغداد بروم . گفت : قافله بغداد سه روز ديگر حركتمى كند، من راضى به رفتن تو نيستم ، حال كهخيال رفتن دارى ، بايست و با همان كاروان برو. من از او بسيار پوزش خواستم و گفتم :در اين مدت نسبت به من نهايت اكرام و پذيرايى را كرده ايد ولى با خداى خود پيمان مىبندم كه شما را فراموش نكنم و اين خوبى ها را جبران كنم .
روز حركت كاروان رسيد، هنگام سحر آمد و گفت : قافله درحال حركت است . من با خود گفتم : چگونه اين راه دراز را بدون وسيله سوارى و غذابپيمايم ؟ در اين موقع ديدم زنش آمد و يك دست لباس و كفش در ميان پارچه اى پيچيد وبه من داد. شمشير و كمربندى را به دست خويش بر كمرم بستند، اسبى با يك قاطربرايم آورده و صندوقى كه محتوى پنج هزار درهم بود با يك غلام به عطاياى خوداضافه نمود تا رسيدگى به اسب و قاطر كند و براى ساير احتياجات آماده باشد.
زنش بسيار عذر خواهى نمود. مرا تا نزد كاروان مشايعت و بدرقه كردند. وقتى به بغدادوارد شدم ، به اين منصبى كه اكنون دارم مشغول گرديدم . ديگرمجال نيافتم كه از او خبر بگيرم يا كسى بفرستم از حالش جويا شود، خيلى مايلم او راملاقات كنم تا جزئى از خدماتش را جبران نمايم .
آن مرد گفت : بدون زحمت ، شخصى را كه جستجو مى كردى برايت آورده و من همان صاحبخانه هستم . آنگاه شروع به تشريح واقعه كرد و جزئيات آن را شرح داد بطورى كهيقين پيدا كردم راست مى گويد.
گفت : اگر تو بخواهى به عهدت وفا كنى ، من از خانواده ام كه جدا شدم وصيت نكردم .غلامى به همراهم آمده و در فلان منزل است ، فقط او را بياور تا من وصيت كنم . پرسيدم :چگونه به اين گرفتارى مبتلا شدى ؟
گفت : فتنه اى در شام مانند همان شورش زمان تو اتفاق افتاد، خليفه لشكرى فرستاد وشهر را امن كردند، مرا هم گرفتند، به اندازه اى زدند كه نزديك به مردن رسيدم . بدوناين كه بتوانم خانواده خود را ببينم ، مرا وارد بغداد كردند. در همان شب فرستادم ،آهنگرى را آوردند و زنجيرهايش را باز كرده با او به حمام رفتيم . لباسهايش را عوضكردم ، كسى را فرستادم غلامش را آورد. همين كه چشمش به غلام خورد، به گريه افتاد وشروع به وصيت كردن نمود. من معاون خود را خواستم . دستور دادم ده اسب ، ده قاطر، دهغلام ، ده صندوق ، ده دست لباس و به همين مقدار غذا برايش تهيه كند و از بغداد او راخارج نمايد. گفت : اين كار را مكن ، زيرا گناه من نزد خليفه بزرگ است و مرا خواهد كشت ،اگر خيال چنين كارى دارى مرا در محل مورد اعتمادى بفرست كه در همين شهر باشم تا فردااگر حضورم در نزد خليفه لازم شد مرا حاضر كنى . هر چه اصرار كردم كه خود را نجاتبده ، نپذيرفت . ناچار او را به محل امنى فرستادم . به معاون خود گفتم : اگر من سالمماندم كه وسيله رفتن او را فراهم مى كنم ولى اگر خليفه مرا به جاى او كشت ، او رانجات بده .
فردا صبح هنوز از نماز فارغ نشده بودم كه عده اى آمدند و امر خليفه را راجع به احضارآن مرد رساندند. پيش او رفتم ، همين كه چشمش به من افتاد گفت : به خدا قسم اگربگويى فرار كرده تو را مى كشم .
گفتم : فرار نكرده ، اجازه بفرماييد داستان او را به عرض برسانم . گفت : بگو. تمامگرفتارى خود را در دمشق و جريان شب گذشته را برايش شرح دادم . گفتم : من مى خواهمبه عهد خود وفا كنم . اينك كفن خود را پوشيده ام يا شما مرا بجاى او مى كشيد و يا غلامخود منت نهاده ، مى بخشيد. ماءمون همين كه قصه را شنيد، گفت : خداوند تو را خير ندهد، اينكار را درباره آن مرد مى كنى ، در صورتى كه او را مى شناسى ولى آنچه او نسبت بهتو در دمشق انجام داد، در حال ناشناسى بود، چرا پيش از اين حكايت او را به من نگفتهبودى تا پاداش خوبى به او بدهم ؟
گفتم : او هنوز اينجاست ، هر چه از او خواستم برود،قبول نكرد.
سوگند ياد نمود تا از حال من اطلاع پيدا نكند از بغداد خارج نشود. ماءمون گفت : اين هممنتى بزرگتر از اولى است كه بر تو نهاده ، او را حاضر كن .
رفتم به او گفتم : خليفه از خطاى تو در گذشته و تو را خواسته ، براى شكرگزارىاين نعمت دو ركعت نماز خواند و بعد باهم پيش خليفه رفتيم . ماءمون به او بسيارمهربانى كرد. نزديك خود نشانيد و با گرمى با وى به صحبتمشغول شد تا موقع غذا رسيد، با هم خوردند. به او پيشنهاد فرماندارى دمشق را كرد ولىاو نپذيرفت . آنگاه از او خواست كه از وضع شام به او خبر دهد كه پذيرفت . ماءموندستور داد: ده اسب و ده غلام و ده هزار دينار به او بدهند و به فرماندار شام نوشت كهمالياتش را نگيرد و سفارش كرد با او به خوبى رفتار كند. از خدمت خليفه مرخص شد.بعد از رفتن مرتب نامه هايش به ماءمون مى رسيد. هر وقت نامه اى از او مى آمد، خليفه مرامى خواست و مى گفت : نامه اى از دوست تو آمده است . ⁽⁹⁹⁾